Ελληνικά
Επιλέξτε γλώσσα
κε Lemaître, πριν από έναν χρόνο, όταν παραχωρήσατε συνέντευξη στο περιοδικό Panorama, μιλήσαμε πολύ για την πανδημία COVID-19 και για το πώς η πολιτική συνοχής ήταν μια από τις πρώτες πολιτικές της Ευρώπης που αντέδρασε στην κρίση καθώς και ένα μέσο ανάκαμψης. Μπορείτε να μας πείτε πώς εξελίχθηκε όλο αυτό έκτοτε;
Πράγματι, η πολιτική συνοχής βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής αντίδρασης: δώσαμε τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να κινητοποιήσουν σχεδόν 23 δισεκατομμύρια ευρώ μη δαπανηθέντων πόρων πολιτικής συνοχής —από τα οποία 13 δισεκατομμύρια ευρώ ήταν διαθέσιμα μέσα στους πρώτους έξι μήνες. Τα εν λόγω κονδύλια έκτακτης ανάγκης χρησιμοποιήθηκαν για την αγορά ιατρικού εξοπλισμού ζωτικής σημασίας, για την βιωσιμότητα των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των μέτρων απαγόρευσης της κυκλοφορίας και για την παροχή βασικού εισοδήματος σε όσους επλήγησαν περισσότερο. Χωρίς αυτή τη βραχυπρόθεσμη βοήθεια που κατέστη δυνατή χάρη στα νομοθετικά πακέτα CRII και CRII+, τα οποία μπορέσαμε να αναπτύξουμε πολύ γρήγορα, οι συνέπειες για τους λαούς και τις οικονομίες μας θα ήταν πολύ πιο καταστροφικές. Έπειτα, συνεχίσαμε με την πρωτοβουλία REACT-EU [Recovery Assistance for Cohesion and the Territories of Europe (Συνδρομή στην Ανάκαμψη για τη Συνοχή και τις Περιοχές της Ευρώπης)], ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα στο πλαίσιο του μέσου ανάκαμψης Next Generation EU, με κονδύλια ύψους 50,6 δισεκατομμυρίων ευρώ σε νέα και πρόσθετη οικονομική ενίσχυση. Η πρωτοβουλία REACT-EU συνέχισε τη δράση της και επέκτεινε τα μέτρα αντιμετώπισης και τα μέτρα αποκατάστασης της κρίσης, ενώ γεφύρωσε το χάσμα μέχρι τη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη, υποστηρίζοντας έργα που όχι μόνο αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της κρίσης, αλλά επενδύουν επίσης σε δράσεις που συμβάλλουν σε μια πράσινη, ψηφιακή και ανθεκτική ανάκαμψη της οικονομίας. Και, τέλος, εστιάζουμε πλέον στα διάφορα στοιχεία της δέσμης μέτρων CARE –Cohesion’s Action for Refugees in Europe (Δράση συνοχής για τους πρόσφυγες στην Ευρώπη)– το οποίο ανταποκρίνεται με ταχύτητα στις επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και αποτελεί μια εκτεταμένη απάντηση στη συνεχιζόμενη επίδραση της πανδημίας COVID-19.
Κι έτσι οδηγούμαστε στο επόμενο ερώτημά μας: στις αρχές του έτους, καθώς η Ευρώπη απομακρύνονταν με αργούς ρυθμούς από την κορύφωση της πανδημίας, ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Μπορείτε να αναφέρετε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη δέσμη μέτρων CARE που μόλις αναφέρατε;
Εκατομμύρια Ουκρανοί τράπηκαν σε φυγή από τη ρωσική εισβολή στη χώρα τους και κινήθηκαν προς την ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για να βοηθήσει τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να αντιμετωπίσουν αυτήν την εισροή, η Επιτροπή υπέβαλε δύο προτάσεις οι οποίες εγκρίθηκαν με ταχύτητα ρεκόρ, τον περασμένο Απρίλιο: τη δέσμη μέτρων CARE και την ενισχυμένη προχρηματοδότηση από πόρους του REACT-EU (την οποία ανεπίσημα αποκαλούμε CARE 2). Η δέσμη μέτρων CARE περιλαμβάνει στοχευμένες αλλαγές στο νομικό πλαίσιο της περιόδου 2014-2020, το οποίο είχε θεσπιστεί για την πολιτική συνοχής, καθώς και στον κανονισμό για το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους. Η δέσμη μέτρων μπορεί να χρηματοδοτεί επενδύσεις σε υποδομές, εξοπλισμό, προϊόντα και στην υγεία και μπορεί να καλύψει οποιονδήποτε φθάνει στην ΕΕ λόγω της ρωσικής επίθεσης, ανεξάρτητα από το καθεστώτος διαμονής που ισχύει για αυτόν. Μέχρι στιγμής, έχουν αφιχθεί στην ΕΕ σχεδόν δέκα εκατομμύρια άνθρωποι από την Ουκρανία, μέσω των συνοριακών σημείων διέλευσης της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας. Τα κράτη μέλη χρηματοδοτούν τα μέτρα πρώτης υποδοχής από τους εθνικούς προϋπολογισμούς, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης, της βασικής επισιτιστικής και υλικής βοήθειας, της οικονομικής ενίσχυσης, των ιατρικών υπηρεσιών και της υγειονομικής περίθαλψης, των μεταφορών, της πρόσβασης στην αγορά εργασίας, της κοινωνικής και νομικής αρωγής, των επιδομάτων για τα νοικοκυριά υποδοχής, της εκπαίδευσης και πολλών άλλων. Επιτρέψτε μου να σας θυμίσω ότι, μετά τις προτάσεις στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων CARE, όποια μέτρα ξεκίνησαν μετά τις 24 Φεβρουαρίου θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμα για αναδρομική επιστροφή δαπανών από την Επιτροπή. Παρ' όλα αυτά, ο ευρύτερος οικονομικός αντίκτυπος της ρωσικής επίθεσης ήταν πιο σοβαρός από ό,τι αρχικά αναμενόταν, όταν καταρτίζονταν η αρχική δέσμη μέτρων CARE. Πολλά ήταν τα ενδιαφερόμενα μέρη που εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με συγκεκριμένες δυσκολίες που ανέκυψαν κατά την υλοποίηση των επενδύσεων που υποστηρίζονταν από την πολιτική συνοχής στο πλαίσιο των προγραμμάτων της περιόδου 2014-2020 και τα οποία παρεμποδίστηκαν σημαντικά από ελλείψεις σε υλικά και εργατικό δυναμικό. Αντιδράσαμε εγκαίρως, ωστόσο, εγκρίνοντας μια πρόταση για το FAST [Flexible Assistance for Territories (Ευέλικτη βοήθεια για εδάφη)] – CARE. Η συγκεκριμένη πρόταση περιλαμβάνει περαιτέρω δέσμη μέτρων ευελιξίας, με σκοπό την επιτυχή ολοκλήρωση του επενδυτικού κύκλου 2014-2020 και τη συμβολή στην άμβλυνση των δημοσιονομικών επιπτώσεων στα κράτη μέλη, μέσω της αύξησης των ποσοστών προχρηματοδότησης και συγχρηματοδότησης με στοχοθετημένο τρόπο στον κανονισμό κοινών διατάξεων για την περίοδο 2021-2027.
Εκτός από την άμεση υποστήριξη που παρέχετε σε όσους εγκαταλείπουν την Ουκρανία, διακρίνουμε επιπτώσεις που έχουν αρνητικό αντίκτυπο σε όλους τους πολίτες της ΕΕ, όπως την αυξανόμενη και διαρκώς διευρυνόμενη ενεργειακή κρίση. Μπορείτε να δώσετε συγκεκριμένα παραδείγματα όσον αφορά τη στήριξη που παρέχει η πολιτική συνοχής σε αυτόν τον ιδιαίτερα δύσκολο τομέα;
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Επιτροπή εξέδωσε, στις 8 Μαΐου, μια ανακοίνωση για το σχέδιο «REPowerEU: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο οικονομικά προσιτή, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια». Δέκα ημέρες αργότερα, εγκρίθηκαν συγκεκριμένες δράσεις, συμπληρωματικά στην ανακοίνωση. Τέτοιες δράσεις έχουν ως στόχο την απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα πολύ πριν το 2030. Με τη Ρωσία να παρέχει πάνω από το 40% της συνολικής κατανάλωσης φυσικού αερίου της ΕΕ, το 27% των εισαγωγών πετρελαίου και το 46% των εισαγωγών άνθρακα, τα επιχειρήματα υπέρ μιας ταχείας, καθαρής ενεργειακής μετάβασης δεν ήταν ποτέ πιο ισχυρά και προφανή. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, η εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τις δράσεις που υλοποιούνται μέσω των επενδύσεων της πολιτικής συνοχής, προκειμένου να βοηθηθούν τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες ως προς την εξάλειψη της εξάρτησής μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.
Μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους, σκοπεύουμε να εκδώσουμε κατ' εξουσιοδότηση πράξη σχετικά με τις επιλογές απλουστευμένου κόστους. Η πράξη αυτή θα έχει στο επίκεντρο την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα επιτρέψει στις αρχές να προχωρήσουν ταχύτερα στην αποπληρωμή των σχετικών επενδύσεων. Συνεργαζόμαστε με τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες για τα προγράμματα της περιόδου 2021-2027, με στόχο την αξιοποίηση των προηγούμενων επενδύσεων και την περαιτέρω συμβολή σε ένα καθαρό, ασφαλές και οικονομικά προσιτό ενεργειακό σύστημα στην ΕΕ. Η πολιτική συνοχής διαδραματίζει καίριο ρόλο στην τόνωση των επενδύσεων στον τομέα των νέων τεχνολογιών ανανεώσιμης ενέργειας. Ωστόσο, μπορεί να κάνει ακόμη περισσότερα, υποστηρίζοντας, για παράδειγμα, περαιτέρω επενδύσεις σε υπεράκτια ενέργεια, σε καινοτομίες που αφορούν ώριμες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), όπως είναι η ηλιακή ή η χερσαία αιολική ενέργεια, το βιομεθάνιο και το ανανεώσιμο υδρογόνο, συμπεριλαμβανομένων των ζητημάτων αποθήκευσης της ενέργειας.
Πρέπει να αναπτύξουμε αλυσίδες αξίας σε επίπεδο ΕΕ καθώς και να ενισχύσουμε τις ήδη υπάρχουσες σε βασικούς τομείς, όπως το υδρογόνο, οι μπαταρίες, η ηλιακή ενέργεια ή οι υπεράκτιες ανανεώσιμες ενέργειες. Η βιομηχανική και ενεργειακή μετάβαση αποτελούν πρόκληση και ταυτόχρονα μια τεράστια ευκαιρία και πρέπει να συμβαδίζουν. Σε αυτό το πλαίσιο, έχουμε δει πολλά σπουδαία σχέδια για τα προγράμματα 2021-27, ιδίως σε ό,τι αφορά το υδρογόνο. Ωστόσο, υπάρχει περιθώριο για πρόσθετες δράσεις και προτρέπω όλες τις αρχές και τους ενδιαφερόμενους φορείς να αξιοποιήσουν περαιτέρω τη διαθέσιμη υποστήριξή μας, η οποία περιλαμβάνει δράσεις που αφορούν στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης καθώς και μέσα διαπεριφερειακής καινοτομίας.
Πρέπει επίσης να εστιάσουμε στους ανθρώπους και τη διακυβέρνηση, ιδίως όσον αφορά τις ικανότητες και την τεχνογνωσία που διαθέτουν οι διοικήσεις και ο ιδιωτικός τομέα για να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν τα απαραίτητα έργα. Στη δέσμη μέτρων REPowerEU, προτείναμε τη δρομολόγηση ενός ειδικού μέσου στήριξης για την παροχή τεχνικής βοήθειας σε περιφερειακούς και τοπικούς οργανισμούς ενέργειας. Θα χαρούμε να συνεργαστούμε με διαχειριστικές αρχές που διαθέτουν αντίστοιχη εμπειρία καθώς και με άλλους φορείς που είναι πρόθυμοι να διερευνήσουν περαιτέρω και να αναπτύξουν τέτοιους οργανισμούς.
Για να σας παραθέσω συγκεκριμένα παραδείγματα, δρομολογήσαμε, επίσης, μια σειρά από πρωτοβουλίες και χρηματοδοτικά μέσα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ώστε να παράσχουμε ουσιαστική στήριξη στην καταπολέμηση της ενεργειακής κρίσης σε όλα τα μέτωπα. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του προγράμματος «αστικές καινοτόμες δράσεις», το οποίο δρομολογήθηκε αρχικά σε πόλεις, με σκοπό τη δοκιμή νέων και μη δοκιμασμένων λύσεων για την αντιμετώπιση αστικών προκλήσεων, υπάρχουν ιδιαίτερα καινοτόμα έργα όσον αφορά την ενεργειακή μετάβαση και την ενεργειακή φτώχεια. Τέτοια έργα υφίστανται στο Γκέτεμποργκ, το Παρίσι και το Viladecans (Βαρκελώνη) και προάγουν την αλλαγή συμπεριφοράς, τις κοινοτικές προσεγγίσεις και τη χρήση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως λύσεις για θέρμανση/ψύξη κτιρίων και συνοικιών οι οποίες βασίζονται στη φύση. Πολλές από τις πόλεις που είναι εγγεγραμμένες στο πρόγραμμα «αστικές καινοτόμες δράσεις» συγκαταλέγονται στις 100 πόλεις που συμμετέχουν στην αποστολή για κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις. Παρουσιάσαμε επίσης το μοντέλο «fi-compass» που αναπτύχθηκε από την REGIO και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το οποίο προσφέρει έναν ελκυστικό συνδυασμό επιχορηγήσεων και χρηματοδοτικών μέσων στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης. Το εν λόγω μοντέλο θα συμβάλει στην ενθάρρυνση διεξοδικότερων ανακαινίσεων, βελτιώνοντας παράλληλα τις οικονομικές δυνατότητες των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος, τα οποία πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια.
Με βάση τις πληθωριστικές επιπτώσεις που απορρέουν από τον πόλεμο και την ανάκαμψη μετά την πανδημία, τι πράττει η Επιτροπή για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που συνεπάγονται για τα έργα της πολιτικής συνοχής οι αυξανόμενες τιμές σε διάφορους τομείς;
Στο πλαίσιο του συνολικού υψηλού πληθωρισμού, γνωρίζουμε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη όσον αφορά τα έργα πολιτικής συνοχής, και ιδίως στον κατασκευαστικό τομέα. Η Επιτροπή εξέδωσε έγγραφα με κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της αύξησης των τιμών ενέργειας, των ζητημάτων σύναψης συμβάσεων και των επιλέξιμων δαπανών για μεγάλα έργα. Οι εθνικές αρχές μπορούν να τροποποιήσουν τα ποσά της στήριξης που καθορίζονται στις συμφωνίες επιχορήγησης που έχουν υπογραφεί με τους δικαιούχους, προκειμένου να ληφθούν υπόψη οι μεταβαλλόμενες συνθήκες (ακόμη και για μεγάλα έργα), εφόσον τηρούνται οι σχετικοί ενωσιακοί και εθνικοί κανόνες. Εναπόκειται στα κράτη μέλη και στις αναθέτουσες αρχές να διαχειρίζονται τις συμφωνίες επιχορήγησης και τις ήδη ισχύουσες συμβάσεις κατά περίπτωση.
Μάλιστα, μέσω του FAST CARE προτείνουμε να διευκολυνθεί η συνέχιση και η ολοκλήρωση έργων που ξεκίνησαν στο πλαίσιο των προγραμμάτων 2014-2020, κατά την περίοδο 2021-2027. Αυτό θα επιτρέψει στα έργα να λαμβάνουν υπόψη τόσο τις καθυστερήσεις λόγω ελλείψεων όσο και τις αυξήσεις των τιμών.
Κάνουμε μια νέα αρχή: ποιες θεωρείτε ότι είναι οι άμεσες προτεραιότητες για τις πολιτικές περιφερειακής και αστικής ανάπτυξης τους επόμενους μήνες;
Θα ήθελα και πάλι να αναφερθώ στη δέσμη μέτρων FAST CARE, η οποία αναμένεται να εγκριθεί από τους συννομοθέτες τον Οκτώβριο. Όσο πιο γρήγορα εγκριθεί η δέσμη μέτρων, τόσο πιο γρήγορα τα κράτη μέλη θα διαθέτουν την πρόσθετη ευελιξία και υποστήριξη, ώστε να αντιμετωπίσουν την παρούσα δυσμενή συγκυρία. Είναι, επίσης, εξίσου σημαντικό να οριστικοποιήσουμε την έγκριση όλων των συμφωνιών και προγραμμάτων εταιρικής σχέσης για την περίοδο 2021-2027. Μέχρι στιγμής, έχουμε εγκρίνει 19 συμφωνίες εταιρικής σχέσης με 19 κράτη μέλη, συνολικού ύψους περίπου 330 δισεκατομμυριών ευρώ για τη στήριξη μιας πράσινης, ψηφιακής, κοινωνικής και καλύτερα συνδεδεμένης Ευρώπης, τα προσεχή έτη. Έχουμε, επίσης, εγκρίνει περίπου 100 προγράμματα χρηματοδότησης, τα οποία αποτελούν σημαντικό ορόσημο, ωστόσο εκκρεμούν ακόμα 290. Όλα τα προγράμματα πρέπει να εγκριθούν έως τα τέλη του 2022· διαφορετικά, η επιχορήγηση του 2022 θα χαθεί. Θα εργαστούμε αδιάκοπα με τις διαχειριστικές αρχές, ώστε να έχουμε ολοκληρώσει πριν από το τέλος του έτους.
Άλλες σημαντικές πολιτικές πρωτοβουλίες βρίσκονται επίσης στα σκαριά, ειδικότερα, η προσεχής ανακοίνωση για την κατάσταση των περιφερειών που αντιμετωπίζουν απώλεια ταλέντων. Προετοιμάζεται, επίσης, μια πρώτη επισκόπηση σε περιφερειακό επίπεδο. Μόλις ξεκινήσει, οι ετήσιες αυτές επισκοπήσεις θα παρέχουν μια συνοπτική εικόνα για το πού βρισκόμαστε όσον αφορά τη συνοχή της ΕΕ σε περιφερειακό επίπεδο. Με αυτόν τον τρόπο, μέσα σε ένα μεταβαλλόμενο και απρόβλεπτο περιβάλλον, θα διασφαλιστεί η αναγκαία συνεχής πολιτική εστίαση στις προκλήσεις της συνοχής, η οποία, διαφορετικά, θα περιορίζονταν στα έτη δημοσίευσης των εκθέσεων συνοχής.
Τέλος, είναι επίσης καιρός να προετοιμαστούμε για το μέλλον, ενώ ήδη συγκροτείται μια ομάδα προβληματισμού από την Επίτροπο Elisa Ferreira ώστε να οξύνουμε τη σκέψη μας σχετικά με τις κύριες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν από την πολιτική συνοχής από το 2027 και στο εξής.