Statistics Explained

Archive:Produkcja i import energii

Revision as of 11:49, 18 December 2017 by Piirtju (talk | contribs)


Dane pobrano z bazy w czerwcu 2017 r. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, główne tablice i baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: grudzień 2018 r.
Tablica 1: Produkcja energii, 2005 r. i 2015 r.
(w milionach ton oleju ekwiwalentnego)
Źródło: Eurostat (nrg_100a)
Wykres 1: Produkcja energii pierwotnej, UE-28, 2015 r.
(% całkowitej ilości, w tonach oleju ekwiwalentnego)
Źródło: Eurostat (nrg_100a) i (nrg_107a)
Wykres 2: Zmiany w produkcji energii pierwotnej (wg rodzaju paliwa), UE-28, lata 2005–2015
(2005 r. = 100, w tonach oleju ekwiwalentnego)
Źródło: Eurostat (nrg_100a)
Tablica 2: Import netto energii pierwotnej, lata 2005–2015
Źródło: Eurostat (nrg_100a) i (demo_pjan)
Tablica 3: Główne miejsca pochodzenia importowanej energii pierwotnej, UE-28, lata 2005–2015
(% importu spoza UE-28)
Źródło: Eurostat (nrg_122a), (nrg_123a) i (nrg_124a)
Wykres 3: Wskaźnik zależności energetycznej, UE-28, lata 2005–2015
(% importu netto w zużyciu krajowym brutto i zapasach, w oparciu o tony oleju ekwiwalentnego)
Źródło: Eurostat (nrg_100a), (nrg_102a) i (nrg_103a)
Wykres 4: Wskaźnik zależności energetycznej – wszystkie produkty, 2005 r. i 2015 r.
(% importu netto w zużyciu krajowym brutto i zapasach, w oparciu o tony oleju ekwiwalentnego)
Źródło: Eurostat (tsdcc310)

Zależność Unii Europejskiej (UE) od importu energii, w szczególności w postaci ropy naftowej, a w ostatnim okresie także gazu, jest przyczyną obaw wyrażanych w związku z polityką energetyczną, dotyczących bezpieczeństwa dostaw energii. Prezentowany artykuł dotyczy produkcji energii pierwotnej w UE oraz rosnącego uzależnienia UE od importu energii z państw nienależących do Unii, spowodowanego niedoborem produkcji w stosunku do zużycia. Rzeczywicie, w 2015 r. ponad połowa (54,0 %) krajowego zużycia energii brutto w UE-28 pochodziła z importu.

Główne ustalenia statystyczne

Produkcja energii pierwotnej

W 2015 r. produkcja energii pierwotnej w UE-28 wyniosła łącznie 767 mln ton oleju ekwiwalentnego (Mtoe) in 2015 — zob. tablica 1. Wartość ta była o 0,8 % niższa niż w poprzednim roku; stanowiło to kontynuację ogólnej tendencji spadkowej, którą można było zaobserwować w ostatnich latach, przy czym wyjątek stanowił 2010 r., kiedy to produkcja ponownie wzrosła po stosunkowo znacznym spadku produkcji energii w 2009 r. podczas światowego kryzysu finansowego i gospodarczego. Biorąc pod uwagę dłuższy okres, produkcja energii pierwotnej w 2015 r. w UE-28 była jednak o 15,2 % niższa niż dziesięć lat wcześniej. Ogólnie tendencję spadkową produkcji energii pierwotnej UE-28 można przynajmniej częściowo przypisać wyczerpywaniu się zasobów surowcowych lub uznaniu przez producentów, że eksploatacja ograniczonych zasobów jest nieopłacalna.

W 2015 r. najwyższy poziom produkcji energii pierwotnej wśród państw członkowskich UE odnotowano we Francji – 17,8 % całkowitej produkcji w UE-28, a następnie w Niemczech – 15,6 % i w Zjednoczonym Królestwie – 15,4 %. W porównaniu z sytuacją sprzed dekady największą zmianę stanowił spadek udziału Zjednoczonego Królestwa i Danii odpowiednio o 7,1 i 1,4 punktów procentowych oraz wzrost udziału Francji i Włoch odpowiednio o 2,8 i 1,4 punktów procentowych; jeżeli chodzi o względne udziały pozostałych państw członkowskich, nie odnotowano większej różnicy niż +/-1,0 punkt procentowy. Poza Zjednoczonym Królestwem i Danią jedynymi państwami członkowskimi, których udział w produkcji również zmniejszył się w tym okresie, były Niderlandy, Belgia i Litwa.

W wartościach bezwzględnych połowa państw członkowskich UE odnotowała wzrost poziomu produkcji energii pierwotnej w okresie 10 lat do 2015 r. Największy wzrost produkcji miał miejsce we Włoszech (5,9 Mtoe), Hiszpanii (3,4 Mtoe), Austrii (2,2 Mtoe), Portugalii i Estonii (po 1,7 Mtoe). Z drugiej strony produkcja energii pierwotnej w Zjednoczonym Królestwie spadła aż o 85,7 Mtoe, a ponadto jeszcze Niemcy (-17,0 Mtoe), Dania (-15,1 Mtoe), Niderlandy (-14,9 Mtoe) Polska (-10,5 Mtoe) odnotowały spadki poziomu produkcji przekraczające 10,0 Mtoe.

W 2015 r. energia pierwotna produkowana w UE-28 pochodziła z różnych źródeł, z czego najważniejsza pod względem udziału była energia jądrowa (28,9 % całkowitej produkcji). Paliwo jądrowe miało szczególnie duże znaczenie we Francji, gdzie z tego źródła pochodziło ponad cztery piąte (82,5 %) krajowej produkcji energii pierwotnej, natomiast w Belgii udział ten wyniósł prawie dwie trzecie (65,0 %), a na Słowacji ponad trzy piąte (62,6 %). W pozostałych państwach udział energii jądrowej w produkcji energii pierwotnej wyniósł mniej niż połowę, przy czym 14 państw członkowskich UE w ogóle nie korzystało z energii jądrowej. Rząd Niemiec zapowiedział, że planuje zamknąć wszystkie reaktory jądrowe do 2022 r.

W 2014 r. ponad jedna czwarta (26,7 %) całkowitej produkcji energii pierwotnej w UE-28 pochodziła z odnawialnych źródeł energii, natomiast udział paliw stałych (18,9 %, głównie węgla) wyniósł prawie jedną piątą, a gazu ziemnego nieco mniej (14,0 %). Ropa naftowa (9,8 %) była jedynym pozostałym znaczącym źródłem produkcji energii pierwotnej (zob. wykres 1).

Wzrost produkcji energii pierwotnej UE-28 ze źródeł odnawialnych był większy niż w przypadku wszystkich pozostałych rodzajów energii; wzrost ten utrzymywał się na stosunkowo jednolitym poziomie w latach 2005–2015, przy czym w 2011 r. odnotowano niewielki spadek produkcji (zob. wykres 2). Podczas tego okresu 10 lat produkcja energii ze źródeł odnawialnych wzrosła o 71,0 %, zastępując w pewnym stopniu produkcję energii z innych źródeł. Z drugiej strony poziomy produkcji z pozostałych źródeł spadły, przy czym największe spadki odnotowano w przypadku ropy naftowej (-43,9 %), gazu ziemnego (-43,5%) i paliw stałych (-25,7 %), a nieco mniejsze w przypadku energii jądrowej (-14,1 %).

Import

Malejąca produkcja energii pierwotnej z użyciem węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego, a w ostatnim okresie energii jądrowej, skutkuje sytuacją, w której zaspokojenie popytu UE jest w coraz większym stopniu uzależnione od importu energii pierwotnej, choć sytuacja ta ustabilizowała się w następstwie globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego. W 2015 r. przywóz energii pierwotnej przez państwa UE-28 wynosił o około 902 Mtoe więcej niż jej wywóz. Największymi importerami netto energii pierwotnej były zasadniczo państwa członkowskie UE o największej liczbie ludności, z wyjątkiem Polski (gdzie nadal istnieją rodzime rezerwy węgla). W 2005 r. jedynym eksporterem netto energii pierwotnej wśród państw członkowskich UE była Dania, jednak w 2013 r. duński import energii przewyższył eksport, a więc już żadne z państw członkowskich UE nie było eksporterem netto energii (zob. tablica 2). W 2015 r. największymi importerami netto w stosunku do liczby mieszkańców były Luksemburg, Malta i Belgia.

W ostatnich latach częściowo zmieniło się pochodzenie energii importowanej przez UE-28, choć Rosja utrzymała swoją pozycję głównego dostawcy ropy naftowej i gazu ziemnego (mimo pewnego spadku udziału w ostatnich latach) i wysunęła się na pierwsze miejsce wśród dostawców paliw stałych (zob. tablica 3).

W 2015 r. około 25,8 % paliw stałych importowanych przez UE-28 pochodziło z Rosji. Państwo to stało się ich głównym dostawcą w 2006 r., wyprzedzając Republikę Południowej Afryki. Udział Rosji w imporcie paliw stałych do UE-28 zwiększył się stopniowo z 20,2 % w 2005 r. do najwyższego poziomu 26,2 % w 2009 r., a następnie zmniejszył się w szybkim tempie w 2010 r., po czym powrócił do 25,9 % w 2013 r., pozostając na prawie niezmienionym poziomie w kolejnych dwóch latach. W latach 2005–2015 udział Kolumbii i Stanów Zjednoczonych w imporcie paliw stałych do UE-28 zwiększył się ponad dwukrotnie, przy czym udział pierwszego z tych państw wzrósł z 10,0 % do21,3 % całości, a udział drugiego z 6,5 % do14,0 % całości. Z kolei głównym dostawcą paliw stałych do UE-28 w 2005 r. była Republika Południowej Afryki (21,4 % całości), której udział zmniejszył się do 6,9 % w 2011 r., a następnie ustabilizował się.

Rosja była także głównym dostawcą ropy naftowej do UE-28. Udział tego państwa wynosił 30,5 % w 2005 r. i wzrósł stopniowo do 32,8 % w 2011 r., a następnie zmniejszył się do 27,7 % w 2015 r. W tym samym okresie zaobserwowano stosunkowo wolny spadek udziału Norwegii jako dostawcy ropy naftowej do UE-28 z 15,6 % w 2005 r. do 11,4 % w 2015 r. Względny udział ropy naftowej importowanej do UE-28 z Azerbejdżanu (wzrost ponad 4-krotny), Iraku (wzrost 3,7-krotny), Angoli (wzrost 3,5-krotny) i Nigerii (wzrost 2,7-krotny) zwiększył się w szybkim tempie w latach 2005–2015.

Z drugiej strony udział Rosji w imporcie gazu ziemnego do UE-28 spadł z poziomu 34,6 % do26,8 % w latach 2005–2010, potem jednak ta tendencja uległa odwróceniu i w kolejnych latach następował wzrost, aż do najwyższego poziomu 32,4 % w 2013 r., a następnie spadek do nieco poniżej 30,0 %. W ciągu 10 lat przedstawionych w tablicy 3 Norwegia pozostawała drugim największym dostawcą gazu ziemnego do UE, a jej udział wzrósł z około jednej piątej (20,2 % w 2005 r.) do ponad jednej czwartej (25,9 % w 2015 r.). Udział dostaw gazu ziemnego do UE-28 z Algierii zmniejszył się niemal dwukrotnie w latach 2005–2015, natomiast udział dostaw z Kataru wzrósł prawie pięciokrotnie.

Bezpieczeństwo dostaw energii pierwotnej do UE może zostać zagrożone, jeśli znaczna część importu będzie pochodzić od stosunkowo niewielkiej liczby dostawców. W 2015 r. prawie dwie trzecie (64,1 %) importowanego przez UE-28 gazu ziemnego pochodziło z Rosji, Norwegii lub Algierii. Z podobnej analizy wynika, że 61,0 % importu paliw stałych do UE-28 pochodziło z Rosji, Kolumbii i Stanów Zjednoczonych, natomiast import ropy naftowej był nieco mniej skoncentrowany wśród głównych dostawców, ponieważ Rosja, Norwegia i Nigeria odpowiadały za 47,1 % importu UE-28.

Zależność UE-28 od importu energii zwiększyła się z nieco powyżej 40 % zużycia energii brutto w 1990 r. do 54,0 % w 2015 r. (zob. wykres 3). Od 2004 r. import netto energii do UE-28 jest większy niż jej produkcja pierwotna. Innymi słowy, import netto pokrywa ponad połowę krajowego zużycia energii brutto w UE-28, a wskaźnik zależności przekraczał 50,0 %.

Wartość z 2015 r. oznacza, że wskaźnik zależności nieco się zmniejszył, po tym jak w 2008 r. osiągnął najwyższy poziom 54,5 %. W latach 2013–2015 w UE-28 wskaźnik zależności energetycznej wzrósł o 0,9 punktu procentowego. Szczegółowa analiza wykazuje, że najwyższe wskaźniki w 2015 r. odnotowano w przypadku ropy naftowej (88,8 %) i gazu ziemnego (69,1 %), natomiast najniższy odnotowany wskaźnik w przypadku paliw stałych wyniósł 42,8 %.

W ostatniej dekadzie (między 2005 a 2015 r.) zależność UE od dostaw z państw nienależących do UE rosła szybciej w przypadku gazu ziemnego (o 12,0 punktów procentowych), niż w przypadku ropy naftowej (o 6,4 punktu procentowego) i paliw stałych (3,4 punktu procentowego).

Jako że Dania nie była już eksporterem netto, jej wskaźnik zależności energetycznej przyjął wartość dodatnią w 2013 r. i taką pozostał w 2014 i 2015 r., podobnie jak wskaźniki notowane we wszystkich pozostałych państwach członkowskich UE (zob. wykres 4). W 2015 r. najniższe wskaźniki zależności energetycznej odnotowano w przypadku Estonii, Danii, Rumunii i Polski (jedyne państwa członkowskie, które zgłosiły wskaźniki zależności poniżej 30,0 %). Cypr, Malta i Luksemburg były (prawie) całkowicie zależne od importu energii pierwotnej, notując wskaźniki przekraczające 90,0 %.

Analiza zmian w latach 2005–2015 pokazuje, że Dania, Zjednoczone Królestwo, Litwa, Niderlandy i Polska stawały się coraz bardziej zależne od importu energii w celu zaspokojenia zużycia krajowego brutto, co można w dużym stopniu przypisać malejącej produkcji energii pierwotnej (w związku z wyczerpywaniem się zasobów surowcowych). Wzrost zależności, aczkolwiek nieco mniejszy, odnotowano w przypadku Belgii, Republiki Czeskiej, Grecji i Niemiec. W latach 2005–2015 wszystkie pozostałe kraje członkowskie UE odnotowały spadek wskaźników zależności energetycznej, przy czym najszybsze tempo zmian zauważalne było w Estonii, w przypadku której wskaźnik zmniejszył się z 26,1 % do7.4 %; wskaźniki zmniejszyły się także o ponad 10,0 punktów procentowych w odniesieniu do Łotwy, Bułgarii, Portugalii, Austrii i Rumunii, co było spowodowane przyrostem efektywności energetycznej lub zmianą koszyka energetycznego promującego produkcję energii pierwotnej z odnawialnych źródeł.

Źródła i dostępność danych

Towary energetyczne pozyskiwane lub przechwytywane bezpośrednio z zasobów naturalnych nazywa się źródłami energii pierwotnej, podczas gdy towary energetyczne wytwarzane ze źródeł energii pierwotnej w zakładach przetwarzania nazywa się produktami pochodnymi. Produkcja energii pierwotnej obejmuje krajową produkcję źródeł energii pierwotnej i odbywa się w związku z eksploatacją zasobów naturalnych, np. w kopalniach węgla, na polach naftowych, w elektrowniach wodnych czy też w drodze wytwarzania biopaliw. Zawsze gdy zużycie jest większe od produkcji pierwotnej, konieczne jest pokrycie niedoborów przez import produktów pierwotnych lub pochodnych.

Wytwarzanie ciepła w reaktorze w wyniku rozszczepienia jądrowego traktuje się jako produkcję pierwotną jądrowej energii cieplnej, czyli energii jądrowej. Jej wielkość oblicza się na podstawie rzeczywiście wytworzonego ciepła lub zgłoszonej produkcji energii elektrycznej brutto i sprawności cieplnej elektrowni jądrowej. Na produkcję pierwotną węgla kamiennego i brunatnego składają się ilości wydobytego lub wyprodukowanego paliwa, obliczone po wszystkich operacjach usunięcia substancji nieczynnych.

Za produkcję pierwotną nie uważa się przemiany jednej formy energii w inną, np. produkcji energii elektrycznej lub cieplnej w elektrociepłowniach czy też produkcji koksu w piecach koksowniczych.

Import netto oblicza się jako ilość importu pomniejszoną o równoważną ilość eksportu. Import oznacza zatem wszelki przywóz na terytorium kraju, z wyjątkiem ilości w tranzycie (zwłaszcza przez gazociągi i rurociągi); podobnie eksport obejmuje wszystkie ilości wywożone z terytorium kraju.

Kontekst

Bezpieczeństwo energetyczne

Ponad połowa energii w UE-28 pochodzi z państw nienależących do UE i odsetek ten zasadniczo wzrastał w ciągu ostatnich dziesięcioleci (choć pewne dane sugerują, że poziom wskaźników zależności energetycznej ustabilizował się w ostatnich latach). Duża część energii importowanej do UE pochodzi z Rosji, której spory z państwami tranzytowymi w ostatnich latach zagroziły przerwaniem dostaw. Obawy o bezpieczeństwo dostaw z Rosji pogłębiły się dodatkowo w związku z konfliktem na Ukrainie. Wprowadzone nowe środki dotyczące rynków ropy naftowej i gazu mają zapewnić, aby wszystkie strony podjęły skuteczne działania w celu zapobiegania potencjalnym przerwom w dostawach oraz minimalizacji skutków takich przerw. Środki te zarazem tworzą mechanizmy efektywnego współdziałania państw członkowskich UE w przypadku ewentualnych poważnych zakłóceń w dostawach ropy naftowej lub gazu. Ponadto ustanowiono mechanizm koordynacji umożliwiający państwom członkowskim spójne i natychmiastowe reagowanie w sytuacjach kryzysowych.

W listopadzie 2010 r. Komisja Europejska przyjęła inicjatywę pod tytułemEnergy 2020 a strategy for competitive, sustainable and secure energy (COM(2010) 639 final). W strategii tej określono priorytety na okres 10 lat oraz działania, które należy podjąć w celu sprostania różnorodnym wyzwaniom, takim jak zapewnienie konkurencyjności cen na rynku i bezpieczeństwa dostaw, zwiększenie przewagi technologicznej w dziedzinie technologii, a także skuteczne negocjacje z międzynarodowymi partnerami (np. w celu zapewnienia dobrych relacji z dostawcami energii spoza UE i państwami tranzytu energii). Rozwinięciem tych działań są 2030 energy strategy, która zapewnia ramy polityki w dziedzinie klimatu i energii do 2030 r., oraz 2050 energy roadmap, która wyznacza długoterminowe cele ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w UE o 80–95 % do 2050 r.

Za pośrednictwem Energy Community (utworzonej w październiku 2005 r.) UE pracuje również nad zintegrowaniem państw sąsiadujących ze swoim wewnętrznym rynkiem energii. Ważną rolę pod względem zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw może odegrać korzystanie z szerokiego wachlarza źródeł energii, a także dywersyfikacja dostawców oraz szlaków i mechanizmów transportu. Na przykład realizowanych jest wiele inicjatyw budowy gazociągów łączących Europę z jej wschodnimi i południowymi sąsiadami. Należą do nich rurociąg Nord Stream (z Rosji do UE przez Morze Bałtyckie), który uruchomiono w listopadzie 2011 r., i gazociąg transadriatycki, łączący Turcję z Włochami przez Grecję i Albanię w celu transportu gazu z regionu Morza Kaspijskiego do UE. Uważa się, że ryzyko związane z zależnością energetyczną UE można zmniejszyć, budując wiarygodne partnerstwa z dostawcami, krajami tranzytowymi i odbiorcami, a we wrześniu 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat The EU energy policy: engaging with partners beyond our borders (COM(2011) 539 final), „Polityka energetyczna UE: stosunki z partnerami spoza UE”.

W odpowiedzi na nieustające obawy dotyczące uzależnienia UE od importu energii w maju 2014 r. Komisja Europejska przyjęła europejską strategię bezpieczeństwa energetycznego Energy Security Strategy (COM(2014) 330 final), której celem jest zapewnienie stabilnych i obfitych dostaw energii. Oprócz środków krótkoterminowych na wypadek przerwania dostaw gazu z Rosji lub zatrzymania importu prowadzącego przez Ukrainę strategia obejmuje długoterminowe zagrożenia związane z bezpieczeństwem dostaw i zawiera propozycje działań w pięciu obszarach, w tym: zwiększenie produkcji energii w UE i dywersyfikację państw dostawców oraz szlaków zaopatrzeniowych, a także prezentowanie jednego wspólnego stanowiska w zakresie zewnętrznej polityki energetycznej. W 2015 r. Komisja Europejska wydała komunikat dotyczący Strategii ramowej na rzecz stabilnej unii energetycznej opartej na przyszłościowej polityce w dziedzinie klimatu (COM(2015) 80 final), zgodnie z którą ważnym elementem służącym zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego (w szczególności w odniesieniu do gazu) jest pełna zgodność umów dotyczących zakupu energii od państw niebędących członkami UE. Następnie w lutym 2016 r Komisja Europejska złożyła wnioski dotyczące nowych przepisów w odniesieniu do bezpieczeństwa dostaw gazu w UE (COM(2016) 52 final) oraz nowych przepisów w odniesieniu do umów energetycznych między UE a państwami niebędącymi członkami UE (COM(2016) 53 final).

Zobacz także

Więcej informacji z Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

Energy statistics - quantities (t_nrg_quant)

Baza danych

Energy statistics - quantities, annual data (nrg_quant)
Energy statistics - supply, transformation and consumption (nrg_10)
Energy statistics - imports (nrg_12)
Energy statistics - exports (nrg_13)

Sekcja specjalna

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe tablic i wykresów (MS Excel)

Linki zewnętrzne


Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Produkcja_i_import_energii&oldid=367444"