© Adobe Stock

Zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju i Europejskim filarem praw socjalnych sprawiedliwość i solidarność są głównymi celami i zasadami Europejskiego Zielonego Ładu. Zostały one zawarte w:

• pakiecie „Gotowi na 55” służącym osiągnięciu unijnego celu klimatycznego na 2030 r.
• planie REPowerEU na rzecz przyspieszenia transformacji ekologicznej i osiągnięcia bezpieczeństwa energetycznego
• ogólnym unijnym programie działań w zakresie środowiska do 2030 r. mającym na celu promowanie dobrostanu i dobrobytu w zdrowym środowisku.

Sprawiedliwa zielona transformacja: główne obszary działalności

Zapewnienie sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej

W zaleceniu Rady z 16 czerwca 2022 r. w sprawie zapewnienia sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej określono kompleksowe wytyczne dla państw członkowskich dotyczące niezbędnych pakietów politycznych, aby nikt nie pozostał w tyle podczas transformacji ekologicznej.

Działania następcze Komisji obejmują:

• monitorowanie wdrażania
• współdziałanie z zainteresowanymi stronami, w tym w kontekście Europejskiego Forum Zatrudnienia i Praw Socjalnych z 16–17 listopada 2022 r., ze szczególnym uwzględnieniem społecznego wymiaru transformacji ekologicznej 
• dalsze wzmocnienie bazy dowodowej, na przykład poprzez usprawnione gromadzenie danych i badania opinii publicznej dotyczące postrzegania sprawiedliwego charakteru zielonej transformacji, a także jej rzeczywistych skutków w terenie na szczeblu lokalnym i na poziomie przedsiębiorstw.

Europejski semestr oraz zarządzanie unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu stanowią główne ramy monitorowania postępów, tak jak miało to miejsce w rocznych sprawozdaniach krajowych dotyczących semestru.

Zatrudnienie, umiejętności, społeczne i dystrybucyjne aspekty transformacji ekologicznej

Aby pomóc w kształtowaniu polityki opartej na dowodach, Komisja prowadzi badania i analizy dotyczące zatrudnienia, umiejętności, społecznych i dystrybucyjnych aspektów zielonej transformacji, a także zmieniających się kontekstów geopolitycznych i rosnących cen energii.

Kluczowe projekty to wspólne projekty Dyrekcji Generalnej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego (DG EMPL) i Wspólnego Centrum Badawczego (JRC):

• Ocena i monitorowanie wpływu Zielonego Ładu na zatrudnienie i dystrybucję (GD-AMEDI)
• Ocena wpływu zmian geopolitycznych na dystrybucję oraz ich bezpośrednich i pośrednich skutków społeczno-gospodarczych, a także społeczno-gospodarcze testy warunków skrajnych dla przyszłych scenariuszy cen energii (AMEDI+).

Komisja prowadzi również badania w innych kluczowych obszarach, takich jak przystosowanie się do zmiany klimatu i sprawiedliwa odporność oraz ubóstwo transportowe.

W sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej z 2022 r. podkreślono kompromisy i synergie między transformacją ekologiczną i cyfrową, co przyczynia się do zwiększenia nacisku na dynamiczną spójność, gotowość i odporność.

Aby wesprzeć opracowywanie i wdrażanie konkretnych rozwiązań wspierających sprawiedliwą transformację w terenie, w 2022 r. Komisja ogłosiła zaproszenie do składania wniosków dotyczących innowacji społecznych na rzecz sprawiedliwej transformacji ekologicznej i cyfrowej. Za jego pośrednictwem zaproszono podmioty gospodarki społecznej, instytucje szkoleniowe, władze lokalne, społeczności dotknięte skutkami transformacji i inne zainteresowane strony do składania wniosków dotyczących projektowania, pilotowania i testowania innowacyjnych działań służących promowaniu sprawiedliwej transformacji w terenie. Wybrane projekty będą realizowane w latach 2023–24.

Dążenie do sprawiedliwej transformacji na wszystkich szczeblach

Komisja aktywnie współpracuje z zainteresowanymi stronami w zakresie opracowywania, wdrażania i monitorowania polityki sprawiedliwej transformacji i powiązanych działań, w tym z:

• europejskimi partnerami społecznymi
• platformą sprawiedliwej transformacji
• forum przemysłowym
• platformą ds. zrównoważonego finansowania
• Europejską Grupą Doradczą ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG)
• europejskim sojuszem na rzecz sprawiedliwej transformacji
• sojuszem biznesu UE na rzecz sprawiedliwej transformacji
• ośrodkami sprawiedliwej transformacji i innymi podmiotami.

Komisja promuje sprawiedliwą transformację na szczeblu międzynarodowym w kontekście zewnętrznej strategii energetycznej UE i celów zrównoważonego rozwoju. Uczestniczy w międzynarodowych wydarzeniach i konferencjach oraz współpracuje z zainteresowanymi stronami na arenie międzynarodowej w ramach:

• konferencji ONZ w sprawie zmiany klimatu (COP)
• posiedzeń i inicjatyw ministerialnych dotyczących czystej energii (CEM) oraz inicjatywy CEM: Wzmocnienie pozycji obywateli: umiejętności i inkluzywność na rzecz sprawiedliwych transformacji – Komisja współprzewodniczy tej inicjatywie wraz z Kanadą i Stanami Zjednoczonymi
• Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), w tym za pośrednictwem pierwszego pawilonu UE-MOP dotyczącego sprawiedliwej transformacji na konferencji COP-27 
• Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE), w tym poprzez przygotowanie niedawnego sprawozdania w sprawie rozwoju umiejętności i włączenia społecznego na rzecz przejścia na czystą energię
• Światowej Rady Energetycznej i jej prac w zakresie ludzkiego wymiaru energii.

Sprawiedliwa transformacja cyfrowa: główne obszary działalności

Komisja przeprowadza analizę polityczną i prowadzi badania nad kwestią sprawiedliwości transformacji cyfrowej w kontekście cyfrowej dekady oraz w celu wsparcia europejskich praw i zasad cyfrowych. Aby dalej rozwijać te dwie inicjatywy, Komisja współpracuje z zainteresowanymi stronami w celu rozwiązania problemu przepaści cyfrowej i zapewnienia realizacji celów w zakresie umiejętności cyfrowych.

Przyszłość pracy

Poprzez współpracę z JRC w zakresie miejsc pracy w przyszłości (FutureJobs) Komisja dąży do pogłębienia wiedzy na temat przyszłości pracy i społeczno-gospodarczego wymiaru transformacji cyfrowej, w tym pracy za pośrednictwem platform internetowych (w ramach zbliżającego się trzeciego etapu badania COLLEEM), a także wpływu automatyzacji usług i zarządzania algorytmicznego na rynek pracy. Komisja pracuje nad rozszerzeniem tego projektu w celu oceny synergii między transformacją ekologiczną i cyfrową.

W ramach europejskiej przestrzeni badawczej Komisja rozpoczyna nowe działanie badawcze ERA4FutureWork, aby stworzyć przestrzeń dla zainteresowanych stron w celu wymiany informacji na temat luk w badaniach naukowych i innowacjach, a także priorytetów i możliwości finansowania badań dotyczących przyszłości pracy. Komisja zainicjuje dialog z państwami członkowskimi i środowiskiem naukowym na temat pojawiających się kluczowych wyzwań dla unijnych przedsiębiorstw i pracowników, w tym roli badań naukowych i innowacji w ułatwianiu sprawiedliwej transformacji ekologicznej i cyfrowej.

Wkład w program „Horyzont Europa”

W swojej nowej roli jako dyrekcji zajmującej się badaniami naukowymi DG EMPL wnosi również wkład w programowanie, wdrażanie i zarządzanie w odniesieniu do programu „Horyzont Europa” – programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji o wartości 95,5 mld euro – poprzez:

• współtworzenie planów strategicznych dla programu „Horyzont Europa”
• współprzewodniczenie pracom i opracowywanie programu prac dla klastra 2 (kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne), w tym propozycji nowych tematów badawczych dotyczących umiejętności, ochrony socjalnej, mobilności pracowników, warunków zatrudnienia i praw socjalnych, co obejmuje na przykład:
  • zapewnienie wsparcia w świecie, w którym praca i ochrona socjalna stale zmieniają się
  • określenie głównych czynników wpływających na tendencje w zakresie nierówności
  • włączenie nowych technologii do kształcenia i szkolenia
  • monitorowanie wpływu zmian w łańcuchach dostaw i strukturze handlu na zatrudnienie i społeczeństwo
  • tworzenie platformy wiedzy i sieci współpracy na potrzeby oceny społecznych skutków polityki transformacji ekologicznej
• włączanie kwestii zatrudnienia, umiejętności i aspektów społecznych oraz nauk społecznych i humanistycznych do programów prac innych klastrów i części programu, w szczególności:
  • klastru 1: zdrowie
  • klastru 4: technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna
  • klastru 5: klimat, energia i mobilność
  • misji i partnerstw w ramach programu „Horyzont Europa”
  • wspólnot wiedzy i innowacji EIT
  • infrastruktury badań społecznych (ESS, ERIC-SHARE)
• prowadzenie badań i przeglądów polityki dotyczących roli badań naukowych i innowacji na rzecz sprawiedliwej transformacji ekologicznej i cyfrowej, organizowanie seminariów z naukowcami oraz promowanie i angażowanie lokalnych użytkowników badań naukowych w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych
• zapewnienie informacji zwrotnych na temat polityki i wykorzystania wyników badań naukowych i innowacji w procesie kształtowania polityki na szczeblu unijnym i krajowym.