© Shutterstock

Definicja

Zgodnie z definicją zawartą w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych osoby z niepełnosprawnościami to takie, „które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów, co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym na zasadzie równości z innymi osobami”.

Około 100 mln osób w UE ma jakąś niepełnosprawność. Wiele osób z niepełnosprawnością w Europie nie ma w życiu takich samych szans jak inni ludzie. Szkoły lub miejsca pracy, infrastruktura, produkty, usługi i informacje nie wszystkie są dla nich dostępne. Bywa, że takie osoby są traktowane źle lub niesprawiedliwie.

Wyzwania

• Tylko połowa osób z niepełnosprawnościami jest zatrudnionych, podczas gdy zatrudnienie mają 3 z 4 osób bez niepełnosprawności.
• 28,4 proc. osób z niepełnosprawnościami jest zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, podczas gdy w przypadku osób bez niepełnosprawności odsetek ten wynosi 17,8 proc.
• Jedynie 29,4 proc. osób z niepełnosprawnościami zdobywa wykształcenie wyższe w porównaniu z 43,8 proc. osób bez niepełnosprawności.
• 52 proc. osób z niepełnosprawnościami czuje się dyskryminowane.

Rozwiązania polityczne

UE i jej państwa członkowskie dążą do poprawy sytuacji społecznej i ekonomicznej osób z niepełnosprawnościami, w oparciu o Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej.

Europejski filar praw socjalnych 

W zasadzie 17 Europejskiego filaru praw socjalnych podkreślono, że osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do otrzymania wsparcia dochodu, które zapewnia godne życie, do usług, które pozwolą im uczestniczyć w rynku pracy i w życiu społecznym, a także do środowiska pracy dostosowanego do ich potrzeb.

Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych

Unia Europejska i wszystkie jej państwa członkowskie przystąpiły do Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. To ważne porozumienie stało się podstawą strategii na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030 i poprzedzającej ją europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności 2010–2020.

Platforma ds. niepełnosprawności

Komisja regularnie omawia wdrażanie konwencji na szczeblu UE i państw członkowskich w ramach grupy ekspertów platformy ds. niepełnosprawności. W skład grupy wchodzą:

• Komisja Europejska
• eksperci z państw członkowskich
• przedstawiciele różnych organizacji pozarządowych na szczeblu UE, w tym organizacji osób z niepełnosprawnościami.

Najważniejsze osiągnięcia na rzecz osób z niepełnosprawnościami

• europejski akt w sprawie dostępności – dyrektywa (UE) 2019/882 o wymogach dostępności niektórych produktów i usług
• przepisy o prawach pasażerów o ograniczonej możliwości poruszania się w głównych środkach transportu
• dyrektywa w sprawie dostępności stron internetowych, dyrektywa (UE) 2016/2102 w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego
• ogólnounijne normy dostępności
• projekt pilotażowy dotyczący unijnej karty osoby z niepełnosprawnością
• unijna karta parkingowa dla osób z niepełnosprawnościami
• ramy monitorowania

Finansowanie

UE zapewnia wsparcie finansowe, przyznając coroczne dotacje dla wielu unijnych organizacji zrzeszających osoby z niepełnosprawnościami i organizacji pozarządowych (w ramach programu „Obywatele, równość, prawa i wartości”), aby budować ich zdolności i ułatwiać im uczestnictwo w działaniach na szczeblu UE (np. mogą one przykładowo dzielić się swoimi uwagami na temat kształtowania prawa i polityki UE). Organizacje te zostały wybrane do otrzymywania dotacji w drodze zaproszenia do składania wniosków i podpisały ramową umowę o partnerstwie na lata 2022–2025. Wybrane organizacje są wymienione u dołu strony zaproszenia do składania wniosków.

Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne są głównym instrumentem finansowym UE służącym zwiększaniu spójności gospodarczej i społecznej. Przyczyniają się one do włączenia społecznego osób w najtrudniejszej sytuacji, w tym osób z niepełnosprawnościami.

Europejski semestr

Europejski semestr zapewnia ramy koordynacji polityki gospodarczej i społecznej w całej UE i dostarcza informacji na temat sytuacji osób z niepełnosprawnościami i osób zdrowych w państwach członkowskich

Wsparcie analityczne

Sieć europejskich ekspertów ds. niepełnosprawności (EDE) pomaga Komisji Europejskiej w analizie danych i strategii politycznych państw członkowskich UE. Zarządza bazą danych DOTCOM, która służy do monitorowania instrumentów polityki związanych z wdrażaniem konwencji ONZ w UE i państwach członkowskich.

Podnoszenie świadomości

Komisja Europejska stara się zwiększać świadomość społeczną na temat warunków życia osób z niepełnosprawnościami, wyzwań, z jakimi na co dzień się zmagają, oraz narzędzi ułatwiających im życie. W tym celu co roku organizuje:

• konferencję z okazji Europejskiego Dnia Osób z Niepełnosprawnościami
• uroczystość wręczenia nagrody Access City przyznawanej miastom, które czynią najwięcej, aby stać się lepiej dostępne dla osób z niepełnosprawnościami.