Wat is er tot dusver bereikt?

• De Commissie en de EU-landen hebben de basis gelegd voor een modern en gedigitaliseerd systeem om de sociale zekerheid grensoverschrijdend te coördineren. Zo kunnen de autoriteiten gemakkelijker informatie uitwisselen en overheidsinstanties hun dienstverlening verbeteren. 
• Het EESSI-systeem heeft de uitwisseling van informatie en de samenwerking tussen socialezekerheidsinstellingen verbeterd.
• Er wordt ook gewerkt aan een vereenvoudiging van de interactie tussen burgers die in een ander EU-land werken of er een bedrijf leiden, en overheidsinstanties in heel Europa:
  • dankzij de verordening tot oprichting van één digitale toegangspoort zouden burgers en bedrijven uiterlijk december 2023 toegang moeten hebben tot drie procedures op het gebied van de coördinatie van de sociale zekerheid die volledig online kunnen worden afgewikkeld en waarvan de output elektronisch wordt geleverd
  • het proefproject ESSPASS is opgestart om een digitale oplossing te vinden voor de afgifte en de grensoverschrijdende verificatie van socialezekerheidsrechten

Waarom stelt de Commissie maatregelen op dit gebied voor?

Nu al beschermen de EU-regels de socialezekerheidsrechten van burgers die zich binnen Europa verplaatsen, en waarborgen ze de toegang tot bepaalde uitkeringen. Mede dankzij de digitalisering kunnen deze regels efficiënter worden toegepast. Dit initiatief legt de basis voor mogelijke toekomstige maatregelen om – met behulp van digitalisering – het leven van mobiele burgers verder te vergemakkelijken en de lasten voor bedrijven en nationale autoriteiten die met grensoverschrijdende sociale zekerheid te maken hebben, te verminderen. Het zal ook bijdragen tot de digitale transitie in Europa.

Hoe zal meer digitalisering de coördinatie van de sociale zekerheid verbeteren?

De digitalisering zal de coördinatie tussen socialezekerheidsstelsels verbeteren en de problemen helpen aanpakken waarmee burgers, bedrijven en overheidsinstanties worden geconfronteerd, bijvoorbeeld:

• burgers die in een ander EU-land wonen of er een bedrijf leiden, worden vaak geconfronteerd met problemen bij hun contacten met socialezekerheidsinstellingen en andere overheidsinstanties. De procedures voor het certificeren en verifiëren van socialezekerheidsrechten kunnen tijdrovend zijn en ze berusten vaak op de uitwisseling van fysieke documenten (“draagbare documenten”), zoals de Europese ziekteverzekeringskaart (EHIC). Bedrijven kunnen worden geconfronteerd met administratieve kosten en obstakels, vooral wanneer ze hun werknemers tijdelijk naar het buitenland sturen.
• Socialezekerheidsinstellingen worden vaak met moeilijkheden bij de toegang tot en het uitwisselen van informatie geconfronteerd wegens onvoldoende interoperabiliteit tussen nationale stelsels. Ook het verifiëren van rechten, het afgeven of vervangen van documenten, het oneigenlijk gebruik van de Europese ziekteverzekeringskaart en fouten en fraude met draagbare documenten brengen kosten mee.

Wat zijn de belangrijkste maatregelen die de Commissie voorstelt?

De plannen van de Commissie beogen:

1. de digitalisering van de coördinatie van de sociale zekerheid ten behoeve van de burger te bevorderen door:

• voor probleemloze digitale ervaringen bij contacten met overheidsinstanties te zorgen wanneer burgers in een ander EU-land reizen, zich verplaatsen en werken of in het buitenland een bedrijf leiden
• voor efficiënte, digitale en interoperabele grensoverschrijdende overheidsdiensten te zorgen die gemakkelijk toegankelijk en gebruiksvriendelijk zijn

2. de samenwerking en de uitwisseling van socialezekerheidsinformatie tussen instellingen te verbeteren

Gepland zijn onder meer:

• de volledige toepassing van het EESSI uiterlijk eind 2024 en de voortdurende verbetering van het bestaande systeem
• verdere toezeggingen van de EU-landen met betrekking tot ESSPASS-activiteiten en, op basis van de resultaten, een beoordeling door de Commissie van de mogelijke grootschalige uitrol ervan
• de digitalisering uiterlijk 2025 van andere procedures (naast de procedures die in het kader van de verordening betreffende de oprichting van één digitale toegangspoort moeten worden gedigitaliseerd), bijvoorbeeld op het gebied van werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongevallen, beroepsziekten en gezondheidszorg
• een betere uitwisseling van gegevens en meer interoperabiliteit in grensoverschrijdende situaties
• aanhoudende investeringen in de automatisering van procedures voor de coördinatie van de sociale zekerheid
• een analyse van de wijze waarop de procedures kunnen worden vereenvoudigd met het oog op probleemloze digitale ervaringen voor burgers die in een ander EU-land wonen en werken
• jaarlijkse bijeenkomsten op hoog niveau met de lidstaten om de vooruitgang te monitoren en te ondersteunen

Hoe zal meer digitalisering ten goede komen aan burgers, bedrijven en overheidsinstanties?

Voor burgers die zich binnen Europa verplaatsen:

• een probleemloze en vlottere toegang tot overheidsdiensten, met onder meer een snellere toegang tot documenten om socialezekerheidsrechten in het buitenland te staven
• digitale documenten in elektronische portemonnees voor een vlottere erkenning van rechten en volledige controle en zeggenschap van de betrokkenen over hun persoonsgegevens
• een gemakkelijkere uitoefening van socialezekerheidsrechten in andere landen (bijvoorbeeld ongeplande gezondheidszorg in het buitenland)
• een snellere en veiligere verwerking van aanvragen voor socialezekerheidsuitkeringen

Voor socialezekerheidsinstellingen en andere overheidsinstanties:

• efficiëntere en kwalitatief betere socialezekerheidsdiensten, met inbegrip van grensoverschrijdende diensten
• een betrouwbare digitale verificatie van socialezekerheidsrechten, waardoor de kosten en het risico op fouten en fraude worden verminderd
• betere samenwerking en een betere toegang tot en uitwisseling van socialezekerheidsgegevens (ook over de grenzen heen), waarbij strikte regels ter bescherming en beveiliging van gegevens worden nageleefd

Voor bedrijven die diensten in het buitenland verlenen:

• eenvoudigere administratieve procedures en contacten met socialezekerheidsinstellingen, onder meer bij het online aanvragen en afgeven van documenten, bijvoorbeeld wanneer ze werknemers naar een ander EU-land sturen om er te werken

Welke rechten heeft u momenteel met de Europese ziekteverzekeringskaart (EHIC)? Zal hierin verandering komen met het nieuwe initiatief?

De in de mededeling voorgestelde maatregelen zullen de EU-regels inzake de coördinatie van de sociale zekerheid niet wijzigen. Met de EHIC zal u nog steeds toegang hebben tot medisch noodzakelijke openbare gezondheidszorg in de 27 EU-landen, IJsland, Liechtenstein, Noorwegen, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk onder dezelfde voorwaarden en tegen dezelfde kosten als de in die landen verzekerde mensen.

Wat zijn de volgende stappen met betrekking tot ESSPASS? Zal ESSPASS verplicht worden voor de lidstaten?

Met financiële steun van de Commissie testen twee consortia van instellingen in EU-landen momenteel de afgifte en de verificatie van het A1-certificaat en de Europese ziekteverzekeringskaart. Op basis van de resultaten van de proefactiviteiten – die in 2025 moeten worden afgerond – zal de Commissie een besluit nemen over de volgende stappen, onder meer over de vraag of de uitrol van ESSPASS in alle EU-landen haalbaar is en of hiervoor een nieuw wetgevingskader nodig is.

Meer informatie over de Europese socialezekerheidskaart.

Wat is de stand van zaken met betrekking tot het systeem voor de elektronische uitwisseling van gegevens betreffende sociale zekerheid (EESSI)? Hoeveel en welke lidstaten hebben zich bij het systeem aangesloten en hoe zal de Commissie de overige lidstaten motiveren om hetzelfde te doen?

Het EESSI is in alle 32 deelnemende landen (EU27, IJsland, Liechtenstein, Noorwegen, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk) operationeel en 13 van deze landen (BG, DK, EE, FR, CY, LV, HU, MT, PT, SE, IS, NO en UK) kunnen op alle gebieden van de sociale zekerheid gegevens uitwisselen. In 18 landen wordt het systeem al voor meer dan 90 % toegepast. Dankzij het EESSI hebben de socialezekerheidsinstellingen sinds 2019 meer dan 16 miljoen zaken van burgers die in een ander land reizen, wonen, studeren, met pensioen gaan en/of werken, sneller en veiliger behandeld.

De Commissie zal de lidstaten bij de toepassing van het systeem blijven helpen en publiceert driemaandelijks een verslag over de nationale inspanningen op de Europa-website van DG Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie.

Welke andere digitale initiatieven zijn er om vrij verkeer en faire arbeidsmobiliteit te ondersteunen?

Verordening tot oprichting van één digitale toegangspoort

Op grond van de verordening tot oprichting van één digitale toegangspoort moeten de EU-landen burgers en bedrijven uiterlijk 12 december 2023 in staat stellen 21 administratieve procedures volledig online via de website Your Europe af te wikkelen en de output elektronisch te ontvangen.

Het gaat om de volgende procedures met betrekking tot de coördinatie van de sociale zekerheid:

• verzoeken om de toepasselijke socialezekerheidswetgeving te bepalen;
• aanvragen van een Europese ziekteverzekeringskaart (EHIC);
• pensioenaanvragen.

Het “technisch systeem voor de toepassing van het eenmaligheidsbeginsel” wordt momenteel ontwikkeld voor de voor de 21 procedures vereiste grensoverschrijdende uitwisseling van documenten en informatie. Doel is informatie die andere overheden in Europa al in elektronische vorm bewaren, opnieuw te gebruiken.

Het kader voor een Europese digitale identiteit

Dankzij het kader voor een Europese digitale identiteit (EUDI) zullen burgers en bedrijven in de EU gemakkelijker toegang hebben tot openbare en particuliere diensten over de grenzen heen. De EU-landen zullen geharmoniseerde Europese portemonnees voor digitale identiteit afgeven, zodat burgers en bedrijven hun gegevens en digitale documenten vrijwillig kunnen opslaan en uitwisselen. Het kader zou ook kunnen worden toegepast op de coördinatie van de sociale zekerheid.

Om de portemonnees voor digitale identiteit te testen, worden grootschalige proefprojecten uitgevoerd met steun van het programma Digitaal Europa. Een groep instellingen uit verschillende landen test momenteel onder meer de afgifte en de verificatie van het A1-certificaat en de Europese ziekteverzekeringskaart.

Meer informatie over de wijze waarop ESSPASS van plan is voort te bouwen op het EUDI-kader.

Voorgestelde verordening Interoperabel Europa

De voorgestelde verordening Interoperabel Europa heeft tot doel een samenwerkingskader voor overheidsdiensten in de hele EU op te zetten met het oog op gemeenschappelijke en interoperabele oplossingen.  Zowel burgers als bedrijven zullen profiteren van efficiëntere overheidsdiensten dankzij betere onderling verbonden digitale overheidsdiensten en een betere uitwisseling van gegevens in alle sectoren en EU-landen.

De Europese datastrategie

De in 2020 ingevoerde Europese datastrategie heeft onder meer tot doel de uitwisseling van gegevens tussen overheidsinstanties te vergemakkelijken. Overheidsdiensten kunnen zo worden verbeterd, maar ook de administratieve lasten voor mobiele burgers en bedrijven op de eengemaakte markt kunnen worden verlaagd.

De maatregelen zijn gericht op:

• een sectoroverschrijdend governancekader voor de toegang tot en het gebruik van data
• technologische systemen en infrastructuur
• de verbetering van digitale vaardigheden
• de bevordering van Europese dataruimten in strategische sectoren

Europese dienst voor het traceren van pensioenen 

Met de steun van de Commissie wordt de Europese dienst voor het traceren van pensioenen (ETS) ontwikkeld om burgers op elk moment in hun loopbaan te informeren over hun pensioenrechten in de lidstaten waar ze hebben gewerkt.

Burgers die in meerdere landen hebben gewerkt, moeten desalniettemin hun pensioen aan het einde van hun loopbaan aanvragen conform de EU-regels voor de coördinatie van de sociale zekerheid. Socialezekerheidsinstellingen gebruiken het EESSI-systeem om informatie uit te wisselen voor de berekening van pensioenen. Burgers ontvangen een P1-formulier: een officiële samenvatting en berekening van hun pensioenrechten.

Project rond sociale en arbeidsidentiteitskaarten 

In verschillende landen zijn sociale of arbeidsidentiteitskaarten ingevoerd om ervoor te zorgen dat aan de vereisten van het arbeidsrecht voor werknemers (met inbegrip van werknemers die in verschillende landen werken) wordt voldaan. De sociale partners uit de bouwsector in de EU onderzoeken met financiële steun van de Commissie het potentieel voor interoperabiliteit tussen deze kaarten.

Ook het Europees platform tegen zwartwerk van de Europese Arbeidsautoriteit beoordeelt momenteel de doeltreffendheid van sociale identiteitskaarten om zwartwerk te bestrijden.

Het informatiesysteem interne markt en de e-verklaring voor de detachering van werknemers in het buitenland

Het Informatiesysteem interne markt (IMI) helpt de autoriteiten grensoverschrijdend samen te werken en aan hun verplichtingen op verschillende gebieden te voldoen, bijvoorbeeld aan hun verplichtingen in het kader van de EU-wetgeving betreffende de detachering van werknemers in het buitenland.

Wat is de e-verklaring voor de detachering van werknemers?

De Commissie en de lidstaten ontwikkelen momenteel een gemeenschappelijk elektronisch formulier (e-verklaring) dat landen vrijwillig kunnen gebruiken bij de detachering van werknemers naar het buitenland. Doel is de administratieve lasten voor dienstverleners te verminderen en het voor de betrokken autoriteiten gemakkelijker te maken informatie uit te wisselen. Het formulier kan ook fraude en misbruik van het systeem helpen bestrijden.

Detachering van werknemers in de sector wegvervoer

Bij Richtlijn (EU) 2020/1057 zijn specifieke administratieve en controlevoorschriften ingevoerd voor de detachering van bestuurders in de sector wegvervoer. Wegvervoerondernemers moeten een detacheringsverklaring indienen via de meertalige website “Road Transport - Posting Declaration”, die verbonden is met het IMI-systeem.

initiatieven op het gebied van e-gezondheid 

In het kader van de Europese ruimte voor gezondheidsgegevens streven de Commissie en de lidstaten ernaar dat de digitale infrastructuur “MyHealth@EU” in heel Europa volledig kan worden gebruikt voor de uitwisseling van elektronische medische voorschriften, samenvattingen van patiënteninformatie, laboratoriumresultaten, verslagen over ziekenhuisontslag en medische beelden.

De administratieve procedures voor de terugbetaling van de kosten van grensoverschrijdende gezondheidszorg in het kader van de richtlijn betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg zouden zo kunnen worden vereenvoudigd.

In 2023 is MyHealth@EU al in elf lidstaten operationeel voor de uitwisseling van elektronische medische voorschriften en samenvattingen van patiëntendossiers.

Europese blockchaininfrastructuur voor diensten

De Europese blockchaininfrastructuur voor diensten (EBSI) is een initiatief van de Europese Commissie en het Europees blockchainpartnerschap. Doel is de verlening van grensoverschrijdende overheidsdiensten te ondersteunen met behulp van blockchaintechnologie.

De EBSI kan worden gebruikt om informatie op betrouwbare en gedecentraliseerde wijze op te slaan. De infrastructuur maakt nieuwe vormen van verificatie, traceerbaarheid en transparantie mogelijk bij contacten van burgers met overheidsdiensten in de EU. ESSPASS is geselecteerd als een van de toepassingen die met behulp van de EBSI zullen worden getest.