W tym rozdziale opisujemy wszystkie świadczenia pieniężne, które przysługują Ci w razie choroby oraz w czasie rehabilitacji. Przeczytasz także o zasiłku, który otrzymasz, jeśli będziesz musiał zaopiekować się dzieckiem lub chorym członkiem rodziny.

Omawiane świadczenia to:

• zasiłek chorobowy i wynagrodzenie chorobowe
• świadczenie rehabilitacyjne
• zasiłek wyrównawczy
• zasiłek opiekuńczy

W jakiej sytuacji mam prawo do świadczenia?

Obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym są objęci wszyscy pracownicy. Inne osoby mogą się ubezpieczyć dobrowolnie (np. osoby samozatrudnione lub zatrudnione w oparciu o umowy cywilnoprawne).

Wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy przysługują ubezpieczonym za każdy dzień choroby, podczas którego są niezdolni do pracy.

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonym, którzy po okresie pobierania zasiłku chorobowego są nadal niezdolni do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy.

Zasiłek wyrównawczy może otrzymać pracownik, który jest w trakcie rehabilitacji i jest tylko częściowo zdolny do pracy, przez co pracodawca obniżył mu wynagrodzenie.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, które muszą na jakiś czas zrezygnować z pracy, aby zaopiekować się chorym członkiem rodziny lub dzieckiem (także zdrowym).

W ramach ubezpieczenia chorobowego wypłacany jest także zasiłek macierzyński - więcej w rozdziale Rodzicielstwo.

Jakie warunki muszę spełnić?

Zasiłek chorobowy i wynagrodzenie chorobowe: osoby ubezpieczone obowiązkowo (np. pracownicy) nabywają prawo do tych świadczeń po 30 dniach od momentu ubezpieczenia (tzw. okres wyczekiwania). W przypadku osób, które ubezpieczyły się dobrowolnie, okres wyczekiwania wydłuża się do 90 dni.

W kilku przypadkach wynagrodzenie i zasiłek chorobowy przysługują od pierwszego dnia ubezpieczenia. Dotyczy to między innymi:

• absolwentów szkół lub uczelni wyższych, którzy w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły przystąpili do ubezpieczenia chorobowego;
• ubezpieczonych, którzy mieli wypadek w drodze do pracy lub z pracy;
• osób, które podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od co najmniej 10 lat (nie dotyczy ubezpieczonych dobrowolnie).

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje osobie, która po okresie pobierania zasiłku chorobowego jest nadal niezdolna do pracy.

Można go pobierać przez maksymalnie 12 miesięcy. Zasiłek ten nie przysługuje osobie, która ma prawo do pobierania niektórych innych świadczeń, między innymi emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych i świadczenia przedemerytalnego.

Lekarz orzecznik ZUS ocenia, czy powinniśmy otrzymać zasiłek rehabilitacyjny (zobacz sekcję „Słownik pojęćˮ).

Zasiłek wyrównawczy przysługuje tylko pracownikom, których wynagrodzenie uległo obniżeniu z powodu poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.

O tym, czy powinniśmy się poddać rehabilitacji, decyduje lekarz wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy albo, jak w przypadku przyznania świadczenia rehabilitacyjnego, lekarz orzecznik ZUS.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonym, którzy są zwolnieni z wykonywania pracy, ponieważ muszą zaopiekować się zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8, chorym dzieckiem w wieku do lat 14 lub innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobie opiekującej się:

• współmałżonkiem;
• rodzicami lub teściami;
• dziadkami lub wnukami;
• rodzeństwem;
• dziećmi w wieku powyżej 14 lat;
• dziećmi własnymi lub współmałżonka, a także innymi dziećmi wychowywanymi i utrzymywanymi przez ubezpieczonego lub jego współmałżonka.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje Ci pod warunkiem, że w gospodarstwie domowym jesteś jedyną osobą mogącą zaopiekować się dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Ta zasada nie obowiązuje podczas sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Do czego mam prawo i jak się o nie ubiegać?

Zasiłek chorobowy i wynagrodzenie chorobowe

• Wynagrodzenie chorobowe jest wypłacane przez pracodawcę i przysługuje pracownikowi przez pierwsze 33 dni choroby w roku kalendarzowym (lub 14 dni, jeśli pracownik ukończył 50 lat).
• Zasiłek chorobowy jest wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i przysługuje pracownikowi po wyczerpaniu okresu pobierania wynagrodzenia chorobowego, czyli od 34. dnia niezdolności do pracy w roku (lub 15. dnia, jeśli pracownik ukończył 50 lat).

Oba świadczenia przysługują za każdy dzień niezdolności do pracy, w tym za dni ustawowo wolne od pracy. Za każdy dzień choroby przysługuje 1/30 część miesięcznego wynagrodzenia.

Osoby, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, mają prawo do zasiłku już od pierwszego dnia choroby (nie mają prawa do wynagrodzenia chorobowego).

Zasiłek chorobowy jest wypłacany za cały okres niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana jest gruźlicą lub przypada na okres ciąży - nie dłużej niż 270 dni.

Wysokość zasiłku i wynagrodzenia chorobowego jest w większości przypadków taka sama i zależy m.in. od przyczyny niezdolności do pracy.

Wysokość świadczeń wylicza się, uśredniając miesięczne wynagrodzenie wypłacane przez 12 miesięcy poprzedzających powstanie niezdolności do pracy (lub krócej, jeśli nie przepracowaliśmy 12 miesięcy).

Lekarz kontraktowy potwierdza niezdolność do pracy. Dokumentem stanowiącym podstawę do wypłaty wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego jest zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy wystawione na specjalnym druku.

Zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy (formularz e-ZLA) jest wystawiane w formie elektronicznej przez lekarza kontraktowego i przesyłane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ubezpieczony musi następnie poinformować pracodawcę o czasowej niezdolności do pracy.

Świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne wynosi maksymalnie 90% dotychczasowego wynagrodzenia przez pierwsze 90 dni pobierania świadczenia. W pozostałym okresie (nie dłużej niż 12 miesięcy) wynosi 75% wynagrodzenia.

Jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem przy pracy, chorobą zawodową lub jeśli przypada ona na okres ciąży, świadczenie wypłacane jest w wysokości 100% wynagrodzenia (obliczanego, podobnie jak w przypadku zasiłku chorobowego, jako średnia z ostatnich 12 miesięcy pracy).

Aby ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne, należy złożyć w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odpowiednie dokumenty oraz zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza.

Zasiłek wyrównawczy

Zasiłek wyrównawczy przysługuje i jest wypłacany przez okres rehabilitacji, nie dłużej niż przez 24 miesiące.

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między naszym średnim miesięcznym wynagrodzeniem (obliczanym za okres ostatnich 12 miesięcy) a obniżonym wynagrodzeniem miesięcznym osiąganym podczas rehabilitacji.

O potrzebie poddania się rehabilitacji orzeka lekarz wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy albo lekarz orzecznik ZUS.

Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy wynosi 80% wynagrodzenia (ustalanego jako średnia z ostatnich 12 miesięcy).

Liczba dni, przez które można pobierać zasiłek, zależy od rodzaju opieki.

Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.

Podstawowym dokumentem poświadczającym uprawnienie do zasiłku opiekuńczego jest zaświadczenie lekarskie wystawione na specjalnym druku. W przypadku opieki nad zdrowym dzieckiem do 8 lat może wystarczyć oświadczenie opiekuna (np. w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia szkoły lub przedszkola, do którego uczęszcza dziecko).

Słownik pojęć

• Lekarz orzecznik ZUS jest organem, który ocenia stopień naszej niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą. Ocenia także przewidywany czas niezdolności do pracy. Od decyzji lekarza orzecznika można się odwołać do komisji lekarskiej ZUS. Jego decyzje stanowią podstawę do wypłaty niektórych świadczeń, np. świadczenia rehabilitacyjnego czy renty inwalidzkiej.
• Wojewódzki ośrodek medycyny pracy to instytucja zarządzana przez samorząd każdego województwa, która zajmuje się szeroko pojętą medycyną w pracy. Do zadań pracowników ośrodka należy m.in. ocenianie konieczności poddania się rehabilitacji po chorobie, co jest niezbędne w przypadku starania się o zasiłek wyrównawczy.

Dokumenty do wypełnienia

•  Świadczenie rehabilitacyjne - podstawowe informacje na stronie ZUSu
• Wniosek o świadczenie rehabilitacyjne
• Zasiłek opiekuńczy - podstawowe informacje na stronie ZUSu
• Wnioski Z-15A i Z-15B o zasiłek opiekuńczy

Poznaj swoje prawa

Linki poniżej przedstawiają Twoje prawa. Nie są to strony Komisji Europejskiej, ani nie reprezentują jej poglądów:

• Opis zasad działania ubezpieczenia chorobowego na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
• Opis świadczeń ubezpieczenia chorobowego na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej;
• Zasiłek wyrównawczy – opis na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS);
• Strony i publikacje Komisji Europejskiej: Świadczenia społeczne: Twoje prawa za granicą jako obywatela UE.

Z kim się kontaktować?

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – Departament Ubezpieczeń Społecznych
ul. Nowogrodzka 1/3/5
00-513 Warszawa
tel.: +48 538117390
Internet: www.gov.pl/rodzina
e-mail: info@mrips.gov.pl

Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
ul. Szamocka 3, 5
01-748 Warszawa
Internet: www.zus.pl

Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS

Konsultanci są dostępni w dni robocze w godzinach 7.00-18.00. Automatyczny System Informacyjny jest dostępny 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu:

• połączenia z telefonów komórkowych oraz stacjonarnych krajowych i zagranicznych: +48 225601600;
• skype: zus_centrum_obslugi_tel;
• adres e-mail do zapytań ogólnych: cot@zus.pl.

Wyszukiwarka oddziałów ZUS wg nazwy miasta lub gminy oraz kodu pocztowego.