© Adobe Stock

In overeenstemming met de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling en de  Europese pijler van sociale rechten zijn rechtvaardigheid en solidariteit belangrijke doelstellingen en beginselen van de Europese Green Deal, met inbegrip van:

• het "Fit for 55"-pakket om het EU-klimaatstreefdoel voor 2030 te bereiken;
• het REPowerEU-plan om de groene transitie te versnellen en voor energiezekerheid te zorgen;
• het algemeen milieuactieprogramma voor de Europese Unie voor de periode tot en met 2030 om het welzijn en de welvaart in een gezond milieu te bevorderen.

Een rechtvaardige groene transitie: belangrijkste werkterreinen

Een rechtvaardige transitie naar klimaatneutraliteit waarborgen

De aanbeveling van de Raad van 16 juni 2022 inzake het garanderen van een rechtvaardige transitie naar klimaatneutraliteit bevat alomvattende richtsnoeren voor de lidstaten over de nodige beleidspakketten om in de groene transitie niemand aan zijn lot over te laten.

De Commissie heeft onder meer de volgende follow-upmaatregelen genomen:

• monitoring van de uitvoering;
• overleg met belanghebbenden, onder meer in het kader van het Europees forum over werkgelegenheid en sociale rechten van 16 en 17 november 2022, waarbij de sociale dimensie van de groene transitie centraal stond; 
• verdere versterking van de empirische basis via bijvoorbeeld betere gegevensverzameling en opinieonderzoek naar de perceptie van de billijkheid van de groene transitie en haar concrete effecten op lokaal en bedrijfsniveau.

Het Europees Semester en de governance van de energie-unie en van de klimaatactie zijn de belangrijkste kaders om de vooruitgang te volgen, zoals dat gebeurt in de jaarlijkse landenverslagen van het Europees Semester.

Werkgelegenheid, vaardigheden, de sociale en verdelingsaspecten van de groene transitie

De Commissie verricht onderzoek naar werkgelegenheid, vaardigheden en de sociale en verdelingsaspecten van de groene transitie, maar ook naar de veranderende geopolitieke context en de stijgende energieprijzen. Aan de hand daarvan kan ze empirisch onderbouwd beleid ontwikkelen.

Belangrijke projecten zijn de gezamenlijke projecten van het Directoraat-Generaal Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie (DG EMPL) en het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek (JRC) over:

• het beoordelen en monitoren van de werkgelegenheids- en verdelingseffecten van de Green Deal (GD-AMEDI)
• het beoordelen van de verdelingseffecten van geopolitieke ontwikkelingen en hun rechtstreekse en onrechtstreekse sociaal-economische gevolgen en sociaal-economische stresstests voor toekomstige energieprijsscenario’s (AMEDI+)

De Commissie voert ook onderzoek uit op andere belangrijke gebieden, zoals de aanpassing aan de klimaatverandering, rechtvaardige veerkracht en vervoersarmoede.

In het strategisch prognoseverslag van 2022 ligt de nadruk op trade-offs en synergieën tussen de groene en de digitale transitie, zodat dynamische coherentie, paraatheid en veerkracht meer aandacht krijgen.

Om concrete oplossingen met het oog op rechtvaardige transities te ondersteunen, heeft de Commissie in 2022 een oproep gedaan tot het indienen van voorstellen voor sociale innovaties voor een rechtvaardige groene en digitale transitie. Actoren van de sociale economie, onderwijs- en opleidingsinstellingen, lokale autoriteiten, betrokken gemeenschappen en andere belanghebbenden kunnen innovatieve maatregelen voorstellen om rechtvaardige transities in de praktijk te bevorderen. De geselecteerde projecten zullen in de periode 2023-2024 worden uitgevoerd.

Een rechtvaardige transitie op alle niveaus stimuleren

De Commissie werkt actief samen met belanghebbenden bij het ontwerp, de uitvoering en de monitoring van maatregelen voor een rechtvaardige transitie en aanverwante acties. Er wordt onder meer samengewerkt met:

• Europese sociale partners
• Platform voor een rechtvaardige transitie
• Industrieforum
• Platform voor duurzame financiering
• European Financial Reporting Advisory Group (EFRAG)
• Europese Alliantie voor een rechtvaardige transitie
• EU-ondernemingsalliantie voor een rechtvaardige transitie
• centra voor een rechtvaardige transitie enz.

De Commissie bevordert een rechtvaardige transitie op internationaal niveau in het kader van de externe energiestrategie van de EU en de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling. De Commissie neemt deel aan internationale evenementen en conferenties en werkt samen met internationale belanghebbenden:

• VN-conferenties over klimaatverandering (COP)
• ministriële bijeenkomsten voor schone energie (CEM) en initiatieven waaronder het leiden van een CEM-initiatief Mensen mondiger maken: vaardigheden en inclusie voor rechtvaardige transities samen met Canada en de VS.
• de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) met een eerste paviljoen van de EU en de IAO voor een rechtvaardige transitie op COP-27 
• het Internationaal Energieagentschap (IEA) met een recent verslag over de ontwikkeling van vaardigheden en inclusie voor de transitie naar schone energie
• de Wereldenergieraad en haar werk voor het humaniseren van energie

Een rechtvaardige digitale transitie: belangrijkste werkterreinen

De Commissie verricht beleidsanalyses en onderzoek naar de billijkheid van de digitale transitie in het kader van het digitaal decennium en ter ondersteuning van de Europese digitale rechten en beginselen. Om vooruitgang te boeken bij deze twee initiatieven werkt de Commissie samen met belanghebbenden om de digitale kloof te verkleinen en doelstellingen op het gebied van digitale vaardigheden te verwezenlijken.

De toekomst van het werk

De Commissie wil met het JRC samenwerken rond het thema "banen in de toekomst" (FutureJobs) om meer inzicht te krijgen in de toekomst van het werk en de sociaal-economische dimensie van digitale transformaties, met inbegrip van platformwerk (via een derde COLLEEM-enquête). Ook wil ze meer inzicht krijgen in de impact van de automatisering van diensten en algoritmisch beheer op de arbeidsmarkt. De Commissie werkt aan de uitbreiding van het project om de synergieën tussen de groene en de digitale transitie te beoordelen.

Als deel van de Europese Onderzoeksruimte lanceert de Commissie de nieuwe onderzoeksactie ERA4FutureWork, waarbij belanghebbenden informatie kunnen uitwisselen over lacunes op het gebied van onderzoek en innovatie, prioriteiten en financieringsmogelijkheden voor de toekomst van het werk. De Commissie zal een dialoog aangaan met de lidstaten en de onderzoeksgemeenschap over belangrijke nieuwe uitdagingen voor bedrijven en werknemers in de EU, met inbegrip van de rol van O&O bij het bevorderen van een rechtvaardige groene en digitale transitie.

Bijdrage aan Horizon Europa

In zijn nieuwe rol op het gebied van onderzoek draagt DG EMPL ook bij aan de programmering, uitvoering en governance van Horizon Europa, het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie met een budget van 95,5 miljard euro, door:

• samen de strategische plannen voor Horizon Europa op te stellen
• het werkprogramma voor cluster 2 (cultuur, creativiteit en inclusieve samenleving) mee te sturen en te ontwikkelen, met inbegrip van voorstellen voor nieuwe onderzoeksthema’s op het gebied van vaardigheden, sociale bescherming, arbeidsmobiliteit, arbeidsvoorwaarden en sociale rechten zoals bijvoorbeeld:
  • het bieden van ondersteuning in een veranderende wereld van werk en sociale bescherming;
  • het bepalen van de belangrijkste aanjagers van ongelijkheid;
  • het integreren van nieuwe technologieën in onderwijs en opleiding;
  • het monitoren van de werkgelegenheids- en sociale gevolgen van veranderende toeleveringsketens en handelspatronen;
  • het opbouwen van een kennisplatform en -netwerk voor beoordelingen van de sociale effecten van het beleid inzake de groene transitie.
• mainstreaming van werkgelegenheid, vaardigheden en sociale aspecten en de integratie van sociale wetenschappen en geesteswetenschappen in de werkprogramma’s van andere clusters en onderdelen van het programma, met name
  • cluster 1: gezondheidszorg
  • cluster 4: digitaal, industrie en ruimte
  • cluster 5: klimaat, energie en mobiliteit
  • Missies en partnerschappen van Horizon Europa
  • EIT-kennis- en innovatiegemeenschappen
  • sociale onderzoeksinfrastructuren (ESS, ERIC-SHARE)
• studies en beleidsevaluaties uit te voeren over de rol van O&O voor een rechtvaardige groene en digitale transitie, seminaries met onderzoekers te organiseren en het gebruik van de onderzoeksresultaten op het gebied van sociale wetenschappen en geesteswetenschappen te promoten
• voor feedback over het beleid te zorgen en de resultaten van onderzoek en innovatie bij de beleidsvorming op EU- en nationaal niveau te gebruiken