W latach 2000–2006 polityka spójności nie tylko pochłonęła jedną trzecią unijnego budżetu, lecz także była realizowana na przekór wyzwaniom stawianym przez historię, jednocześnie tę historię tworząc. Rozszerzenie UE o 10 nowych państw członkowskich w 2004 r. pogłębiło różnice w poziomie rozwoju gospodarczego i społecznego w stopniu bezprecedensowym. Polityka spójności musiała podjąć to wyzwanie, nie rezygnując jednak ze wspierania „starej” unijnej piętnastki.