Unia Europejska wspiera i uzupełnia politykę państw członkowskich w dziedzinie włączenia społecznego i ochrony socjalnej.

Obejmuje to szeroki zakres polityk mających na celu zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego, modernizację systemów ochrony socjalnej i promowanie włączenia społecznego określonych grup, w tym dzieci, osób z niepełnosprawnościami i osób bezdomnych.

Ramy polityki

Europejski filar praw socjalnych

W Europejskim filarze praw socjalnych określono 20 kluczowych zasad i praw mających istotne znaczenie dla sprawiedliwych i dobrze funkcjonujących rynków pracy i systemów ochrony socjalnej. Filar stanowi drogowskaz prowadzący UE ku silnej Europie socjalnej, która jest sprawiedliwa i inkluzywna i która oferuje wiele możliwości w XXI wieku.

Trzeci rozdział filaru dotyczy najważniejszych zasad ochrony socjalnej i włączenia społecznego.

Europejski filar praw socjalnych – plan działania

Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych ma na celu przekształcenie zasad w konkretne działania przynoszące korzyści obywatelom.

W planie działania przedstawiono trzy cele na 2030 r. w dziedzinie zatrudnienia, edukacji dorosłych i ubóstwa w oparciu o strategię „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Cel dotyczący ubóstwa na 2030 r. polega na zmniejszeniu liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o co najmniej 15 mln do 2030 r., z czego co najmniej 5 mln stanowią dzieci.

We wspólnym zobowiązaniu społecznym z Porto z maja 2021 r. przewodnicząca Komisji Europejskiej, przewodniczący Parlamentu Europejskiego, przewodniczący wówczas Radzie UE premier Portugalii, europejscy partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego wyrazili wolę osiągnięcia trzech głównych celów na 2030 r. Cele te zostały również z zadowoleniem przyjęte na posiedzeniu Rady Europejskiej w czerwcu 2021 r.

W Planie działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych zapowiedziano również kilka inicjatyw wspierających wdrażanie zasad filaru. 

W dziedzinie ochrony socjalnej i włączenia społecznego odnośne inicjatywy obejmują m.in.:

• zalecenie Rady ustanawiające europejską gwarancję dla dzieci 
• wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie dochodu minimalnego
• europejską platformę na rzecz przeciwdziałania bezdomności
• sprawozdanie UE dotyczące dostępu do podstawowych usług
• grupę wysokiego szczebla ds. przyszłości ochrony socjalnej i państwa opiekuńczego w UE
• wytyczne w sprawie stosowania oceny skutków dystrybucyjnych ex ante.

Monitorowanie realizacji polityki i jej koordynacja

Tablica wskaźników społecznych

W celu monitorowaniu wdrażania filaru, na początku 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła zaktualizowaną tablicę wskaźników społecznych, którą w czerwcu 2021 r. zatwierdzili ministrowie zatrudnienia i spraw społecznych Unii Europejskiej.

Tablica wskaźników społecznych odzwierciedla strukturę filaru i zawiera specjalny zestaw wskaźników w dziedzinie włączenia społecznego i ochrony socjalnej. Główne wskaźniki obejmują liczbę osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym – wskaźnik wykorzystywany w odniesieniu do celu na rok 2030 dotyczącego walki z ubóstwem.

Europejski semestr

Europejski semestr stanowi ugruntowane ramy koordynacji reform i inwestycji w obszarze gospodarki, zatrudnienia i spraw społecznych.  Od 2018 r. zasady filaru są uwzględniane w całym cyklu europejskiego semestru.

Wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu i sprawozdania krajowe zawierają specjalną analizę sytuacji społecznej w UE i państwach członkowskich. Krajowe wyzwania i proponowane rozwiązania w polityce społecznej są odzwierciedlone w zaleceniach dla poszczególnych krajów.

Komitet Ochrony Socjalnej

Komisja współpracuje z państwami UE za pośrednictwem Komitetu Ochrony Socjalnej, stosując otwartą metodę koordynacji w dziedzinie włączenia społecznego, opieki zdrowotnej oraz opieki długoterminowej i emerytur (społeczna OMK).

Społeczna OMK to dobrowolny proces współpracy politycznej w oparciu o uzgadnianie wspólnych celów i mierzenie postępów w ich realizacji za pomocą wspólnych wskaźników. Proces ten obejmuje również ścisłą współpracę z zainteresowanymi stronami, w tym z partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim.

Finansowanie

Wdrażanie reform politycznych jest wspierane przez europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, zwłaszcza Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) i Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.