W tym rozdziale opisujemy wszystkie świadczenia, które przysługują rodzicom w związku z narodzinami dziecka lub przyjęcia na wychowanie dziecka do lat 7. Dostępne są tu 3 rodzaje urlopu oraz zasiłki wypłacane w trakcie ich trwania.

Omawiane świadczenia to:

• zasiłek i urlop macierzyński
• zasiłek i urlop rodzicielski
• zasiłek i urlop ojcowski

W jakiej sytuacji mam prawo do świadczenia?

Zasiłki z tytułu narodzin dziecka przysługują osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, które jest obowiązkowe dla wszystkich pracowników w Polsce. Można także ubezpieczyć się dobrowolnie.

Zasiłek i urlop macierzyński przysługuje matce dziecka, która jednak może przekazać jego część ojcu, pod warunkiem wykorzystania większej części przez matkę. Do pełnego zasiłku macierzyńskiego ma prawo ojciec dziecka, gdy matka zmarła albo porzuciła dziecko.

Zasiłek i urlop rodzicielski przysługuje obojgu rodzicom w maksymalnie czterech częściach, przy czym rodzice mogą przebywać na urlopie jednocześnie albo wymiennie.

Zasiłek i urlop ojcowski przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka i jest niezależny od urlopu matki.

Jakie warunki muszę spełnić?

Zasiłek i urlop macierzyński przysługuje matce dziecka, która jednak może oddać jego część ojcu, pod warunkiem uprzedniego wykorzystania większej części urlopu.

Do pełnego zasiłku macierzyńskiego ma prawo ojciec dziecka, w przypadku gdy matka zmarła albo porzuciła dziecko.

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która:

• urodziła dziecko;
• adoptowała dziecko w wieku do 7. roku życia;
• przyjęła dziecko w wieku do 7. roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.

Zasiłek i urlop rodzicielski można rozpocząć po zakończonym urlopie macierzyńskim. Przysługuje obojgu rodzicom w maksymalnie czterech następujących po sobie częściach, trwających co najmniej 8 tygodni. Rodzice mogą przebywać na urlopie rodzicielskim jednocześnie albo wymiennie.

Pisemny wniosek o urlop rodzicielski dla matki lub ojca również należy złożyć z 21-dniowym wyprzedzeniem.

Urlop rodzicielski można łączyć z pracą, maksymalnie na pół etatu u pracodawcy, który udziela urlopu.

Zasiłek i urlop ojcowski jest niezależny od urlopu macierzyńskiego i przysługuje wyłącznie ojcu dziecka. Może być wzięty w całości lub w dwóch częściach.

Urlop ojcowski należy wykorzystać do czasu ukończenia przez dziecko 2. roku życia. Niewykorzystany - przepada.

Jeśli dochód w rodzinie z dzieckiem w przeliczeniu na osobę nie przekracza pewnego ustalonego progu (tzw. kryterium dochodowego), rodzina może mieć prawo do zasiłku rodzinnego oraz jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka. Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale Świadczenia rodzinne.

Do czego mam prawo i jak się o nie ubiegać?

Długość urlopów

Długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczby urodzonych dzieci podczas jednego porodu:

6 tygodni urlopu macierzyńskiego może przypadać przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie można wykorzystać pozostałą część.

Długość pozostałych urlopów:

Wysokość zasiłków

Wysokość zasiłków związanych z narodzinami wylicza się, uśredniając miesięczne wynagrodzenie wypłacane przez 12 miesięcy poprzedzających urlop. Kwota wypłacanego zasiłku jest równa:

Zasiłki są przyznawane na podstawie zaświadczenia o przewidywanej dacie porodu (za okres przed porodem) oraz skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka (za okres od dnia porodu).

Odpowiednie dokumenty należy złożyć w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwego dla miejsca zamieszkania. Jeśli pracujesz w firmie zatrudniającej ponad 20 osób, dokumenty należy złożyć u pracodawcy.

Dokumenty do wypełnienia

• Zaświadczenie ZUS Z-3 - jeśli jesteś pracownikiem;
• Zaświadczenie ZUS Z-3b - jeśli prowadzisz firmę;
• Zaświadczenie ZUS Z-3a - dla pozostałych ubezpieczonych.

Poznaj swoje prawa

Linki poniżej przedstawiają Twoje prawa, nie są to strony Komisji Europejskiej, ani nie reprezentują jej poglądów:

• Strona rządowa opisująca świadczenia, które przysługują rodzinie: https://rodzina.gov.pl/;
• Formularz kontaktowy na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej poświęcony rodzinie: https://www.gov.pl/web/rodzina/dane-kontaktowe;
• Uzyskanie zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka – wymagane dokumenty
• Wniosek o wydanie aktu urodzenia – poradnik na stronie Urzędu Miasta Warszawy

Strony i publikacje Komisji Europejskiej:

• Świadczenia społeczne: Twoje prawa za granicą jako obywatela UE

Z kim się kontaktować?

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – Departament Prawa Pracy (w zakresie prawa do urlopów)
ul. Nowogrodzka 1/3/5
00-513 Warszawa
tel.: +48 538117320
Internet: www.gov.pl/rodzina e-mail: info@mrips.gov.pl

Internet: www.gov.pl/rozwoj
e-mail: kancelaria@mrpit.gov.pl

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – Departament Ubezpieczeń Społecznych (w zakresie prawa do zasiłków)
ul. Nowogrodzka 1/3/5
00-513 Warszawa
tel.: +48 538117390
Internet: www.gov.pl/rodzina
e-mail: info@mrips.gov.pl

Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
ul. Szamocka 3, 5
01-748 Warszawa
Internet: www.zus.pl

Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS

Konsultanci są dostępni w dni robocze w godzinach 7.00-18.00. Automatyczny System Informacyjny jest dostępny 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu.

• numer przeznaczony do obsługi połączeń z telefonów komórkowych oraz stacjonarnych krajowych i zagranicznych: +48 225601600
• skype: zus_centrum_obslugi_tel;
• adres e-mail do zapytań ogólnych: cot@zus.pl.

Wyszukiwarka oddziałów ZUS wg nazwy miasta lub gminy oraz kodu pocztowego.