Archive:Statystyki dotyczące kształcenia i szkolenia na szczeblu regionalnym

Dane z marca 2014 roku. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, Główne tabele i Baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: czerwiec 2015 r.

Poniższy artykuł jest częścią zbioru artykułów prezentujących dane statystyczne, których podstawę stanowi regionalny rocznik statystyczny Eurostatu. W artykule tym przedstawiono wybrane regionalne statystyki z zakresu kształcenia i szkolenia, które są dostępne w Eurostacie. Kształcenie, szkolenie zawodowe i bardziej ogólnie uczenie się przez całe życie odgrywają zasadniczą rolę w strategiach gospodarczych i społecznych Unii Europejskiej (UE).

Główne ustalenia statystyczne

Z danych za 2011 r. dotyczących UE-28 wynika, że w zwykłych systemach edukacji obejmujących wszystkie poziomy edukacji, od poziomu podstawowego do studiów podyplomowych kształciło się około 93,7 mln uczniów i studentów; kolejne 15,4 mln dzieci objętych było edukacją przedszkolną.

Eurostat zestawia i publikuje statystyki z zakresu kształcenia i szkolenia dotyczące regionów UE, poszczególnych państw członkowskich UE oraz agregatu UE-28; ponadto dostępny jest podzbiór informacji na temat państw EFTA i krajów kandydujących. Statystyki te są ogólnie dostępne w odniesieniu do regionów NUTS 2, a w poniższym artykule przedstawiono dane dotyczące udziału w systemach kształcenia oraz osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia, naboru i poziomów wykształcenia, jak również uczenia się przez całe życie osób dorosłych. W przypadku Chorwacji statystyki dotyczące wskaźników uczestnictwa czterolatków oraz liczby studentów szkół wyższych są dostępne wyłącznie na poziomie krajowym, natomiast w przypadku Niemiec i Zjednoczonego Królestwa wskaźniki te przedstawiono w odniesieniu do regionów NUTS 1.

Uczestnictwo czterolatków w kształceniu

Mapa 1: Uczestnictwo czterolatków w edukacji przedszkolnej i kształceniu podstawowym
(poziom ISCED 0 i 1), w podziale na regiony NUTS 2, 2012 r. (1)
(% czterolatków) – źródło: Eurostat (educ_regind)

Wiek objęcia obowiązkiem szkolnym różni się w poszczególnych w państwach członkowskich UE: w Luksemburgu i w Irlandii Północnej (w Zjednoczonym Królestwie) obowiązek szkolny rozpoczyna się w czwartym roku życia, zaś w innych regionach UE między piątym a siódmym rokiem życia. Korzystanie z edukacji przedszkolnej jest zazwyczaj dobrowolne w większości państw członkowskich UE. W strategii „Europa 2020” kładzie się nacisk na zwiększenie uczestnictwa małych dzieci w przygotowaniu do rozpoczęcia obowiązkowego kształcenia. Jednym z głównych celów strategii jest zwiększenie udziału dzieci objętych edukacją przedszkolną do poziomu co najmniej 95 % do 2020 r.

W 2012 r. udział czterolatków objętych edukacją przedszkolną lub kształceniem podstawowym w całej UE-28 wynosił 91,7 %. Wskaźniki uczestnictwa czterolatków w edukacji przedszkolnej i kształceniu podstawowym były na ogół wysokie i osiągnęły poziom 95,0 % lub wyższy w Niemczech, we Włoszech, w Irlandii, Danii, Belgii, Luksemburgu, Zjednoczonym Królestwie, Hiszpanii, Niderlandach, we Francji oraz na Malcie; wskaźniki te przekroczyły również poziom 95,0 % w Islandii i Norwegii (wśród państw EFTA). Z drugiej strony w 2012 r. w Grecji, Chorwacji, Finlandii i Polsce odnotowano, że naukę na poziomie przedszkolnym i podstawowym rozpoczęło mniej niż 70,0 % czterolatków; stosunkowo niskie wskaźniki zarejestrowano także w państwach EFTA – Liechtensteinie i Szwajcarii (poniżej 60,0 % w obu tych państwach), natomiast jeszcze niższe wskaźniki odnotowano w krajach kandydujących – w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii (24,5 %) oraz w Turcji (19,2 %).

W wielu regionach Hiszpanii, Francji, Niderlandów i Zjednoczonego Królestwa praktycznie wszystkie czterolatki były objęte edukacją przedszkolną lub kształceniem podstawowym.

Jeśli chodzi o różne regiony UE, z mapy 1 wynika, że w ponad jednej czwartej (26,8 %) z 224 regionów NUTS 2, w odniesieniu do których dostępne są dane za 2012 r., odnotowano uczestnictwo czterolatków w edukacji przedszkolnej i kształceniu podstawowym na poziomie co najmniej 99,0 %. Ponad trzy czwarte spośród wspomnianych 60 regionów było położonych w zaledwie czterech państwach członkowskich UE, a mianowicie we Francji (16 regionów), w Hiszpanii (11 regionów), Zjednoczonym Królestwie (11 regionów NUTS 1) oraz Niderlandach (osiem regionów). Belgia (pięć regionów) i Włochy (cztery regiony) były jedynymi innymi państwami członkowskimi, w których wskaźniki uczestnictwa na poziomie co najmniej 99,0 % odnotowano w przypadku więcej niż jednego regionu; wskaźnik na poziomie ponad 99,0 % zarejestrowano również na Malcie (mimo że państwo to stanowi jeden region na tym poziomie szczegółowości), a pozostałymi czterema regionami były: region Burgenland w Austrii, region Southern and Eastern w Irlandii, Alentejo w Portugalii oraz Midtjylland w Danii.

Najniższy wskaźnik uczestnictwa czterolatków w edukacji przedszkolnej i kształceniu podstawowym odnotowano w Atenach.

W UE-28 zarejestrowano 19 regionów NUTS 2, w których w 2012 r. w edukacji przedszkolnej i kształceniu podstawowym uczestniczyło mniej niż 65,0 % czterolatków. Najniższy wskaźnik uczestnictwa odnotowano w greckim regionie stołecznym Attiki (30,8 %), natomiast w bardziej ogólnym ujęciu jedne z najniższych poziomów uczestnictwa czterolatków odnotowywano zazwyczaj w regionach greckich, polskich, fińskich oraz chorwackich (tylko dane ogólnokrajowe).

Spojrzenie na regiony:

Attiki (EL30), Grecja

Uniwersytet Narodowy im. Kapodistriasa w Atenach
Najnowsze wskaźniki regionalne za 2012 r. w zakresie kształcenia dotyczące greckiego regionu stołecznego Attiki wykazały rozbieżną tendencję. Region Attiki był jedynym regionem w Grecji, w którym mniej niż połowa wszystkich czterolatków uczestniczyła w edukacji przedszkolnej i kształceniu podstawowym. Wskaźnik uczestnictwa czterolatków wyniósł 30,8 %, co stanowiło około jedną trzecią średniej dla UE-28 (91,7 %).
Z drugiej strony udział studentów objętych szkolnictwem wyższym w regionie Attiki (w stosunku do liczby ludności miejscowej w wieku 20–24 lat) osiągnął poziom 121,8 %, tj. był niemal dwukrotnie wyższy niż średnia dla UE-28 (64,1 %).
© Zdjęcie: A. Savin

Warto zauważyć, że w niektórych regionach stołecznych odnotowano wskaźniki uczestnictwa czterolatków w edukacji przedszkolnej i kształceniu podstawowym niższe niż odnośne średnie krajowe. Najwyraźniej można było to zauważyć w Grecji, Hiszpanii i Portugalii oraz w mniejszym stopniu w Niemczech, we Włoszech, na Węgrzech oraz w Austrii. W przeciwieństwie do sytuacji w większej części Zjednoczonego Królestwa wskaźniki uczestnictwa w Szkocji były wyjątkowo niskie; należy zauważyć, że parlament szkocki posiada autonomię w kwestii polityki oświatowej, a szkocki system edukacji zdecydowanie różni się od systemu obowiązującego w pozostałej części Zjednoczonego Królestwa.

Osoby przedwcześnie kończące naukę w systemach kształcenia i szkolenia

Osoby młode w wieku 15–17 lat stają często przed wyborem między dalszą nauką, szkoleniem a poszukiwaniem pracy. Kształcenie obowiązkowe w pełnym wymiarze czasu trwa średnio 9 lub 10 lat w większości państw członkowskich UE i na ogół kończy się wraz z ukończeniem szkoły średniej I stopnia. Okres ten jest nieco dłuższy na Łotwie, Malcie oraz w większej części Zjednoczonego Królestwa (11 lat), Luksemburga, Portugalii i Irlandii Północnej (12 lat), na Węgrzech, a także w Niderlandach (13 lat).

Na początku 2012 r. około 12,7 % osób w wieku 18–24 lat w UE nie było objętych kształceniem ani szkoleniem

Wskaźnik dotyczący osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia odnosi się do odsetka osób w wieku 18–24 lat, których wykształcenie nie wykracza poza wykształcenie średnie I stopnia i które nie uczestniczyły w dalszym kształceniu ani szkoleniu (przed badaniem, na podstawie którego zestawiono dane).

W strategii „Europa 2020” wyznaczono cel, który zakłada, że do 2020 r. odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia zmniejszy się do poziomu poniżej 10 %. W 2012 r. w UE-28 odsetek osób w wieku 18–24 lat uznanych za osoby przedwcześnie kończące naukę w systemach kształcenia i szkolenia wynosił 12,7 %, przy czym odsetek mężczyzn (14,4 %) przedwcześnie kończących naukę był nieco wyższy niż odsetek kobiet w tej samej sytuacji (10,9 %).

Najniższe odsetki osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia odnotowano w Europie Wschodniej

Jak wynika z mapy 2, w 2012 r. w UE-28 istniały znaczne różnice pod względem odsetka osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia; należy zauważyć, że zakres stosowania tego wskaźnika uległ w ostatnim roku znacznej poprawie, co umożliwiło przedstawienie danych w odniesieniu do regionów NUTS 2. Na początku 2012 r. w regionie stołecznym Republiki Czeskiej – Praha – odnotowano najniższy odsetek osób w wieku 18–24 lat kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia, który wyniósł 2,4 %. W UE-28 zarejestrowano 13 regionów NUTS 2, w których odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia był niższy niż 5,0 %. Prawie wszystkie te regiony znajdowały się w Europie Wschodniej, przy czym wśród nich znalazły się cztery regiony Republiki Czeskiej (w tym Praha), trzy regiony Polski, oba regiony Chorwacji i po jednym regionie Bułgarii, Słowenii i Słowacji. Jedynym regionem spoza Europy Wschodniej, w którym odsetek wyniósł poniżej 5,0 %, był austriacki region Steiermark (który obejmuje południowo-wschodnią część państwa i graniczy ze Słowenią).

Mapa 2: Osoby przedwcześnie kończące naukę w systemach kształcenia i szkolenia, w podziale na regiony NUTS 2, 2012 r. (1)
(% osób w wieku 18–24 lat) - źródło: Eurostat (edat_lfse_16)

W 2012 r. w blisko dwóch piątych regionów UE odnotowano niższe niż 10 % wskaźniki osób w wieku 18–24 uznanych za przedwcześnie kończące naukę w systemach kształcenia i szkolenia

W 2012 r. w 104 regionach spośród 264 regionów na poziomie NUTS 2 w UE-28, w odniesieniu których dane są dostępne, odnotowano, że odsetek osób w wieku 18–24 lat uznanych za przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia wyniósł mniej niż 10,0 % (pierwsze dwa odcienie na mapie 2). Regiony takie występują w UE dość powszechnie, z wyjątkiem Europy Południowej, gdzie wskaźniki poniżej 10,0 % zarejestrowano jedynie w trzech regionach położonych w Grecji. Najniższy odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia zazwyczaj występował w pasie biegnącym od Skandynawii przez Litwę i Polskę, po czym następował podział w kierunku zachodnim do Niemiec i państw Beneluksu oraz w kierunku południowym do Republiki Czeskiej, Słowacji, Węgier, Austrii, Słowenii i Chorwacji.

Jedne z najwyższych odsetków osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia często odnotowuje się na najbardziej oddalonych obszarach geograficznych

Na drugim końcu skali najwyższe odsetki osób w wieku 18–24 lat, które w 2012 r. sklasyfikowano jako przedwcześnie kończące naukę w systemach kształcenia i szkolenia zarejestrowano w autonomicznych miastach i na autonomicznych wyspach Hiszpanii i Portugalii. Wspomniane oddalone regiony można określić, przynajmniej częściowo, jako regiony nieoferujące szerokiego wyboru możliwości w zakresie dalszego kształcenia i szkolenia, co może prowadzić do konieczności zmiany miejsca zamieszkania przez osoby chcące kontynuować naukę wybranych przez siebie zawodów.

W 2012 r. w UE odnotowano 35 regionów NUTS 2, w których co najmniej 20 % osób w wieku 18–24 sklasyfikowano jako osoby przedwcześnie kończące naukę w systemach kształcenia i szkolenia. Regiony te były głównie położone w Europie Południowej (26 regionów) i były skoncentrowane w Hiszpanii i Portugalii – we wszystkich regionach położonych w tych państwach odnotowano wskaźniki na poziomie powyżej 20,0 %, z wyjątkiem czterech północnych regionów Hiszpanii i dwóch regionów środkowej Portugalii. Odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia był także wyższy niż 20,0 % w czterech regionach na najbardziej oddalonych obszarach we Włoszech (w tym na wyspach Sardynii i Sycylii), na dalekiej północy wschodniego regionu Grecji Anatoliki Makedonia, Thraki oraz na wyspie Malta (obejmującej jeden region na tym poziomie szczegółowości). Poza Europą Południową ponad jedną piątą osób w wieku 18–24 lat sklasyfikowano jako osoby przedwcześnie kończące naukę w czterech regionach w Zjednoczonym Królestwie, głównie wiejskich i słabo zaludnionych (dwa spośród nich stanowią zewnętrzne granice terytorium państwa, tj. region Cornwall and Isles of Scilly oraz region Highlands and Islands (w Szkocji), a także w dwóch regionach Bułgarii i dwóch regionach Rumunii.

Na poziomie ogólnokrajowym najwyższe odsetki osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia odnotowano w regionach stołecznych Belgii i Austrii

Zaskakujący może być fakt, iż jedynym regionem, w którym na początku 2012 r. przynajmniej 20,0 % osób w wieku 18–24 lat nie uczestniczyło w kształceniu i szkoleniu, był stołeczny region Belgii; w regionie Région de Bruxelles-Capitale / Brussels Hoofdstedelijk Gewest zarejestrowano najwyższy wskaźnik (20,1 %) osób przedwcześnie kończących naukę we wszystkich regionach NUTS 2 w Belgii. Sytuacja ta wyraźnie odbiegała od ogólnej prawidłowości dotyczącej regionów stołecznych, w których często rejestruje się stosunkowo niskie wskaźniki osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia, co prawdopodobnie odzwierciedla szeroki wachlarz możliwości dalszej edukacji dostępnych w większości miast stołecznych. Wśród państw członkowskich UE, dla których dane są dostępne, Belgia była jednym z dwóch państw, w których w 2012 r. w regionach stołecznych odnotowano najwyższy wskaźnik osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia; drugim takim regionem był Wien w Austrii, w którym odsetek osób przedwcześnie kończących naukę wyniósł 10,9 % (poniżej średniej dla UE-28).

Odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia najbardziej gwałtownie obniżył się w regionach Portugalii i Hiszpanii

Na mapie 3 przedstawiono zmianę odsetka osób w wieku 18–24 lat przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia; porównania dokonano zasadniczo na podstawie trzyletniego okresu 2009–2012. Odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w UE-28 malał w czasie trzech następujących po sobie lat w tym okresie i łącznie spadł o 1,5 punktu procentowego do poziomu 12,7 % w 2012 r. Ta tendencja spadkowa, którą zaobserwowano w odniesieniu do całej UE-28, powtarza się w dwóch trzecich regionów NUTS 2, ponieważ spadek odsetka osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia odnotowano w 176 spośród 263 regionów, dla których dane są dostępne (należy zauważyć, że istnieją pewne odchylenia od standardowego okresu odniesienia 2009–2012, jak wskazano w przypisie do mapy 3).

Mapa 3: Zmiana odsetka osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia, w podziale na regiony NUTS 2, lata 2009–2012 (1)
(różnica w punktach procentowych między rokiem 2012 a 2009, % osób w wieku 18–24 lat) - źródło: Eurostat (edat_lfse_16)

Największe spadek odsetków osób w wieku 18–24, które w okresie 2009–2012 przedwcześnie zakończyły naukę w systemach kształcenia i szkolenia, miały miejsce w regionach Portugalii i Hiszpanii, gdzie zarejestrowano jedne z najwyższych odsetków osób przedwcześnie kończących naukę. Największy spadek w okresie 2009–2012 odnotowano w portugalskim regionie Norte, w którym odsetek osób przedwcześnie kończących naukę zmalał o 14,3 punktu procentowego i osiągnął poziom 21,3 %. W trzech pozostałych regionach Portugalii (Região Autónoma dos Açores i Região Autónoma da Madeira oraz region Alentejo znajdujący się na kontynencie), jak również w hiszpańskim regionie Illes Balears w okresie 2009–2012 także odnotowano spadek odsetka osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia wynoszący co najmniej 10,0 punktów procentowych.

Odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia wzrósł w latach 2009–2012 w prawie jednej trzeciej (w 83 spośród 263) regionów NUTS 2, dla których dane są dostępne. Zwyżki te były ogólnie niewielkie, ponieważ jedynie w dziewięciu regionach odnotowano wzrost odsetka osób przedwcześnie kończących naukę o 4,0 punkty procentowe lub więcej (co przedstawiono za pomocą najciemniejszego odcienia na mapie 3). Wśród tych regionów znalazły się trzy regiony Zjednoczonego Królestwa, w tym jedyny region w UE, w którym odnotowano dwucyfrowy wzrost wskaźnika – region Highlands and Islands – gdzie w okresie 2008–2011 odsetek osób w wieku 18–24 lat, które zakończyły kształcenie i szkolenie, wzrósł o 13,7 punktu procentowego. Kolejnymi dwoma regionami w Zjednoczonym Królestwie były regiony Cornwall and Isles of Scilly i East Yorkshire and Northern Lincolnshire, natomiast pozostałe sześć regionów stanowiły regiony położone w Belgii (stołeczny Région de Bruxelles-Capitale / Brussels Hoofdstedelijk Gewest), Bułgarii, Hiszpanii, Francji, we Włoszech iw Polsce.

Bułgaria była jedynym państwem członkowskim UE, w którym odsetek mężczyzn przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia był niższy niż odpowiadający mu odsetek kobiet

Informacje na temat odsetka osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia mogą być analizowane również pod względem odmiennych wskaźników dotyczących mężczyzn i kobiet. W UE-28 odsetek kobiet w wieku 18–24 lat, które uznano za osoby przedwcześnie kończące naukę, był w 2012 r. niższy niż odpowiadający mu odsetek mężczyzn średnio o 3,5 punktu procentowego. Największą różnicę między płciami odnotowano w Europie Południowej, gdzie wskaźniki dotyczące mężczyzn były na ogół znacznie wyższe: tak było zwłaszcza w Portugalii, na Malcie, na Cyprze, w Hiszpanii i we Włoszech, ale sytuacja taka występowała również na Łotwie i w Estonii. Z kolei Bułgaria była jedynym państwem członkowskim UE, w którym odsetek mężczyzn przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia był niższy niż odpowiadający mu odsetek kobiet (w 2012 r. różnica ta wynosiła zaledwie 0,9 punktu procentowego).

Odsetek mężczyzn przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia był wyższy niż odpowiadający mu odsetek kobiet w 85 % regionów UE

Na wykresie 1 przedstawiono regiony o najbardziej nietypowych podziałach między płciami: obejmuje on 10 regionów, w których różnice (wyrażone w punktach procentowych) w odsetkach mężczyzn i kobiet były największe (lewa strona wykresu), oraz 10 regionów, w których różnice w odsetkach kobiet i mężczyzn były największe (prawa strona wykresu). Tylko w 33 spośród 220 regionów NUTS 2 lub w 15 % regionów, dla których dane są dostępne, odnotowano, że w 2012 r. odsetek mężczyzn przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia był niższy niż odpowiadający mu odsetek kobiet. Największą różnicę odnotowano w bułgarskim regionie Severozapaden, w którym odsetek mężczyzn był niższy niż odsetek kobiet o 9,4 punktu procentowego.

Wykres 1: Osoby przedwcześnie kończące naukę w systemach kształcenia i szkolenia, w podziale na wybrane regiony NUTS 2, w których występują nietypowe różnice w sytuacji kobiet i mężczyzn, 2012 r. (1)
(% mężczyzn / kobiet w wieku 18–24 lat) - źródło: Eurostat (edat_lfse_16)

Najwyższy odsetek mężczyzn przedwcześnie kończących naukę odnotowano w regionie Extremadura

Odsetki mężczyzn przedwcześnie kończących naukę były na ogół znacznie wyższe niż odpowiadające im odsetki kobiet, a w 2012 r. różnica między płciami osiągnęła wartości dwucyfrowe w przypadku dziewięciu regionów NUTS 2 (jak wskazano po lewej stronie wykresu 1). Regiony te cechowały się najwyższymi ogólnymi odsetkami osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia i były one położone wyłącznie w Europie Południowej, głównie w Hiszpanii i Portugalii. Największą różnicę w odsetkach kobiet i mężczyzn odnotowano w regionie Extremadura (Hiszpania), w którym odsetek mężczyzn przedwcześnie kończących naukę wynosił 41,3 %, tj. o około 18,8 punktu procentowego mniej niż odsetek kobiet; odsetek mężczyzn przedwcześnie kończących naukę w regionie Extremadura był najwyższy wśród wszystkich regionów NUTS 2.

Poza wspomnianymi dwoma hiszpańskimi autonomicznymi miastami położonymi w oddalonych regionach najwyższy odsetek kobiet przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia odnotowano w hiszpańskim regionie Illes Balears (29,6 %). W latach 2009–2012 całkowity odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w tym regionie zmalał o 10,7 punktu procentowego (trzeci największy spadek wśród wszystkich regionów NUTS 2) – z dokładniejszej analizy wynika, że tempo spadku w tym regionie było niemal trzykrotnie wyższe wśród mężczyzn niż wśród kobiet.

Studenci szkół wyższych

Szkolnictwo wyższe zapewnia poziom wykształcenia oferowany przez uniwersytety, wyższe szkoły zawodowe, instytuty technologiczne oraz inne instytucje, które przyznają stopnie naukowe lub dyplomy zawodowe wyższego stopnia. Dostęp do szkolnictwa wyższego wymaga zwykle ukończenia z powodzeniem szkoły średniej II stopnia lub szkoły policealnej. W 2012 r. (w roku akademickim 2011/2012) liczba studentów szkół wyższych w UE-28 wynosiła 20,0 mln.

Mapa 4 przedstawia liczbę studentów uniwersytetów lub podobnych instytucji (szkolnictwa wyższego) w każdym regionie w stosunku do liczby mieszkańców w wieku 20–24 lat, co daje pojęcie o atrakcyjności każdego regionu dla studentów szkół wyższych. W niektórych regionach odnotowano bardzo wysokie wskaźniki (znacznie przekraczające 100 %), ponieważ znajdują się w nich duże ośrodki uniwersyteckie lub inne instytucje szkolnictwa wyższego; wskaźniki te świadczą o tym, że regiony te przyciągają znaczną liczbę studentów z innych regionów (lub państw). Ponadto wraz z promowaniem kształcenia i uczenia się w całym społeczeństwie (w tym wśród osób starszych), studenci szkół wyższych coraz częściej wykraczają poza zwyczajową grupę osób w wieku 20–24 lat (stosowaną jako mianownik w ramach tego wskaźnika).

Mapa 4: Całkowita liczba studentów szkół wyższych
(poziomy ISCED 5 i 6) jako odsetek populacji w wieku 20–24 lat, w podziale na regiony NUTS 2, 2012 r. (1)
(%) – źródło: Eurostat (educ_regind)

W regionach Bratislavský kraj i Praha stosunek liczby studentów szkół wyższych do liczby mieszkańców w wieku 20–24 lat był wyższy niż 2:1

W roku akademickim 2011/2012 ogólnie wysokie wskaźniki udziału studentów szkół wyższych odnotowano w północnej Hiszpanii, północnych Włoszech, północnej Grecji oraz na Litwie (jednym regionie na tym poziomie klasyfikacji NUTS) i w Finlandii – jak przedstawiono za pomocą najciemniejszego odcienia na mapie 4. Regionami o najwyższych odsetkach studentów szkół wyższych w stosunku do liczby mieszkańców w wieku 20–24 lat były jednak regiony stołeczne. Taka sytuacja panowała zwłaszcza w regionach Bratislavský kraj (Słowacja) i Praha (Republika Czeska), w których odsetek studentów szkół wyższych osiągnął najwyższe poziomy 220,5 % oraz 214,7 %; były to jedyne dwa regiony, w których liczba studentów szkół wyższych była ponad dwukrotnie wyższa niż liczba mieszkańców w wieku 20–24 lat.

Regiony stołeczne przyciągają studentów szkół wyższych

Z 18 regionów UE, które w 2012 r. zgłosiły większą liczbę studentów szkół wyższych niż mieszkańców w wieku 20–24 lat, większość (11) stanowiły regiony stołeczne: Bratislavský kraj (Słowacja), Praha (Republika Czeska), Wien (Austria), Bucuresti – Ilfov (Rumunia), Région de Bruxelles-Capitale / Brussels Hoofdstedelijk Gewest (Belgia), Attiki (Grecja), Zahodna Slovenija (Słowenia), Mazowieckie (Polska), Comunidad de Madrid (Hiszpania), Közép-Magyarország (Węgry) oraz Lazio (Włochy). Pięć z siedmiu pozostałych regionów, które zgłosiły większą liczbę studentów szkół wyższych niż mieszkańców w wieku 20–24 lat, znajdowało się w Grecji (przy czym cztery z tych zarejestrowanych wskaźników przekraczały poziom w regionie Attiki); pozostałymi dwoma regionami były regiony La Rioja (w Hiszpanii) i Province/Provincie Brabant Wallon (w Belgii).

Grecja, Niemcy, Niderlandy i Szwecja były jedynymi państwami członkowskimi, w których w regionach stołecznych nie odnotowano największego zagęszczenia studentów szkół wyższych

Mimo że w regionach stołecznych w Bułgarii, Danii, Irlandii, Francji, Portugalii, Finlandii i Zjednoczonym Królestwie (dane dostępne jedynie w odniesieniu do regionów NUTS 1) wskaźniki nie przekraczały poziomu 100 %, w każdym z tych państw w regionach tych odnotowano największe zagęszczenie studentów szkół wyższych w stosunku do ludności w wieku 20–24 lat.

Obok Grecji (zob. powyżej) jedynymi posiadającymi wiele regionów państwami członkowskimi, w których w 2012 r. odnotowano największe zagęszczenie studentów szkół wyższych w stosunku do ludności w wieku 20–24 poza ich regionami stołecznymi, były Niemcy (dane dostępne jedynie w odniesieniu do regionów NUTS 1), Niderlandy oraz Szwecja; należy zauważyć, że dla Chorwacji dostępne są tylko dane ogólnokrajowe. W Niemczech, w regionach Hamburg (79,6 %) i Bremen (74,8 %) odnotowano wskaźniki, które przekraczały poziom odnotowany w regionie Berlin (70,0 %). W Niderlandach najwyższe odsetki studentów szkół wyższych w stosunku do mieszkańców w wieku 20–24 odnotowano w regionach Groningen (89,5 %) i Utrecht (76,2 %); stanowiły one jedyne regiony, w których zarejestrowano wyższe wskaźniki niż wskaźnik dla regionu Noord-Holland (69,9 %). W Szwecji najwyższe wskaźniki odnotowano w regionach Övre Norrland (94,5 %), Östra Mellansverige (75,5 %) i Sydsverige (72,2 %), przy czym w każdym z tych regionów wskaźniki przewyższały poziom regionu Stockholm (69,1 %).

Wykształcenie wyższe

Kolejne dwie mapy zawierają informacje dotyczące odsetka ludności z wykształceniem wyższym – innymi słowy osób, które uzyskały dyplom ukończenia studiów wyższych lub podobne kwalifikacje. Jeden z celów związanych z edukacją przyjęty w ramach strategii „Europa 2020” zakłada, że do 2020 r. co najmniej 40 % osób w wieku 30–34 lat w UE zdobędzie wyższe wykształcenie.

W 2012 r. w UE-28 nieco ponad jedna trzecia (35,7 %) osób w wieku 30–34 zdobyła wyższe wykształcenie. Najnowsze liczby potwierdzają założenie, że rosnący odsetek ludności w UE osiąga wyższy poziom wykształcenia – zgodnie z celem strategii „Europa 2020” – ponieważ 10 lat wcześniej (w 2002 r.) odsetek ten był niższy o 12,2 punktu procentowego i wynosił 23,5 %.

Aglomeracje przyciągają wysoko wykwalifikowanych pracowników

Zakładając, że większość osób w wieku 30–34 lat zdobędzie wykształcenie wyższe przed ukończeniem 30. roku życia, wskaźnik ten można wykorzystać do oceny atrakcyjności (lub efektu przyciągania) regionów pod względem możliwości zatrudnienia dla absolwentów. Duże przedsiębiorstwa często wybierają miasta stołeczne jakie lokalizacje dla swoich siedzib głównych z powodów prestiżowych lub celem czerpania korzyści z ekonomii skali, jaka może występować w niektórych największych miastach Europy. Zważywszy, że miasta stołeczne na ogół oferują znaczną liczbę i szeroki wachlarz ofert pracy dla absolwentów, nie dziwi fakt, iż w wielu europejskich regionach stołecznych odnotowano wysoki odsetek osób w wieku 30–34 lat wyższym wykształceniem.

Blisko trzy czwarte osób w wieku 30–34 lat zamieszkujących region Inner London posiada wyższe wykształcenie

W 2012 r. w UE w 21 regionach NUTS 2 ponad połowa ludności w wieku 30–34 lat posiadała wyższe wykształcenie (zob. mapa 5). Wysokie zagęszczenie absolwentów szkół wyższych odnotowano w dziewięciu regionach w Zjednoczonym Królestwie, głównie na południu Anglii (w obrębie Londynu) oraz na wschodzie Szkocji. Udział osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem był najwyższy (blisko trzy na cztery osoby – 73,1 %) w regionie Inner London, co dało wynik znacznie wyższy niż w regionie, który uplasował się na drugim miejscu – País Vasco (w Hiszpanii) – gdzie odpowiadający temu udziałowi wskaźnik osiągnął poziom 61,7 %).

Mapa 5: Osoby w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem
(poziomy ISCED 5 i 6) w podziale na regiony NUTS 2, 2012 r. (1)
(% osób w wieku 30–34 lat) – źródło: Eurostat (edat_lfse_12)

Mapa 6: Zmiana odsetka osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem (poziomy ISCED 5 i 6) w podziale na regiony NUTS 2, lata 2009–2012 (1)
(różnica w punktach procentowych między rokiem 2012 a 2009, % osób w wieku 30–34 lat) – źródło: Eurostat (edat_lfse_12)

Klastry działalności gospodarczej również mogą przyciągać wysoko wykwalifikowanych pracowników

Spośród 12 pozostałych regionów, w których w 2012 r. ponad połowa ludności w wieku 30–34 lat zdobyła wyższe wykształcenie, trzy regiony znajdowały się w północnej Hiszpanii, w tym region País Vasco. Zarejestrowano również dwie prowincje belgijskie (położone wokół regionu stołecznego) oraz dwa regiony francuskie (region stołeczny Île de France i region Midi-Pyrénées). Cztery z pozostałych pięciu regionów obejmowały miasta stołeczne – miasta stołeczne nordyckich państw członkowskich oraz miasto stołeczne Irlandii – podczas gdy ostatnim regionem był region Utrecht w Niderlandach, który według badań przeprowadzonych przez Komisję Europejską uznawany jest za najbardziej konkurencyjny region w UE (aby uzyskać więcej informacji szczegółowych, zob. artykuł na temat konkurencyjności regionalnej).

Przedsiębiorstwa prowadzące podobny rodzaj działalności gospodarczej często tworzą klastry, aby czerpać korzyści z synergii oraz bliskości zarówno klientów, jak i konkurencji. Zjawisko to może zwiększyć specjalizację i przyciągnąć do regionu wykwalifikowanych pracowników. Przykłady obejmują klastry prowadzące intensywne badania, wyspecjalizowane w dziedzinie biotechnologii, badań medycznych, technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz w sektorze lotniczym lub motoryzacyjnym. Efekt przyciągania przez określone klastry nie zawsze jest oczywisty, zważywszy na stosunkowo znaczne rozmiary regionów NUTS 2, jednak klaster przedsiębiorstw lotniczych położony w obrębie Tuluzy we francuskim regionie Midi-Pyrénées oraz klaster przedsiębiorstw w regionie North Eastern Scotland, których działalność związana jest z ropą naftową, przynajmniej częściowo przyczyniły się do efektu przyciągania w tych regionach, znajdujących się wśród 21 regionów w UE, w których co najmniej połowa ludności w wieku 30–34 lat zdobyła wyższe wykształcenie.

Mobilność studentów we wschodniej i w południowej Europie?

Z wyjątkiem Hiszpanii w żadnym posiadającym wiele regionów państwie członkowskim UE położonym w Europie Wschodniej lub Południowej nie odnotowano w 2012 r., że co najmniej jedna druga ludności w wieku 30–34 zdobyła wyższe wykształcenie. Można uznać to za zaskakujące, zważywszy że wiele regionów na tych obszarach charakteryzuje większa liczba studentów szkół wyższych niż liczba mieszkańców w wieku 20–24 lat (jak wskazano na mapie 3). Ten wyraźny rozdźwięk można wyjaśnić kilkoma czynnikami:

systemy edukacji mogą być stosunkowo scentralizowane, co powoduje, że mieszkańcy jednego regionu udają się na studia w regionie stołecznym, zanim powrócą do swojego pierwotnego miejsca zamieszkania w poszukiwaniu pracy po ukończeniu studiów;
regiony te może charakteryzować wysoki poziom mobilności wśród młodych absolwentów oraz zjawisko poszukiwania przez wykwalifikowane osoby pracy w innych państwach – taka tendencja może być w szczególności dominująca w regionach, w których utrzymuje się wysokie bezrobocie, lub w regionach, w których średnie poziomy wynagrodzenia są stosunkowo niskie;
w ostatnim czasie nastąpiło upowszechnienie podejmowania studiów wyższych.

Poza południowymi i wschodnimi regionami Europy, w 2012 r. w regionach Niemiec i Austrii również odnotowano stosunkowo niski odsetek ich mieszkańców w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem. Zjawisko to można przypisać, przynajmniej częściowo, szczególnemu naciskowi położonemu na przyuczanie do zawodu w tych dwóch państwach, w których wiele zawodów nie wymaga posiadania dyplomu ukończenia studiów wyższych, tylko kwalifikacji zawodowych. Najwyższy odsetek osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem w Niemczech odnotowano w regionie Oberbayern (43,6 %), natomiast najwyższy odsetek w Austrii zarejestrowano w regionie stołecznym Wien (37,8 %).

W 19 regionach w UE wyższe wykształcenie miała mniej niż jedna piąta osób w wieku 30–34 lat

Wiele regionów, w których wskaźnik dotyczący wyższego wykształcenia osób w wieku 30–34 lat był stosunkowo niski, scharakteryzowano jako obszary, na których podstawowe rodzaje działalności lub przemysł ciężki (np. rolnictwo, górnictwo, produkcja żelaza i stali) odgrywały tradycyjnie istotną rolę w rozwoju tkanki gospodarczej regionu. W 2012 r. w 19 regionach NUTS 2 w całej UE mniej niż jedna piąta osób w wieku 30–34 lat posiadała wyższe wykształcenie. Sześć z tych regionów było położonych w Rumunii, pięć w (południowych) Włoszech, po dwa w Bułgarii i Grecji oraz po jednym w Republice Czeskiej, Słowacji, na Węgrzech oraz w Austrii. Regiony te ogółem zakwalifikowano jako obszary ekonomicznie słabo rozwinięte, jako że w 2011 r. średni poziom PKB na mieszkańca w 15 z nich wynosił poniżej 75 % średniej dla UE-28; w każdym z pozostałych czterech regionów poziom PKB na mieszkańca był również niższy niż średnia dla UE-28.

W latach 2009–2012 w blisko czterech piątych regionów w UE odnotowano wzrost odsetka osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem

Na mapie 6 przedstawiono informacje dotyczące zmiany odsetka osób z wykształceniem wyższym w tej samej grupie wiekowej (osoby w wieku 30–34 lat) na podstawie analizy różnic w latach 2009–2012. W całej UE-28 odsetek osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem wzrósł o 3,6 punktu procentowego i osiągnął poziom 35,7 %; jeśli to tempo wzrostu utrzyma się, wówczas cel strategii „Europa 2020” zakładający, że co najmniej 40 % mieszkańców UE w wieku 30–34 lat będzie miało wykształcenie wyższe, zostanie osiągnięty przed 2020 r.

W zdecydowanej większości regionów w UE zaobserwowano podobną tendencję, ponieważ odsetek osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem wzrósł w 205 spośród 263 regionów NUTS 2, dla których dane są dostępne. Najszybszy przyrost odsetka mieszkańców w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem miał miejsce w greckim regionie wyspiarskim Notio Aigaio, w którym w okresie 2009–2012 r. odsetek ten wzrósł o 17,1 punktu procentowego. Oprócz regionu Notio Aigaio, dwucyfrowy przyrost odnotowano ponadto w 17 innych regionach UE, w tym w siedmiu regionach w Zjednoczonym Królestwie, trzech regionach w Polsce, dwóch regionach w Republice Czeskiej i dwóch we Francji oraz w jednym regionie w Portugalii, jednym w Słowacji oraz jednym w Słowenii. Większość regionów, w których odnotowano szybki przyrost odsetka mieszkańców z wyższym wykształceniem w Zjednoczonym Królestwie, określono jako regiony, w których odsetek osób z wyższym wykształceniem był już wcześniej wysoki. Poza Zjednoczonym Królestwem wskaźniki dotyczące wyższego wykształcenia osiągnęły wartości bliżej średniej dla UE-28 w większości innych regionów, w których odnotowano szybki wzrost.

Spadek odsetka osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem odnotowano w regionach głównie wiejskich lub byłych zagłębiach przemysłowych

Z drugiej strony odnotowano 57 regionów NUTS 2, w których odsetek mieszkańców w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem wyższe zmniejszył się w okresie 2009–2012 (nie zarejestrowano żadnej zmiany w regionie Hannover w Niemczech). Spadek ten może wynikać z faktu, że młodzi absolwenci szkół wyższych przenoszą się do innego regionu (prawdopodobnie w poszukiwaniu pracy) lub że młode osoby po ukończeniu studiów nie wracają do pierwotnego miejsca zamieszkania (i zamiast tego osiedlają się w innym regionie), bądź też z niższych odsetków osób kończących studia. Wiele regionów, w których odnotowano spadek odsetka osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem, było obszarami o charakterze wybitnie wiejskim lub obszarami, które tradycyjnie specjalizowały się w szerokim zakresie działalności związanej z przemysłem ciężkim. Najwyższy spadek dotyczący odsetka osób z wyższym wykształceniem odnotowano w wiejskich regionach Francji Basse-Normandie i Auvergne, w prowincji Zeeland w Niderlandach oraz w regionie Merseyside w Zjednoczonym Królestwie będącym w przeważającej części obszarem metropolitalnym; stanowiły one jedyne regiony, w których w latach 2009–2012 odsetek osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem zmniejszył się o ponad 10,0 punktów procentowych.

Uczenie się przez całe życie

Mapa 7: Udział osób dorosłych w wieku 25–64 lat w kształcenie i szkoleniu, w podziale na regiony NUTS 2, 2012 r. (1)
(% osób w wieku 25–64 lat) - źródło: Eurostat (trng_lfse_04)

Celem strategicznych ram Europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia jest wspieranie państw członkowskich UE w opracowywaniu ich systemów kształcenia i szkolenia, w tym w organizowaniu inicjatyw w zakresie uczenia się przez całe życie, które zapewniają wszystkim członkom społeczeństwa środki umożliwiające wykorzystanie ich potencjału. W ramach tych określono poziom odniesienia, a mianowicie założenie, że do 2020 r. średnio co najmniej 15 % osób dorosłych w wieku 25–64 lat powinno uczestniczyć w procesie uczenia się przez całe życie.

W 2012 r. w kształceniu lub szkoleniu uczestniczyło 9,0 % mieszkańców UE w wieku 25–64 lat

W przeciwieństwie do analizy wskaźników dotyczących wykształcenia wyższego, z której wynika, że regionami o największym odsetku osób z wyższym wykształceniem były często regiony stołeczne lub inne gęsto zaludnione regiony, poziomy uczestnictwa w kształceniu i szkoleniu były dość równomiernie rozłożone w poszczególnych państwach członkowskich UE, co sugeruje, że wskaźnik ten jest ściśle powiązany z krajowymi strategiami politycznymi oraz postawami pracowników i pracodawców.

Na mapie 7 przedstawiono dane regionalne dotyczące odsetka osób w wieku 25–64 lat, które w 2012 r. uczestniczyły w kształceniu i szkoleniu; statystyki te dotyczą osób, które zgłosiły, że w trwającym cztery tygodnie okresie poprzedzającym badanie, na podstawie którego zestawiono dane, uczestniczyły w pewnej formie kształcenia lub szkolenia. Zgromadzone dane odnoszą się do każdej formy kształcenia i szkolenia, niezależnie od tego, czy ma ona znaczenie z punktu widzenia obecnego lub ewentualnego przyszłego stanowiska pracy respondenta. W 2012 r. ogólny udział mieszkańców UE-28 w wieku 25–64 lat, którzy uczestniczyli w pewnej formie kształcenia lub szkolenia wynosił 9,0 %.

Najwyższe wskaźniki uczestnictwa w kształceniu i szkoleniu odnotowano w regionach duńskich

W 2012 r. w 18 regionach na poziomie NUTS 2 w UE (spośród ogółu 266 regionów, dla których dane były dostępne) ponad 20,0 % osób w wieku 25–64 lat uczestniczyło w kształceniu lub szkoleniu. Cztery z pięciu duńskich regionów NUTS 2 znalazły się w czołówce rankingu, natomiast piąty region odnotował ósmy najwyższy wskaźnik uczestnictwa. Odsetek osób w wieku 25–64 uczestniczących w kształceniu lub szkoleniu w duńskich regionach wynosił 27,8 % – 35,4 %, a najwyższy wskaźnik uczestnictwa zarejestrowano w regionie stołecznym Hovedstaden. Podobnie jak w przypadku regionów w Danii, wysoką skłonność do uczestniczenia w kształceniu i szkoleniu stwierdzono również w regionach sąsiednich nordyckich państw członkowskich – Finlandii i Szwecji – które stanowiły kolejne 13 regionów, w których w 2012 r. co najmniej jedna piąta mieszkańców w wieku 25–64 lat uczestniczyła w kształceniu lub szkoleniu. Następne w kolejności wskaźniki uczestnictwa – nieco poniżej poziomu 20 % – odnosiły się regionów położonych głównie w Niderlandach i Zjednoczonym Królestwie (chociaż wskaźniki odnotowane w Irlandii Północnej były niższe) oraz regionu Wien (Austria) i Zahodna Slovenija (Słowenia).

W 2012 r. w 58 regionach w UE-28 odsetek osób w wieku 25–64 lat, które uczestniczyły w kształceniu lub szkoleniu, wynosił mniej niż 5,0 %. Regiony te były położone w Bułgarii, Grecji, Chorwacji, na Węgrzech i w Rumunii – we wszystkich regionach w tych państwach odnotowano wskaźniki na poziomie poniżej 5,0 % – odsetek wszystkich osób w wieku 25–64, które uczestniczyły w kształceniu lub szkoleniu, w każdym regionie na Słowacji, z wyjątkiem regionu stołecznego Bratislavský kraj, oraz we wszystkich regionach w Polsce poza trzema również wynosił poniżej 5,0 %. Najniższy wskaźnik uczestnictwa (0,9 %) odnotowano w bułgarskim regionie Severen tsentralen.

Spojrzenie na regiony:

Hovedstaden (DK01), Dania

IT Uniwersytet Kopenhaski
W regionie stołecznym Danii odnotowano największy w UE-28 odsetek osób (w wieku 25–64) uczestniczących w kształceniu i szkoleniu (35,4 % w 2012 r.); odsetek ten był prawie czterokrotnie wyższy niż średnia dla UE-28 (9,0 %).
W pozostałych czterech regionach NUTS 2 w Danii również odnotowano wysokie wskaźniki dotyczące uczenia się przez całe życie, jako że znalazły się one wśród 10 regionów UE, w których wskaźnik ten jest najwyższy.
© Zdjęcie: IT University of Copenhagen

Źródła i dostępność danych

Ponieważ struktura systemów edukacji w poszczególnych krajach jest zróżnicowana, wstępnym warunkiem porównywalności danych są ramy gromadzenia, zestawiania i przedstawiania krajowych i międzynarodowych danych statystycznych i wskaźników w zakresie edukacji. Podstawę gromadzenia danych w tej dziedzinie zapewnia Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (ISCED). Narzędzie to grupuje wszystkie programy kształcenia według dziedziny i poziomu kształcenia oraz przedstawia standardowe pojęcia i definicje. ISCED-97 jest wersją klasyfikacji wprowadzoną w 1997 r. i zastosowaną w przypadku statystyk przedstawionych w tym artykule. Pełny opis jest dostępny na stronie internetowej [http://www.uis.unesco.org/Education/Pages/international-standard-classification-of-education.aspx Instytutu Statystyki (UIS) Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) (w jęz. angielskim). W ISCED-97 rozróżnia się siedem poziomów kształcenia:

edukacja przedszkolna (poziom 0);
kształcenie podstawowe (poziom 1);
kształcenie średnie I stopnia (poziom 2) i kształcenie średnie II stopnia (poziom 3);
kształcenie policealne (nie wyższe) (poziom 4);
szkolnictwo wyższe (pierwszego stopnia) (poziom 5) oraz szkolnictwo wyższe (drugiego stopnia) (poziom 6).

W 2009 r. rozpoczęto przegląd ISCED i w listopadzie 2011 r. podczas Konferencji Generalnej UNESCO przyjęto poprawioną wersję klasyfikacji (ISCED 2011 (w jęz. angielskim)). Pierwsze statystyki opracowane na podstawie ISCED 2011 mają być opublikowane w 2015 r.

Znaczna część statystyk Eurostatu z zakresu edukacji gromadzona jest na poziomie europejskim w ramach wspólnie zarządzanego działania, w którym uczestniczy Instytut Statystyczny UNESCO (UNESCO-UIS), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz Eurostat; działanie to jest często określane mianem gromadzenia danych w ramach UOE.

Dane administracyjne są często gromadzone w ujęciu rocznym i dotyczą one lat akademickich – na przykład dane za 2012 r. obejmują rok akademicki 2011/2012.

Statystyki dotyczące osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia oraz dane na temat poziomu wykształcenia są gromadzone za pomocą unijnego badania aktywności ekonomicznej ludności, które stanowi kolejne istotne źródło europejskich statystyk w dziedzinie edukacji.

Statystyki dotyczące odsetka czterolatków zapisanych do instytucji wychowania przedszkolnego i kształcenia podstawowego obejmują instytucje, które zapewniają małym dzieciom opiekę ukierunkowaną na kształcenie. Instytucje te muszą zatrudniać pracowników z wyspecjalizowanymi kwalifikacjami w dziedzinie kształcenia. Oznacza to, że dane statystyczne nie obejmują żłobków, rodzinnych form opieki nad dziećmi ani ośrodków pobytu dziennego, w których pracownicy nie mają obowiązku posiadania kwalifikacji w dziedzinie kształcenia.

Wskaźnik dotyczący osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia odnosi się do odsetka osób w wieku 18–24 lat, których wykształcenie nie wykracza poza wykształcenie średnie I stopnia (poziomy ISCED 0, 1, 2 lub skrócony 3c) i które nie uczestniczą w dalszym kształceniu ani szkoleniu.

Statystyki dotyczące szkolnictwa wyższego odnoszą się do osób, które uczestniczą w programach kształcenia na poziomie ISCED 5 lub 6. Programy kształcenia wyższego na poziomie ISCED 5 mogą obejmować studia o profilu akademickim (o charakterze głównie teoretycznym) lub studia o profilu zawodowym (te drugie są zazwyczaj krótszymi programami ukierunkowanymi bezpośrednio na przygotowanie studentów do wejścia na rynek pracy). Programy kształcenia wyższego drugiego stopnia (poziom ISCED 6) odnoszą się do studiów wyższych, które prowadzą do uzyskania zaawansowanego stopnia naukowego (doktorskiego). Należy zauważyć, że na mapie 4 połączono dwa odrębne pojęcia, mianowicie licznik oparty na liczbie uczniów lub studentów rejestrowanych według placówki edukacyjnej, do której są zapisani, oraz mianownik oparty na statystyce ludności prowadzonej na podstawie miejsca zamieszkania. W rezultacie region, w którym osoby te uczą się lub studiują, nie zawsze odpowiada regionowi zamieszkania. Ponadto liczba uczniów lub studentów może również obejmować osoby, które nie są zapisane w rejestrze ludności (np. studenci zagraniczni, przebywający w danym regionie tymczasowo). Jest więc możliwe, że region zgłasza odsetek studentów kształcących się w instytucji szkolnictwa wyższego, który przekracza poziom 100 % ludności, w szczególności w przypadku wysokich wskaźników mobilności studentów.

Poziom wykształcenia określa się jako odsetek osób w danej grupie wiekowej, które zdobyły dany poziom wykształcenia. W odniesieniu do poziomu wykształcenia wyższego stosuje się przedział wiekowy 30–34 lat, ponieważ na ogół odnosi się to do pierwszego okresu pięcioletniego, w którym zdecydowana większość studentów ukończyła już studia.

Uczenie się przez całe życie obejmuje zdobywanie wiedzy ze względów osobistych lub zawodowych, przyjmując jako ogólny cel pogłębienie wiedzy oraz doskonalenie umiejętności i kompetencji. Statystyki z zakresu uczenia się przez całe życie odnoszą się do osób w wieku 25–64 lat, które zgłosiły, że w ciągu czterech tygodni poprzedzających badanie aktywności ekonomicznej ludności uczestniczyły w kształceniu lub szkoleniu; wartości te są dzielone przez całkowitą liczbę ludności w tej samej grupie wiekowej. Zgromadzone dane odnoszą się do każdej formy kształcenia i szkolenia, niezależnie od tego, czy ma ona znaczenie z punktu widzenia obecnego lub ewentualnego przyszłego stanowiska pracy respondenta.

Kontekst

Każde państwo członkowskie UE w znacznym stopniu odpowiada za swoje systemy kształcenia i szkolenia oraz treść swoich programów nauczania. UE wspiera inicjatywy krajowe i pomaga swoim państwom członkowskim w podejmowaniu wspólnych wyzwań za pośrednictwem tzw. otwartej metody koordynacji: UE zapewnia forum do dyskusji na temat bieżących kwestii (np. starzenia się społeczeństwa, niedoborów umiejętności lub globalnej konkurencji), umożliwiając państwom członkowskim wymianę najlepszych praktyk oraz podział obciążeń wynikających z gromadzenia informacji.

Możliwości kształcenia dla wszystkich

Od wczesnego dzieciństwa ...

W lutym 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat zatytułowany „Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem: zagwarantujmy wszystkim dzieciom w UE dobry start w przyszłość” (COM(2011) 66). W komunikacie tym odnotowano, że wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem stanowi fundament umożliwiający pomyślny przebieg uczenia się przez całe życie, integrację społeczną i rozwój osobisty, a na dalszym etapie jest czynnikiem zwiększającym szanse na zatrudnienie. Przynosi szczególnie dużo korzyści osobom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji i może pomóc dzieciom przezwyciężyć biedę i dysfunkcje w ich rodzinach.

... poprzez osoby przedwcześnie kończące naukę ...

Prawie co siódme dziecko przedwcześnie kończy naukę w systemach kształcenia lub szkolenia, co potencjalnie ma wpływ na poszczególne jednostki, społeczeństwo i gospodarkę. W styczniu 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat zatytułowany „Przeciwdziałanie zjawisku przedwczesnego kończenia nauki: kluczowy wkład w realizację strategii »Europa 2020«” (COM(2011)18). W komunikacie opisano powody, dla których uczniowie decydują się przedwcześnie opuścić szkołę oraz przedstawiono obecne i planowane środki zaradcze stosowane w UE.

... aż po dojrzałych studentów

Większość Europejczyków kształci się znacznie dłużej, niż zakłada to minimalny wymóg określony przepisami. Związane jest to z dokonywanym przez nich wyborem studiów wyższych oraz z ich zwiększonym uczestnictwem w programach uczenia się przez całe życie, np. w przypadku powrotu dojrzałych (dorosłych) studentów do edukacji – często w celu przekwalifikowania się lub nabycia umiejętności potrzebnych do zmiany kariery. Możliwości, jakie UE oferuje swoim obywatelom, w związku z pobytem, studiami i pracą w innych państwach, mogą znacznie przyczynić się do międzykulturowego zrozumienia i rozwoju osobistego, co z kolei pomoże podnieść wynik gospodarczy UE.

Kształcenie: główny filar strategii „Europa 2020”

Kształcenie jest jednym z pięciu głównych filarów europejskiej strategii na rzecz wzrostu „Europa 2020”. Dwa wskaźniki, jakie przedstawiono w tym artykule na szczeblu regionalnym, stanowią kryteria monitorowania postępów UE w kierunku gospodarki inteligentnej, zrównoważonej i sprzyjającej włączeniu społecznemu. Wspomniane kryteria ustanowiono na szczeblu UE i zakładają one osiągnięcie następujących celów:

odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia powinien do 2020 r. osiągnąć poziom poniżej 10 %; oraz
co najmniej 40 % osób w wieku 30–34 lat powinno do 2020 r. uzyskać wykształcenie wyższe lub równoważne.

Należy zauważyć, że mimo iż oba te cele określono w odniesieniu do całej UE, nie mają one zastosowania na szczeblu krajowym ani regionalnym. W rzeczywistości każde kryterium w ramach strategii „Europa 2020” przełożono na cele krajowe (i czasami regionalne), które odzwierciedlają różne sytuacje i okoliczności istniejące w każdym państwie członkowskim. Jeżeli chodzi o odsetek osób przedwcześnie kończących naukę, poziomy celów krajowych wynoszą od zaledwie 4,5 % dla Polski do 16 % dla Włoch.

„Mobilna młodzież” (w jęz. angielskim) jest jedną z siedmiu inicjatyw przewodnich w ramach strategii „Europa 2020”. Stanowi ona kompleksowy pakiet inicjatyw politycznych na rzecz edukacji i zatrudnienia młodych ludzi, który wprowadzono w 2010 r. Celem tego pakietu jest poprawa możliwości edukacyjnych młodzieży i szans na zatrudnienie w UE, zmniejszenie wysokiego bezrobocia młodzieży oraz zwiększenie wskaźnika zatrudnienia wśród młodzieży poprzez:

dopasowanie kształcenia i szkolenia do potrzeb osób młodych;
zachęcanie większej liczby osób młodych do korzystania z dotacji UE na studia i szkolenia w innym państwie;
zachęcanie państw UE do podejmowania działań mających na celu ułatwienie przejścia od etapu kształcenia do pracy.

Więcej informacji: Strategia „Europa 2020”

Kształcenie i szkolenie 2020 (ET 2020)

Strategiczne ramy europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (znane jako ET 2020) przyjęto w maju 2009 r. i określono w nich cztery cele strategiczne dotyczące kształcenia i szkolenia w UE:

urzeczywistnianie uczenia się przez całe życie i mobilności w celach edukacyjnych;
poprawa jakości i skuteczności kształcenia i szkolenia;
promowanie sprawiedliwości, spójności społecznej i aktywnej postawy obywatelskiej; oraz
zwiększanie kreatywności i innowacji na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia.

Erasmus+: program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu trwający do końca bieżącego dziesięciolecia

Erasmus+ jest programem UE opracowanym w celu doskonalenia umiejętności i zwiększania szans na zatrudnienie oraz modernizowania kształcenia, szkolenia i pracy z młodzieżą; program ten wspiera również sport (zarówno projekty na poziomie najbliższym obywatelowi, jak i wyzwania transgraniczne, takie jak ustawianie wyników zawodów sportowych lub kwestie związane z rasizmem). Jego celem jest zapewnienie nowego podejścia do budowania nowoczesnego i dynamicznego sektora edukacji, które promuje współpracę między formalnym, pozaformalnym i nieformalnym uczeniem się oraz partnerstwa między instytucjami edukacyjnymi a światem pracy. Program Erasmus+ będzie realizowany przez siedem lat (2014–2020) dzięki budżetowi w wysokości 14,7 mld EUR. Środki z budżetu programu zostaną podzielone między następujące programy:

kształcenie i szkolenie (77,5 %);
młodzież (10 %);
systemy pożyczek studenckich (3,5 %);
agencje krajowe (3,4 %);
koszty administracyjne (1,9 %);
program Jean Monnet (1,9 %), którego celem jest stymulowanie działań w zakresie nauczania, badań naukowych i rozważań w dziedzinie studiów nad integracją europejską w instytucjach szkolnictwa wyższego;
sport (1,8 %).

Program Erasmus+ jest ściśle związany z celami polityki określonymi w ramach inicjatywy ET 2020 i strategii „Europa 2020”. Program ten powinien oferować możliwości uczestnictwa dla ponad czterech milionów Europejczyków i około 125 000 różnych instytucji edukacyjnych, co spowoduje, że:

dwa miliony studentów szkół wyższych będzie studiowało i odbywało szkolenia za granicą;
650 000 uczestników kształcenia i szkolenia zawodowego odbędzie jego część za granicą;
500 000 młodych osób będzie mogło pracować w ramach wolontariatu za granicą lub wziąć udział w wymianie młodzieży;
200 000 studentów studiów magisterskich skorzysta z nowego systemu gwarancji kredytowych i z ponad 25 000 stypendiów na wspólne studia magisterskie;
800 000 wykładowców, nauczycieli, osób prowadzących szkolenia, pracowników oświatowych i osób pracujących z młodzieżą będzie mogło nauczać lub prowadzić szkolenia za granicą.

Aby osiągnąć powyższe cele, w ramach ET 2020 określono szereg benchmarków, podlegającym wymogom regularnego monitorowania i przekazywania sprawozdań do celów statystycznych, w tym również poniższe cele, które należy osiągnąć do 2020 r.:

co najmniej 95 % dzieci w wieku od czwartego roku życia do momentu rozpoczęcia obowiązkowej nauki w szkole podstawowej powinno być objętych wczesną edukacją;
odsetek 15-latków o niewystarczającej sprawności w czytaniu, matematyce i naukach przyrodniczych nie powinien przekraczać poziomu 15 %;
odsetek osób przedwcześnie kończących naukę w systemach kształcenia i szkolenia nie powinien przekraczać 10 %;
odsetek osób w wieku 30–34 lat z wyższym wykształceniem powinien wynosić co najmniej 40 %;
średnio co najmniej 15 % osób dorosłych w wieku 25–64 lat powinno uczestniczyć w procesie uczenia się przez całe życie.

W listopadzie 2011 r. przyjęto dwa nowe benchmarki dotyczące mobilności edukacyjnej (które również należy osiągnąć do 2020 r.), a w maju 2012 r. dodano kolejny poziom dotyczący szans na zatrudnienie, zgodnie z którymi:

średnio co najmniej 20 % absolwentów szkół wyższych powinno odbyć okres studiów wyższych lub szkolenia (w tym praktyki zawodowe) za granicą, trwający co najmniej trzy miesiące lub zapewniający minimum 15 punktów w ramach europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS) (w jęz. angielskim);
średnio co najmniej 6 % osób w wieku 18–34 lat mających kwalifikacje w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego powinno mieć za sobą co najmniej dwutygodniowy okres nauki lub szkolenia w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego za granicą (w tym praktyki zawodowe);
odsetek zatrudnionych absolwentów (w wieku 20–34 lat), którzy zakończyli kształcenie i szkolenie nie później niż trzy lata przed rokiem odniesienia, powinien wynosić co najmniej 82 %.

W 2013 r. Dyrekcja Generalna ds. Edukacji i Kultury Komisji Europejskiej opublikowała monitor kształcenia i szkolenia, 2013 (w jęz. angielskim, drugie wydanie tej corocznej publikacji). Zawarto w nim analizę postępów poczynionych w kierunku osiągnięcia głównego celu dotyczącego przedwczesnego kończenia nauki i szkolnictwa wyższego określonego w ramach strategii „Europa 2020”. Chociaż w sprawozdaniu tym stwierdzono, że pierwsza połowa celu była możliwa do osiągnięcia, mianowicie, że do 2020 r. odsetek osób przedwcześnie kończących naukę powinien obniżyć się do poziomu nieprzekraczającego 10 %, w monitorze potwierdzono, że około 5,5 mln studentów w UE nadal przedwcześnie kończyło naukę. Ponadto w sprawozdaniu wykazano, że UE „czyni znaczne postępy w kierunku realizacji celu zakładającego zwiększenie odsetka osób z wyższym wykształceniem do 40 %” (również do 2020 r.). W sprawozdaniu tym wykazano również, że unijne systemy kształcenia i szkolenia stoją przed wyzwaniem wynikającym z konsolidacji finansów publicznych i z poziomów bezrobocia młodzieży, podkreślając jednocześnie potrzebę ściślejszego powiązania świata pracy i świata edukacji.

Kształcenie i szkolenie – finansowanie w ramach polityki spójności

Inicjatywy w ramach polityki regionalnej w dziedzinie kształcenia i szkolenia są ukierunkowane na rozwój umiejętności i talentów, które uznaje się za mające zasadnicze znaczenie dla zapewnienia długoterminowej konkurencyjności Europy i jej spójności społecznej. Działania priorytetowe w obszarze kapitału ludzkiego są w znacznym stopniu finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), natomiast Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) wspiera inwestycje w infrastrukturę edukacyjną.

EFS finansuje inicjatywy regionalne mające na celu zapewnienie, aby osoby młode kończyły proces kształcenia i zdobywały umiejętności, które zwiększą ich szanse na rynku pracy – zmniejszenie odsetka osób przedwcześnie kończących naukę, zachęcanie młodych osób do kontynuowania nauki i zapewnianie szerszego dostępu do edukacji (np. osobom pochodzącym z grup defaworyzowanych i członkom mniejszości) poprzez zwiększanie możliwości z zakresu zatrudnienia oraz kształcenia wyższego. Wraz z oczekiwanym wzrostem w gospodarce UE odsetka miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji, wzrastać będzie zapotrzebowanie na osoby z wyższym wykształceniem.

EFS finansuje programy z zakresu szkolnictwa wyższego i wspiera partnerstwa z przemysłem w celu utworzenia silniejszych powiązań między organizatorami szkoleń a przedsiębiorstwami, aby zagwarantować, że nauczane umiejętności są umiejętnościami, jakich poszukują przedsiębiorstwa, poprzez promowanie kultury szkoleń i uczenia się przez całe życie, co powinno przynieść korzyści zarówno pracownikom, jak i pracodawcom, pomagając ludziom rozwijać karierę zawodową, przygotować się na zmianę miejsca pracy oraz wrócić na rynek pracy, w przypadku gdy są oni bezrobotni.

Kształcenie i szkolenie uznaje się za cenne elementy rozwoju regionalnego; obszary te kwalifikują się do finansowania w ramach polityki spójności, głównie z EFS oraz EFRR. W okresie 2007–2013 wartość inwestycji UE finansowanych ze środków w ramach polityki spójności przeznaczonych na kapitał ludzki, kształcenie i szkolenie wynosiła 33 383 mln EUR, co stanowiło 9,7 % całkowitego budżetu polityki spójności UE na ten okres. Większość środków finansowych skierowano na programy szkolenia i kształcenia, ponieważ na te działania przeznaczono 3,6 raza więcej środków finansowych niż na rozwój infrastruktury edukacyjnej.

Więcej informacji: Polityka spójności na rzecz kształcenia i szkolenia