20 zasad Europejskiego filaru praw socjalnych
20 zasad, na których opiera się Europejski filar praw socjalnych, to drogowskaz prowadzący nas ku silnej socjalnej Europie, która jest sprawiedliwa, sprzyja włączeniu społecznemu i oferuje wiele możliwości.
Komisja określiła już szereg działań służących wdrożeniu tych zasad i planuje dodatkowe działania, które mają jeszcze bardziej wzmocnić prawa socjalne w Unii.
W Planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych Komisja przedstawiła konkretne inicjatywy służące osiągnięciu celów Europejskiego filaru praw socjalnych. Ich osiągnięcie wymaga wspólnego wysiłku instytucji UE, władz krajowych, regionalnych i lokalnych, partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego.
Przejrzyj 20 zasad w wersji łatwej do czytania i zrozumienia
1. Kształcenie, szkolenie i uczenie się przez całe życie
Każdy ma prawo do edukacji włączającej, charakteryzującej się dobrą jakością, szkoleń i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą mu w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy.
Powiązane działania Komisji:
- Europejski program na rzecz umiejętności
- Zalecenie Rady w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego
- Pakt na rzecz umiejętności
- Europejski obszar edukacji
- Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej na lata 2021–2027
- Indywidualne rachunki szkoleniowe i ramy mikrokwalifikacji
- Pakiet dotyczący umiejętności i talentów
2. Równość płci
Należy zapewnić i wspierać równość traktowania i szans kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach, w tym w odniesieniu do udziału w rynku pracy, warunków zatrudnienia i możliwości rozwoju kariery.
Kobiety i mężczyźni mają prawo do równego wynagrodzenia za pracę o równej wartości.
Powiązane działania Komisji:
3. Równe szanse
Bez względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, każdy ma prawo do równego traktowania i równych szans w dziedzinie zatrudnienia, ochrony socjalnej, edukacji, a także dostępu do dóbr i usług dostępnych dla społeczeństwa. Należy wspierać równe szanse grup niedostatecznie reprezentowanych.
Powiązane działania Komisji:
- Unijny plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025
- Unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów
- Zalecenie Rady w sprawie równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów
- Plan działania na rzecz integracji i włączenia społecznego
- Strategia na rzecz równości osób LGBTIQ
4. Aktywne wsparcie na rzecz zatrudnienia
Każdy ma prawo do terminowego i dostosowanego do potrzeb wsparcia na rzecz poprawy perspektyw zatrudnienia lub prowadzenia działalności na własny rachunek. Obejmuje to prawo do otrzymania wsparcia w poszukiwaniu pracy, szkoleniu się i zmianie kwalifikacji zawodowych. Każdy ma prawo do przeniesienia uprawnień do ochrony socjalnej i do szkolenia w trakcie przekwalifikowania zawodowego.
Młodzi ludzie mają prawo do dalszego kształcenia, przyuczenia do zawodu, stażu lub dobrej oferty zatrudnienia w ciągu 4 miesięcy od uzyskania statusu bezrobotnego lub ukończenia edukacji.
Osoby bezrobotne mają prawo do ciągłego i konsekwentnego wsparcia dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb. Osoby długotrwale bezrobotne mają prawo do dogłębnej indywidualnej oceny najpóźniej do 18. miesiąca bezrobocia.
Powiązane działania Komisji:
5. Bezpieczne i elastyczne zatrudnienie
Niezależnie od rodzaju i czasu trwania stosunku pracy pracownicy mają prawo do sprawiedliwego i równego traktowania w odniesieniu do warunków pracy, dostępu do ochrony socjalnej i szkoleń. Należy wspierać przechodzenie w kierunku otwartych form zatrudnienia.
Należy zapewnić pracodawcom niezbędną elastyczność, zgodnie z prawodawstwem i układami zbiorowymi, tak by mogli sprawnie dostosowywać się do zachodzących w kontekście gospodarczym zmian.
Należy wspierać innowacyjne formy zatrudnienia, które gwarantują wysoką jakość warunków pracy. Należy zachęcać do przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Należy ułatwić mobilność zawodową.
Należy zapobiegać powstawaniu stosunków pracy prowadzących do niepewnych warunków pracy, w tym poprzez wprowadzenie zakazu nadużywania nietypowych umów o pracę. Każdy okres próbny powinien mieć rozsądny czas trwania.
Powiązane działanie Komisji:
6. Wynagrodzenie
Pracownicy mają prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia, które zapewnia przyzwoity poziom życia.
Należy zadbać o odpowiednie płace minimalne, tak by zapewnić zaspokojenie potrzeb pracownika i jego rodziny w świetle krajowych warunków ekonomicznych i społecznych, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do zatrudnienia i motywacji do poszukiwania pracy. Należy zapobiegać ubóstwu pracujących.
Wszystkie wynagrodzenia są ustalane w sposób przejrzysty i przewidywalny, zgodnie z praktyką krajową i z poszanowaniem autonomii partnerów społecznych.
Powiązane działania Komisji:
7. Informacje o warunkach zatrudnienia i ochrona w przypadku zwolnień
Pracownicy mają prawo otrzymać w momencie nawiązania stosunku pracy pisemną informację o ich prawach i obowiązkach wynikających ze stosunku pracy, w tym w trakcie okresu próbnego.
W przypadku zwolnienia z pracy pracownicy mają prawo do uzyskania wcześniej informacji o przyczynach takiego zwolnienia, przysługuje im również rozsądny okres wypowiedzenia. Mają oni prawo do skutecznego i bezstronnego rozstrzygania sporów, a w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy prawo do dochodzenia roszczeń, w tym do odpowiedniej rekompensaty.
8. Dialog społeczny i społeczne zaangażowanie pracowników
Należy prowadzić konsultacje z partnerami społecznymi w sprawie opracowywania i wdrażania polityki gospodarczej i społecznej oraz polityki zatrudnienia zgodnie z praktykami krajowymi. Należy ich zachęcać do negocjowania i zawierania układów zbiorowych w sprawach, które ich dotyczą, z poszanowaniem ich autonomii i prawa do podejmowania działań zbiorowych. W stosownych przypadkach porozumienia zawarte między partnerami społecznymi są wdrażane na szczeblu Unii i jej państw członkowskich.
Pracownicy lub ich przedstawiciele mają prawo do uzyskiwania informacji i wyrażania swojej opinii w odpowiednim czasie w dotyczących ich kwestiach, w szczególności w odniesieniu do transferów, restrukturyzacji oraz łączenia przedsiębiorstw, a także zwolnień grupowych.
Zachęca się do wspierania zwiększonej zdolności partnerów społecznych do propagowania dialogu społecznego.
Powiązane działania Komisji:
- Komunikat i zalecenie Rady w sprawie wzmocnienia dialogu społecznego
- Inicjatywa na rzecz negocjacji zbiorowych dla osób samozatrudnionych
9. Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym
Rodzice oraz osoby pełniące obowiązki opiekunów mają prawo do odpowiednich urlopów, elastycznej organizacji pracy oraz dostępu do usług w zakresie opieki. Kobiety i mężczyźni mają równy dostęp do specjalnych urlopów służących wypełnianiu obowiązków w zakresie opieki oraz należy zachęcać ich do korzystania z takich urlopów w racjonalny sposób.
Powiązane działanie Komisji:
10. Zdrowe, bezpieczne i dobrze dostosowane środowisko pracy oraz ochrona danych
Pracownicy mają prawo do wysokiego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Pracownicy mają prawo do środowiska pracy dostosowanego do ich potrzeb zawodowych i które pozwala im przedłużyć okres ich uczestnictwa w rynku pracy.
Pracownicy mają prawo do ochrony swoich danych osobowych w kontekście zatrudnienia.
Powiązane działania Komisji:
11. Opieka nad dziećmi i wsparcie dla dzieci
Dzieci mają prawo dostępu do wysokiej jakości i przystępnych cenowo usług wczesnej edukacji i opieki.
Dzieci mają prawo do ochrony przed ubóstwem. Dzieci ze środowisk znajdujących się w niekorzystnej sytuacji mają prawo do szczególnych środków służących zwiększeniu równości szans.
Powiązane działania Komisji:
12. Ochrona socjalna
Bez względu na rodzaj i czas trwania ich stosunku pracy, pracownicy i, w porównywalnych warunkach, osoby samozatrudnione, mają prawo do odpowiedniej ochrony socjalnej.
Powiązane działania Komisji:
- Zalecenie Rady w sprawie dostępu do ochrony socjalnej
- Komunikat w sprawie godnej pracy na całym świecie
- Sprawozdanie z wdrożenia dyrektywy w sprawie czasu pracy
- Wytyczne w sprawie uprzednich ocen skutków dystrybucyjnych
13. Świadczenia dla bezrobotnych
Osoby bezrobotne mają prawo do odpowiedniego wsparcia w zakresie aktywizacji ze strony publicznych służb zatrudnienia służącego (re-)integracji na rynku pracy i do właściwych świadczeń dla bezrobotnych otrzymywanych przez rozsądny czas, odpowiednio do płaconych przez nich składek i zgodnie z krajowymi zasadami kwalifikowalności. Tego rodzaju świadczenia nie powinny stanowić czynnika zniechęcającego do szybkiego powrotu do zatrudnienia.
Powiązane działanie Komisji:
14. Minimalny dochód
Każdy, kto nie dysponuje wystarczającymi środkami, ma prawo do odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego godne życie na wszystkich jego etapach oraz skuteczny dostęp do towarów i usług wspierających. W przypadku osób zdolnych do pracy świadczenia związane z dochodem minimalnym powinny być powiązane z zachętami do (ponownego) włączenia się do rynku pracy.
Powiązane działanie Komisji:
15. Świadczenia emerytalne i renty
Pracownicy i osoby pracujące na własny rachunek przechodzące na emeryturę mają prawo do emerytury proporcjonalnej do ich składek oraz zapewniającej odpowiedni dochód. Kobiety i mężczyźni mają równe szanse w odniesieniu do nabywania praw emerytalnych.
Każda osoba w podeszłym wieku ma prawo do posiadania środków umożliwiających godne życie.
Powiązane działanie Komisji:
16. Ochrona zdrowia
Każdy ma prawo do szybkiego dostępu do przystępnej cenowo, profilaktycznej i objawowej opieki zdrowotnej dobrej jakości.
Powiązane działanie Komisji:
17. Integracja osób z niepełnosprawnościami
Osoby niepełnosprawne mają prawo do otrzymania wsparcia dochodu, które zapewnia godne życie, usług, które pozwolą im na uczestnictwo w rynku pracy i w życiu społecznym, a także do środowiska pracy dostosowanego do ich potrzeb.
Powiązane działania Komisji:
18. Opieka długoterminowa
Każdy ma prawo do przystępnych cenowo i dobrej jakości usług opieki długoterminowej, w szczególności opieki w domu i usług środowiskowych.
Powiązane działanie Komisji:
19. Mieszkania i pomoc dla bezdomnych
- Należy zapewnić osobom potrzebującym dostęp do mieszkań socjalnych lub pomocy mieszkaniowej dobrej jakości.
- Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji mają prawo do odpowiedniej pomocy i ochrony przed przymusową eksmisją.
- Osoby bezdomne otrzymują odpowiednie schronienie oraz świadczone są na ich rzecz usługi służące promowaniu ich integracji społecznej.
Powiązane działanie Komisji:
20. Dostęp do podstawowych usług
Każdy ma prawo dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym wody, urządzeń sanitarnych, energii, transportu, usług finansowych i usług łączności cyfrowej. Osoby potrzebujące otrzymają wsparcie w zakresie dostępu do tych usług.