Xavier Prats Monné, Dyrektor Generalny DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, Komisja Europejska

Pod koniec kwietnia zainaugurowano nowe pokolenie członków niezależnych komitetów naukowych Komisji Europejskiej. Miałem okazję uczestniczyć w tym wydarzeniu oraz powitać ekspertów, którzy przez następnych pięć lat będą pomagać Komisji w podejmowaniu opartych na dowodach decyzji politycznych w dziedzinach zdrowia, środowiska i bezpieczeństwa konsumentów. W czasie, gdy podejmowanie decyzji mających podstawy naukowe jest często ryzykowne, trudno jest opisać, jak ważną rolę odgrywają eksperci pracujący w komitetach: to właśnie oni wykonują ciężką pracę, biorą udział w żmudnych badaniach naukowych oraz dopilnowują, aby wyniki badań zostały przeanalizowane, sprawdzone i poparte dowodami.

Aby zwiększyć efektywność komitetów i uniknąć nakładania się zakresu ich pracy, dokonano istotnej zmiany, która wpłynęła również na zmianę struktury, a mianowicie: były Komitet Naukowy ds. Zdrowia i Środowiska oraz były Komitet Naukowy ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia zostały połączone w jeden Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia, Środowiska i Pojawiających się Zagrożeń. Z kolei Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów pozostaje bez zmian zarówno pod względem struktury, jak i celu.

Ponad 350 naukowców przesłało swoje kandydatury, co świadczy o dobrej reputacji komitetów. Nie było łatwo zawęzić wybór spośród tak utalentowanej grupy kandydatów z całego świata, ale cieszę się, że wybrani 34 kandydaci – po 17 do każdego komitetu – reprezentujący różne narodowości wnoszą imponujący zakres fachowej wiedzy, jednocześnie realizując cel równowagi płci oraz odpowiednie proporcje ponownie mianowanych i nowych członków. Ponadto, co ważne, członkowie komitetów muszą być wolni od uprzedzeń i potencjalnych konfliktów interesów, tak aby mogli doradzać Komisji Europejskiej w kwestiach złożonych z naukowego punktu widzenia i wrażliwych politycznie.

Jakie zadania będą mieli członkowie komitetów? Członkowie komitetów będą analizować i oceniać istotne dane naukowe w celu wyciągania wniosków, oceny potencjalnych zagrożeń i udzielania opartych na dowodach porad. W ten sposób będą pomagać chronić zdrowie obywateli UE, jednocześnie wspierając innowacje, miejsca pracy i wzrost w UE.

Tym samym wniosą również swój wkład w już i tak imponujący zbiór opinii naukowych, za który powinniśmy podziękować ekspertom pracującym w poprzednich latach – od ustanowienia komitetów naukowych w 1978 r. przyjęły one ponad tysiąc opinii. Zagadnienia, które były ostatnio rozpatrywane, obejmują potencjalne zagrożenia związane z korzystaniem z łóżek opalających, pola elektromagnetyczne, dodatki do wyrobów tytoniowych, siatki chirurgiczne, implanty stawu biodrowego typu metal-metal – to jedynie przykładowy zakres zagadnień mających istotne znaczenie dla obywateli UE.

http://ec.europa.eu/dgs/health_food-safety/dyna/enews/enews.cfm?al_id=1685

W dniu 29 stycznia 2016 r. Komisja Europejska oraz jej niezależny Komitet Naukowy ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENIHR) opublikowali ostateczną opinię na temat dodatków stosowanych w produkcji wyrobów tytoniowych.  Jest to pierwsza z dwóch opinii na ten temat, które zleciła Komisja, aby pomóc w określeniu dodatków, które powinno się uwzględnić w priorytetowym wykazie przewidzianym w dyrektywie w sprawie wyrobów tytoniowych.

Dyrektywa w sprawie wyrobów tytoniowych (2014/40/UE), przyjęta w 2014 r., zaostrza przepisy dotyczące produkcji, prezentowania i sprzedaży tytoniu oraz produktów pokrewnych. Art. 7 przedmiotowej dyrektywy przewiduje zakaz wprowadzania do obrotu wyrobów tytoniowych zawierających konkretne rodzaje dodatków, np. witaminy, kofeinę lub taurynę, dodatki mające właściwości barwiące dla wydzielanych substancji oraz dodatki, które ułatwiają inhalację lub absorpcję nikotyny. Zgodnie z art. 6 Komisja musiała sporządzić wykaz priorytetowy co najmniej 15 dodatków zawartych w papierosach i tytoniu do samodzielnego skręcania papierosów oraz zapewnić jego aktualizację. W pierwszej opinii naukowej wskazano dodatki, które powinny zostać uwzględnione w wykazie priorytetowym.

W rzeczywistości SCENIHR wskazał 48 pojedynczych substancji chemicznych, które należy uwzględnić w wykazie priorytetowym. Związki te wybrano dlatego, że mają one – lub podejrzewa się, że mają one – jedną lub kilka następujących właściwości:

• w postaci niespalonej są toksyczne (w tym są rakotwórcze, mutagenne lub działają szkodliwie na rozrodczość);
• ułatwiają inhalację lub absorpcję nikotyny, która może mieć skutki uzależniające;
• mają charakterystyczny aromat, który jest jednym z czynników potencjalnie zwiększających atrakcyjność;
• po spaleniu tworzą jakikolwiek toksyczny związek chemiczny.

W przedmiotowej opinii podano pełny wykaz oraz szczegółowe informacje na temat tego, jak i dlaczego pojedyncze związki zostały uwzględnione w wykazie priorytetowym; czytelna ulotka informacyjna dotycząca dodatków do wyrobów tytoniowych dostępna jest również w językach angielskim, francuskim, niemieckim i hiszpańskim.

Celem drugiej opinii, która ma zostać opublikowana w późniejszym terminie tego roku, jest pomoc w opracowaniu wytycznych dotyczących rodzajów badań i ich kryteriów, jakich powinni wymagać producenci, aby móc ocenić znaczenie poszczególnych dodatków.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/emerging/docs/scenihr_o_051.pdf(853 KB)

Wstępna opinia Komisji Europejskiej i jej niezależnego Komitetu Naukowego ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENIHR) na temat istotnych dla zdrowia skutków biologicznych promieniowania ultrafioletowego, ze szczególnym uwzględnieniem solariów używanych do celów kosmetycznych, jest przedmiotem konsultacji społecznych, które trwają do dnia 27 kwietnia 2016 r.   W dniu 12 kwietnia 2016 r. przeprowadzono w Luksemburgu wysłuchanie publiczne na ten temat, w którym wzięli udział przedstawiciele branżowi, organizacje pozarządowe, naukowcy, specjaliści w zakresie nowotworów i inne podmioty.   Wstępna opinia koncentruje się na zasadności korzystania z łóżek opalających i zagrożeniach z tym związanych.

Na podstawie dostępnych dowodów naukowych SCENIHR stwierdził, że promieniowanie ultrafioletowe (UVR) jest całkowicie rakotwórcze zarówno jako inicjator, jaki i promotor. Istnieją silne dowody na to, że narażenie na promieniowanie na łóżkach opalających powoduje czerniaka skóry, raka kolczystokomórkowego i, w mniejszym stopniu, raka podstawnokomórkowego, zwłaszcza wtedy, gdy opalanie na łóżkach opalających rozpoczyna się w młodym wieku.

Istnieją również dowody na to, że narażenie na promieniowanie na łóżkach opalających może powodować czerniaka oka. Korzystanie z łóżek opalających w znaczącym stopniu powoduje zarówno złośliwe, jak i niezłośliwe nowotwory skóry, a także odpowiada za znaczny odsetek czerniaków przed 30. rokiem życia. SCENIHR stwierdził również, że korzystanie z łóżek opalających przynosi niewielkie korzyści zdrowotne oraz że nie ma potrzeby korzystania z łóżek opalających dla uzyskania optymalnego poziomu witaminy D. Mając na uwadze dowody na rakotwórcze skutki narażenia na promieniowanie na łóżkach opalających oraz charakter czynników wywołujących nowotwory (nie ma wskazań co do limitów dla promieniowania UV i dawki UV), SCENIHR doszedł do wniosku, że nie istnieje żaden bezpieczny limit dla promieniowania UV emitowanego przez łóżka opalające.

SCHER (nowy komitet, który zastąpił SCENIHR) sfinalizuje przedmiotową opinię w późniejszym terminie w tym roku, po dokonaniu oceny istotnych informacji przekazanych w ramach konsultacji społecznych.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/emerging/docs/scenihr_o_052.pdf(773 KB)

Cyjanamid wapnia, który zawiera 44% wapnia i 24% azotu, został po raz pierwszy wyprodukowany pod koniec XIX wieku jako nawóz w rolnictwie. W 2013 r. poproszono Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska (SCHER) o ocenę potencjalnych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego i dla środowiska, związanych ze stosowaniem tej substancji jako nawozu.

W dniu 22 kwietnia 2016 r. Komisja Europejska i SCHER opublikowali ostateczną opinię na temat potencjalnych zagrożeń dla zdrowia ludzkiego i dla środowiska, związanych ze stosowaniem cyjanamidu wapnia jako nawozu.

SCHER obliczył zagrożenia dla zdrowia ludzkiego przy użyciu wzorów narażenia pracowników w odniesieniu do stosowania cyjanamidu wapnia jako nawozu, opierając się na podejściach stosowanych do celów rejestracji środków ochrony roślin. Narażenie obliczono w odniesieniu do scenariuszy stosowania tej substancji zarówno do celów zawodowych, jak i prywatnych. Obliczenia przeprowadzono również w odniesieniu do osób postronnych i mieszkańców, w tym dzieci.

SCHER stwierdził, że nie można wykluczyć szkodliwych skutków dla ludzi i środowiska, w przypadku gdy cyjanamid wapnia jest stosowany w obecnych dawkach.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/environmental_risks/docs/scher_o_169.pdf(2 MB)

W dniu 15 kwietnia 2016 r. Komisja Europejska oraz jej niezależny Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska (SCHER) opublikowali swoją ostateczną opinię na temat szacunkowych ilości spożywanych przez dzieci materiałów, z których wykonano zabawki.

Zwrócono się do SCHER o przeanalizowanie dostępnych danych dotyczących spożywania przez dzieci poniżej wymienionych trzech rodzajów materiałów zabawek oraz o ocenę tego, czy spożywane ilości, które stanowiły podstawę określenia limitów migracji w odniesieniu do 19 pierwiastków w dyrektywie o bezpieczeństwie zabawek, są nadal odpowiednie, czy też należy je zmienić (np. na limity tygodniowe zamiast dziennych).

1. Suchy, kruchy, sproszkowany lub elastyczny materiał zabawki (ilość spożytego materiału 100 mg/dzień)
2. Płynny lub lepki materiał zabawki (400 mg/dzień)
3. Zeskrobany materiał zabawki (8 mg/dzień)

W ostatecznej opinii SCHER stwierdził, że spożywane ilości wskazanych materiałów są odpowiednie oraz że nie trzeba zmieniać ich klasyfikacji z ilości dziennych na tygodniowe.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/environmental_risks/docs/scher_o_170.pdf(503 KB)