Ní leor iad cearta astu féin. Ní mór do dhaoine faoi mhíchumas a bheith ábalta na cearta sin a úsáid chun maireachtáil faoi shaoirse agus na roghanna céanna a ndéanaimid go léir deimhin dóibh a dhéanamh. Le Straitéis deich mbliana an Choimisiúin um Chearta Daoine faoi Mhíchumas téitear níos faide le deiseanna comhionanna trí fhéachaint le sochaí a sholáthar inar féidir le daoine leas a bhaint as a gcearta, gluaiseacht faoi shaoirse san Aontas Eorpach agus maireachtáil gan aon idirdhealú. Ní mór dúinn go léir ról a imirt chun sochaí níos cothroime a chruthú.

Tá leagan Éasca le léamh den téacs seo ar fáil anseo.

Cé go bhfuil feabhas ag teacht ar chúrsaí, bíonn bacainní agus idirdhealú le sárú fós ag daoine faoi mhíchumas ina saol laethúil. Tá sé sin fíor go háirithe do mhná faoi mhíchumas, do dhaoine faoi mhíchumas a bhfuil cónaí orthu in institiúidí agus do dhídeanaithe faoi mhíchumas. Téann sé sin i gcion ar rudaí amhail a gcuid oideachais, deiseanna fostaíochta agus deiseanna saoil.

I mí an Mhárta 2021, ghlac an Coimisiún Eorpach Straitéis um Chearta Daoine faoi Mhíchumas, a mhairfidh go dtí 2030.

Tá sé mar aidhm leis an Straitéis a chinntiú go mbeidh an méid seo a leanas i gceist go gach duine faoi mhíchumas:

• Gur féidir leo leas iomlán a bhaint as a gcearta daonna.
• Go mbeidh comhdheiseanna agus rochtain chomhionann acu chun páirt a ghlacadh sa tsochaí agus sa gheilleagar
• Gur féidir cá háit, cén dóigh agus cé leis a mbeidh cónaí orthu a chinneadh.
• Gur féidir leo gluaiseacht faoi shaoirse san Aontas Eorpach.
• Nach mbeidh siad ina n-íospartaigh idirdhealaithe a thuilleadh.

Oibreoidh an tAontas Eorpach go dlúth le grúpaí do dhaoine faoi mhíchumas lena dtuairimí a chloisteáil agus chun cuidiú leo lena n-obair riachtanach.

Le Chéile ar Mhaithe le Cearta

Tá sé tábhachtach a rá nach bhfuil cearta daoine ina n-ábhar imní do dhaoine faoi mhíchumas nó do ghrúpaí tacaíochta amháin ach go bhfuil siad ina n-ábhar imní don tsochaí ina hiomláine chomh maith.

Ba cheart go mbeadh gach uile dhuine ábalta leas a bhaint as a gcearta agus maireachtáil mar a chéile in Aontas Comhionannais.

Go dtí mí an Mhárta 2023, cuirfimid béim ar chearta ríthábhachtacha amhail an ceart chun vótála, an ceart chun comhdheiseanna oideachais agus fostaíochta a fháil, an ceart chun maireachtáil go neamhspleách agus rochtain chomhionann a fháil ar sheirbhísí pobail, taisteal, fóillíocht agus gníomhaíochtaí spóirt.

Tiomantas coiteann

Tá Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine faoi Mhíchumas (UNCRPD) sínithe agus daingnithe ag an Aontas Eorpach agus a Bhallstáit ar fad, rud a chiallaíonn go gcaithfidh gach tír AE a chinntiú gur féidir le daoine faoi mhíchumas leas a bhaint as a gcearta daonna agus a saoirsí bunúsacha mar a dhéanann gach duine eile. .

Faoi Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe, tá na cearta céanna ag daoine faoi mhíchumas agus atá ag gach duine eile. Is é sin an fáth a bhfuil sé chomh tábhachtach sin go n-oibreodh gach tír san Aontas Eorpach le chéile le go n-éireoidh leis an straitéis.

Cárta Míchumais AE: comhar i ngníomh

Ceapann daoine faoi mhíchumas faoi láthair go bhfuil sé deacair díobh fós aitheantas a fháil mar dhuine faoi mhíchumas agus iad ag bogadh go tír AE eile nó ag taisteal in AE.

D’oibrigh an Coimisiún Eorpach le daoine faoi mhíchumas agus lena n-ionadaithe chun an Cárta Míchumais AE a thástáil, a úsáidtear cheana in ocht dtír AE.

Faoi dheireadh 2023, molfaidh an Coimisiún Eorpach Cárta Míchumais AE do gach tír AE. Is é sin ceann de na príomh-mholtaí sa straitéis nua. Ciallaíonn sé:

• Go mbeidh sé níos fusa do dhaoine faoi mhíchumas an tacaíocht cheart a fháil agus iad ag taisteal nó ag bogadh go tír eile san Aontas Eorpach.
• Go mbeidh rochtain níos fearr ag daoine faoi mhíchumas ar sheirbhísí thar theorainneacha, sa chultúr, san fhóillíocht, sa spórt agus san iompar go príomha.