EU-burgers hebben het recht om naar een ander EU-land te verhuizen om daar te werken zonder werkvergunning.

Burgers van landen buiten de EU hebben in sommige gevallen het recht in een EU-land te werken of recht op een gelijke behandeling op het gebied van arbeidsvoorwaarden. Deze rechten zijn afhankelijk van hun status als gezinslid van een EU-burger en van hun eigen nationaliteit.

IJsland, Liechtenstein en Noorwegen

Hoewel deze landen geen lid van de EU zijn, mogen hun onderdanen in de EU werken onder dezelfde voorwaarden als EU-burgers, omdat zij tot de Europese Economische Ruimte behoren.

Werknemers uit Kroatië kunnen te maken krijgen met tijdelijke beperkingen op het recht om te werken in Liechtenstein.

Liechtenstein hanteert quota voor het aantal mensen dat er mag komen wonen en werken. Deze quota gelden voor alle burgers van de EU-landen, Noorwegen en IJsland.

Zwitserland

Volgens de Overeenkomst tussen de EU en Zwitserland over het vrije verkeer van personen mogen Zwitserse staatsburgers ongehinderd in de EU wonen en werken.

De meeste EU-burgers hebben in Zwitserland geen werkvergunning nodig. Er gelden alleen beperkingen voor Kroaten, die wel een werkvergunning nodig hebben. Meer over werken in Zwitserland als EU-burger.

Of Turkse burgers naar een EU-land mogen verhuizen om er te werken, wordt bepaald door de wet van het gastland.

Turkse werknemers die legaal in een EU-land werken en die zijn ingeschreven als lid van de beroepsbevolking, hebben de volgende rechten:

• na één jaar legale arbeid hebben zij recht op verlenging van hun werkvergunning voor dezelfde werkgever als deze een vacature heeft
• na drie jaar legale arbeid mogen zij van werkgever veranderen en solliciteren op alle vacatures voor hetzelfde beroep
• na vier jaar legale arbeid mogen zij zonder beperkingen solliciteren op alle vacatures in dat EU-land

Turkse burgers die legaal in een EU-land werken, hebben recht op dezelfde arbeidsvoorwaarden als de burgers van het gastland.

De EU-wetgeving inzake vrij verkeer van EU-burgers is ingevolge de brexit sedert 31 december 2020 niet langer van toepassing ten aanzien van EU-burgers in het VK en VK-onderdanen in de EU. Het recht van VK-onderdanen om in de EU te wonen, te werken of te studeren wordt nu geregeld door het terugtrekkingsakkoord en/of de nationale regels van de EU-lidstaten.

Onderdanen van het VK die vóór 1 januari 2021 legaal in een EU-land verbleven, worden beschermd door het terugtrekkingsakkoord. Zij hebben nog steeds in grote lijnen dezelfde rechten om te wonen, te werken, te studeren en toegang te krijgen tot uitkeringen en diensten als vóór de brexit in de lidstaat waar zij vóór die datum woonden. Hetzelfde geldt voor EU-onderdanen die vóór 1 januari 2021 legaal in het VK verbleven en op grond van de EU-vestigingsregeling van het VK een verblijfsstatus hebben verkregen.

Andere landen die een overeenkomst met de EU hebben

Burgers van de volgende landen die legaal in de EU werken, hebben het recht op dezelfde arbeidsvoorwaarden als de burgers van hun gastland:

• Algerije, Marokko, Tunesië
• Rusland
• Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië
• Bosnië en Herzegovina, Kosovo*, Servië, Oekraïne
• Andorra, San Marino
• 79 landen van de groep van staten in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan

* Deze benaming laat de standpunten over de status onverlet en is in overeenstemming met Resolutie 1244 (1999) van de VN-Veiligheidsraad en het advies van het Internationaal Gerechtshof over de onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo.

Landen zonder overeenkomst

Voor onderdanen van andere landen – die geen overeenkomst hebben met de EU – is het recht om in een ander EU-land te werken vooral afhankelijk van de wetgeving van dat land, tenzij ze gezinslid van een EU-burger zijn.

Op de volgende gebieden gelden de EU-regels voor werknemers uit alle niet-EU-landen:

• niet-EU-burgers die al lange tijd in de EU wonen
• het recht op gezinshereniging
• toegang voor onderzoekers van buiten de EU
• toegang voor studenten, uitwisselingsleerlingen, stagiaires of vrijwilligers
• de rechten van hooggekwalificeerde arbeidskrachten van buiten de EU (Europese blauwe kaart)
• vereenvoudigde inreisprocedures en rechten voor werknemers van buiten de EU
• de inreisvoorwaarden en het verblijf van seizoensarbeiders van buiten de EU
• de inreisvoorwaarden en het verblijf van niet-EU-burgers in het kader van een overplaatsing binnen een onderneming