Rozdział opisuje świadczenia rodzinne, do których może mieć prawo rodzina po urodzeniu się dziecka do czasu osiągnięcia przez nie dorosłości.

Omawiane świadczenia to:

• zasiłek rodzinny i dodatki;
• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka;
• świadczenie rodzicielskie;
• świadczenie wychowawcze, tzw. 500 Plus
• Jednorazowe świadczenie z ustawy o wsparciu dla kobiet w ciąży i ich rodzin „Za życiem”;
• Świadczenie „Dobry start”, tzw. 300 Plus;
• rodzinny kapitał opiekuńczy, RKO.

W jakiej sytuacji mam prawo do świadczenia?

Zasiłki rodzinne przysługują rodzinom lub osobom uczącym się, których dochód w przeliczeniu na osobę nie przekracza pewnego ustalonego progu.

Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka.

Przysługuje od urodzenia dziecka do momentu ukończenia przez nie 18. roku życia lub, jeśli wciąż się uczy, do ukończenia 21 lat.

Od powyższej zasady jest jeden wyjątek: limit wieku dziecka wydłuża się do 24. roku życia, jeśli kontynuuje ono naukę w szkole i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.

Jednorazowe zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka przysługują z tytułu urodzenia się żywego dziecka.

Świadczenia rodzicielskie przysługują z tytułu urodzenia się dziecka.

Świadczenia wychowawcze przysługują rodzicom i opiekunom dzieci do 18 roku życia.

Jednorazowe świadczenie z ustawy o wsparciu dla kobiet w ciąży i ich rodzin „Za życiem” jest wypłacane rodzicom i opiekunom dziecka, które zostało zdiagnozowane z ciężkim lub nieuleczalnym zaburzeniem bądź nieuleczalną chorobą śmiertelną, która powstała w fazie rozwoju prenatalnego lub podczas porodu. Wypłacane do 12 miesięcy od daty ciąży.

Świadczenie „Dobry start” jest wypłacane raz w roku na każde dziecko rozpoczynające rok szkolny do czasu ukończenia przez nie 20. roku życia (lub 24. roku życia w przypadku dzieci niepełnosprawnych).

Rodzinny kapitał opiekuńczy jest przyznawany na drugie i kolejne dziecko w wieku od 12. do 36. miesiąca.

O świadczeniach wypłacanych z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa, niezależnie od dochodów rodziny, przeczytasz w rozdziale Rodzicielstwo.

Jakie warunki muszę spełnić?

Zasiłki rodzinne i dodatki przysługują rodzicom (lub jednemu z nich), opiekunom, a także osobie pełnoletniej uczącej się, która nie znajduje się na utrzymaniu rodziców (np. w przypadku śmierci rodziców).

Dodatkowo, dochód nie może przekraczać progu tzw. kryterium dochodowego, co oznacza, że dochód rodziny (albo dochód osoby uczącej się) ubiegającej się o świadczenia nie może być wyższy niż:

Od 1 stycznia 2016 r. obowiązuje nowy mechanizm. Znany jest pod nazwą „złotówka za złotówkę”. Umożliwia on uzyskanie zasiłku rodzinom z dochodem nieco powyżej progu dochodowego. Kwota wypłacanego świadczenia jest zatem pomniejszana o kwotę, o jaką dochód rodziny przekracza próg dochodowy. Jeżeli przykładowo dochód przekracza próg o 100 PLN, taka właśnie kwota zostaje odjęta od przysługującego normalnie zasiłku.

O zasiłek rodzinny mogą ubiegać się osoby zamieszkujące na terytorium Polski przez okres, w którym otrzymują świadczenia.

Zasiłek rodzinny może zostać zwiększony o następujące dodatki:

• dodatek z tytułu urodzenia dziecka (inne świadczenie niż jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka);
• dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje osobom, które były zatrudnione przez co najmniej 6 miesięcy przed nabyciem prawa do urlopu wychowawczego i które po zakończeniu urlop macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego wzięły urlop w celu sprawowania opieki nad dzieckiem na 24 miesiące (36 miesięcy w przypadku narodzin więcej niż jednego dziecka lub rodzica samotnie wychowującego dziecko i 72 miesiące w przypadku dziecka niepełnosprawnego);
• dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka jest wypłacany samotnej matce, samotnemu ojcu lub opiekunowi dziecka. Dodatek przysługuje również osobie uczącej się, jeżeli jej oboje rodzice nie żyją;
• dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej jest wypłacany na trzecie i każde następne dziecko w rodzinie;
• dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego jest wypłacany na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka niepełnosprawnego;
• dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego jest wypłacany na początku każdego roku szkolnego;
• dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania jest wypłacany przez 10 miesięcy w roku.

Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka przysługuje opiekunowi bądź rodzicowi dziecka, jeżeli dochód rodziny nie jest wyższy niż 1992 PLN na osobę w rodzinie:

Zapomoga przysługuje, jeżeli matka dziecka pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10. tygodnia ciąży do dnia porodu.

Świadczenie rodzicielskie przysługuje rodzicom nieubezpieczonym i nieotrzymującym zasiłku macierzyńskiego (studentom, rolnikom, osobom pracującym na podstawie umowy na czas określony lub innej nietypowej umowy) przez rok (52 tygodnie) za urodzenie jednego dziecka (zob Rodzicielstwo). Świadczenie może być wydłużone do 65 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci, 67 – trojga dzieci, 69 – czworga dzieci i 71 w przypadku urodzenia pięciorga lub większej liczby dzieci.

Świadczenie wychowawcze jest przynawane od 1 kwietnia 2016 r. w ramach programu Rodzina 500 Plus (500+). Program stanowi systemowe wsparcie dla polskich rodzin.

Pomoc ta przysługuje rodzicom i opiekunom dzieci w wieku do 18 roku życia. Rodzina z dziećmi może otrzymać świadczenie na każde dziecko, niezależnie od wysokości dochodów.

Jednorazowe świadczenie z ustawy o wsparciu dla kobiet w ciąży i ich rodzin „Za życiem” jest wypłacane rodzicom i opiekunom dziecka, które zostało zdiagnozowane z ciężkim lub nieuleczalnym zaburzeniem bądź nieuleczalną chorobą śmiertelną, która powstała w fazie rozwoju prenatalnego lub w trakcie porodu.

Świadczenie „Dobry start” to coroczne świadczenie w stałej kwocie 300 PLN netto na dziecko wypłacane raz w roku na każde dziecko rozpoczynające rok szkolny do czasu ukończenia przez nie 20. roku życia (24. roku życia w przypadku dzieci niepełnosprawnych). Świadczenie nie jest uzależnione od sytuacji finansowej rodziny.

Rodzinny kapitał opiekuńczy jest przyznawany na łączną kwotę 12000 PLN na dziecko i nie jest uzależniony od wysokości osiąganych dochodów. Wysokość miesięcznej kwoty świadczenia jest wybierana przez rodzica, tzn. może to być 500 PLN miesięcznie przez dwa lata lub 1000 PLN miesięcznie przez rok. Wysokość miesięcznej kwoty świadczenia można zmienić tylko raz. W przypadku rodziców rozwiedzionych, którzy sprawują wspólną opiekę nad dzieckiem, każdy z rodziców może otrzymać połowę tej kwoty.

Do czego mam prawo i jak się ubiegać?

Zasiłek rodzinny

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi:

Wraz z zasiłkiem rodzinnym mogą być przyznane dodatki:

Świadczenia rodzinne obejmują również świadczenia opiekuńcze:

• zasiłek pielęgnacyjny, który jest przyznawany niepełnosprawnym dzieciom i młodzieży niezdolnym do samodzielnej egzystencji;
• świadczenie pielęgnacyjne wypłacane osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem, które w celu sprawowania opieki są zmuszone zrezygnować z pracy;
• specjalny zasiłek opiekuńczy i zasiłek dla opiekuna wypłacany osobom zmuszonym sprawować ciągłą opiekę nad osobą niepełnosprawną, które musiały w tym celu zrezygnować z pracy.

Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka

Wniosek o wypłatę jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka należy złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka.

Świadczenie rodzicielskie

Świadczenie wychowawcze (500 Plus)

Świadczenie wychowawcze nie zależy od spełnienia kryterium dochodowego.

Jednorazowe świadczenie z ustawy o wsparciu dla kobiet w ciąży i ich rodzin „Za życiem” – 4000 PLN.

Świadczenie „Dobry start” – 300 PLN.

Rodzinny kapitał opiekuńczy — 500 PLN miesięcznie przez dwa lata lub 1000 PLN miesięcznie przez rok.

Wszystkie świadczenia rodzinne w Polsce są wolne od podatku dochodowego.

Wnioski o świadczenia rodzinne należy złożyć w regionalnym oddziale ośrodka pomocy społecznej, w niektórych przypadkach (np. w Warszawie) w urzędzie dzielnicy miasta.

W przypadku świadczenia „Dobry start” (300 Plus), świadczenia wychowawczego (500 Plus) i rodzinnego kapitału opiekuńczego wnoski składa się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) internetowo za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS, portalu Emp@tia Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej lub bankowości elektronicznej.

Dokumenty do wypełnienia

• Formularze wniosków potrzebne do uzyskania świadczeń rodzinnych i dodatków
• Wniosek o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia dziecka
• Wniosek o świadczenie rodzicielskie 
• Wniosek o świadczenie wychowawcze
• Wniosek o jednorazowe świadczenie z tytułu ustawy o wsparciu dla kobiet w ciąży i ich rodzin „Za życiem”
• Wniosek o świadczenie „Dobry start”
• Instrukcja rejestracji wniosku o rodzinny kapitał opiekuńczy

Poznaj swoje prawa

Linki poniżej przedstawiają Twoje prawa, nie są to strony Komisji Europejskiej, ani nie reprezentują jej poglądów:

• Przyznanie świadczenia rodzinnego – opis procedury krok po kroku na stronie Urzędu Miasta Warszawy.
• Opis dodatków do zasiłku rodzinnego.
• Przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka - opis procedury krok po kroku na stronie Urzędu Miasta Warszawy.
• Przyznanie świadczenia rodzicielskiego – opis procedury krok po kroku na stronie Urzędu Miasta Warszawy.
•  Przyznanie świadczenia wychowawczego (500 Plus) – opis procedury krok po kroku na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej.
• „Za życiem” -  informator
• Świadczenie „Dobry start” – podstawowe informacje
• Rodzinny kapitał opiekuńczy – podstawowe informacje
• Rodzinny kapitał opiekuńczy – ulotka

Strony i publikacje Komisji Europejskiej:

• Świadczenia rodzinne: Twoje prawa za granicą jako obywatela UE

Z kim się kontaktować?

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej - Departament Polityki Rodzinnej
ul. Nowogrodzka 1/3/5
00-513 Warszawa
tel. +48 538117230
Internet: www.gov.pl/rodzina
e-mail: info@mrips.gov.pl