Archive:Rachunki narodowe i PKB

Dane pobrane w sierpniu 2020 r.

Planowana aktualizacja artykułu: listopad 2021 r.

Highlights

PKB w UE-27 wzrósł w 2019 r. szósty rok z rzędu; szósty rok z rzędu odnotowano także wzrost w strefie euro.

Zróżnicowane zmiany strukturalne na przestrzeni ostatnich 10 lat w UE-27: spadek udziału budownictwa, finansów i ubezpieczeń, a wzrost udziału usług biznesowych w wartości dodanej ogółem.

W 2019 r. gospodarka UE-27 szósty rok z rzędu odnotowała wzrost inwestycji.

Wzrost realnego PKB, lata 2009-2019

Rachunki narodowe są źródłem wielu powszechnie znanych wskaźników ekonomicznych, które przedstawiono w niniejszym artykule. Produkt krajowy brutto (PKB) jest najczęściej wykorzystywaną miarą ogólnej wielkości gospodarki, natomiast wskaźniki pochodne takie jak PKB na mieszkańca, ujmowane na przykład w euro lub dostosowane do różnic w poziomach cen (wyrażone w standardzie siły nabywczej, PPS), są powszechnie stosowane do porównywania poziomu życia bądź monitorowania konwergencji lub rozbieżności gospodarczej w Unii Europejskiej (UE).

Ponadto zmiany określonych elementów PKB i powiązanych z nimi wskaźników, takich jak wskaźniki produkcji gospodarczej, importu i eksportu, spożycia krajowego (prywatnego i publicznego) lub inwestycji, a także dane dotyczące podziału dochodu i oszczędności, mogą stanowić źródło cennych informacji na temat głównych czynników mogących mieć wpływ na funkcjonowanie gospodarki i stanowić przez to podstawę opracowywania, monitorowania i oceny polityki UE w określonych dziedzinach.

Niniejszy artykuł publikowany jest co roku z rocznymi danymi. W edycji z 2020 r. opisano sytuację tylko do roku 2019. W związku z tym pierwsze ustalenia dotyczące jakichkolwiek konsekwencji związanych z COVID-19 będą możliwe dopiero w edycji tego artykułu z 2021 r., przy czym pełna skala kryzysu zostanie ujawniona dopiero w kolejnych edycjach.

Full article

Zmiany PKB w UE-27: wzrost od 2014 r.

Światowy kryzys finansowy i gospodarczy doprowadził do głębokiej recesji w UE-27 w 2009 r. (zob. wykres 1), po której w 2010 r. nastąpiło ożywienie. Kryzys rozpoczął się wcześniej w Japonii i Stanach Zjednoczonych, gdzie ujemne roczne stopy zmiany PKB (w ujęciu realnym) odnotowano już w 2008 r. Kryzys ten pogłębił się w 2009 r., po czym w 2010 r. nastąpiło ożywienie gospodarki. W okresie kryzysu w Chinach (łącznie z Hongkongiem) nadal obserwowano jednak szybki wzrost produkcji (o blisko 10 % rocznie). Jego tempo w kolejnych latach nieco spowolniło, ale wciąż utrzymywało się na wyższym poziomie niż w pozostałych państwach pokazanych na wykresie 1.

Nadchodzący kryzys był już widoczny w UE-27 w 2008 r., gdy miał miejsce znaczny spadek stopy wzrostu PKB, po czym w 2009 r. nastąpiło obniżenie poziomu realnego PKB o 4,3 %. Ożywienie gospodarcze w UE-27 przejawiało się wzrostem wskaźnika PKB (w oparciu o nawiązania łańcuchowe) o 2,2 % w 2010 r. oraz dalszym jego wzrostem o 1,8 % w 2011 r. Następnie w 2012 r. PKB zmniejszył się o 0,7 %. Zmiana w 2013 r. była znikoma, a w 2014 r. odnotowano pozytywne tempo wzrostu (1,6 %). W latach 2015–2018 przyrost był stosunkowo stabilny i kształtował się w przedziale 2,0 %–2,8 % rocznie. W 2019 r. tempo wzrostu spadło, kiedy w UE-27 odnotowano rzeczywisty wzrost PKB na poziomie 1,5 ;%.

W strefie euro (EA-19) analogiczne wskaźniki zmian były podobne do obserwowanych w UE-27: recesja gospodarcza odnotowana w 2009 r. i 2012 r. była mocniejsza (-4,5 % i -0,9 %) niż w UE-27, a recesja gospodarcza z 2012 r. utrzymała się także w 2013 r. (-0,2 %), przy czym w UE-27 w 2013 r. nie nastąpiły żadne zmiany. Mimo że zarówno w strefie euro, jak i w UE-27 co roku następował wzrost, stopa wzrostu w strefie euro była zazwyczaj o 0,1 lub 0,2 punktu procentowego niższa. W związku z tym w latach 2009–2019 wzrost realnego PKB w strefie euro był nieco słabszy niż ogółem w UE-27.

Wykres 1: Stopa zmiany realnego PKB, lata 2009–2019
(zmiana procentowa w porównaniu z poprzednim rokiem)
Źródło: Eurostat (naida_10_gdp)

W UE stopa wzrostu realnego PKB była bardzo zróżnicowana, zarówno na przestrzeni czasu, jak i między państwami członkowskimi (zob. tabela 1). Po recesji gospodarczej we wszystkich państwach członkowskich UE z wyjątkiem Polski w 2009 r., w 2010 r. odnotowano ponownie wzrost w gospodarce w 23 państwach członkowskich i stan ten utrzymał się w 23 państwach członkowskich także w 2011 r. W 2012 r. tendencja ta uległa jednak odwróceniu i tylko niewiele ponad połowa (14) państw członkowskich odnotowała wzrost gospodarczy, przy czym pozostałe państwa członkowskie odnotowały spadek produkcji. Następnie duża większość państw członkowskich ponownie odnotowała wzrost. W 2013 r. było to 16 państw, w 2014 r. ich liczba wzrosła do 23, a w latach 2015 i 2016 – do 26. W 2017 r. – po raz pierwszy od 2007 r. – wszystkie 27 państw członkowskich UE odnotowało wzrost. Sytuacja ta utrzymała się także w 2018 i 2019 r. Jedynym państwem członkowskim, które w latach 2015 i 2016 odnotowało spadek, była Grecja (odpowiednio o 0,4 % i 0,2 %), po wzroście wynoszącym 0,7 % w 2014 r. oraz pięciu kolejnych spadkach produkcji gospodarczej w latach 2009–2013.

Tabela 1: Stopa zmiany realnego PKB, lata 2009–2019
Źródło: Eurostat (naida_10_gdp)

Najwyższe roczne stopy wzrostu realnego PKB w 2019 r. odnotowały Irlandia (5,6 %), Węgry (4,9 %) i Malta (4,7 %), natomiast najniższą stopę zmian odnotowano w Niemczech (0,6 %) i we Włoszech (0,3 %).

W ostatnim dziesięcioleciu średni roczny wzrost PKB w UE-27 utrzymuje się na poziomie 1,6 %, a 1,4 % w strefie euro

W okresie przedstawionym w tabeli 1 Polska stale odnotowywała wzrost, podobnie jak Albania, Kosowo* (dane za okres od 2009 r. do 2018 r.) oraz Chiny (za okres od 2009 r. do 2018 r.) spośród państw ujętych w tabeli niebędących państwami członkowskimi UE. Dla Belgii, Bułgarii, Danii, Niemiec, Estonii, Irlandii, Francji, Litwy, Malty i Słowacji rok 2019 był dziesiątym z rzędu rokiem, w którym miał miejsce wzrost PKB. Podobnie było w Zjednoczonym Królestwie, Norwegii, Szwajcarii i Stanach Zjednoczonych, natomiast Turcja w 2018 r. odnotowała wzrost po raz dziewiąty z rzędu.

Analiza sytuacji obejmująca minione dziesięciolecie wskazuje, że skutki światowego kryzysu finansowego i gospodarczego doprowadziły do pogorszenia ogólnych wyników gospodarek państw członkowskich UE. W latach 2009–2019 średnia roczna stopa wzrostu w UE-27 wyniosła 1,6 %, zaś w strefie euro (EA-19) 1,4 % (zob. tabela 1). Wśród państw członkowskich największy wzrost mierzony tym wskaźnikiem odnotowała Irlandia (średni roczny wzrost o 6,0 %, co obejmuje wyjątkowo duży wzrost w 2015 r. odzwierciedlający działalność przedsiębiorstw wielonarodowych), a następnie Malta (5,7 %) Estonia (3,7 %), Polska (3,6 %) i Litwa (3,5 ; należy zwrócić uwagę, że w szeregach czasowych występuje przerwa). W Portugalii i we Włoszech średnia roczna stopa wzrostu wyniosła mniej niż 1,0 %, a w Grecji w latach 2009–2019 zmiana realnego PKB ogółem była ujemna.

Porównania między państwami są często przeprowadzane z wykorzystaniem standardów siły nabywczej (PPS), które są wartościami skorygowanymi w celu uwzględnienia różnic w poziomach cen w poszczególnych państwach. Należy zwrócić uwagę, że dane przedstawione na wykresach 2 i 3 oraz w tabeli 2 są wyrażone w cenach bieżących i nie powinno się ich używać do obliczania stopy wzrostu ze względu na wahania poziomu inflacji i kursów wymiany.

W 2019 r. PKB w UE-27 osiągnęło poziom 13,9 bln PPS (PPS 13 900 mld) — przy czym w przypadku UE-27 jeden PPS równa się jednemu euro. Pod względem PKB wyrażonego w PPS, UE-27 pozostała w latach 2009–2019 za Stanami Zjednoczonymi (jak przestawiono na wykresie 2; należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że liczby wyrażone w PPS mają na celu dokonywanie porównań pomiędzy państwami, a nie porównań w czasie, ponieważ ze względów metodologicznych nie mogą być traktowane jako szereg czasowy). Warto zauważyć, że w przeszłości poziom produkcji gospodarczej w Chinach był niższy niż w UE-27 czy Stanach Zjednoczonych, jednak sytuacja ta uległa zmianie wraz z szybką transformacją i stałym rozwojem chińskiej gospodarki. PKB Chin wyrażony w PPS osiągnął w 2013 r. poziom, który po raz pierwszy był wyższy niż odnotowany dla UE-27. W 2016 r. PKB Chin wyrażony w PPS osiągnął poziom notowany w Stanach Zjednoczonych, a w 2017 r. przekroczył poziom notowany w Stanach Zjednoczonych (i od tego czasu sytuacja ta utrzymuje się w Chinach).

Wykres 2: PKB według bieżących cen rynkowych, lata 2009–2019
(mld PPS)
Źródło: Eurostat (prc_ppp_ind)

W 2019 r. Niemcy przyczyniły się do ponad jednej piątej PKB UE-27 wyrażonego w PPS

Strefa euro odpowiadała za 81,1 % PKB UE-27 w 2019 r. (mierzonego według PPS), co oznacza spadek z poziomu 83,2 % odnotowanego w 2009 r. W 2019 r. suma PKB czterech największych gospodarek państw członkowskich UE-27 (Niemiec, Francji, Włoch i Hiszpanii) wynosiła nieco ponad trzy piąte (60,7 %) PKB UE-27, o 2,0 punktu procentowego (p.p.) mniej niż dziesięć lat wcześniej (w 2009 r.). Same tylko Niemcy przyczyniły się do 22,4 % PKB UE-27 w 2019 r., w porównaniu z 21,5 % w 2009 r. W latach 2009–2019 udział pozostałych trzech największych gospodarek państw członkowskich spadł. Spadek ten wyniósł 1,8 punktu procentowego we Włoszech, 1,0 punkt procentowy w Hiszpanii i 0,1 punktu procentowego we Francji.

W 2019 r. PKB na mieszkańca w UE-27 wynosiło średnio 31 100 EUR

Do celów ocenie poziomu życia powszechnie stosuje się wskaźnik PKB na mieszkańca, tj. wskaźnik dostosowany do wielkości gospodarki pod względem populacji. Populacja UE-27 w 2019 r. wynosiła 448 mln. W 2019 r. średnie PKB na mieszkańca w UE-27 (w cenach bieżących) wyniosło 31,1 tys. EUR. Wartości wyrażone w PPS dostosowano ze względu na różnice w poziomach cen w różnych państwach. Relatywną pozycję poszczególnych państw można wyrazić przez porównanie ze średnią dla UE-27, której wartość ustala się na poziomie 100 (zob. tabela 2, prawa strona). Według tego pomiaru najwyższą wartość wśród państw członkowskich UE-27 odnotowano dla Luksemburga, gdzie w 2019 r. PKB na mieszkańca wyrażone w PPS było ok. 2,6 razy wyższe niż średnia dla UE-27 (co można częściowo wytłumaczyć znaczeniem pracowników przygranicznych z Belgii, Francji i Niemiec). Z kolei w Bułgarii poziom PKB na mieszkańca wyrażony w PPS wynosił niewiele ponad połowę średniej dla UE-27.

Tabela 2: PKB według bieżących cen rynkowych, 2009 r. i lata 2017–2019
Źródło: Eurostat (prc_ppp_ind)

Zmiany wskaźnika PPS w ciągu ostatnich dziesięciu lat pokazują, że nastąpiła pewna konwergencja standardów życia. Większość państw członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 r., 2007 r. lub 2013 r., przesunęło się z pozycji poniżej średniej UE-27 w 2009 r. do poziomu bliższego średniej dla UE-27 w 2019 r. pomimo pewnych trudności w okresie światowego kryzysu finansowego i gospodarczego – zob. wykres 3. Wyjątkiem był Cypr, ponieważ spadł on z poziomu powyżej średniej dla UE-27 (106 % średniej EU-27 w 2009 r.) na pozycję poniżej tego poziomu (89 %). Jeżeli chodzi o starsze państwa członkowskie, również Włochy i Hiszpania spadły z pozycji powyżej średniej UE-27 na pozycję poniżej tego poziomu. Grecja i Portugalia odnotowały dalszy spadek poniżej poziomu średniej UE-27. Dania, Niemcy i Luksemburg, a zwłaszcza Irlandia, osiągały coraz wyższy poziom w stosunku do średniej UE-27. Pozostałe państwa członkowskie UE-15 — Austria, Belgia, Francja, Szwecja, Finlandia oraz Niderlandy – zajmujące w 2009 r. pozycje powyżej średniej UE-27, w 2019 r. odnotowały gorsze wyniki, choć wciąż przewyższające średnią dla UE-27.

Wykres 3: PKB na mieszkańca według bieżących cen rynkowych, 2009 r. i 2019 r.
(UE-27 = 100; w oparciu o PPS na mieszkańca)
Źródło: Eurostat (prc_ppp_ind)

Wartość dodana brutto w UE-27 według rodzaju działalności gospodarczej

Niemal trzy czwarte łącznej wartości dodanej UE-27 w 2019 r. wygenerowano w sektorze usług

Jeśli chodzi o PKB od strony produkcji, w tabeli 3 przedstawiono względne znaczenie 10 sektorów działalności gospodarczej (według NACE Rev. 2) pod względem ich udziału w wartości dodanej brutto ogółem w bieżących cenach bazowych.

W latach 2009–2019 udział przemysłu w wartości dodanej w UE-27 wzrósł o 0,7 punktu procentowego do poziomu 19,7 %, wyprzedzając dystrybucję, transport, usługi zakwaterowania i usługi gastronomiczne jako największe z tych 10 działalności; udział wartości dodanej brutto w dystrybucji, transporcie, usługach zakwaterowania i usługach gastronomicznych był na tym samym poziomie w 2009 r. i w 2019 r., i wynosił 19,3 %. Największy wzrost w tym okresie – o 1,1 punktu procentowego z 10,2 % do 11,3 % – odnotowano w przypadku usług w ramach zawodów regulowanych, usług naukowych, technicznych, administracyjnych oraz usług wsparcia – dalej zwanych usługami biznesowymi – które stały się czwartym najważniejszym rodzajem działalności, wyprzedzając działalność związaną z obsługą rynku nieruchomości. Jedyne inne rodzaje działalności, w przypadku których odnotowano większy udział, to usługi w zakresie informacji i komunikacji (wzrost o 0,3 punktu procentowego do poziomu 5,0 %) oraz rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (wzrost o 0,1 punktu procentowego do poziomu 1,8 %).

Trzecim najważniejszym obszarem działalności w 2019 r. (pod względem wartości dodanej brutto) były administracja publiczna, obronność, edukacja, opieka zdrowotna i pomoc społeczna, przy czym udział tych rodzajów działalności w wartości dodanej brutto w 2019 r. spadł o 0,6 punktu procentowego do poziomu 18,7 %. Pozostałe rodzaje działalności, w przypadku których odnotowano podobnie duże spadki, jeżeli chodzi o ich udział w produkcji, to budownictwo (spadek o 0,6 punktu procentowego do poziomu 5,6 %) oraz działalność finansowa i ubezpieczeniowa (spadek o 0,7 punktu procentowego do poziomu 4,5 %). W przypadku dwóch pozostałych rodzajów działalności odnotowano mniejszy spadek pod względem ich udziału w produkcji: udział działalności związanej z obsługą rynku nieruchomości spadł o 0,1 punktu procentowego do poziomu 10,8 %, powodując przesunięcie działalności z czwartego na piąte miejsce; drugi co do wielkości najmniejszy wkład (przed sektorem rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa) pochodził ze sztuki i rozrywki oraz pozostałych usług, których udział spadł o 0,3 punktu procentowego do poziomu 3,3 %.

Tabela 3: Wartość dodana brutto w bieżących cenach bazowych, 2009 r. i 2019 r.
(udział procentowy w wartości dodanej brutto ogółem)
Źródło: Eurostat (nama_10_a10)

Udział usług w całkowitej wartości dodanej brutto dla UE-27 wyniósł w 2019 r. 72,9 % w porównaniu do 73,2 % w roku 2009. Względne znaczenie usług było szczególnie wysokie w Luksemburgu, na Malcie, Cyprze, we Francji, w Grecji, Niderlandach, Belgii i Portugalii, gdzie stanowiły one co najmniej trzy czwarte wartości dodanej ogółem. Natomiast udział usług w Irlandii, Czechach, Rumunii, Polsce, na Słowacji, w Słowenii i na Węgrzech wynosił 61 %–66 % i wszystkie te państwa odnotowały stosunkowo wysokie udziały przemysłu.

Zróżnicowany rozwój działalności gospodarczej w ostatnim dziesięcioleciu

Zmiana strukturalna wynika co najmniej po części z takich zjawisk, jak postęp technologiczny, zmiany poziomu cen względnych, outsourcing i globalizacja, które często prowadzą do przenoszenia działalności produkcyjnej i niektórych usług (tych, które można świadczyć na odległość, np. przez internet lub centra obsługi telefonicznej) do regionów o niższych kosztach pracy zarówno w UE-27, jak i poza jej granicami. Ponadto światowy kryzys finansowy i gospodarczy oraz jego następstwa wywarły szczególny wpływ na niektóre sektory działalności, ale w przypadku większości rodzajów działalności główne skutki kryzysu były jednak odczuwalne w latach 2007–2009, czyli przed szeregiem czasowym przedstawionym na wykresach 4 i 5.

W latach 2009–2014 produkcja sektora rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa w UE-27 ulegała wahaniom, a jej stopa wzrostu wynosiła -4,7 %–5,4 %. W późniejszym okresie tempo zmian wyhamowało, przy czym w roku 2015 nastąpił spadek o 0,7 %, a w 2016 r. – o 1,1 %, a następnie w latach 2017–2019 trzykrotnie miał miejsce stosunkowo niewielki wzrost (0,4 %–1,3 %). Ogółem produkcja w 2019 r. była o 5,0 % większa niż w roku 2009. W latach 2009–2011 – po wyjściu z kryzysu – produkcja przemysłowa UE-27 wzrosła o 11,9 %, ale w latach 2011–2013 spadła o 2,3 %. Następnie produkcja przemysłowa rosła w stosunkowo szybkim tempie przez kolejne cztery lata (z rocznym wzrostem pomiędzy 2,4 % i 3,3 %) i nieco wolniej (1,9 %) w 2018 r., a w 2019 r. nastąpił spadek o 0,5 %. W 2019 r. produkcja przemysłowa była o 24,5 % większa niż w roku 2009. Po zakończeniu kryzysu w sektorze budownictwa odnotowano najgłębszą i najdłużej trwającą recesję – w latach 2009–2013 w UE-27 odnotowano spadek o 14,9 % (spadek wystąpił już w roku 2008 i 2009), przy czym wyniki tego sektora pogarszały się w tym okresie co roku. Odnotowany w 2015 r. przez sektor budownictwa wzrost wynoszący 1,6 % (po braku jakiejkolwiek zmiany w 2014 r.) stanowił pierwszy roczny wzrost od ośmiu lat, a po nim nastąpiły kolejne – od 1,3 % do 3,8 % do 2019 r. włącznie. Pomimo tego ostatniego okresu trwałego wzrostu produkcja budowlana w 2019 r. była o 3,4 % niższa niż w 2009 r. (a zatem znacznie niższa niż przed kryzysem).

W latach 2009–2019 w dwóch sektorach usługowych – usługi w zakresie informacji i komunikacji oraz działalność związana z obsługą rynku nieruchomości – miały miejsce dodatnie stopy wzrostu. Podobna sytuacja została odnotowana w sektorach usług biznesowych (z wyjątkiem niewielkiego spadku o 0,2 % w 2012 r.), administracji publicznej, obronności, edukacji, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (z wyjątkiem braku zmian w 2012 r. oraz niewielkiego spadku o 0,1 % w 2013 r.) oraz w przypadku dystrybucji, transportu, działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (z wyjątkiem spadku o 0,5 % w 2013 r.). Wśród wymienionych sektorów w latach 2009–2019 najszybszy wzrost odnotowano w przypadku usług w zakresie informacji i komunikacji. Produkcja w tym sektorze w roku 2019 była o 48,9 % wyższa niż w roku 2009. Najwolniejsze tempo wzrostu odnotowano w przypadku administracji publicznej, obronności, edukacji, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (wzrost ogółem o 9,5 %). W przypadku pozostałych dwóch rodzajów działalności usługowej – usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz sztuki, rozrywki i innych usług – w latach 2009–2019 przez trzy lata z rzędu odnotowano spadek produkcji i stosunkowo niewielki ogólny wzrost, odpowiednio, o 5,4 % i 4,8 %.

W 2019 r. wszystkie sektory działalności w UE-27 – z wyjątkiem przemysłu – odnotowały wzrost wartości dodanej brutto w porównaniu z 2018 r. Sektorami, które odnotowały największy wzrost, były usługi w zakresie informacji i komunikacji (3,9 %) oraz budownictwo (3,4 %). Produkcja przemysłowa spadła o 0,5 %, natomiast najwolniejszy wzrost spośród pozostałych rodzajów działalności odnotowano w przypadku rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa (0,4 %).

Wykres 4: Zmiany realnej wartości dodanej brutto, UE-27, lata 2009–2019
(2010 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_a10)

Wykres 5: Zmiany realnej wartości dodanej brutto, UE-27, lata 2009–2019
(2010 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_a10)

Wydajność pracy

Aby wyeliminować wpływ inflacji, wydajność pracy na pracownika można obliczyć wykorzystując dane skorygowane o zmiany cen. Na podstawie analizy wydajności pracy na pracownika w ujęciu realnym (w oparciu o nawiązania łańcuchowe) obejmującej okres 10 lat, od 2009 r. do 2019 r. wykazano wzrost w przypadku większości rodzajów działalności gospodarczej w UE-27, przy czym największy wzrost wydajności odnotowano w przypadku rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa (ogółem o 30,1 %), przemysłu (24,3 %) oraz usług w zakresie informacji i komunikacji (22,8 %) (zob. wykres 6). Należy zauważyć, że dokładne porównanie poziomów wydajności pracy w ujęciu realnym w poszczególnych sektorach działalności może być przeprowadzone jedynie dla roku referencyjnego 2010 ze względu na nieaddytywność nawiązań łańcuchowych.

Wykres 6: Realna wydajność pracy, UE-27, lata 2009, 2014 i 2019
(tys. EUR na osobę zatrudnioną)
Źródło: Eurostat (nama_10_a10) oraz (nama_10_a10e)

Więcej danych dotyczących wzrostu realnej wydajności pracy mierzonej w przeliczeniu na pracownika albo na godzinę czasu pracy przedstawiono w tabeli 4. Wydajność pracy na pracownika wzrosła w ujęciu realnym w latach 2009–2019 w prawie wszystkich państwach członkowskich UE-27, przy czym spadek odnotowała Grecja (brak dostępnych danych dotyczących Malty). Tak samo i w tym samym okresie we wszystkich państwach członkowskich UE-27 z wyjątkiem Grecji (brak danych dotyczących Malty) wzrosła także wydajność pracy na godzinę czasu pracy. Z wyłączeniem państw członkowskich z przerwą w szeregach czasowych (zob. tabela 4), największy wzrost (w ujęciu procentowym) tych obu miar realnej wydajności pracy odnotowano w Rumunii, Bułgarii, Estonii i na Łotwie, natomiast najmniejszy – (poza Grecją) w Luksemburgu i we Włoszech.

Tabela 4: Realna wydajność pracy, lata 2009, 2014 i 2019
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp) oraz (nama_10_a10_e)

Wydatki na spożycie

Przechodząc do analizy zmian elementów PKB od strony wydatków, można zauważyć, że wydatki na spożycie w UE-27 wzrosły o 10,8 % w ujęciu realnym między rokiem 2009 a 2019 (zob. wykres 7) pomimo nieznacznego spadku w latach 2012 i 2013. Tempo wzrostu wydatków na spożycie w sektorze instytucji rządowych i samorządowych było nieco mniejsze – 10,0 % w latach 2009–2019. W tym samym okresie akumulacja brutto była stosunkowo zmienna: w latach 2009–2011 miał miejsce wzrost o 8,2 %, w latach 2011–2013 miał miejsce spadek o prawie taką samą wartość (8,1 %), a następnie aż do roku 2019 włącznie można zaobserwować tendencję wzrostową – wzrost w latach 2013–2019 wyniósł 26,9 %. W latach 2009–2013, a także w roku 2017, wzrost eksportu był większy niż wzrost importu, natomiast w okresie od 2014 do 2019 r. przez pięć z sześciu lat przywóz rósł szybciej. W latach 2009–2019 eksport zwiększył się ogółem o 61,0 %, natomiast import wzrósł o 55,3 %.

Wykres 7: Zmiany realnych wydatków na spożycie, akumulacji brutto, eksportu i importu, UE-27, lata 2009–2019
(2010 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Po spadku w 2009 r. wydatki na spożycie w UE-27 w sektorze gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych wzrosły w 2010 r. (o 0,9 % w ujęciu realnym) i 2011 r. (o 0,3 %), a następnie znów się obniżyły w roku 2012 (o 0,9 %) i 2013 (o 0,5 %). Następnie wydatki te wzrastały przez kolejne sześć lat, przy czym wzrost ten początkowo przyspieszał z 1,1 % do 2,2 %, po czym w 2019 r. zwolnił do 1,6 %.

W 2010 r. nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu wydatków na spożycie w sektorze instytucji rządowych i samorządowych w UE-27 w ujęciu realnym i ta stopa zmiany zasadniczo pozostała stabilna (w przedziale od -0,2 %–0,4 %) w latach 2011–2013, a następnie ponownie odnotowano nieco silniejszy wzrost (1,0 %–2,0 %) w latach 2014–2019.

Inwestycje

Pomimo wzrostu w 2011 r.(2,0 %), nakłady brutto na środki trwałe w UE-27 nie powróciły do pierwotnego poziomu po gwałtownym spadku w 2009 r. (-11.3 %) i ponownie odnotowano ujemną stopę zmiany w 2012 r. i 2013 r. Nakłady brutto na środki trwałe w UE-27 wzrastały jednak w latach 2014–2019 co roku o 2,1 % do 5,6 %.

Wykres 8: Realna roczna stopa zmiany elementów PKB od strony wydatków, UE-27, lata 2009–2019
(%)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

W 2019 r. wydatki na spożycie w sektorze gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych w cenach bieżących stanowiły 53,2 % PKB UE-27, udział akumulacji brutto wynosił 22,5 %, udział wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych – 20,6 %, zaś saldo wymiany towarów i usług z zagranicą 3,8 % (zob. wykres 9).

Wykres 9: Elementy PKB od strony wydatków według bieżących cen rynkowych, UE-27, 2019 r.
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp), (tec00009), (tec00010), (tec00011) i (tec00110)

Między państwami członkowskimi UE-27 istniały znaczne różnice pod względem wskaźnika intensywności inwestycji (zob. wykres 10), co może po części odzwierciedlać różne etapy ich rozwoju gospodarczego, jak również dynamiki wzrostu w ostatnich latach. W 2019 r. udział nakładów brutto na środki trwałe (w cenach bieżących) w PKB wynosił 22,1 % w UE-27 i miał prawie taką samą wartość wynoszącą 22,0 %) w strefie euro. Zdecydowanie najwyższy poziom odnotowano w Irlandii (45,6 %), natomiast na Węgrzech (28,6 %), w Czechach (26,2 %) i w Estonii (26,1 %) również odnotowano udziały powyżej 25,0 %. Zdecydowanie najniższy udział odnotowano w Grecji (11,4 %).

Wykres 10: Nakłady brutto na środki trwałe według bieżących cen rynkowych, 2019 r.
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Przeważająca większość inwestycji w UE-27 została dokonana przez sektor prywatny, co pokazuje tabela 5: w 2019 r. inwestycje dokonywane przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe stanowiły 19,4 % PKB UE-27, natomiast udział inwestycji sektora publicznego wynosił 3,0 %. W odniesieniu do PKB Węgry i Cypr (oba państwa z udziałem 5,8 %; dane z 2018 r.) miały najwyższy stosunek inwestycji publicznych do PKB, natomiast poziom inwestycji sektora przedsiębiorstw był najwyższy w Irlandii (19,1 %; dane z 2018 r.), Czechach (16,9 %) i Szwecji (16,4 %), natomiast w przypadku inwestycji gospodarstw domowych najwyższy poziom odnotowano w Finlandii (7,2 %) i na Cyprze (7,1 %; dane z 2018 r.). Inwestycje gospodarstw domowych (wyrażone jako udział w PKB) w 2018 r. były znacznie niższe niż w 2009 r. w Grecji, na Cyprze, w Hiszpanii i w Irlandii, a znacznie wyższe w Rumunii (porównanie między rokiem 2019 a 2009).

Tabela 5: Inwestycje według bieżących cen rynkowych, lata 2009, 2014 i 2019
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (nasa_10_ki)

Dochód

Wyniki analizy PKB UE-27 po stronie dochodów wskazują, że podział dochodów wynikających z procesu produkcji pomiędzy czynniki produkcji był zdominowany przez koszty związane z zatrudnieniem, które w 2019 r. stanowiły 47,5 % PKB w bieżących cenach rynkowych. Udział nadwyżki operacyjnej brutto i dochodu mieszanego wynosił 40,6 % PKB, natomiast udział podatków związanych z produkcją i importem pomniejszonych o dotacje wynosił 11,9 % (zob. wykres 11). Najniższy udział kosztów związanych z zatrudnieniem w PKB odnotowała Irlandia (28,2 %), a następnie Grecja (34,7 %), natomiast udziały powyżej 50,0 % odnotowano w Słowenii, Francji, Danii i Niemczech (tu odnotowano najwyższą wartość 53,6 %). W przypadku Irlandii ten szczególnie niski udział wynika z globalisation related effects (w jęz. angielskim).

Wykres 11: Inwestycje według bieżących cen rynkowych, 2019 r.
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Do 2011 r. w przypadku agregatów dochodu odrobiono straty poniesione podczas kryzysu finansowego i gospodarczego. W latach 2009–2019 dochód z wynagrodzeń pracowników wzrastał co roku w UE-27, osiągając w tym okresie 30,5 % (w kontekście bieżących cen). Jeżeli chodzi o poziom nadwyżki operacyjnej brutto i dochodu mieszanego ogólny wzrost był prawie taki sam (wzrost o 29,9 %); wzrost ten składał się z corocznych wzrostów w każdym roku z wyjątkiem roku 2012. Dochód z podatków związanych z produkcją i przywozem wzrastał co roku w latach 2009–2019, osiągając łączny wzrost o 43,1 %.

Wykres 12: Zmiany dochodów według bieżących cen rynkowych, UE-27, lata 2009–2019
(2009 =100)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Spożycie w sektorze gospodarstw domowych

Wydatki na spożycie w sektorze gospodarstw domowych stanowiły w 2019 r. co najmniej połowę PKB (według bieżących cen rynkowych) w 17 spośród 27 państw członkowskich UE; udział ten był najwyższy w Grecji (65,2 %) i na Cyprze (63,9 %). Najniższy był natomiast w Luksemburgu (27,8 %), który odznaczał się jednak zdecydowanie najwyższymi średnimi wydatkami na spożycie w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca (23 010 PPS) — zob. tabela 6 – nawet po dostosowaniu ze względu na różnice cen między państwami członkowskimi.

Tabela 6: Wydatki na spożycie w sektorze gospodarstw domowych, lata 2009, 2014 i 2019
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp) i (nama_10_pc)

Poza Luksemburgiem średnie wydatki na spożycie w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca w 2019 r. były także stosunkowo wysokie w Austrii ( 19 990 PPS) i Niemczech ( 19 450 PPS). Natomiast Bułgaria była jedynym państwem członkowskim UE-27, w którym średnie wydatki na spożycie w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca wynosiły mniej niż 10 000 PPS.

Analiza rzeczywistych zmian średnich wydatków na spożycie na mieszkańca w przeliczeniu na euro (w oparciu o wskaźnik nawiązań łańcuchowych) w latach 2014–2019 pokazuje, że najszybszy wzrost odnotowano w Rumunii, w Bułgarii, na Węgrzech i na Litwie. W Austrii odnotowano najniższy wzrost wydatków gospodarstw domowych na spożycie na mieszkańca o średnio o 0,4 % rocznie w latach 2014–2019, natomiast wzrost średnio poniżej 1,0 % rocznie odnotowano również w Luksemburgu (0,5 %) i w Grecji (0,8 %).

Dane źródłowe tabel i wykresów

National accounts and GDP: tables and figures (w jęz. angielskim)

Źródła danych

Europejski system rachunków narodowych i regionalnych(ESA) zapewnia metodykę opracowywania rachunków narodowych w UE. Obecna wersja ESA 2010, została przyjęta w maju 2013 r. i jest wdrażana od września 2014 r. Jest ona w pełni zgodna z ogólnoświatowymi wytycznymi dotyczącymi rachunków narodowych, tj. 2008 SNA. Należy zauważyć, że większość państw członkowskich UE-27 dokonała przeglądu punktu odniesienia w 2019 r. w okresie od sierpnia do października. Dodatkowe informacje znaleźć można na stronie Eurostat website (w jez. angielskim), a szczególnie w dokumencie document (w jęz. angielskim).

PKB i jego główne elementy

Główne agregaty rachunków narodowych są zestawiane na podstawie informacji pochodzących od jednostek instytucjonalnych, mianowicie przedsiębiorstw niefinansowych lub instytucji finansowych, sektora instytucji rządowych i samorządowych, gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych.

Dane zawarte w rachunkach narodowych obejmują informacje na temat elementów PKB, zatrudnienia, agregatów spożycia oraz oszczędności. Wiele spośród tych zmiennych oblicza się w ujęciu rocznym i kwartalnym.

PKB jest podstawową miarą stosowaną w rachunkach narodowych, która podsumowuje pozycję gospodarczą danego państwa (lub regionu). Może być obliczone za pomocą różnych ujęć: ujęcie od strony wyniku; ujęcie od strony wydatków; i ujęcie od strony dochodów .

Analiza PKB na mieszkańca eliminuje wpływ bezwzględnej wielkości populacji, ułatwiając porównania między poszczególnymi państwami. PKB na mieszkańca jest ogólnym wskaźnikiem ekonomicznym służącym do pomiaru poziomu życia. Dane dotyczące PKB w walutach krajowych można przeliczyć na standard siły nabywczej (PPS) za pomocą parytetów siły nabywczej (PPP)odzwierciedlających siłę nabywczą każdej waluty, a nie za pomocą rynkowych kursów wymiany; w ten sposób można wyeliminować różnice w poziomach cen między państwami. Wskaźnik wielkości PKB na mieszkańca w PPS przedstawia się w odniesieniu do średniej dla UE-27 (ustalonej na poziomie 100). Jeżeli wskaźnik danego państwa jest wyższy/niższy niż 100, poziom PKB na mieszkańca tego państwa jest wyższy/niższy niż średnia dla UE-27; wskaźnik ten ma służyć do porównań między państwami, a nie do porównań w czasie.

Obliczanie rocznej stopy zmiany PKB przy wykorzystaniu wskaźników nawiązań łańcuchowych (zmiany w ujęciu realnym) ma umożliwić porównanie dynamiki zmian gospodarczych zarówno w czasie, jak i między gospodarkami różnej wielkości, niezależnie od poziomów cen.

Dane uzupełniające

Produkcję gospodarczą można również analizować według sektora działalności. Na najbardziej zagregowanym poziomie analizy stosowanym w rachunkach narodowych zidentyfikowano 10 działów NACE. Są to: rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; przemysł; budownictwo; dystrybucja, transport, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; usługi w zakresie informacji i komunikacji; działalność finansowa i ubezpieczeniowa; działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; zawody regulowane, działalność naukowa i techniczna, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; administracja publiczna, obrona narodowa, edukacja, opieka zdrowotna i pomoc społeczna; działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, pozostała działalność usługowa oraz działalność gospodarstw domowych i organizacji i zespołów eksterytorialnych.

Analizę produkcji według sektorów działalności w czasie można ułatwić, stosując miarę wielkości (zmiany rzeczywiste), innymi słowy korygując wartość produkcji w taki sposób, aby usunąć wpływ zmian cen; każdy rodzaj działalności koryguje się indywidualnie, aby odzwierciedlić zmiany cen powiązanych z nim produktów.

Kolejny zestaw danych z rachunków narodowych wykorzystuje się w kontekście analiz konkurencyjności – są to mianowicie wskaźniki związane z wydajnością siły roboczej, takie jak miary wydajności pracy. Miary wydajności wyrażone w PPS są szczególnie przydatne przy porównaniach między państwami. PKB na osobę zatrudnioną ma przedstawiać ogólny obraz wydajności gospodarek krajowych. Należy jednak pamiętać, że miara ta jest uzależniona od ogólnej struktury zatrudnienia i może na przykład zostać obniżona poprzez przejście z zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy na zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy. PKB na przepracowaną godzinę pracy zapewnia bardziej przejrzysty obraz wydajności, ponieważ poziom upowszechnienia zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy jest bardzo różny w zależności od państwa i sektora działalności.

Roczne informacje na temat spożycia w sektorze gospodarstw domowych są dostępne w rachunkach narodowych opracowanych z zastosowaniem podejścia makroekonomicznego. Alternatywnym źródłem analizy spożycia w sektorze gospodarstw domowych jest badanie budżetów gospodarstw domowych (HBS): informacje te uzyskuje się, prosząc gospodarstwa domowe o prowadzenie rejestru zakupów, dlatego też dostarczają one znacznie więcej szczegółowych danych na temat towarów i usług oraz umożliwiają przeprowadzenie różnych rodzajów analiz społeczno-ekonomicznych. HBS jest przeprowadzane i publikowane co pięć lat: ostatnim rokiem odniesienia, dla którego są dostępne dane, jest rok 2015, chociaż (w momencie sporządzania niniejszego dokumentu) nie są jeszcze dostępne dane dotyczące dwóch państw członkowskich UE-27 (Danii i Francji).

Kontekst

Instytucje europejskie, instytucje rządowe i samorządowe, banki centralne, jak również inne podmioty gospodarcze i społeczne w sektorach publicznym i prywatnym potrzebują zestawu porównywalnych i wiarygodnych danych statystycznych, aby na ich podstawie podejmować decyzje. Rachunki narodowe można wykorzystywać do różnego rodzaju analiz i ocen. Stosowanie uznawanych na całym świecie pojęć i definicji pozwala na przeprowadzenie analizy różnych gospodarek, np. współzależności między poszczególnymi gospodarkami państw członkowskich UE lub porównania między państwami należącymi i nienależącymi do UE.

Cykl koniunkturalny i analiza polityki makroekonomicznej

Jedno z głównych zastosowań danych z rachunków narodowych wiąże się z potrzebą wsparcia procesu podejmowania decyzji dotyczących polityki gospodarczej w Europie, jak również dążenia do osiągnięcia celów unii gospodarczej i walutowej (UGW) dzięki zapewnieniu wysokiej jakości krótkoterminowych danych statystycznych umożliwiających monitorowanie zmian makroekonomicznych i formułowanie wskazówek dotyczących polityki makroekonomicznej. Na przykład jednym z najbardziej podstawowych i najlepiej ugruntowanych zastosowań rachunków narodowych jest ilościowe określanie stopy wzrostu gospodarki, a w uproszczeniu – stopy wzrostu PKB. Kluczowe dane liczbowe zawarte w rachunkach narodowych wykorzystuje się w szczególności do opracowywania i monitorowania strategii makroekonomicznych, podczas gdy szczegółowe dane z rachunków narodowych mogą również posłużyć do opracowania strategii sektorowych lub branżowych, w szczególności poprzez analizę tablic przepływów międzygałęziowych.

Od momentu wprowadzenia UGW w 1999 r. Europejski Bank Centralny (EBC) jest jednym z głównych użytkowników rachunków narodowych. Strategia EBC w zakresie oceny ryzyka dla stabilności cen bazuje na dwóch perspektywach analitycznych, określanych również mianem „dwóch filarów”: analizie gospodarczej i monetarnej. W związku z tym szereg wskaźników monetarnych i finansowych ocenia się w odniesieniu do innych istotnych danych, które umożliwiają łączne przeprowadzenie analizy monetarnej, finansowej i gospodarczej, takich jak kluczowe agregaty rachunków narodowych. Dzięki temu można analizować wskaźniki monetarne i finansowe w kontekście pozostałej części gospodarki.

Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczych i Finansowych monitoruje zmiany gospodarcze. UE dysponuje rocznym cyklem koordynacji polityki gospodarczej, zwanym europejskim semestrem. Komisja Europejska przeprowadza każdego roku szczegółową analizę planów państw członkowskich UE dotyczących reform budżetowych, makroekonomicznych i strukturalnych i przedstawia zalecenia dla poszczególnych krajów na następne 12–18 miesięcy.

Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczych i Finansowych opracowuje także prognozy makroekonomiczne Komisji Europejskiej, które publikuje cztery razy do roku (jesienią, zimą, wiosną i latem) w koordynacji z rocznym cyklem europejskiego semestru. Wspomniane prognozy obejmują wszystkie państwa członkowskie UE i służą przedstawianiu prognoz dla strefy euro i UE i często zawierają również perspektywy dla krajów kandydujących oraz niektórych państw niebędących członkami UE.

Kolejnym ugruntowanym sposobem wykorzystywania tych danych statystycznych jest analiza finansów publicznych za pomocą rachunków narodowych. W obrębie UE wprowadzono specjalne zastosowanie w odniesieniu do kryteriów konwergencji w ramach UGW, z których dwa bezpośrednio odnoszą się do finansów publicznych. Kryteria te zdefiniowano w odniesieniu do danych z rachunków narodowych, mianowicie poziomu deficytu budżetowego oraz długu publicznego w stosunku do PKB; w celu uzyskania dodatkowych informacji zob. artykuł poświęcony statystyce finansów sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Polityka regionalna, strukturalna i sektorowa

Poza cyklem koniunkturalnym i analizą polityki makroekonomicznej dane z rachunków narodowych oraz regionalnych UE można również wykorzystywać do innych celów związanych z polityką, obejmujących w szczególności kwestie regionalne, strukturalne i sektorowe.

Alokacja wydatków na fundusze strukturalne odbywa się częściowo w oparciu o dane z rachunków regionalnych. Ponadto regionalne dane statystyczne są wykorzystywane do celów oceny ex post wyników polityki regionalnej i polityki spójności.

Tworzenie zachęt Gospodarka służąca ludziom stanowi strategiczny priorytet dla UE, jak i dla państw członkowskich. W celu wsparcia realizacji tych priorytetów strategicznych we wszystkich sektorach gospodarki UE wdrażane są wspólne strategie, podczas gdy państwa członkowskie przeprowadzają swoje własne krajowe reformy strukturalne.

Komisja Europejska przeprowadza analizę ekonomiczną przyczyniającą się do rozwoju wspólnej polityki rolnej (WPR), badając wydajność różnych mechanizmów wsparcia oraz opracowując długoterminową perspektywę jej realizacji. Działania te obejmują badania, analizy i oceny skutków związane z rolnictwem i gospodarką obszarów wiejskich w UE i w państwach niebędących członkami UE, częściowo na podstawie rachunków ekonomicznych dla rolnictwa.

Wyznaczanie celów, analiza porównawcza i wkład budżetowy

W strategiach unijnych coraz częściej wyznacza się cele średnio- i długoterminowe, zarówno wiążące, jak i niewiążące. W przypadku niektórych z nich poziom PKB stanowi punkt odniesienia, na przykład przy wyznaczaniu celu dla wydatków na badania i rozwój na poziomie 3,00 % PKB (co jest jednym z celów strategii „Europa2020”).

Rachunki narodowe są również wykorzystywane przy ustalaniu zasobów UE, przy czym podstawowe reguły w tym zakresie są określone w decyzji Rady. Całkowitą kwotę zasobów własnych niezbędną do finansowania budżetu unijnego ustala się na podstawie całkowitych wydatków pomniejszonych o pozostałe przychody, przy czym maksymalna kwota zasobów własnych jest powiązana z poziomem dochodu narodowego brutto UE.

Poza wykorzystaniem do ustalania wkładu budżetowego w ramach UE rachunki narodowe są również używane do określania kwot wkładu na rzecz innych organizacji międzynarodowych, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ). Kwoty wkładu do budżetu ONZ oblicza się na podstawie dochodu narodowego brutto po zastosowaniu szeregu korekt i ograniczeń.

Analitycy i prognostycy

Rachunki narodowe są również powszechnie wykorzystywane przez analityków i badaczy do analizy sytuacji gospodarczej i zmian gospodarczych. Partnerzy społeczni, tacy jak przedstawiciele przedsiębiorstw (na przykład stowarzyszenia branżowe) lub przedstawiciele pracowników (na przykład związki zawodowe), również korzystają z rachunków narodowych przy przeprowadzaniu analizy zmian wywierających wpływ na stosunki pracy. Wśród innych zastosowań rachunków narodowych należy wymienić wykorzystywanie tych danych przez badaczy i analityków do celów analizy cyklu koniunkturalnego i długoterminowych cykli gospodarczych oraz zestawiania jej wyników z obserwowanymi zmianami gospodarczymi, politycznymi lub technologicznymi.

Direct access to

Uwagi

*Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244(1999) oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa.