W tym rozdziale przeczytasz, jak działa system emerytalny w Polsce. Opisujemy, kiedy i w jaki sposób należy ubiegać się o emeryturę oraz warunki, jakie trzeba spełnić, aby móc się o nią ubiegać.

W jakiej sytuacji mam prawo do świadczenia?

Emerytury w Polsce są wypłacane każdemu, kto jest objęty ubezpieczeniem emerytalnym. Jest ono obowiązkowe dla wszystkich pracowników oraz niektórych innych grup społecznych (np. żołnierzy, duchownych - pełną listę znajdziesz tutaj). Można się także ubezpieczyć dobrowolnie.

Emerytury są wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (patrz „Słownik pojęćˮ). Finansowane są ze składek pracodawców i pracowników, odprowadzanych przez pracodawcę w imieniu pracownika.

Warunki, na których można nabyć prawo do emerytury oraz zasady ustalania jej wysokości, zależą od przynależności do danej grupy wiekowej. Niektóre grupy zawodowe mają inne zasady przyznawania emerytur (np. górnicy, służby mundurowe).

Jakie warunki muszę spełnić?

Warunki uzyskania emerytury różnią się w zależności od daty urodzenia ubezpieczonego.

Urodzeni przed 1 stycznia 1949 r.

Emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku: osoby urodzone przed tą datą nabywają prawo do emerytury w momencie spełnienia następujących dwóch warunków:

• osiągnięcia wieku emerytalnego, tj. 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn;
• udokumentowania wymaganego okresu ubezpieczenia 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Tę emeryturę podwyższa się, jeśli okaże się, że jej wysokość jest niższa niż ustawowa emerytura minimalna.

Emerytura przysługuje również osobom, które osiągnęły wymagany dla ich daty urodzenia wiek emerytalny i mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i 20 lat dla mężczyzn. Jednak w tym przypadku nie ma gwarancji wypłaty emerytury w wysokości minimalnej emerytury.

Urodzeni po 31 grudnia 1948 r.

Emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku: osoby urodzone po tej dacie nabywają prawo do emerytury w momencie osiągnięcia wieku emerytalnego.

Od 1 października 2017 r. wiek emerytalny został obniżony do 60 roku życia dla kobiet i 65 roku życia dla mężczyzn, niezależnie od ich daty urodzenia.

Wysokość świadczeń emerytalnych osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku zależy przede wszystkim od kwoty zgromadzonych składek emerytalnych.

Ubezpieczeni mogą zdecydować się na jeden z dwóch wariantów gromadzenia składek:

• pełna składka trafia na indywidualne konto emerytalne w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych;
• część składki (około 40%) trafia na konto ubezpieczonego w Otwartym Funduszu Emerytalnym (zobacz definicję w „Słowniku pojęćˮ), który następnie inwestuje ją na rynku kapitałowym. Reszta składki trafia do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Także w przypadku ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku istnieją grupy osób, które mogą ubiegać się o wcześniejszą emeryturę - listę uprawnionych możesz znaleźć tutaj.

Do czego mam prawo i jak się o nie ubiegać?

W przypadku osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku wysokość emerytury zależy od:

• liczby okresów składkowych i nieskładkowych, które ubezpieczony jest w stanie udokumentować;
• kwoty bazowej obowiązującej w dniu nabycia prawa do świadczenia;
• podstawy wymiaru.

Dla osób z tej grupy wiekowej wysokość emerytury nie zależy od kwoty odprowadzanych w przeszłości składek.

Dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku podstawę wymiaru emerytury stanowi całkowita kwota składek odprowadzonych przez ubezpieczonego. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne oraz tzw. kapitał początkowy, czyli okresy składkowe i nieskładkowe z okresu ubezpieczenia przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Wyjątkiem od powyższej reguły są osoby, które urodziły się po 31 grudnia 1948 roku, ale przed 1 stycznia 1969 roku. Jeśli posiadają one odpowiednio długi staż pracy, mogą zdecydować o przejściu na wcześniejszą emeryturę. Jeżeli podejmą taką decyzję, wysokość ich emerytury zostanie wyliczona według zasad obowiązujących pracowników urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku. Jeśli nie zdecydują się na wcześniejszą emeryturę, będzie ich obowiązywał taki sam system jak wszystkich urodzonych po 1948 roku.

Emerytura nie może być wyższa niż podstawa jej wymiaru i nie może być niższa niż kwota emerytury minimalnej. Obecnie wynosi ona:

Decyzję o przyznaniu emerytury wydaje oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zobacz „Słownik pojęćˮ) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie o przyznanie emerytury rozpoczyna się po złożeniu wniosku.

Emerytury co roku, z dniem 1 marca, są waloryzowane. Waloryzacja następuje z urzędu, nie trzeba składać wniosku w tej sprawie.

Słownik pojęć

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) pobiera wszystkie składki na ubezpieczenie społeczne, a następnie przekazuje je właściwym instytucjom. ZUS i jego oddziały regionalne są odpowiedzialne za świadczenia pieniężne z tytułu choroby i macierzyństwa, emerytury, renty inwalidzkie, renty rodzinne, świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Otwarty Fundusz Emerytalny (OFE) - fundusze emerytalne zarządzane przez prywatne instytucje finansowe, które inwestują pieniądze na rynku kapitałowym. Osoby ubezpieczone nie odprowadzają składek bezpośrednio do funduszy emerytalnych, ale wpłacają je do ZUS-u wraz z innymi składkami na ubezpieczenie społeczne. ZUS odpowiada za przekazanie części składek na ubezpieczenie emerytalne do funduszu emerytalnego wybranego przez danego ubezpieczonego. Fundusze są ściśle monitorowane i nadzorowane przez państwo.

Dokumenty do wypełnienia

• Wniosek o emeryturę - formularz ZUS Rp-1E
• Kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych - formularz ZUS ERP-6

Poznaj swoje prawa

Linki poniżej przedstawiają Twoje prawa, nie są to strony Komisji Europejskiej, ani nie reprezentują jej poglądów:

• Szczegółowy opis procedur przyznawania świadczeń przez ZUS
• Obliczenie prognozowanej wysokości emerytury – kalkulator emerytalny ZUS
• Zasady koordynacji świadczeń emerytalnych między państwami członkowskimi UE

Strony i publikacje Komisji Europejskiej:

• Emerytura za granicą: Twoje prawa za granicą jako obywatela UE

Z kim się kontaktować?

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej - Departament Ubezpieczeń Społecznych
ul. Nowogrodzka 1/3/5
00-513 Warszawa
tel.: +48 538117390
Internet: www.gov.pl/rodzina
e-mail: info@mrips.gov.pl

Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
ul. Szamocka 3, 5
01-748 Warszawa
Internet: www.zus.pl

Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS

Konsultanci są dostępni w dni robocze w godzinach 7.00-18.00. Automatyczny System Informacyjny jest dostępny 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu.

• numer przeznaczony do obsługi połączeń z telefonów komórkowych oraz stacjonarnych krajowych i zagranicznych: +48 225601600
• skype: zus_centrum_obslugi_tel
• adres e-mail do zapytań ogólnych: cot@zus.pl

Wyszukiwarka oddziałów ZUS wg nazwy miasta lub gminy oraz kodu pocztowego