Archive:Dane statystyczne dotyczące energii ze źródeł odnawialnych

Dane pobrano z bazy w czerwcu 2017 r. Najnowsze dane: Więcej informacji Eurostatu, główne tabele i baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: grudzień 2018 r. Angielska wersja językowa jest bardziej aktualna.

Tablica 1: Produkcja podstawowa energii ze źródeł odnawialnych, lata 2005 i 2015
Źródło: Eurostat (nrg_107a)

Tablica 2: Udział odnawialnych źródeł energii w krajowym zużyciu energii brutto, 2015 r.
(%)
Źródło: Eurostat (nrg_100a) i (nrg_107a)

Wykres 1: Udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto, lata 2015 i 2020
(%)
Źródło: Eurostat (nrg_ind_335a)

Wykres 2: Odsetek energii elektrycznej wytworzonej ze źródeł odnawialnych, lata 2005 i 2015
(% zużycia energii elektrycznej brutto)
Źródło: Eurostat (nrg_ind_335a)

Wykres 3: Energia elektryczna wytworzona z odnawialnych źródeł energii, UE-28, 2005–2015
Źródło: Eurostat (nrg_105a) i (nrg_ind_335a)

Wykres 4: Udział energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu paliwa w transporcie, lata 2005 i 2015
(%)
Źródło: Eurostat (nrg_ind_335a)

Artykuł ten przedstawia najnowsze dane statystyczne dotyczące odnawialnych źródeł energii w Unii Europejskiej (UE). Odnawialne źródła energii obejmują: energię wiatrową; energię słoneczną (cieplną, w tym skoncentrowaną, i fotowoltaiczną); energię wodną; energię pływów, fal, oceaniczną; energię geotermalną; biopaliwa; i odpady odnawialne.

Zastosowanie energii ze źródeł odnawialnych ma wiele potencjalnych korzyści, w tym zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, dywersyfikację dostaw energii i zmniejszoną zależność od rynków paliw kopalnych (w szczególności ropy naftowej i gazu). Rozwój odnawialnych źródeł energii może również potencjalnie stymulować wzrost zatrudnienia w UE przez tworzenie miejsc pracy w sektorze nowych zielonych technologii.

Główne ustalenia statystyczne

Produkcja energii pierwotnej

Produkcja podstawowa energii ze źródeł odnawialnych w UE-28 w 2015 r. wyniosła 205 milionów ton ekwiwalentu ropy naftowej (toe) — 26,7 % udziału w całkowitej podstawowej produkcji energii ze wszystkich źródeł. Ilość energii ze źródeł odnawialnych wytworzonej w UE-28 zwiększyła się ogółem o 71,0 % w latach 2005–2015, co odpowiada średniemu wzrostowi o 5,5 % rocznie. Tak szybki wzrost produkcji podstawowej energii ze źródeł odnawialnych można porównać z sytuacją produkcji podstawowej ze wszystkich źródeł energii, ponieważ całkowita produkcja spadła o 15,2 % (lub średnio o 1,6 % rocznie), co zarazem podkreśla rosnące znaczenie odnawialnych źródeł energii w koszyku energetycznym UE.

Wśród odnawialnych źródeł energii największy udział w UE-28 w 2015 r. miały biopaliwa stałe i odpady odnawialne, odpowiadające za nieznacznie poniżej dwóch trzecich (63,5 %) produkcji podstawowej z odnawialnych źródeł energii (zob. tabela 1). Na drugim miejscu pod względem wielkości udziału w koszyku energii ze źródeł odnawialnych znalazła się energia wodna (14,3 % całkowitej wielkości), a na kolejnym – energia wiatrowa (12,7 %). Chociaż poziomy produkcji energii wiatrowej i słonecznej pozostały stosunkowo niskie, nastąpił szczególnie gwałtowny wzrost wielkości produkcji energii wiatrowej i słonecznej, przy czym udział tej drugiej w energii ze źródeł odnawialnych wyprodukowanej w UE-28 w 2015 r. wyniósł 6,4 %, natomiast energia geotermalna stanowiła 3,2 % całkowitej wielkości. Obecnie produkcja energii pływów, fal i oceanicznej utrzymuje się na bardzo niskim poziomie, gdyż technologie te można spotkać głównie we Francji i Zjednoczonym Królestwie.

W 2015 r. największym producentem energii ze źródeł odnawialnych w UE-28 były Niemcy z udziałem na poziomie 19,0 % całkowitej wielkości; Włochy (11,5 %) i Francja (10,4 %) były jedynymi z pozostałych państw członkowskich UE, które odnotowały dwucyfrowy udział, a na kolejnych miejscach znalazły się Szwecja (9,0 %) i Hiszpania (8,2 %).

Produkcja energii ze źródeł odnawialnych na Malcie rosła średnio o 40,3 % rocznie w latach 2005–2015, mimo że bezwzględny poziom produkcji utrzymywał się na zdecydowanie najniższym poziomie w UE-28. W tym samym okresie roczny wzrost o średnio powyżej 10,0 % odnotowały również Zjednoczone Królestwo i Belgia (oba państwa o 13,0 % rocznie), Węgry (10,5 %; należy zauważyć, że dokonano znaczącej korekty danych dotyczących Węgier) oraz Irlandia (10,4 %); nastąpił również stosunkowo szybki wzrost produkcji podstawowej energii ze źródeł odnawialnych w Bośni i Hercegowinie (14,1 % rocznie w latach 2005–2014). Dynamika zmian produkcji podstawowej energii ze źródeł odnawialnych w pozostałych państwach członkowskich UE i państwach trzecich utrzymywała się poniżej 10,0 % rocznie, przy czym odnotowano stosunkowo powolny wzrost produkcji z odnawialnych źródeł energii – średnio poniżej 3,0 % rocznie – w Rumunii, Chorwacji, Szwecji, na Łotwie, w Finlandii, Austrii i Słowenii, jak również w Norwegii, Serbii, Albanii, Czarnogórze oraz byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii.

Występowały istotne różnice w koszyku energii ze źródeł odnawialnych pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi UE, które odzwierciedlały w dużym stopniu zasoby naturalne oraz warunki klimatyczne. Na przykład ponad cztery piąte energii ze źródeł odnawialnych wyprodukowanej na Malcie (83,1 %) i około dwie trzecie energii ze źródeł odnawialnych wyprodukowanej na Cyprze (66,8 %) stanowiła energia słoneczna. Dla porównania blisko jedna trzecia energii ze źródeł odnawialnych w stosunkowo górzystych krajach jak Szwecja, Austria i Słowenia pochodziła z energii wodnej. Energia wodna odpowiadała również za ponad jedną trzecią produkcji energii ze źródeł odnawialnych w Turcji, Czarnogórze, byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii i Serbii, osiągając ponad dwie trzecie w Albanii i niemal 90 % w Norwegii, co było najwyższą wartością. Blisko jedna czwarta (23,2 %) produkcji energii ze źródeł odnawialnych we Włoszech pochodziła ze źródeł energii geotermalnych (gdzie zachodzą aktywne procesy wulkaniczne); ich udział wzrósł do 30,8 % w Turcji i osiągnął najwyższy poziom wynoszący 75,8 % w Islandii. Względny udział energii wiatrowej był szczególnie wysoki w Irlandii (57,6 %) i Danii (34,4 %). Z kolei w Zjednoczonym Królestwie i Hiszpanii energia wiatrowa odpowiadała za ponad jedną czwartą produkcji energii ze źródeł odnawialnych, a w Portugalii – za blisko jedną piątą.

Zużycie

Odnawialne źródła energii odpowiadały za 13,0 % udziału w zużyciu krajowej energii brutto w UE-28 w 2015 r. (zob. tabela 2). Znaczenie odnawialnych źródeł energii w krajowym zużyciu brutto było stosunkowo wysokie w Danii (28,4 %), Austrii (29,0 %) i Finlandii (31,6 %) i przekraczało jedną trzecią krajowego zużycia na Łotwie (35,1 %) i w Szwecji (42,2 %), jak również w Albanii (34,3 %), Norwegii (44,7 %) i Islandii (84,9 %).

UE dąży do osiągnięcia 20 % udziału energii ze źródeł odnawialnych w unijnym końcowym zużyciu energii brutto do 2020 r.; cel ten został wyznaczony w państwach członkowskich UE za pomocą krajowych planów działania, które mają skazywać drogę w kierunku rozwoju energii ze źródeł odnawialnych w każdym państwie członkowskim. Wykres 1 przedstawia najnowsze dostępne dane dotyczące udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto oraz cele ustalone dla każdego państwa członkowskiego na 2020 r. W 2015 r. udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto w UE-28 wynosił 16,7 %.

W 2015 r. największy udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto wśród państw członkowskich UE odnotowano w Szwecji (53,9 %), z kolei każde z czterech państw, tj. Finlandia, Łotwa, Austria i Dania, zgłosiło, że ponad 30,0 % ich końcowego zużycia energii stanowiła energia pochodząca ze źródeł odnawialnych. Porównując z najnowszymi danymi dostępnymi za 2015 r., cele dla Niderlandów, Francji, Irlandii, Zjednoczonego Królestwa i Luksemburga wymagają od każdego z tych państw członkowskich zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii brutto o co najmniej 6,0 punktów procentowych. Z drugiej strony dziewięć państw członkowskich już przekroczyło swoje cele na 2020 r.; stopień, w jakim cele zostały przekroczone, był szczególnie wysoki w Chorwacji, Szwecji i Estonii.

Energia elektryczna

Z najnowszych dostępnych danych za 2015 r. (zob. wykres 2) wynika, że energia elektryczna wytworzona z odnawialnych źródeł energii stanowiła ponad jedną czwartą (28,8 %) zużycia energii elektrycznej brutto w UE-28. W Austrii (70,3 %) i Szwecji (65,8 %) co najmniej trzy piąte całkowitej zużytej energii elektrycznej było wytworzone z odnawialnych źródeł energii, głównie z energii wodnej i biopaliw stałych, natomiast więcej niż połowa energii elektrycznej zużytej w Portugalii (52,6 %), na Łotwie (52,2 %) i w Danii (51,3 %) pochodziła z odnawialnych źródeł energii.

Z porównania lat 2005 i 2015 wynika, że Estonia, Belgia, Zjednoczone Królestwo i Polska odnotowały najszybszy wzrost udziału energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii i udział ten wzrósł co najmniej pięciokrotnie w ostatnim dziesięcioleciu, dla którego dostępne są dane; należy zauważyć, że wzrost często następował z bardzo niskiego poziomu, jak w przypadku Cypru i Malty, gdzie w 2005 r. nie wytwarzano żadnej energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.

Wzrost ilości energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w latach 2005–2015 (zob. wykres 3) w dużym stopniu odzwierciedla wzrost w zakresie trzech odnawialnych źródeł energii w całej UE, głównie turbin wiatrowych, ale także energii słonecznej i biopaliw stałych (w tym odpadów odnawialnych). Mimo że w 2015 r. energia wodna pozostawała największym źródłem odnawialnym, z którego wytwarzano energię elektryczną w UE-28 (38,4 % całkowitej wielkości), ilość energii elektrycznej wytworzonej w ten sposób była stosunkowo zbliżona do poziomu odnotowanego dziesięć lat wcześniej, ponieważ produkcja wzrosła ogółem o 6,5 %. Z kolei ilość energii elektrycznej wytworzonej w UE-28 z biopaliw stałych i turbin wiatrowych była 2,5-krotnie i 4,3-krotnie wyższa w 2015 r. niż 2005 r.; w rezultacie w 2015 r. udział turbin wiatrowych i biopaliw stałych w całkowitej ilości energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii wzrósł odpowiednio do 31,3 % i 18,4 %. Wzrost energii elektrycznej wytworzonej z energii słonecznej był jeszcze gwałtowniejszy – z zaledwie 1,5 TWh w 2005 r., poprzez wyprzedzenie energii geotermalnej w 2008 r., aż do osiągnięcia poziomu 107,9 TWh w 2015 r. W tym 10-letnim okresie udział energii słonecznej w energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii ogółem w UE-28 wzrósł z 0,3 % do 11,2 %. W 2015 r. energia pływów, fal i oceaniczna stanowiły zaledwie 0,05 % energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii ogółem w UE-28.

Transport

Pod koniec 2008 r. ustalono cel na poziomie 10 % dotyczący udziału odnawialnych źródeł energii (w tym biopaliw ciekłych, wodoru lub zielonej energii elektrycznej) w zużyciu paliwa do celów transportu w UE-28 do 2020 r. W 2015 r. średni udział odnawialnych źródeł energii w zużyciu paliw transportowych wynosił 6,7 % i był 3,7-krotnie wyższy niż w 2005 r. (1,8 %).

Wśród państw członkowskich UE względny udział energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu paliw transportowych wynosił od 24,0 % w Szwecji i 22,0 % w Finlandii (Austria była jedynym państwem członkowskim z dwucyfrowym udziałem w 2015 r. na poziomie 11,4 %) do poniżej 2,0 % w Hiszpanii, Grecji i Estonii (zob. wykres 4).

W niektórych państwach członkowskich UE nastąpił gwałtowny wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych jako paliwa transportowego. Dotyczyło to w szczególności Irlandii, Luksemburga i Finlandii: w Irlandii i Luksemburgu udział odnawialnych źródeł energii wzrósł z 0,1 % w 2005 r. do 6,5 % w 2015 r., natomiast w Finlandii odnotowano w tym samym okresie wzrost z 0,9 % do 22,0 %. Udział odnawialnych źródeł energii w paliwach transportowych również wzrósł więcej niż 10-krotnie w latach 2005–2015 w Danii, Portugalii, Grecji i Niderlandach.

Źródła i dostępność danych

Dane statystyczne dotyczące energii ze źródeł odnawialnych są obliczane na podstawie informacji zgromadzonych w oparciu o rozporządzenie (WE) nr 1099/2008 w sprawie statystyki energii, ostatnio zmienione w kwietniu 2014 r. rozporządzeniem (UE) nr 431/2014; dostępna jest również skonsolidowana wersja tych aktów prawnych.

Udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto jest określony jako kluczowy wskaźnik pomiaru postępów zgodnie ze strategią „Europa 2020” na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Wskaźnik ten może zostać uznany za oszacowanie do celów monitorowania dyrektywy 2009/28/EC w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych – system statystyczny w niektórych państwach nie jest jednak w pełni rozwinięty na tyle, aby spełnić wymagania tej dyrektywy w zakresie konkretnych technologii związanych z energią ze źródeł odnawialnych; na przykład energia cieplna otoczenia dla pomp ciepła często nie jest zgłaszana. Ponadto w celu obliczenia udziału energii ze źródeł odnawialnych w dyrektywie wymaga się znormalizowania energii wodnej i wiatrowej, aby zniwelować zakłócenia związane ze zmianami pogody; biorąc pod uwagę 15-letni wymóg normalizacji do celów produkcji energii wodnej i dostępność statystyk energii (w UE-28 począwszy od 1990 r.), długie szeregi czasowe dla tego wskaźnika nie są jeszcze dostępne.

Udział energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych jest zdefiniowany jako stosunek pomiędzy energią elektryczną produkowaną z odnawialnych źródeł energii i krajowym zużyciem energii brutto. Energia elektryczna wytworzona z odnawialnych źródeł energii obejmuje wytwarzanie energii elektrycznej przez elektrownie wodne (z wyjątkiem pompowania), jak również energię elektryczną wytwarzaną z biopaliw stałych / odpadów, wiatru, instalacji słonecznych i geotermalnych.

Udział energii z odnawialnych źródeł energii w paliwie zużywanym w sektorze transportowym oblicza się na podstawie statystyk energii zgodnie z metodyką opisaną w dyrektywie 2009/28/WE. W celu obliczenia tego wskaźnika do 2010 r. uwzględnia się udział wszystkich biopaliw ciekłych. Od 2011 r. dane dla wszystkich biopaliw ciekłych w transporcie są ograniczone tylko do biopaliw ciekłych zgodnych z dyrektywą 2009/28/WE (innymi słowy, spełniających kryteria zrównoważonego rozwoju); w związku z tym występuje przerwa w szeregach czasowych w przypadku danych przedstawionych na wykresie 4.

Należy podkreślić, że wskutek dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii państwa członkowskie UE ściślej monitorują przepływy odnawialnych zasobów energetycznych w swoich gospodarkach. Obszarem, który wzbudza szczególne zainteresowanie, jest zużycie biomasy. Publikowane są nowe bardziej szczegółowe kwestionariusze, aby umożliwić państwom członkowskim uzyskanie dodatkowych danych związanych z końcowym zużyciem energii z biomasy. W konsekwencji niektóre państwa członkowskie korygują swoje dane statystyczne i miały miejsce przypadki, w których udział energii ze źródeł odnawialnych wzrósł o stosunkowo duży margines. Wzrosty takie nie odzwierciedlają dodatkowych przepływów energii ze źródeł odnawialnych, lecz są raczej wynikiem lepszego uwzględniania istniejących przepływów. Wśród tych państw członkowskich, które już skorygowały swoje dane dotyczące biomasy, trzema najważniejszymi przykładami są Chorwacja, Litwa i Węgry; należy zauważyć, że wszystkie trzy państwa osiągnęły swoje cele na 2020 r. dotyczące wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w rezultacie tych korekt.

Kontekst

Komisja Europejska określiła kilka strategii energetycznych zmierzających do bezpieczniejszej, bardziej zrównoważonej i niskoemisyjnej gospodarki. Oprócz walki ze zmianą klimatu przez obniżenie emisji gazów cieplarnianych wykorzystanie odnawialnych źródeł energii może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii, większej różnorodności dostaw energii, zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza, jak również możliwości stworzenia miejsc pracy w sektorach związanych z ochroną środowiska i energią ze źródeł odnawialnych.

Pakiet klimatyczno-energetyczny do 2020 r., przyjęty w grudniu 2008 r., zapewnił dodatkowy bodziec do zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a zarazem wezwano w nim do ograniczenia zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych. W dyrektywie 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych określono ogólny cel dla całej UE polegający na pozyskiwaniu 20 % zużywanej energii z odnawialnych źródeł energii do 2020 r., przy czym udział odnawialnych źródeł energii powinien także stanowić 10 % w zużyciu paliwa przez sektor transportowy do tego samego roku. Dyrektywa zmienia ramy prawne w zakresie promowania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, wymaga, aby national action plans krajowe plany działania przedstawiały, w jaki sposób energia ze źródeł odnawialnych będzie rozwijana w każdym państwie członkowskim UE, tworzy mechanizmy współpracy i ustala kryteria zrównoważonego rozwoju dla biopaliw ciekłych (w następstwie obaw związanych z ich negatywnym wpływem na ceny zbóż, zaopatrzenie w żywność, ochronę lasów, bioróżnorodność, zasoby wodne i glebę). Dnia 6 czerwca 2012 r. Komisja Europejska przedstawiła komunikat pt. Energia odnawialna: ważny uczestnik europejskiego rynku energii (COM (2012) 271 final), w którym przedstawiono warianty polityki w zakresie energii ze źródeł odnawialnych dotyczące okresu po 2020 r. W komunikacie wezwano również do bardziej skoordynowanego europejskiego podejścia w opracowywaniu i reformowaniu systemów wsparcia i zwiększonego wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w handlu pomiędzy państwami członkowskimi. W styczniu 2014 r. Komisja Europejska przedstawiła zbiór celów energetycznych i klimatycznych na 2030 r., dążąc do zachęcenia do dokonywania prywatnych inwestycji w infrastrukturę i technologie niskoemisyjne. Jednym z podstawowych zaproponowanych celów jest osiągnięcie co najmniej 27 % udziału energii ze źródeł odnawialnych do 2030 r. Cele te są postrzegane jako krok w kierunku osiągnięcia celów w zakresie emisji gazów cieplarnianych dla 2050 r. określonych w Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. (COM (2011) 112 final). Sprawozdanie dotyczące wymagań w odniesieniu do zrównoważonego zastosowania biomasy stałej i gazowej do celów produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodzenia (SWD(2014) 259) zostało przyjęte w lipcu 2014 r.

Jednym z 10 priorytetów Komisji Europejskiej wskazanych w 2014 r. jest unia energetyczna. Ma ona zapewnić bezpieczną, zrównoważoną, konkurencyjną i przystępną cenowo energię. W lutym 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła swoje plany dotyczące strategii ramowej na rzecz stabilnej unii energetycznej stabilnej unii energetycznej opartej na przyszłościowej polityce w dziedzinie klimatu w komunikacie (COM(2015) 80 final). W komunikacie zaproponowano pięć wymiarów strategii, z których jeden to dekarbonizacja gospodarki, objęta szeregiem działań w zakresie polityki, m.in.: wprowadzeniem krajowych celów w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych; planem działania w zakresie przejścia na mobilność niskoemisyjną; celem polegającym na osiągnięciu przez UE pozycji światowego lidera w obszarze energii ze źródeł odnawialnych. Mając to na uwadze, Komisja Europejska przedstawiła pakiet środków w lipcu 2016 r. pt. Przyspieszenie przechodzenia Europy na gospodarkę niskoemisyjną (COM(2016) 500 final).