Statistics Explained

Archive:Płace i koszty pracy

Dane pobrano z bazy w kwietniu 2017 r. Najnowsze dane: Więcej informacji Eurostatu, główne tabele i baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: lipiec 2018 r.
Składniki kosztów pracy
Wykres 1: Szacowane godzinowe koszty pracy, 2016 r.
(EUR)
Źródło: Eurostat (lc_lci_lev)
Wykres 2: Mediana godzinowych zarobków brutto, wszyscy pracownicy
(z wyłączeniem uczniów), 2014 r.
Źródło: Eurostat (earn_ses_pub2s)
Wykres 3: Pracownicy nisko uposażeni
(z wyłączeniem uczniów) zarabiający mniej niż dwie trzecie mediany godzinowych zarobków brutto, 2014 r.
(% pracowników)
Źródło: Eurostat (earn_ses_pub1s)
Wykres 4: Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, 2015 r.
(procentowa różnica między średnimi zarobkami godzinowymi brutto mężczyzn i kobiet wyrażona jako % zarobków brutto mężczyzn, dane nieskorygowane)
Źródło: Eurostat (earn_gr_gpgr2)
Wykres 5: Roczne zarobki netto, 2015 r.
(EUR)
Źródło: Eurostat (earn_nt_net)
Tablica 1: Wskaźniki stawek podatkowych dla osób nisko uposażonych, 2015 r.
(%)
Źródło: Eurostat (earn_nt_taxwedge), (earn_nt_unemtrp) i (earn_nt_lowwtrp)

W niniejszym artykule porównuje się i zestawia dane liczbowe dotyczące płac i kosztów pracy (wydatków pracodawców na pracowników) w państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE), krajach kandydujących do członkostwa w UE oraz w państwach należących do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA).

Praca stanowi jeden z głównych czynników funkcjonowania gospodarki. Z punktu widzenia przedsiębiorstw jest ona kosztem (kosztami pracy), na który składają się nie tylko płace i wynagrodzenia wypłacane pracownikom, ale także koszty pozapłacowe, głównie składki na ubezpieczenia społeczne płatne przez pracodawcę. Stanowi ona zatem podstawowy czynnik konkurencyjności w biznesie, na którą wpływają jednak również koszty kapitału (np. odsetki od pożyczek i dywidendy od udziałów kapitałowych) oraz aspekty pozacenowe, takie jak przedsiębiorczość, umiejętności, wydajność pracy, innowacyjność i marka / pozycjonowanie produktów na rynku.

Jeżeli chodzi o pracowników, wynagrodzenie otrzymywane przez nich za pracę, najczęściej zwane płacą albo zarobkami, stanowi przeważnie główne źródło ich dochodów i dlatego ma bardzo istotny wpływ na ich możliwości wydawania lub oszczędzania pieniędzy. Podczas gdy płaca/zarobki brutto obejmują składki na ubezpieczenie społeczne płatne przez pracownika, zarobki netto oblicza się poprzez potrącenie tych składek i innych kwot należnych skarbowi państwa, takich jak podatek dochodowy. Jako że wysokość podatków zasadniczo zależy od sytuacji gospodarstwa domowego pod względem jego dochodów i składu osobowego, zarobki netto obliczane są dla szeregu typowych sytuacji gospodarstw domowych. Na wykresie przedstawiono podsumowanie zależności między zarobkami netto, zarobkami/płacami brutto i kosztami pracy.

Główne ustalenia statystyczne

Koszty pracy

Średni godzinowy koszt pracy w 2016 r. szacowany był na 25,40 EUR w UE-28 i na 29,80 EUR w strefie euro (EA-19). Za tymi uśrednionymi danymi kryją się jednak istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi UE, w których wysokość godzinowych kosztów pracy waha się między 4,40 EUR w Bułgarii a 42,00 EUR w Danii (zob. wykres 1). W Norwegii średni godzinowy koszt pracy był jeszcze wyższy (50,20 EUR).

Na koszty pracy składają się koszty wynagrodzeń i płac oraz koszty pozapłacowe, na przykład płatne przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne. W 2016 r. udział pozapłacowych kosztów pracy w kosztach pracy ogółem wynosił 23,9% w UE-28, podczas gdy w strefie euro było to 26,0 %. W państwach członkowskich UE udział pozapłacowych kosztów pracy również był bardzo zróżnicowany. Najwyższy udział pozapłacowych kosztów pracy odnotowano we Francji (33,2 %), w Szwecji (32,5 %), w Belgii (27,5 %), na Litwie (27,8 %) i we Włoszech (27,4 %). Natomiast najniższy udział pozapłacowych kosztów pracy odnotowano na Malcie (6,6 %), w Luksemburgu (13,4 %), Irlandii (13,8 %), Danii (13,9 %) i Chorwacji (14,9 %).

Płace/zarobki brutto

Mediana zarobków

Zarobki brutto stanowią największą część kosztów pracy. W 2014 r. najwyższą medianę godzinowych zarobków brutto (w EUR) odnotowano w Danii (25,52 EUR); na kolejnych miejscach znalazły się Irlandia (20,16 EUR), Szwecja (18,46 EUR), Luksemburg (18,38 EUR), Belgia (17,32 EUR) i Finlandia (17,24 EUR). Natomiast najniższą medianę godzinowych zarobków brutto (w EUR) odnotowano w Bułgarii (1,67 EUR) i Rumunii (2,03 EUR), jak również na Litwie (3,11 EUR), Łotwie (3,35 EUR) i Węgrzech (3,59 EUR). Innymi słowy, w przeliczeniu na euro mediana godzinowych zarobków brutto w państwie członkowskim UE, w którym była ona najwyższa, była 15 razy wyższa niż w państwie członkowskim, w którym była ona najniższa. W przeliczeniu na standard siły nabywczej (PPS), który uwzględnia różnice poziomów cen, najwyższa wartość średnia była pięciokrotnie wyższa od najniższej wartości średniej, przy czym Dania i Bułgaria ponownie znalazły się na przeciwnych końcach analizowanego zakresu.

Pracownicy nisko uposażeni

Za pracowników nisko uposażonych uważa się pracowników zarabiających nie więcej niż dwie trzecie krajowej mediany godzinowych zarobków brutto. W 2014 r. pracownicy nisko uposażeni stanowili 17,2 % pracowników w UE-28, a dla strefy euro odsetek ten wynosił 15,9 %. W 2014 r. odsetek pracowników nisko uposażonych znacznie się różnił w poszczególnych państwach członkowskich UE. Najwyższy poziom tego wskaźnika zaobserwowano na Łotwie (25,5 %), w Rumunii (24,4 %), na Litwie (24,0 %) i w Polsce (23,6 %), na kolejnych miejscach znalazły się Estonia (22,8 %), Niemcy (22,5 %), Irlandia (21,6 %) i Zjednoczone Królestwo (21,3 %). Natomiast pracownicy nisko uposażeni stanowili mniej niż 10 % w Szwecji (2,6 %), Belgii (3,8 %), Finlandii (5,3 %), Danii (8,6 %), Francji (8,8 %) i we Włoszech (9,4 %).

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć

Nieskorygowany poziom zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć jest ważnym wskaźnikiem określającym różnice w średnich wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w UE. W 2015 r., w UE-28 jako całości kobiety zarabiały średnio o 16,3 % mniej niż mężczyźni, natomiast w strefie euro różnica ta wynosiła 16,8 %. Najmniejsze różnice między średnim wynagrodzeniem obydwu płci odnotowano w Luksemburgu, we Włoszech, w Rumunii, Belgii, Polsce i Słowenii (poniżej 10,0 % w każdym z tych państw). Największe zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć stwierdzono w Estonii (26,9 %), Republice Czeskiej (22,5 %), Niemczech (22,0 %), Austrii (21,7 %) i Zjednoczonym Królestwie (20,8 %) — zob. wykres 4.

Na występowanie takiego zróżnicowania mogą wpływać różne kwestie, na przykład: różnice w zakresie współczynnika aktywności zawodowej, różnice w zawodach i zajęciach zazwyczaj zdominowanych przez mężczyzn lub kobiety, różnice w zakresie, w jakim mężczyźni i kobiety pracują w niepełnym wymiarze czasu pracy, a także nastawienie działów kadr podmiotów prywatnych i publicznych do kwestii rozwoju kariery oraz urlopu bezpłatnego bądź urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego. Do podstawowych czynników, które mogą, przynajmniej częściowo, wyjaśniać zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, należą segregacja sektorowa i zawodowa, kształcenie i szkolenie, świadomość i przejrzystość, a także dyskryminacja bezpośrednia. Zjawisko to odzwierciedla również inne nierówności, w szczególności częste nieproporcjonalne obciążenie kobiet obowiązkami rodzinnymi i związane z tym trudności w pogodzeniu życia zawodowego i prywatnego. Wiele kobiet pracuje w ograniczonym wymiarze czasu pracy lub na podstawie nietypowych umów: pozwala im to wprawdzie utrzymać się na rynku pracy i jednocześnie wywiązywać się z obowiązków rodzinnych, ale może mieć niekorzystny wpływ na wynagrodzenie, rozwój kariery, perspektywy awansu i emerytury.

Zarobki netto i obciążenie podatkowe

Zarobki netto

Dane dotyczące zarobków netto stanowią uzupełnienie danych dotyczących zarobków brutto w odniesieniu do zarobków do dyspozycji, innymi słowy po potrąceniu od kwot brutto podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne opłacanych przez pracownika i dodaniu dodatków rodzinnych (środków pieniężnych wypłacanych w odniesieniu do dzieci pozostających na utrzymaniu) w przypadku gospodarstw domowych z dziećmi.

W 2015 r. zarobki netto osoby stanu wolnego, bezdzietnej i zarabiającej 100 % średnich zarobków w sektorze przedsiębiorstw wahały się od 4,3 tyś. EUR w Bułgarii do 38,5 tyś. EUR w Luksemburgu. W tych samych dwóch państwach członkowskich UE odnotowano odpowiednio najniższe (4,9 tyś. EUR) i najwyższe (52,5 tyś. EUR) średnie zarobki netto uzyskiwane przez małżeństwo z jedną osobą zarabiającą i dwójką dzieci (zob. wykres 5).

W sytuacji, w której obydwoje małżonkowie pracują (i obydwoje zarabiają równowartość średnich zarobków), w Luksemburgu odnotowano najwyższe roczne zarobki netto w wysokości 86,4 tyś. EUR, w przypadku gdy małżonkowie mają dwójkę dzieci, oraz roczne zarobki netto w wysokości 78,8 tyś. EUR, w przypadku gdy małżonkowie nie mają dzieci; natomiast w Bułgarii odnotowano najniższe zarobki netto w wysokości 8,7 tyś. EUR, niezależnie od tego, czy małżonkowie mieli dwójkę dzieci, czy też nie.

Klin podatkowy

Dane dotyczące klina podatkowego służą określaniu stopnia obciążenia podatkami i składkami na ubezpieczenie społeczne w stosunku do kosztów pracy. Informacje te podano w odniesieniu do pracowników nisko uposażonych. W 2015 r. klin podatkowy dla UE-28 wyniósł 38,4 % (zob. tablica 1). W 2015 r. najwyższe obciążenia podatkowe pracowników nisko uposażonych odnotowano w Belgii, na Węgrzech, w Niemczech, w Austrii, we Francji, we Włoszech, na Łotwie i w Szwecji (we wszystkich tych państwach powyżej 40,0 %). Natomiast najniższe obciążenia podatkowe pracowników nisko uposażonych odnotowano na Malcie, w Irlandii i w Zjednoczonym Królestwie (we wszystkich tych państwach poniżej 30,0 %).

Pozostałe trzy wskaźniki przedstawione w tablicy 1 dostarczają informacji o odsetku zarobków brutto, który zostaje „pochłonięty przez podatki” (wyższe stawki podatkowe i składki na ubezpieczenie społeczne lub ograniczenie bądź zniesienie świadczeń), gdy pracownicy ponownie podejmują zatrudnienie lub przenoszą się ze stanowisk o niższych dochodach na stanowiska lepiej płatne. W 2015 r. całkowity odsetek dochodu „pochłanianego przez podatki” w przypadku podjęcia pracy przez osobę bezrobotną wynosił 74,0 % w UE-28 (76,5 % w strefie euro). Odsetek ten był najwyższy w Belgii (92,0 %), a najniższy na Słowacji (44,7 %).

Jeżeli chodzi o osoby nisko uposażone poszukujące lepiej płatnej pracy, „przez podatki pochłonięty” był wyższy odsetek zarobków takich osób. Jeżeli chodzi o małżeństwa z dwojgiem dzieci i jedną osobą zarabiającą, w 2015 r. pułapka niskich zarobków wynosiła 59,8 % w UE-28 (58,0 % w strefie euro), przy czym jej najniższy poziom zaobserwowano we Włoszech (5,2 %), a najwyższy – w Luksemburgu (105,8 %). Natomiast w przypadku bezdzietnej osoby stanu wolnego pułapka niskich zarobków wynosiła w 2015 r. 44,6 % w UE-28 (44,9 % w strefie euro); jej najwyższy poziom odnotowano w Niderlandach (75,2 %), a najniższy – w Bułgarii (21,6 %) i Grecji (21,7 %).

Źródła i dostępność danych

Koszty pracy

Do kosztów pracy wlicza się wynagrodzenie pracowników (w tym płace i wynagrodzenia w gotówce i rzeczowe oraz składki pracodawcy na ubezpieczenie społeczne), koszty szkolenia zawodowego oraz inne wydatki (na przykład koszty rekrutacji, wydatki na odzież roboczą oraz podatki od wynagrodzeń traktowane jako koszty pracy i pomniejszone o wszelkie otrzymane subsydia). Wspomniane składniki kosztów pracy oraz ich części składowe zdefiniowano w rozporządzeniu 1737/2005 z dnia 21 października 2005 r.

Dane statystyczne dotyczące kosztów pracy stanowią hierarchiczny system wieloletnich, rocznych i kwartalnych statystyk, którego celem jest dostarczenie kompleksowych i szczegółowych informacji o wysokości, strukturze i krótkoterminowych zmianach kosztów pracy w różnych sektorach gospodarki w państwach członkowskich UE i niektórych państwach niebędących członkami UE. Wszystkie statystyki oparte są na zharmonizowanej definicji kosztów pracy. Dane dotyczące wysokości kosztów pracy oparte są na wynikach najnowszego badania dotyczącego kosztów pracy (z 2012 r.) i na ekstrapolacji na podstawie kwartalnego wskaźnika kosztów pracy. W ramach badania kosztów pracy, które przeprowadza się co cztery lata, gromadzi się bardzo szczegółowe dane na temat poziomów kosztów pracy. Na potrzeby ekstrapolacji wskaźnika kosztów pracy wykorzystuje się wyłącznie dane na poziomie zagregowanym. Kwartalny wskaźnik kosztów pracy (Euroindicator) mierzy obciążenie kosztami pracy ujętej jako czynnik produkcji. Dane gromadzone na potrzeby wskaźnika kosztów pracy dotyczą całkowitych średnich godzinowych kosztów pracy i dwóch kategorii kosztów pracy: płac i wynagrodzeń; płatnych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, pomniejszonych o subsydia otrzymane przez pracodawcę. Dostępne są dane zagregowane na poziomie europejskim (dla UE i strefy euro) oraz dane zagregowane dla państw członkowskich UE obejmujące przemysł, budownictwo i usługi (z wyłączeniem administracji publicznej, obrony narodowej i obowiązkowych ubezpieczeń społecznych) zgodnie z NACE Rev. 2, sekcje B–N oraz P–S (dane są też zdezagregowane według działalności gospodarczej), w formie dostosowanej sezonowo i pod względem dnia pracy.

Płace/zarobki brutto

Główne definicje zarobków przedstawiono w rozporządzeniu 1738/2005 z dnia 21 października 2005 r. Dane pochodzą z przeprowadzanego co cztery lata badania struktury wynagrodzeń (SES), którego ostatnia edycja miała miejsce w październiku 2014 r. Zarobki brutto obejmują wynagrodzenie w gotówce wypłacane bezpośrednio przez pracodawcę, przed odliczeniem podatków i składek na ubezpieczenie społeczne płatnych przez osoby otrzymujące wynagrodzenie i przejmowanych przez pracodawcę. Uwzględnia się wszystkie premie, niezależnie od tego, czy są regularnie wypłacane (trzynaste lub czternaste pensje, dodatki wakacyjne, udziały w zyskach, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, okazjonalne prowizje itp.).

Dane dotyczące mediany zarobków oparte są na godzinowych zarobkach brutto wszystkich pracowników (pracujących w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy, ale z wyłączeniem uczniów) zatrudnionych w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 10 pracowników, we wszystkich sektorach gospodarki poza rolnictwem, rybołówstwem, administracją publiczną, sektorem gospodarstw domowych i sektorem organizacji eksterytorialnych. Mediana zarobków to wartość, w stosunku do której zarobki połowy populacji są niższe, a połowy wyższe.

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, w postaci nieskorygowanej, definiuje się jako różnicę między średnimi godzinowymi zarobkami brutto opłacanych pracowników płci męskiej i żeńskiej, wyrażoną jako odsetek średnich godzinowych zarobków brutto opłacanych pracowników płci męskiej. W metodyce obliczania tego wskaźnika punktem odniesienia są dane z badania struktury wynagrodzeń (SES), które aktualizuje się co cztery lata w miarę udostępniania nowych danych z SES.

Zgodnie ze stosowaną metodyką nieskorygowany wskaźnik zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć obejmuje wszystkich pracowników (bez ograniczeń dotyczących wieku i liczby przepracowanych godzin) przedsiębiorstw (zatrudniających co najmniej 10 pracowników) w sektorach przemysłu, budownictwa i usług (rodzaje działalności określone w NACE Rev. 2, sekcje B–S, z wyłączeniem sekcji O). Niektóre państwa dostarczają również informacje określone w sekcji O klasyfikacji NACE Rev. 2 (administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne), choć nie jest to obowiązkowe. Dane są również dostępne w podziale na sektor gospodarki (publiczny lub prywatny), czas pracy (w pełnym lub niepełnym wymiarze) i wiek pracowników.

Zarobki netto i obciążenie podatkowe

Zarobki netto są wyprowadzane na podstawie zarobków brutto i stanowią część wynagrodzenia, którą pracownicy mogą rzeczywiście zachować dla siebie w celu jej wydania lub odłożenia jako oszczędności. W porównaniu z zarobkami brutto zarobki netto nie obejmują składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, obejmują natomiast dodatki rodzinne.

Wskaźniki stawek podatkowych (klin podatkowy związany z kosztami pracy, pułapka bezrobocia i pułapka niskich zarobków) służą do monitorowania atrakcyjności zatrudnienia. Klin podatkowy związany z kosztami pracy definiuje się jako podatek dochodowy od zarobku brutto powiększony o składki pracodawcy i pracownika na ubezpieczenie społeczne, wyrażony jako odsetek całkowitych kosztów pracy. Wskaźnik ten określa się dla bezdzietnych osób stanu wolnego, których zarobki odpowiadają 67 % średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw (sekcje B–N klasyfikacji NACE Rev. 2).

Wskaźnik pułapki bezrobocia określa odsetek zarobków brutto pochłaniany przez wyższe podatki i składki na ubezpieczenie społeczne oraz uwzględnia cofnięcie zasiłku dla bezrobotnych i innych świadczeń, kiedy osoba bezrobotna podejmuje pracę. Definiuje się go jako różnicę między zarobkami brutto i wzrostem dochodu netto przy powrocie do zatrudnienia, wyrażaną jako odsetek zarobków brutto. Wskaźnik ten określa się dla bezdzietnych osób stanu wolnego, których zarobki odpowiadają 67 % średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw (sekcje B–N klasyfikacji NACE Rev. 2).

Wskaźnik pułapki niskich zarobków określa odsetek zarobków brutto pochłanianych łącznie przez podatki dochodowe, składki na ubezpieczenie społeczne i cofnięcie ewentualnych świadczeń, gdy wysokość zarobków brutto wzrasta z 33 % do 67 % średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw (sekcje B–N klasyfikacji NACE Rev. 2). Wskaźnik ten określa się dla bezdzietnych osób stanu wolnego, a także dla par z jedną osobą zarabiającą oraz dwojgiem dzieci w wieku 6–11 lat.

Kontekst

Struktura i zmiany kosztów pracy oraz zarobków to ważne aspekty rynku pracy, odzwierciedlające podaż pracy ze strony osób fizycznych i popyt na pracę ze strony przedsiębiorstw.

UE stara się promować równość szans i stopniowo eliminować zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. W art. 157 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) ustanowiono zasadę równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości, a w art. 157 ust. 3 przewidziano podstawę prawną przyjmowania prawodawstwa w zakresie równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia. W grudniu 2015 r. Komisja Europejska przyjęła dokument pt. Strategic engagement for gender equality 2016–2019 (w jęz. angielskim). W ramach tego programu prac Komisja Europejska potwierdziła swoje zobowiązanie do kontynuowania wysiłków na rzecz promowania równouprawnienia płci. Jednym z tematycznych obszarów priorytetowych programu jest eliminowanie zróżnicowania wynagrodzenia, zarobków i emerytur ze względu na płeć, a tym samym zwalczanie ubóstwa wśród kobiet. Komisja Europejska zidentyfikowała kluczowe działania, jakie należy podjąć w tym obszarze priorytetowym. Jednym z tych działań jest doroczne organizowanie europejskiego Dnia Równej Płacy, co ma służyć zwiększaniu wiedzy na temat zjawiska zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć i przyczyn leżących u jego podstaw.

Zobacz także

Więcej informacji z Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

  • Earnings (t_earn), zob. (w jęz. angielskim):
Gender pay gap in unadjusted form (tsdsc340)
Labour cost index by NACE Rev. 2 (teilm100)
Labour cost index by NACE Rev. 2 - percentage change Q/Q-1 (teilm120)
Labour cost index by NACE Rev. 2 - percentage change Q/Q-4 (teilm130)
Labour cost index by NACE Rev. 2 - Index (2012=100) (teilm140)

Baza danych

Sekcja specjalna

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe tablic i wykresów (MS Excel)

Linki zewnętrzne


Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Płace_i_koszty_pracy&oldid=352878"