Vandaag vieren we het dertigjarig bestaan van het Cohesiefonds.
- 03 April 2023
In de laatste dertig jaar heeft het Cohesiefonds voor bijna 179 miljard euro geïnvesteerd in de economische, sociale en territoriale cohesie van de EU.
Het Cohesiefonds, dat in het Verdrag van Maastricht werd opgericht als noodzakelijke aanvulling op de interne markt in het instrumentarium van het cohesiebeleid, kreeg als opdracht om investeringen in vervoersinfrastructuur en in klimaat- en milieubescherming te ondersteunen. Het is voornamelijk gericht op verbetering van de watervoorziening en de afvalverwerking, energie-efficiëntie, hernieuwbare energie en weg- en spoorweginfrastructuur.
Het fonds is gericht op lidstaten met een bni van minder dan 90 % van het EU-gemiddelde om de convergentie tussen de Europese economieën te bevorderen. Steun uit het Cohesiefonds heeft, net als alle financiering in het kader van het cohesiebeleid, bijgedragen tot de stijging van het nationale inkomen van de begunstigde landen. Ierland en Spanje waren de eerste landen waarvan het bni boven het EU-gemiddelde van 90 % is gestegen.
Bruggen, metro's, luchthavens, hogesnelheidstreinen en nog veel meer
Het Cohesiefonds heeft iconische projecten gefinancierd die hele regio's en steden hebben getransformeerd en hebben geholpen hun achterstand op de rest van de EU in te lopen. Zo heeft het Fonds in 1998 steun verleend voor de bouw van de Vasco da Gama-brug in Lissabon (Portugal), die met 12,3 km de langste brug in de EU is. Het heeft ook steun verleend voor de Alqueva-dam in de rivier de Guadiana in het zuiden van Portugal, een van de grootste strategische waterreserves in Europa.
Het Fonds heeft ook een sleutelrol gespeeld bij de ontwikkeling van het trans-Europees vervoersnetwerk (TEN-T), met steun voor de aanleg en verbetering van 7 800 km TEN-T-wegen, 3 650 km TEN-T-spoorwegen en een groot aantal aquaducten en tunnels. Het financiert de langste spoorwegtunnel in Zuidoost-Europa (in aanbouw) tussen Elin Pelin-Vakarel-Kostenets in Bulgarije. Het steunde ook de tweede spoorlijn tussen Koper (de grootste Adriatische haven van Slovenië) en Divača, die de vrachtcapaciteit aanzienlijk zal vergroten en de aansluiting op het Oostenrijkse spoorwegnet zal verzekeren.
In Spanje heeft het Cohesiefonds geholpen bij de aanleg van het moderne hogesnelheidsnet van het land. De hogesnelheidslijn Madrid-Barcelona-Franse grens is met een totale lengte van 804 km een van de belangrijkste communicatieassen tussen Spanje en de rest van Europa.
Dankzij het Fonds heeft de spoorlijn Warschau-Gdynia in Polen het passagiersvervoer op de corridor Oostzee-Adriatische Zee verbeterd, terwijl tussen de belangrijkste steden van Polen modern rollend materieel loopt.
Het Fonds heeft ook geïnvesteerd in duurzaam openbaar vervoer in verschillende steden, bijvoorbeeld in de metro van Warschau, Boedapest, Boekarest, Sofia en Praag. In Bratislava werd de tramlijn Petrzalka met de beroemde brug aangelegd met steun van het Cohesiefonds.
Bovendien heeft het Fonds geholpen bij de bouw van luchthavens om de lidstaten die in de jaren 2000 tot de EU zijn toegetreden, beter met elkaar te verbinden. De luchthavens van Tallinn, Warschau, Wrocław en Rzeszow zijn slechts enkele voorbeelden daarvan.
Aanpakken van klimaatverandering en beschermen van het milieu en de gezondheid van de burgers
Het Fonds heeft ook investeringen in infrastructuur ondersteund, waaronder de aansluiting van 6 miljoen mensen aan schoon drinkwater en 10,5 miljoen mensen aan afvalwaterzuivering. Het ondersteunde bovendien de recycling van 4,2 miljoen ton stedelijk afval.
Een project van groot milieubelang voor een groene en duurzame economie dat de levenskwaliteit van duizenden burgers verbetert, is de afvalverwerkingsinstallatie in Alexandroupolis in Griekenland. Deze heeft het afvalvolume van vier gemeenten van de prefectuur Rodopi en twee gemeenten van de prefectuur Evros met 60 % kunnen verminderen.
De South Sewage Treatment Infrastructure (voor afvalwaterzuivering) in Malta en het waterbeheer voor de grootste agglomeraties in Letland hebben de afvalwaterzuivering en de kwaliteit van het drinkwater voor de burgers verbeterd.
Op het gebied van schone energie heeft het Cohesiefonds in Litouwen de installatie van technologieën voor het gebruik van hernieuwbare energie voor de productie van elektriciteit voor bijna 20 000 huishoudens ondersteund.
Het Fonds heeft ook geïnvesteerd in bescherming tegen bosbranden voor 8,3 miljoen mensen en in bescherming tegen overstromingen voor 11,4 miljoen mensen. Het gaat met name om een systeem voor bescherming tegen overstromingen en een reservoir aangelegd om het gebied Boven-Tisza tegen overstromingen van de rivier de Tisza in Hongarije te beschermen.
Elisa Ferreira, commissaris voor Cohesie en Hervormingen
Het Cohesiefonds is niet alleen een stimulans gebleken voor convergentie, concurrentievermogen en duurzame ontwikkeling, maar ook voor de interne markt. Het levert een belangrijke bijdrage aan een gelijk speelveld in onze Unie en heeft enkele van de opvallendste voorbeelden van EU-steun opgeleverd: de door dit Fonds ondersteunde iconische bruggen, de efficiënte en moderne spoorwegen en metro’s, de luchthavens en de afvalverwerkings- en waterzuiveringsinstallaties hebben het leven van miljoenen Europeanen verbeterd en hele landen gemoderniseerd.
Achtergrond
Het “cohesiefinancieringsinstrument”, zoals het Cohesiefonds oorspronkelijk werd genoemd, is op 1 april 1993 opgericht en in 1994 in werking getreden om de economische, sociale en territoriale cohesie van de EU te versterken en bepaalde landen te helpen hun achterstand ten opzichte van de rest van de EU in te lopen.
De oorspronkelijke begunstigden van het Cohesiefonds waren Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje (1994-1999); en Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië (sinds 2004), Bulgarije en Roemenië (sinds 2007), en Kroatië (sinds 2013).
De begroting van het Cohesiefonds is sinds de uitbreiding in 2004 aanzienlijk verhoogd: 18 miljard euro in 1994-1999, 30,6 miljard euro in 2000-2006, 68,5 miljard euro in 2007-2013 en 61,4 miljard euro in 2014-20.
Voor de programmeringsperiode 2021-2027 zal meer dan 37 % van de toewijzing van 48,03 miljard euro van het Fonds klimaatdoelstellingen ondersteunen. 6,9 miljard euro daarvan gaat naar schoon stadsvervoer, 3,3 miljard euro naar energie-efficiëntie en 16,9 miljard euro naar investeringen in TEN-T-spoorwegen en -wegen.
Het Cohesiefonds komt momenteel ten goede aan 15 lidstaten die gedurende de periode die wordt bestreken door het meerjarig financieel kader 2021-2027 een bruto nationaal inkomen (bni) per hoofd van de bevolking van minder dan 90 % van het EU-gemiddelde hebben: Bulgarije, Tsjechië, Estland, Griekenland, Kroatië, Cyprus, Letland, Litouwen, Hongarije, Malta, Polen, Portugal, Roemenië, Slowakije en Slovenië.