του Xavier Prats Monné, γενικού διευθυντή της ΓΔ «Υγεία και Ασφάλεια των Τροφίμων» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Τα νέα μέλη των ανεξάρτητων επιστημονικών επιτροπών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συναντήθηκαν για πρώτη φορά στα τέλη Απριλίου. Είχα την τιμή να παρευρεθώ σε αυτή την εκδήλωση και να υποδεχθώ τους εμπειρογνώμονες που για τα επόμενα πέντε χρόνια θα βοηθούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λαμβάνει εμπεριστατωμένες αποφάσεις πολιτικής στους τομείς της υγείας, του περιβάλλοντος και της ασφάλειας των καταναλωτών. Σε μια εποχή που συχνά διακυβεύεται η λήψη αποφάσεων βάσει επιστημονικών στοιχείων, δεν βρίσκω λόγια για να περιγράψω τον σημαντικό ρόλο των αθέατων αυτών εμπειρογνωμόνων: είναι αυτοί που επιτελούν ουσιαστικό έργο, πραγματοποιούν σχολαστική έρευνα και διασφαλίζουν την εξέταση, τον έλεγχο και την τεκμηρίωση των συμπερασμάτων.

Επίσης, προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητά των επιστημονικών επιτροπών και να αποφευχθούν τυχόν επικαλύψεις, η δομή τους άλλαξε: η πρώην επιστημονική επιτροπή για την υγεία και το περιβάλλον και η πρώην επιστημονική επιτροπή για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόμενους κινδύνους για την υγεία συγχωνεύθηκαν και αποτελούν τώρα την ενιαία επιστημονική επιτροπή για την υγεία, το περιβάλλον και τους αναδυόμενους κινδύνους. Η επιστημονική επιτροπή για την ασφάλεια των καταναλωτών παραμένει η ίδια όσον αφορά τόσο τη δομή όσο και την αποστολή της.

Το γεγονός ότι περισσότεροι από 350 επιστήμονες υπέβαλαν υποψηφιότητα, αποτελεί σαφή ένδειξη του κύρους των επιτροπών αυτών. Η επιλογή από μια ομάδα τόσο ταλαντούχων υποψηφίων από όλο τον κόσμο δεν ήταν εύκολη. Με ικανοποίηση όμως βλέπω ότι τα 34 μέλη που επιλέχθηκαν - 17 για κάθε επιτροπή - συγκεντρώνουν εντυπωσιακή εμπειρογνωσία, ενώ ταυτόχρονα προέρχονται από ευρύ φάσμα εθνικοτήτων και επιτυγχάνουν ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών-γυναικών, καθώς και έναν αρμονικό συνδυασμό παλαιών και νέων μελών. Είναι επίσης σημαντικό τα μέλη των επιτροπών να είναι απαλλαγμένα από προκαταλήψεις και δυνητικές συγκρούσεις συμφερόντων, ούτως ώστε να είναι σε θέση να συμβουλεύουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε επιστημονικά σύνθετα και πολιτικά ευαίσθητα ζητήματα.

Ποια θα είναι τα καθήκοντα των μελών των επιτροπών; Τα μέλη των επιτροπών θα εξετάζουν και θα αξιολογούν τα σχετικά επιστημονικά δεδομένα για να καταλήγουν σε συμπεράσματα, να εκτιμούν τους πιθανούς κινδύνους και να παρέχουν τεκμηριωμένες συμβουλές. Με τον τρόπο αυτό, θα συμβάλλουν στην προστασία της υγείας των πολιτών της ΕΕ, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την καινοτομία, την απασχόληση και την ανάπτυξη στην ΕΕ.

Συνεπώς, θα αυξήσουν περαιτέρω τον ήδη εντυπωσιακό αριθμό επιστημονικών γνωμοδοτήσεων, για τις οποίες οφείλουμε ευγνωμοσύνη στους εμπειρογνώμονες των προηγούμενων ετών, δεδομένου ότι από τότε που συστάθηκαν το 1978, οι επιστημονικές επιτροπές εξέδωσαν περισσότερες από χίλιες γνωμοδοτήσεις. Ανάμεσα στα θέματα που εξετάστηκαν πρόσφατα είναι οι πιθανοί κίνδυνοι των συσκευών τεχνητού μαυρίσματος (σολάριουμ), των ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, των πρόσθετων ουσιών στα προϊόντα καπνού, του χειρουργικού πλέγματος και των μεταλλικών εμφυτευμάτων αντικατάστασης ισχίου. Αυτά είναι μερικά μόνο παραδείγματα από το ευρύ φάσμα θεμάτων που χειρίζονται οι επιστημονικές επιτροπές και τα οποία παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους Ευρωπαίους πολίτες.

http://ec.europa.eu/dgs/health_food-safety/dyna/enews/enews.cfm?al_id=1685

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ανεξάρτητη επιστημονική επιτροπή για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόμενους κινδύνους για την υγεία (SCENIHR) δημοσίευσαν την τελική γνωμοδότηση της SCENIHR σχετικά με τις πρόσθετες ουσίες που χρησιμοποιούνται στα προϊόντα καπνού.  Αυτή είναι η πρώτη από τις δύο γνωμοδοτήσεις για το θέμα αυτό που ζήτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να συμβάλει στον εντοπισμό πρόσθετων ουσιών οι οποίες πρέπει να συμπεριληφθούν στον κατάλογο ιεράρχησης αυτών των ουσιών που προβλέπεται στην οδηγία για τα προϊόντα καπνού.

Η οδηγία για τα προϊόντα καπνού (2014/40/EΕ), που εκδόθηκε το 2014, ενισχύει τους κανόνες για την παρασκευή, την παρουσίαση και την πώληση προϊόντων καπνού και συναφών προϊόντων. Το άρθρο 7 της οδηγίας προβλέπει την απαγόρευση προϊόντων καπνού που περιέχουν συγκεκριμένα πρόσθετα, όπως βιταμίνες, καφεΐνη ή ταυρίνη, πρόσθετα με χρωστικές ιδιότητες για τις εκπομπές, και πρόσθετα που διευκολύνουν την εισπνοή ή την πρόσληψη νικοτίνης. Σύμφωνα με το άρθρο 6, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να καταρτίσει και να επικαιροποιήσει κατάλογο ιεράρχησης τουλάχιστον 15 πρόσθετων ουσιών που περιέχονται στα τσιγάρα και στον καπνό για στριφτά τσιγάρα. Αυτή η πρώτη επιστημονική γνωμοδότηση προσδιορίζει τις πρόσθετες ουσίες που πρέπει να συμπεριληφθούν στον κατάλογο ιεράρχησης.

Συγκεκριμένα, η SCENIHR εντόπισε 48 χημικές ουσίες που πρέπει να συμπεριληφθούν στον κατάλογο ιεράρχησης. Οι ενώσεις αυτές επιλέχθηκαν επειδή είναι γνωστό ή πιθανολογείται ότι έχουν μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες ιδιότητες:

• παρουσιάζουν τοξικότητα πριν από την καύση (συμπεριλαμβανομένων των καρκινογόνων, μεταλλαξιογόνων ή τοξικών για την αναπαραγωγή ιδιοτήτων)
• διευκολύνουν την εισπνοή ή αυξάνουν την πρόσληψη νικοτίνης, κάτι που μπορεί να συμβάλει στην εθιστικότητα
• έχουν χαρακτηριστικό άρωμα/γεύση, παράγοντας που ενδέχεται να συμβάλλει στην εθιστικότητα
• οδηγούν στον σχηματισμό κάθε είδους τοξικών χημικών ουσιών μετά την καύση.

Η γνωμοδότηση περιέχει πλήρη κατάλογο, καθώς και λεπτομέρειες σχετικά με το πώς και γιατί επιλέχθηκαν μεμονωμένες ενώσεις για να συμπεριληφθούν στον κατάλογο ιεράρχησης. Επίσης, ένα εύληπτο ενημερωτικό σημείωμα σχετικά με τα πρόσθετα καπνού είναι διαθέσιμο στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ισπανικά.

Η δεύτερη γνωμοδότηση, η οποία θα δημοσιευθεί αργότερα εντός του έτους, έχει ως στόχο να συμβάλει στην κατάρτιση κατευθυντήριων γραμμών για τα είδη μελετών και τα κριτήρια που πρέπει να ζητούνται από τους κατασκευαστές για την εκτίμηση της καταλληλότητας των μεμονωμένων προσθέτων.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/emerging/docs/scenihr_o_051.pdf(853 KB)

Τον Απρίλιο του 2016, ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την προκαταρκτική γνωμοδότηση της ανεξάρτητης επιστημονικής επιτροπής για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόμενους κινδύνους για την υγεία (SCENIHR) σχετικά με τις βιολογικές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας στην υγεία, με ιδιαίτερη αναφορά στις συσκευές τεχνητού μαυρίσματος για λόγους αισθητικής.   Στις 12 Απριλίου 2016, πραγματοποιήθηκε στο Λουξεμβούργο δημόσια ακρόαση για το θέμα αυτό, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της βιομηχανίας, ΜΚΟ, ερευνητών, ειδικών σε θέματα καρκίνου και άλλων.  Η προκαταρκτική γνωμοδότηση εξετάζει το σκεπτικό και τους κινδύνους που σχετίζονται με τη χρήση των συσκευών τεχνητού μαυρίσματος (σολάριουμ).

Με βάση τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, η SCENIHR καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η υπεριώδης ακτινοβολία (UVR) είναι απολύτως καρκινογόνος και ευνοεί τόσο τη δημιουργία όσο και την ανάπτυξη όγκων. Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι η χρήση συσκευών τεχνητού μαυρίσματος προκαλεί μελάνωμα του δέρματος, μαλπιγγιακό καρκίνωμα και, σε μικρότερο βαθμό, βασικό κυτταρικό καρκίνωμα, ιδίως όταν η χρήση ξεκινά σε νεαρή ηλικία.

Επίσης, υπάρχουν στοιχεία ότι η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία των συσκευών τεχνητού μαυρίσματος μπορεί να προκαλέσει οφθαλμικό μελάνωμα. Η χρήση συσκευών τεχνητού μαυρίσματος ευθύνεται για ένα μεγάλο ποσοστό περιπτώσεων καρκίνου του δέρματος, είτε μελανωμάτων είτε άλλων ειδών καρκίνου, καθώς και για ένα μεγάλο ποσοστό μελανωμάτων που εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 30 ετών. Η SCENIHR καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι η έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες των συσκευών τεχνητού μαυρίσματος έχει μικρά οφέλη για την υγεία και ότι δεν συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων της βιταμίνης D. Λόγω των στοιχείων που υπάρχουν όσον αφορά τις καρκινογόνες επιπτώσεις της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία των συσκευών τεχνητού μαυρίσματος και τη φύση της εμφάνισης καρκίνου του δέρματος (δεν υπάρχουν ενδείξεις για τα κατώτατα επίπεδα υπεριώδους ακτινοβολίας και δόσης υπεριώδους ακτινοβολίας), η SCENIHR συμπεραίνει ότι δεν υπάρχει ασφαλές όριο υπεριώδους ακτινοβολίας από τις συσκευές τεχνητού μαυρίσματος.

Η SCHEER (η νέα επιτροπή που αντικατέστησε τη SCENIHR) θα οριστικοποιήσει τη γνωμοδότηση αργότερα εντός του έτους, μετά την εξέταση των σχετικών παρατηρήσεων που θα ληφθούν κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/emerging/docs/scenihr_o_052.pdf(773 KB)

Η κυαναμίδη του ασβεστίου, που περιέχει 44% ασβέστιο και 24% άζωτο, παρήχθη για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου αιώνα για να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα στη γεωργία. Το 2013, η επιστημονική επιτροπή για την υγεία και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους (SCHER) κλήθηκε να αξιολογήσει τους πιθανούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από τη χρήση αυτής της ουσίας ως λιπάσματος.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η SCHER δημοσίευσαν στις 22 Απριλίου 2016 την τελική γνωμοδότηση σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από τη χρήση κυαναμίδης του ασβεστίου ως λιπάσματος.

Η SCHER υπολόγισε τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία χρησιμοποιώντας μοντέλα έκθεσης εργατών στην κυαναμίδη του ασβεστίου, βάσει μεθόδων που χρησιμοποιούνται για την καταχώριση φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Οι υπολογισμοί σχετικά με την έκθεση στην κυαναμίδη του ασβεστίου πραγματοποιήθηκαν για περιπτώσεις στις οποίες η ουσία χρησιμοποιείται τόσο για επαγγελματική όσο και για ιδιωτική χρήση. Πραγματοποιήθηκαν επίσης υπολογισμοί για τους περαστικούς και τους κατοίκους, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.

Η SCHER κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αν η κυαναμίδη του ασβεστίου χρησιμοποιείται με τους σημερινούς ρυθμούς, δεν μπορούν να αποκλειστούν βλαβερές επιπτώσεις για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/environmental_risks/docs/scher_o_169.pdf(2 MB)

Στις 15 Απριλίου 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ανεξάρτητη επιστημονική επιτροπή για την υγεία και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους (SCHER) δημοσίευσαν την τελική τους γνωμοδότηση για τις εκτιμήσεις της ποσότητας υλικού παιχνιδιών που καταπίνουν τα παιδιά.

Η SCHER κλήθηκε να εξετάσει τα διαθέσιμα στοιχεία για τους ακόλουθους τρεις τύπους υλικού για παιχνίδια που καταπίνουν τα παιδιά και να εκτιμήσει κατά πόσον, οι σχετικές ποσότητες που αποτέλεσαν τη βάση για τα όρια μετανάστευσης 19 ουσιών στην οδηγία για την ασφάλεια των παιχνιδιών εξακολουθούν να κρίνονται κατάλληλες ή πρέπει να αλλάξουν (π.χ. σε εβδομαδιαία αντί για καθημερινά όρια).

1. Ξηρό, εύθρυπτο, με μορφή σκόνης ή εύκαμπτο υλικό παιχνιδιού (πρόσληψη 100 mg/ημέρα)
2. υγρό ή κολλώδες υλικό παιχνιδιού (400 mg/ημέρα)
3. υλικό παιχνιδιού που απομακρύνεται με ξύσιμο (8 mg/ημέρα)

Στην τελική γνωμοδότηση, η SCHER θεωρεί ότι οι προαναφερόμενες ποσότητες κατάποσης είναι κατάλληλες και ότι οι ποσότητες αυτές πρέπει να συνεχίσουν να καθορίζονται ως ημερήσιες ποσότητες αντί για εβδομαδιαίες.

http://ec.europa.eu/health/scientific_committees/environmental_risks/docs/scher_o_170.pdf(503 KB)