Archive:Rachunki narodowe i PKB

Dane pozyskane w maju 2015 r. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, Główne tabele i Baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: sierpień 2016 r.

Wykres 1: PKB według bieżących cen rynkowych, 2004–14
(mld EUR)
Źródło: Eurostat (tec00001) i (nama_10_gdp)

Tabela 1: PKB według bieżących cen rynkowych, 2003–04 i 2012–14
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp), (nama_10_pc) i (tec00114)

Wykres 2: PKB na mieszkańca według bieżących cen rynkowych, 2003 i 2013 (¹)
(UE-28 = 100; w oparciu o SSN na jednego mieszkańca)
Źródło: Eurostat (tec00114)

Wykres 3: Wzrost realnego PKB, 2004–14
(zmiana procentowa w porównaniu z poprzednim rokiem)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Tabela 2: Wzrost realnego PKB, 2004–14
(zmiana procentowa w porównaniu z poprzednim rokiem; średnia 2004–14)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Tabela 3: Wartość dodana brutto w cenach bazowych, 2003 r. i 2013 r.
(udział procentowy w wartości dodanej brutto ogółem)
Źródło: Eurostat (nama_nace10_c)

Wykres 4: Wartość dodana brutto, UE-28, 2004–14
(2005 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_a10)

Wykres 5: Wartość dodana brutto, UE-28, 2004–14
(2005 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_a10)

Wykres 6: Wydajność pracy, UE-28, 2004 i 2014
(w tys. EUR na osobę zatrudnioną)
Źródło: Eurostat (nama_10_a10) i (nama_10_a10e)

Tabela 4: Rzeczywista wydajność pracy, 2004–14
(2010 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_lp_ulc)

Wykres 7: Spożycie i akumulacja brutto w cenach stałych, UE-28, 2004–14
(2005 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Wykres 8: Roczna stopa zmiany
(rzeczywistych) elementów PKB od strony wydatków, UE-28, 2004–14
(%)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Wykres 9: Elementy PKB od strony wydatków, UE-28, 2014
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp) lub (tec00009), (tec00010), (tec00011) i (tec00110)

Wykres 10: Nakłady brutto na środki trwałe, 2014
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp)

Tabela 5: Inwestycje, 2003, 2008 i 2013
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (tsdec210)

Wykres 11: Podział dochodów, 2014
(udział procentowy w PKB)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp) lub (tec00016), (tec00015) i (tec00013)

Wykres 12: Podział dochodów, UE-28, 2004–14
(2005 = 100)
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp) lub (tec00016), (tec00015) i (tec00013)

Tabela 6: Spożycie w sektorze gospodarstw domowych, 2004, 2009 i 2014
Źródło: Eurostat (nama_10_gdp) i (nama_10_pc)

Rachunki narodowe są źródłem wielu powszechnie stosowanych wskaźników ekonomicznych, które są przedstawione w niniejszym artykule. Produkt krajowy brutto (PKB) jest najczęściej wykorzystywaną miarą ogólnej wielkości gospodarki, natomiast wskaźniki pochodne, takie jak np. PKB na mieszkańca — na przykład, ujmowane w euro lub dostosowane do różnic w poziomach cen, są powszechnie stosowane do porównywania poziomu życia lub monitorowania procesu konwergencji w całej Unii Europejskiej (UE).

Ponadto zmiany określonych elementów PKB i powiązanych z nimi wskaźników, takich jak wskaźniki produkcji gospodarczej, importu i eksportu, konsumpcji krajowej (prywatnej i publicznej) lub inwestycji, a także dane dotyczące podziału dochodu i oszczędności, mogą stanowić źródło cennych informacji na temat głównych czynników mogących mieć wpływ na funkcjonowanie gospodarki i stanowić przez to podstawę opracowywania, monitorowania i oceny polityki UE w określonych dziedzinach.

Główne ustalenia statystyczne

Zmiany PKB

Tempo wzrostu PKB w UE-28 (w cenach bieżących) znacznie spadło w 2008 r., a w 2009 r. PKB wyraźnie się zmniejszył w następstwie globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego. W 2010 r. nastąpił wzrost poziomu PKB UE-28 i tendencja ta utrzymywała się (choć wzrost odbywał się w coraz wolniejszym tempie) w latach 2011 – 13, po czym tempo wzrostu ponownie wzrosło w 2014 r., a PKB w cenach bieżących wzrosło o 3,0 %. Do 2014 r. PKB UE-28 osiągnęło poziom 13,9 biliona EUR (13 900 mld EUR), czyli około 6,2 % więcej niż w Stanach Zjednoczonych (zob. Wykres 1).

Strefa euro (EA-19) stanowiła 72,6 % PKB UE-28 w 2014 r., co oznacza spadek z poziomu 75,8 % odnotowanego w 2009 r. W 2014 r. suma PKB pięciu największych gospodarek państw członkowskich UE (Niemiec, Zjednoczonego Królestwa, Francji, Włoch i Hiszpanii) wynosiła 71,4&nbsp%. Należy zauważyć, że porównania między krajami powinny być dokonywane z ostrożnością, jako że zwłaszcza wahania kursu wymiany walut mogą w znaczący sposób zmienić dane dotyczące nominalnego PKB po przeliczeniu na wspólną walutę.

Przy ocenie poziomu życia bardziej wskazane jest stosowanie wskaźnika PKB na mieszkańca wyrażonego w standardzie siły nabywczej (SSN), tj. wskaźnika dostosowanego do wielkości gospodarki pod względem populacji oraz różnic w poziomach cen w poszczególnych państwach. W 2013 r. średni poziom PKB na mieszkańca w UE-28 wynosił 26,6 tys. SSN, przekraczając nieznacznie najwyższą wartość (25,9 tys. SSN) osiągniętą w 2008 r., zanim skutki kryzysu finansowego i gospodarczego zaczęły być odczuwalne. Relatywną pozycję poszczególnych państw można wyrazić poprzez porównanie z tą średnią przy założeniu, że wartość dla UE-28 ustala się na poziomie 100. Najwyższą wartość wśród państw członkowskich UE odnotowano dla Luksemburga, gdzie poziom PKB na mieszkańca wyrażony w SSN był 2,6 razy wyższy niż średnia dla UE-28 w 2013 r. (co można częściowo wytłumaczyć znaczeniem pracowników transgranicznych z Belgii, Francji i Niemiec). Z kolei w Bułgarii poziom PKB na mieszkańca wyrażony w SSN był w 2013 r. o ponad połowę niższy od średniej dla UE-28.

Mimo że dane wyrażone w SSN należy zasadniczo wykorzystywać do porównań między państwami na przestrzeni jednego roku, a nie w dłuższym okresie, zmiany tych danych w minionym dziesięcioleciu wskazują, że doszło do pewnego zbliżenia poziomu życia, ponieważ większość państw członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 r., 2007 r. lub 2013 r. zbliżyły się do średniej unijnej pomimo pewnych trudności w okresie kryzysu finansowego i gospodarczego. Chociaż w 2013 r. w porównaniu z 2003 r. PKB Luksemburga, Niemiec i Austrii zwiększył się względem średniej dla UE-28, szereg innychUE-15 państw członkowskich, mianowicie Zjednoczone Królestwo, Irlandia, Francja i Belgia, zbliżyły się do średniej dla UE-28 (zob. wykres& nbsp;2); podczas gdy w tym samym okresie Włochy i Hiszpania przesunęły się z pozycji wyższej lub równej średniej UE-28 na pozycję niższą. Startując z poziomu poniżej średniej dla UE-28 w 2003 r., Litwa, Rumunia, Estonia, Słowacja, Łotwa, Polska i Bułgaria poczyniły największe postępy w kierunku osiągnięcia średniej dla UE-28 do 2013 r., podczas gdy poziom Grecji spadł poniżej średniej UE-28, podobnie jak Cypr i Słowenia, ale w dużo mniejszym stopniu.

Światowy kryzys finansowy i gospodarczy doprowadził do głębokiej recesji w UE i Stanach Zjednoczonych w 2009 r. (zob. wykres 3), po której w 2010 r. nastąpiło ożywienie. Nadchodzący kryzys był już dobrze widoczny w 2008 r., gdy doszło do stosunkowo nieznacznego spadku realnego PKB w Stanach Zjednoczonych oraz spadku stopy wzrostu w UE-28. W 2009 r. poziom realnego PKB w UE-28 obniżył się o 4,4 %, natomiast w Stanach Zjednoczonych spadek ten wynosił 2,8 %. Ożywienie gospodarcze w UE-28 przejawiało się wzrostem PKB w cenach stałych o 2,1& nbsp;% w 2010 r. oraz dalszym wzrostem o 1,7& nbsp;% w 2011 r.; następnie PKB zmniejszył się o 0,5 % w 2012 r. i nie miała miejsca zmiana w roku 2013, a następnie zaczął ponownie rosnąć w 2014 r. (1,3 %). W strefie euro (EA-19) analogiczne wskaźniki wzrostu były podobne w 2010 r. i w 2011 r. do tych w UE-28, natomiast w 2012 r. spadek był większy (-0,8 %) i utrzymał się do roku 2013 (-0,4 %), po którym nastąpił słabszy od UE-28 wzrost (0,9 %), a sytuacja ostatecznie unormowała się w 2014 r. W Stanach Zjednoczonych ożywienie gospodarcze było nieco intensywniejsze niż w UE- 28 w 2010 r. i porównywalne w roku 2011. Podczas gdy w 2012 r. ożywienie gospodarcze zostało zahamowane w UE-28, trwało ono nadal w Stanach Zjednoczonych, gdzie wzrost wynosił powyżej 2,0 % w latach 2012–14.

W UE stopa wzrostu realnego PKB znacznie się różniła, zarówno na przestrzeni czasu, jak i między państwami członkowskimi. Po spadku zaobserwowanym we wszystkich państwach członkowskich UE z wyjątkiem Polski w 2009 r., w 2010 r. odnotowano ponownie wzrost w gospodarce w 22 państwach członkowskich i stan ten utrzymał się w 2011 r., kiedy wzrost realnego PKB odnotowano w 24 państwach członkowskich UE. W 2012 r. jednak tendencja ta odwróciła się i nieco mniej niż połowa (13) państw członkowskich odnotowała wzrost gospodarczy, w 2013 r. natomiast ich liczba wzrosła do 17, a w 2014 r. do 23 (spośród 27 państw, dla których dane są dostępne).

W 2014 r. najwyższy poziom wzrostu odnotowano w Irlandii (4,8 %), na Węgrzech (3,6 %), na Malcie (3,5 %) oraz w Polsce (3,4 %). Wzrost w 2014 r. w Hiszpanii (1,4 %) był nieznacznie wyższy od średniej dla UE-28 (1,3 %) i był to pierwszy odnotowany roczny wzrost w gospodarce hiszpańskiej od 2008 r. Podczas gdy w 2014 r. tempo wzrostu PKB w Portugalii (0,9 %) i Grecji (0,8 %) było niższe od średniej dla UE-28, w przypadku Portugalii był to pierwszy roczny wzrost od 2010 r., a dla Grecji od 2007 r. Gospodarka cypryjska, włoska i fińska odnotowały spadek trzeci rok z rzędu w 2014 r. natomiast w Chorwacji spadek realnego PKB miał miejsce rok po roku przez sześć lat: w trzech z tych czterech państw członkowskich spadek w 2014 r. był stosunkowo niewielki, z wyjątkiem Cypru, gdzie PKB spadł o 2,3 %.

Analiza obejmująca całe minione dziesięciolecie wskazuje, że skutki kryzysu finansowego i gospodarczego doprowadziły do pogorszenia ogólnych wyników gospodarek państw członkowskich UE. Średnie roczne stopy wzrostu w UE-28 i w strefie euro (EA-19) w latach 2004 – 2014 wynosiły odpowiednio 0,9 % i 0,7 %. Największy wzrost mierzony tym wskaźnikiem odnotowano dla Polski (średni wzrost w wysokości 3,9 % w skali roku) i dla Słowacji (3,8 % w skali roku), a w dalszej kolejności dla Rumunii (2,7 %), Bułgarii, Łotwy i Malty (wszystkie te kraje – 2,5 %). Natomiast całościowo rozwój realnego PKB w okresie od 2004 r. do 2014 r. w Grecji, we Włoszech i w Portugalii był ujemny.

Główne agregaty PKB

Patrząc na PKB od strony produkcji, tabela 3 podaje ogląd sytuacji względnego znaczenia 10 sektorów działalności pod względem ich udziału w wartości dodanej brutto. W latach 2003 – 2013 udział przemysłu w wartości dodanej w UE-28 spadł o 1,2 punktów procentowych do 19,1 %, pozostając tuż przed dystrybucją, transportem, usługami związanymi z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (19,0 %), które również odnotowały spadek swojego udziału o 0,7 punktów procentowych w ciągu tych 10 lat. Udziały sektorów administracji publicznej, edukacji i opieki zdrowotnej wzrosły natomiast o 1,0 punktu procentowego i osiągnęły poziom 19,4 % w 2013 r., przesuwając się z trzeciej pozycji i stając się najważniejszym rodzajem działalności (na tym poziomie szczegółowości) pod względem wartości dodanej. Kolejne największe sektory działalności w 2013 r. to działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (11,2 %), a zaraz po nich działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (dalej zwane usługami biznesowymi) (10,4 %), budownictwo (5,7 %), usługi finansowe i ubezpieczeniowe (5,5 %) oraz usługi w zakresie informacji i komunikacji (4,5 %). Najmniejszy wkład w strukturę PKB miały usługi rozrywkowe i innego rodzaju usługi (3,6 %) oraz rolnictwo, leśnictwo i rybactwo (1,7 %).imageput imgid="table3"/>

Udział usług w całkowitej wartości dodanej brutto dla UE-28 wyniósł w 2013 r. 73,6 % w porównaniu do 71,5 % w 2003 r. Względne znaczenie usług było szczególnie istotne w Luksemburgu, na Cyprze, Malcie, w Grecji, we Francji (dane z 2012 r.), Zjednoczonym Królestwie, Belgii i Danii, gdzie stanowiły one ponad trzy czwarte wartości dodanej ogółem.

Zmiana strukturalna jest przynajmniej po części wynikiem takich zjawisk, jak postęp technologiczny, zmiany poziomu cen względnych, outsourcing i globalizacja, które często prowadzą do przenoszenia działalności produkcyjnej do regionów o niższych kosztach siły roboczej zarówno w UE, jak i poza jej granicami. Kryzys finansowy i gospodarczy i jego następstwo wywarły szczególny wpływ na kilka sektorów działalności. Najgłębszą recesję odnotowano w przemyśle, którego wartość dodana w latach 2007–2009 spadła ogółem o 12,6 % (w ujęciu realnym); Produkcja przemysłowa UE-28 spadła o kolejne 1,2 % między 2011 a 2013 r. Budownictwo doświadczyło najgłębszego i najdłużej trwającego spadku o 18,4 % w latach 2007 – 2013, przy czym produkcja spadała każdego roku w tym okresie: odnotowany w 2014 r. przez sektor budownictwa wzrost wynoszący 0,7 % stanowił pierwszy roczny wzrost w ciągu siedmiu lat. Spadek wartości dodanej usług biznesowych, jak również dystrybucji, transportu oraz działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi w 2009 r. był także dość duży i wynosił odpowiednio: -7,1 % i -6,0 . W latach 2012 i 2013 odnotowano dalsze mniejsze spadki produkcji w dystrybucji, transporcie oraz działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. Po względnej stabilności w 2009 r. produkcja sektora rolnictwa, leśnictwa i rybactwa obniżyła się w 2010 r. o 3,1 %, a następnie w 2012 r. o 4,2 %. Mniejsze spadki wartości dodanej odnotowano w innych sektorach w czasie kryzysu, szczególnie w roku 2009, 2010 i 2013 w sektorze usług finansowych i ubezpieczeniowych oraz w sektorze działalności związanej z kulturą, rozrywką i rekreacją oraz pozostałej działalności usługowej (zob. wykres 4). Dwa sektory działalności przedstawione na wykresach 4 i 5 nie odnotowały w żadnym roku rocznego spadku wartości dodanej w czasie kryzysu: działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; administracja publiczna, obrona narodowa; edukacja; opieka zdrowotna i pomoc społeczna

W 2014 r. wszystkie sektory działalności odnotowały wzrost w porównaniu z rokiem 2013. Sektory, które odnotowały najwyższy wzrost to rolnictwo, leśnictwo i rybactwo (2,8 %), usługi biznesowe (2,5 %) oraz dystrybucja, transport, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (2,1 %), a wzrost wynoszący zaledwie 0,1 % odnotowano w sektorze działalności finansowej i ubezpieczeniowej.

Wydajność pracy

Analiza wydajności pracy na osobę zatrudnioną obejmująca okres dziesięciu lat, od 2004 do 2014 r., wykazuje wzrost (w cenach bieżących) w przypadku wszystkich sektorów działalności, wahający się od 16,9 % w przypadku dystrybucji, transportu, działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi do 30,9 % w przypadku przemysłu, przy czym tylko dane dotyczące usług w zakresie informacji i komunikacji(3,0 %) oraz usług biznesowych (8,4 %) znajdują się poniżej tego zakresu (zob. wykres 6).

Aby wyeliminować wpływ inflacji, wydajność pracy na osobę można również obliczyć wykorzystując dane dotyczące wielkości produkcji w cenach stałych. Dane dotyczące wzrostu wydajności mierzonego albo na osobę zatrudnioną albo na przepracowaną godzinę pracy zawarto w tabeli 4. Wydajność pracy na osobę zatrudnioną wzrosła w ujęciu realnym w latach 2004-2014 w prawie wszystkich państwach członkowskich UE, wśród których tylko Grecja, Włochy i Luksemburg (2004 – 2012) odnotowały spadek. W Chorwacji również odnotowano spadek, ale może być on związany, przynajmniej częściowo, z przerwą w szeregach czasowych. W tym samym okresie, od 2004 r. do 2014 r., wydajność pracy na przepracowaną godzinę pracy wzrosła we wszystkich państwach członkowskich UE z wyjątkiem Grecji i Włoch. Z wyłączeniem państw członkowskich z przerwą w szeregach czasowych największy wzrost obu środków realnej wydajności pracy przedstawionych w tabeli 4 odnotowano w Bułgarii, Estonii, na Litwie i Słowacji.

Konsumpcja i inwestycje

Przechodząc do analizy rozwoju elementów PKB od strony wydatków, można zauważyć, że ostateczne spożycie w UE-28 wzrosło o 9,0 % w ujęciu realnym między 2004 r. a 2014 r. (zob. wykres 7), pomimo nieznacznego spadku w 2009 r. i 2012 r. Tempo wzrostu spożycia sektora instytucji rządowych i samorządowych było nieco większe i wyniosło 13,0& nbsp;% w latach 2004–2014. W tym samym okresie akumulacja brutto zmniejszyła się o 1,8 %, w dużej mierze z powodu gwałtownego spadku w 2009 r., 2012 r. i 2013 r., podczas gdy wzrost eksportu znacznie przekraczał wzrost importu w ostatnich latach.

Po spadku w 2009 r. spożycie w sektorze gospodarstwach domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowychwzrosło w 2010 r. (o 0,8 % w ujęciu realnym) i ponownie w 2011 r. (o 0,3 %) zanim spadło ponownie w 2012 r. (-0,7 %) i w 2013 r.(-0,1 %); w 2014 r. spożycie wzrosło o 1,3 %, co stanowiło największy roczny wzrost w ujęciu realnym od 2007 r. W 2010 r. nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu dla UE-28 pod względem spożycia sektora instytucji rządowych i samorządowych w ujęciu realnym i ten poziom zmiany zasadniczo pozostał stabilny (w zakresie od 0,3 % do -0,2 %) pomiędzy 2011 r. a 2013 r., a następnie ponownie wzrósł (1,0 %) w 2014 r. Pomimo wzrostu w 2011 r.(2,0 %), nakłady brutto na środki trwałe w UE-28 nie odnotowały pełnego wzrostu po gwałtownym spadku w 2009 r. (-11.9 %) i powróciły do negatywnej stopy w 2012 r. i 2013 r.; w 2014 r. nakłady brutto na środki trwałe wzrosły o 2,3 % w ujęciu realnym, co stanowi najwyższą wartość od 2007 r.

W 2014 r. spożycie w sektorze gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych w cenach bieżących stanowiło 56,9 % PKB w UE-28 , natomiast udział spożycia sektora instytucji rządowych i samorządowych kształtował się na poziomie 20,9 %, a udział akumulacji brutto wyniósł 19,3 % (zob. wykres 9).

Między państwami członkowskimi UE istniały znaczne różnice pod względem ogólnego wskaźnika intensywności inwestycji, co może po części stanowić odzwierciedlenie różnych etapów rozwoju gospodarczego tych państw, jak również dynamiki wzrostu na przestrzeni ostatnich lat (zob. wykres& nbsp;10). W 2014 r. udział nakładów brutto na środki trwałe w PKB wynosił 19,3& nbsp;% w UE-28 oraz 19,5& nbsp;% w strefie euro (EA-19). Najwyższy wskaźnik odnotowano w Estonii (25,8 %), w Republice Czeskiej (25,3 %), w Belgii i Szwecji (po 23,1 %) oraz na Łotwie (23,0 %), a najniższy na Cyprze (10,8 %) i w Grecji (11,6 %).

Ogromna większość inwestycji została dokonana przez sektor prywatny, jak pokazuje tabela 5: w 2013 r. inwestycje dokonywane przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe stanowiły 16,7 % PKB UE- 28, podczas gdy wartość dla inwestycji sektora publicznego wynosiła 3,0 %. W ujęciu względnym Estonia osiągnęła najwyższy poziom inwestycji sektora publicznego (5,5 % PKB) i inwestycji sektora przedsiębiorstw (17,8 %) , natomiast inwestycje gospodarstw domowych były najwyższe w Finlandii (6,4 %). Inwestycje gospodarstw domowych (wyrażone jako udział w PKB) w 2013 r. były znacznie niższe niż w 2003 r. w Irlandii, Hiszpanii i na Cyprze, a znacznie wyższe w Rumunii (porównanie między rokiem 2012 a 2003). Podobne porównanie pokazuje stosunkowo duży spadek w Estonii, Słowenii i na Słowacji dla inwestycji biznesowych.

Dochód

Wyniki analizy PKB UE-28 po stronie przychodów wskazują, że podział dochodów pomiędzy czynniki produkcji wynikający z procesu produkcji był zdominowany przez koszty związane z zatrudnieniem, które stanowiły 47,9 % PKB w 2014 r. Udział nadwyżki operacyjnej brutto i dochodu mieszanego wynosił 40,2 % PKB, natomiast udział podatków związanych z produkcją i importem pomniejszonych o dotacje wynosił 11,9 % (zob. wykres 11). Rumunia miała najniższy udział wydatków na koszty związane z zatrudnieniem w PKB (31,3nbsp;%), na kolejnym miejscu znajdowała się Grecja (33,4 %), a udziały w wysokości 50,0 % lub wyższe odnotowano w siedmiu państwach członkowskich UE, przy czym najwyższa wartość w wysokości 53,1 % została odnotowana w Danii.

Jak widać na wykresie 12 (opartym na cenach bieżących) do 2011 r. lub 2012 r. w przypadku agregatów dochodu odrobiono straty poniesione podczas kryzysu finansowego i gospodarczego. W 2009 r. koszty związane z zatrudnieniem zmniejszyły się o 2,9& nbsp;%, ale do 2014 r. przekraczały już poziom z 2008 r. o 8,5& nbsp;%. Jeżeli chodzi o poziom nadwyżki operacyjnej brutto i dochodu mieszanego, już w 2008 r. zaobserwowano stagnację, po czym w 2009 r. wartość tego wskaźnika obniżyła się o 7,9& nbsp;%; do 2011 r. wartość tego agregatu dochodu powróciła do poziomu powyżej wartości odnotowanej przed nastąpieniem kryzysu (w 2008 r.)., a do 2014 r. wynosiła 4,1& nbsp;% powyżej poziomu w szczytowym okresie. Spadek wartości podatków związanych z produkcją i importem pomniejszonych o dotacje rozpoczął się już w 2008 r. (-3,1& nbsp;%) i przyspieszył w 2009 r. (-9,3& nbsp;%); do 2011 r. straty te zostały odrobione, a w 2014 r. wartość tego agregatu dochodu wynosiła 9,7 % powyżej swojego poprzedniego poziomu szczytowego (2007).

Spożycie w gospodarstwach domowych

Spożycie w sektorze gospodarstw domowych Household final consumption expenditure stanowiło co najmniej połowę PKB w większości państw członkowskich UE w 2014 r.; udział ten był największy w Grecji (69,5 %), na Cyprze (68,7 %), w Portugalii (64,0 %) i na Litwie (63,7 %). Najniższy był natomiast w Luksemburgu (29,6 %, dane z 2013 r.), który odznaczał się niemniej jednak zdecydowanie najwyższym średnim spożyciem w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca ( 24,6 tys. EUR) – zob. tabela 6. W 2014 r. średnie spożycie w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca w Finlandii wynosiło 5,3 tys. EUR więcej niż 10 lat temu; najniższy wzrost w tym samym okresie odnotowano w Grecji, Irlandii i na Węgrzech.

Źródła i dostępność danych

Europejski system rachunków narodowych i regionalnych (ESA) zapewnia metodykę opracowywania rachunków narodowych w UE. Obecna wersja ESA 2010, została przyjęta w maju 2013 r. i jest wdrażana od września 2014 r. Jest ona w pełni zgodna z ogólnoświatowymi wytycznymi dotyczącymi rachunków narodowych, tj.[ http://unstats.un.org/unsd/nationalaccount/sna2008.asp 2008 SNA].

PKB i jego główne elementy

Główne agregaty rachunków narodowych są zestawiane na podstawie informacji pochodzących od jednostek instytucjonalnych, mianowicie przedsiębiorstw niefinansowych lub instytucji finansowych, sektora instytucji rządowych i samorządowych, gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych.

Dane zawarte w rachunkach narodowych obejmują informacje na temat elementów PKB, zatrudnienia, agregatów spożycia oraz oszczędności. Wiele spośród tych zmiennych oblicza się w ujęciu rocznym i kwartalnym.

PKB jest podstawową miarą stosowaną w rachunkach narodowych, która podsumowuje pozycję gospodarczą danego państwa lub regionu. PKB może być obliczany w różny sposób: ujęcia wg wyniku; podejścia od strony rozdysponowania; oraz metody przychodów.

Analiza PKB na mieszkańca eliminuje wpływ bezwzględnej wielkości populacji, ułatwiając porównania między poszczególnymi państwami. PKB na mieszkańca jest ogólnym wskaźnikiem ekonomicznym służącym do pomiaru poziomu życia. Dane dotyczące PKB w walutach krajowych można przeliczyć na standard siły nabywczej (SSN) za pomocą parytetów siły nabywczej (PPP) odzwierciedlających siłę nabywczą każdej waluty, a nie za pomocą rynkowych kursów wymiany; w ten sposób można wyeliminować różnice w poziomach cen między państwami. Wskaźnik wielkości PKB na mieszkańca w standardzie siły nabywczej (SSN) przedstawia się w odniesieniu do średniej dla UE-28 (ustalonej na poziomie 100). Jeżeli wskaźnik danego państwa jest wyższy /niższy niż 100, poziom PKB na mieszkańca tego państwa jest wyższy /niższy niż średnia dla UE-28; wskaźnik ten ma służyć do porównań między państwami raczej niż do porównań w czasie.

Obliczanie rocznej stopy wzrostu PKB w cenach stałych, tj. zmiany PKB w ujęciu realnym, ma umożliwić porównanie dynamiki zmian gospodarczych zarówno w czasie, jak i między gospodarkami różnej wielkości, niezależnie od poziomów cen.

Dane uzupełniające

Produkcję gospodarczą można również analizować według sektora działalności: na najbardziej zagregowanym poziomie analizy zidentyfikowano 10 działów NACE Rev. 2. Są to: rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo; przemysł; budownictwo; dystrybucja, transport, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; usługi w zakresie informacji i komunikacji; działalność finansowa i ubezpieczeniowa; działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; administracja publiczna, obrona narodowa, edukacja, opieka zdrowotna i pomoc społeczna; działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, pozostała działalność usługowa oraz działalność gospodarstw domowych i organizacji i zespołów eksterytorialnych. Analizę produkcji według sektorów działalności w czasie można ułatwić, stosując miarę wielkości, innymi słowy korygując wartość produkcji w taki sposób, aby usunąć wpływ zmian cen; każdy rodzaj działalności koryguje się indywidualnie, aby odzwierciedlić zmiany cen powiązanych z nim produktów.

Kolejny zestaw danych z rachunków narodowych wykorzystuje się w kontekście analiz konkurencyjności – są to mianowicie wskaźniki związane z wydajnością siły roboczej, takie jak miary wydajności pracy. Miary wydajności wyrażone w SSN są szczególnie przydatne przy porównaniach między państwami. PKB na osobę zatrudnioną ma przedstawiać ogólny obraz wydajności gospodarek krajowych. Należy jednak pamiętać, że miara ta jest uzależniona od ogólnej struktury zatrudnienia i może na przykład zostać obniżona poprzez przejście z zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy na zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy. PKB na przepracowaną godzinę pracy zapewnia bardziej przejrzysty obraz wydajności, ponieważ poziom upowszechnienia zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy jest bardzo różny w zależności od państwa i sektora działalności.

Roczne informacje na temat spożycia w sektorze gospodarstw domowych są dostępne w rachunkach narodowych opracowanych z zastosowaniem podejścia makroekonomicznego. Alternatywnym źródłem analizy spożycia w sektorze gospodarstw domowych jest badanie budżetów gospodarstw domowych (HBS): informacje te uzyskuje się, prosząc gospodarstwa domowe o prowadzenie rejestru swoich zakupów, dlatego też dostarczają one znacznie więcej szczegółowych danych na temat towarów i usług i umożliwiają przeprowadzenie różnych rodzajów analiz społeczno-ekonomicznych. Badanie budżetów gospodarstw domowych przeprowadza się i publikuje tylko raz na pięć lat – ostatnim rokiem odniesienia, którego dotyczą dostępne informacje, był rok 2010.

Kontekst

Instytucje europejskie, instytucje rządowe i samorządowe, banki centralne, jak również inne podmioty gospodarcze i społeczne w sektorach publicznym i prywatnym potrzebują zestawu porównywalnych i wiarygodnych danych statystycznych, aby na ich podstawie podejmować decyzje. Rachunki narodowe można wykorzystywać do różnego rodzaju analiz i ocen. Stosowanie uznawanych na całym świecie pojęć i definicji pozwala na przeprowadzenie analizy różnych gospodarek, np. współzależności między poszczególnymi gospodarkami państw członkowskich UE lub porównania między państwami należącymi i nienależącymi do UE.

Cykl koniunkturalny i analiza polityki makroekonomicznej

Jedno z głównych zastosowań danych z rachunków narodowych wiąże się z potrzebą wsparcia procesu podejmowania decyzji dotyczących polityki gospodarczej w Europie, jak również dążenia do osiągnięcia celów unii gospodarczej i walutowej (UGW), dzięki zapewnieniu wysokiej jakości krótkoterminowych danych statystycznych umożliwiających monitorowanie zmian makroekonomicznych i formułowanie wskazówek dotyczących polityki makroekonomicznej. Na przykład jednym z najbardziej podstawowych i najlepiej ugruntowanych zastosowań rachunków narodowych jest ilościowe określanie stopy wzrostu gospodarki, a w uproszczeniu – stopy wzrostu PKB. Kluczowe dane liczbowe zawarte w rachunkach narodowych wykorzystuje się w szczególności do opracowywania i monitorowania strategii makroekonomicznych, podczas gdy szczegółowe dane z rachunków narodowych mogą również posłużyć do opracowania strategii sektorowych lub branżowych, w szczególności poprzez analizę tablic przepływów międzygałęziowych.

Od momentu wprowadzenia UGW w 1999 r. Europejski Bank Centralny (EBC) jest jednym z głównych użytkowników rachunków narodowych. Strategia EBC w zakresie oceny ryzyka dla stabilności cen bazuje na dwóch perspektywach analitycznych, określanych również mianem „dwóch filarów”: analizy gospodarczej i monetarnej. W związku z tym szereg wskaźników monetarnych i finansowych ocenia się w odniesieniu do innych istotnych danych, które umożliwiają łączne przeprowadzenie analizy monetarnej, finansowej i gospodarczej, takich jak kluczowe agregaty rachunków narodowych. Dzięki temu można analizować wskaźniki monetarne i finansowe w kontekście pozostałej części gospodarki.

Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczych i Finansowych monitoruje zmiany gospodarcze i sporządza dwa kluczowe roczne sprawozdania gospodarcze, pomocne w wykrywaniu problemów gospodarczych: roczną analizę wzrostu gospodarczego orazsprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania. Pierwsze z tych sprawozdań to analiza postępów, jakich dokonała UE w realizacji jej długoterminowych priorytetów strategicznych oraz ocena zatrudnienia i tendencji makroekonomicznych, wraz z określeniem priorytetów na nadchodzący rok, natomiast w drugim z nich wskazane są państwa członkowskie, które mogą zostać dotknięte zakłóceniem równowagi, takim jak pogorszenie konkurencyjności lub bańkami aktywów. Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczych i Finansowych opracowuje także prognozy makroekonomiczne Komisji Europejskiejdwa razy do roku, wiosną i jesienią. Wspomniane prognozy obejmują wszystkie państwa członkowskie UE i służą przedstawieniu prognoz dla strefy euro i UE, jak również perspektyw dla krajów kandydujących oraz niektórych państw niebędących członkami UE.

Kolejnym ugruntowanym sposobem wykorzystywania tych danych statystycznych jest analiza finansów publicznych za pomocą rachunków narodowych. W obrębie UE wprowadzono specjalne zastosowanie w odniesieniu do kryteriów konwergencji w ramach UGW, z których dwa bezpośrednio odnoszą się do finansów publicznych. Kryteria te zdefiniowano w odniesieniu do danych z rachunków narodowych, mianowicie poziomu deficytu budżetowego oraz długu publicznego w stosunku do PKB. W celu uzyskania dodatkowych informacji zob. artykuł poświęcony statystyce finansów sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Polityka regionalna, strukturalna i sektorowa

Poza cyklem koniunkturalnym i analizą polityki makroekonomicznej dane z europejskich rachunków narodowych i regionalnych można również wykorzystywać do innych celów związanych z polityką, obejmujących w szczególności kwestie regionalne, strukturalne i sektorowe.

Alokacja wydatków na fundusze strukturalne odbywa się częściowo w oparciu o dane z rachunków regionalnych. Ponadto regionalne dane statystyczne są wykorzystywane do celów oceny ex post wyników polityki regionalnej i polityki spójności.

Tworzenie zachęt sprzyjających wzrostowi i tworzeniu nowych miejsc pracy jest priorytetem strategicznym zarówno dla UE, jak i państw członkowskich oraz stanowi jeden z elementów [ http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm strategii „Europa 2020”]. W celu wsparcia realizacji tych priorytetów strategicznych we wszystkich sektorach gospodarki UE wdrażane są wspólne strategie, podczas gdy państwa członkowskie przeprowadzają swoje własne krajowe reformy strukturalne.

Komisja Europejska przeprowadza analizę ekonomiczną przyczyniającą się do rozwoju wspólnej polityki rolnej (WPR), badając wydajność różnych mechanizmów wsparcia oraz opracowując długoterminową perspektywę jej realizacji. Działania te obejmują badania, analizy i oceny skutków związane z rolnictwem i gospodarką obszarów wiejskich w UE i w państwach niebędących członkami UE, częściowo na podstawie rachunków ekonomicznych dla rolnictwa.

Wyznaczanie celów, analiza porównawcza i wkład budżetowy

W strategiach unijnych coraz częściej wyznacza się cele średnio- i długoterminowe zarówno wiążące, jak i niewiążące. W przypadku niektórych z nich poziom PKB stanowi punkt odniesienia, na przykład przy wyznaczaniu celu dla wydatków na badania i rozwój na poziomie 3,00 % PKB.

Rachunki narodowe są również wykorzystywane przy ustalaniu zasobów UE, przy czym podstawowe reguły w tym zakresie są określone w decyzji Rady. Całkowitą kwotę zasobów własnych niezbędną do finansowania budżetu unijnego ustala się na podstawie całkowitych wydatków pomniejszonych o pozostałe przychody, przy czym maksymalna kwota zasobów własnych jest powiązana z poziomem dochodu narodowego brutto UE.

Poza wykorzystaniem do ustalania wkładu budżetowego w ramach UE rachunki narodowe są również używane do określania kwot wkładu na rzecz innych organizacji międzynarodowych, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ). Kwoty wkładu do budżetu ONZ oblicza się na podstawie dochodu narodowego brutto po zastosowaniu szeregu korekt i ograniczeń.

Analitycy i prognostycy

Rachunki narodowe są również powszechnie wykorzystywane przez analityków i badaczy do analizy sytuacji gospodarczej i zmian gospodarczych. Partnerzy społeczni, tacy jak przedstawiciele przedsiębiorstw (na przykład stowarzyszenia branżowe) lub przedstawiciele pracowników (na przykład związki zawodowe), również korzystają z rachunków narodowych przy przeprowadzaniu analizy zmian wywierających wpływ na stosunki pracy. Wśród innych zastosowań rachunków narodowych należy wymienić wykorzystywanie tych danych przez badaczy i analityków do celów analizy cyklu koniunkturalnego i długoterminowych cykli gospodarczych oraz zestawiania jej wyników z obserwowanymi zmianami gospodarczymi, politycznymi lub technologicznymi.