Archive:Στατιστικές αιτιών θανάτου

Στοιχεία Ιουλίου του 2019.

Προγραμματισμένη επικαιροποίηση του άρθρου: Νοέμβριος 2020.

Highlights

Από τα κράτη μέλη της ΕΕ, το 2016 η Ουγγαρία ανέφερε τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας για τον καρκίνο του πνεύμονα και για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Το 2016 τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σημειώθηκαν στην Κύπρο και στην Ελλάδα.

Στην ΕΕ το 2016 τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας ήταν υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες για όλες σχεδόν τις κυριότερες αιτίες θανάτου.

Aίτια θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, EΕ-28, 2016
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Το παρόν άρθρο παρουσιάζει μια επισκόπηση των πρόσφατων στατιστικών για τις αιτίες θανάτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Αν συνδεθούν όλοι οι θάνατοι στον πληθυσμό με μια βασική αιτία θανάτου, μπορούν να εκτιμηθούν οι κίνδυνοι θανάτου για μια σειρά συγκεκριμένων νόσων και άλλων αιτιών· αυτά τα αριθμητικά στοιχεία μπορούν να αναλυθούν στη συνέχεια κατά ηλικία, φύλο, χώρα στην οποία επήλθε ο θάνατος/μόνιμη κατοικία του θανόντος, και περιφέρεια (NUTS επίπεδο 2), με τη χρήση των τυποποιημένων ποσοστών θνησιμότητας.

Full article

Κύρια πορίσματα

Τα τελευταία κατ’εκτίμηση στοιχεία για την EΕ-28 σχετικά με τις αιτίες θανάτου είναι διαθέσιμα για την περίοδο αναφοράς 2016. Στον πίνακα 1 φαίνεται ότι οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος και cancer (τα κακοήθη νεοπλάσματα) ήταν, με μεγάλη διαφορά, οι πρώτες αιτίες θανάτου στην EΕ.

Πίνακας 1: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2016
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Εξελίξεις από το 2006 έως το 2016

Τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας για τον καρκίνο, τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες και τα ατυχήματα στις μεταφορές ακολούθησαν πτωτική πορεία μεταξύ του 2006 και του 2016

Μεταξύ του 2006 και του 2016 σημειώθηκε στην ΕΕ-28 μείωση των τυποποιημένων ποσοστών θνησιμότητας λόγω καρκίνου κατά 10,5 % στους άνδρες και κατά 5,2 % στις γυναίκες — βλέπε σχήματα 1 και 2. Μεγαλύτερες μειώσεις καταγράφηκαν σε σχέση με θανάτους από ισχαιμικές καρδιοπάθειες, όπου τα ποσοστά θνησιμότητας μειώθηκαν κατά 29,1 % για τους άνδρες και κατά 35,2 % για τις γυναίκες. Ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις καταγράφηκαν σε σχέση με θανάτους από ατυχήματα στις μεταφορές, όπου τα ποσοστά μειώθηκαν κατά 41,8 % για τους άνδρες και κατά 42,7 % για τις γυναίκες. Το τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του μαστού μειώθηκε κατά 8,0 % για τις γυναίκες, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη μείωση μεταξύ όλων των καρκίνων. Αντίθετα, τα ποσοστά θνησιμότητας για τις παθήσεις του νευρικού συστήματος αυξήθηκαν κατά 29,6 % στους άνδρες και κατά 33,1 % στις γυναίκες. Μολονότι το τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του πνεύμονα (συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου της τραχείας και των βρόγχων) αυξήθηκε για τους άνδρες και τις γυναίκες, το ποσοστό αλλαγής διέφερε σε μεγάλο βαθμό: στους άνδρες, το ποσοστό αυξήθηκε κατά 3,9 % (με μείωση από το 2009) ενώ στις γυναίκες αυξήθηκε και μάλιστα κατά 52,0 %.

Σχήμα 1: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους, άνδρες, EΕ-28, 2006-2016
(2006 = 100)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr) και (hlth_cd_asdr2)

Σχήμα 2: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους, γυναίκες, EΕ-28, 2006-2016
(2006 = 100)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr) και (hlth_cd_asdr2)

Αιτίες θανάτου στα κράτη μέλη της ΕΕ το 2016

Το 2016, το τυποποιημένο ποσοστό για τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες στην ΕΕ-28 ήταν 119 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους

Οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος περιλαμβάνουν εκείνες που σχετίζονται με την υψηλή αρτηριακή πίεση, τη χοληστερόλη, τον διαβήτη και το κάπνισμα. Οι πιο κοινές αιτίες θανάτου από παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος είναι ισχαιμικές καρδιοπάθειες και εγκεφαλοαγγειακές παθήσεις. Οι ισχαιμικές καρδιοπάθειες ήταν η αιτία για 119 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους σε όλη την ΕΕ-28 το 2016. Τα κράτη μέλη της ΕΕ με τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ισχαιμικών καρδιοπαθειών ήταν η Λιθουανία, η Λετονία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία —όλα κατέγραψαν μεταξύ 359 και 561 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους το 2016. Στο άλλο άκρο του φάσματος, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, η Ισπανία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο, η Δανία, το Λουξεμβούργο, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Σλοβενία είχαν τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ισχαιμικών καρδιοπαθειών — όλα τα κράτη μέλη αυτά κατέγραψαν λιγότερους από 100 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2016· το ίδιο συνέβη επίσης στο Λιχτενστάιν, στη Νορβηγία και στην Ελβετία.

Η Ουγγαρία ανέφερε τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας για τον καρκίνο του πνεύμονα και για τον καρκίνο του παχέος εντέρου

Ο καρκίνος ήταν βασική αιτία θανάτου, με κατά μέσο όρο 259 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους σε όλη την ΕΕ-28 το 2016. Στις πιο κοινές μορφές καρκίνου — όλες με τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας άνω των 10 ανά 100 000 κατοίκους —περιλαμβάνονταν κακοήθη νεοπλάσματα: της τραχείας, των βρόγχων και των πνευμόνων· του παχέος εντέρου, της ορθοσιγμοειδικής διασταύρωσης, του ορθού, του πρωκτού και του πρωκτικού σωλήνα· του μαστού· του παγκρέατος· του προστάτη· του στομάχου· του ήπατος και των χοληφόρων οδών.

Στην Ουγγαρία, στην Κροατία, στη Σλοβακία και στη Σλοβενία καταγράφηκαν οι μεγαλύτερες πιθανότητες θανάτου από καρκίνο, δεδομένου ότι τα εν λόγω κράτη μέλη ανέφεραν 300 ή περισσότερους θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2016. Στην Πολωνία, στη Λετονία και στη Δανία, καθώς και στη Σερβία, τα ποσοστά θνησιμότητας ήταν πολύ κοντά σε αυτό το επίπεδο. Η Ουγγαρία σημείωσε το υψηλότερο, με μεγάλη διαφορά, τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας λόγω καρκίνου του πνεύμονα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ το 2016 (90 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους), ακολουθούμενη από την Πολωνία (69 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους, τη Δανία (67 ανά 100 000 κατοίκους), την Κροατία και τις Κάτω Χώρες (σε αμφότερες 66 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους)· η Σερβία επίσης ανέφερε σχετικά υψηλό τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας (71 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους). Το υψηλότερο τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του παχέος εντέρου σημειώθηκε επίσης στην Ουγγαρία, με 54 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους, ενώ στην Κροατία καταγράφηκε τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας 52 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους και στη Σλοβακία ποσοστό 50 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους.

Οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος ήταν η τρίτη συνηθέστερη αιτία θανάτου στην ΕΕ-28

Μετά τις παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος και τον καρκίνο, οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος ήταν η τρίτη συνηθέστερη αιτία θανάτου στην ΕΕ-28, με 83 κατά μέσο όρο θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2016. Στο πλαίσιο της εν λόγω ομάδας παθήσεων, οι χρόνιες παθήσεις του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος ήταν η συνηθέστερη αιτία θνησιμότητας, ακολουθούμενη από άλλες παθήσεις του κατώτερου αναπνευστικού και την πνευμονία. Οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος σχετίζονται με την ηλικία, η δε συντριπτική πλειονότητα των θανάτων από τις εν λόγω παθήσεις σημειώθηκε μεταξύ των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω.

Τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θανάτων λόγω παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σημειώθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο (136 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους), στην Ιρλανδία (134 ανά 100 000 κατοίκους), στην Πορτογαλία (123 ανά 100 000 κατοίκους), στη Δανία (117 ανά 100 000 κατοίκους) και στην Ελλάδα (109 ανά 100 000 κατοίκους).

Τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας σημειώθηκαν στην Κύπρο και στην Ελλάδα

Οι εξωτερικές αιτίες θανάτου περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τους θανάτους λόγω εκούσιου αυτοτραυματισμού (αυτοκτονίες) και λόγω ατυχημάτων στις μεταφορές. Μολονότι η αυτοκτονία δεν συνιστά σημαντική αιτία θανάτου και τα στοιχεία για ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ είναι πιθανόν να είναι πλημμελή, συχνά θεωρείται σημαντικός δείκτης κοινωνικών προβλημάτων. Κατά μέσο όρο, στην ΕΕ-28 σημειώθηκαν 10 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους λόγω αυτοκτονίας το 2016. Τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θανάτων λόγω αυτοκτονίας το 2016 καταγράφηκαν στην Κύπρο και στην Ελλάδα (σε αμφότερες, 4 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους), ενώ σχετικά χαμηλά ποσοστά —λιγότεροι από 8 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους— καταγράφηκαν επίσης στη Μάλτα, στην Ιταλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ισπανία και στη Σλοβακία· μεταξύ των χωρών της EΖΕΣ και των υποψήφιων χωρών, ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό καταγράφηκε στην Τουρκία (3 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους). Το τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας στη Λιθουανία (28 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους) ήταν σχεδόν τριπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ-28.

Το χαμηλότερο τυποποιημένο ποσοστό θανάτων από ατυχήματα στις μεταφορές σημειώθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Σουηδία, στην Ιρλανδία και στη Δανία

Μολονότι ατυχήματα στις μεταφορές συμβαίνουν καθημερινά, η συχνότητα των θανάτων που προκλήθηκαν από ατυχήματα στις μεταφορές στην ΕΕ-28 το 2016 (τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας 5,6 ανά 100 000 κατοίκους) ήταν μικρότερη από τη συχνότητα των αυτοκτονιών. Στη Ρουμανία, στη Λετονία, στην Πολωνία, στη Βουλγαρία, στην Κροατία και στην Ελλάδα σημειώθηκαν τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θανάτων (9,0 ή περισσότεροι θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους) λόγω ατυχημάτων στις μεταφορές το 2016, ενώ στο άλλο άκρο, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Σουηδία, στην Ιρλανδία και στη Δανία σημειώθηκαν από 2,7 έως 3,7 θάνατοι από ατυχήματα στις μεταφορές ανά 100 000 κατοίκους· μεταξύ των χωρών της ΕΖΕΣ, το Λιχτενστάιν και η Ελβετία ανέφεραν εξίσου χαμηλά ποσοστά.

Αιτίες θανάτου το 2016 ανά φύλο

Τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας ήταν υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες για όλες σχεδόν τις κυριότερες αιτίες θανάτου

Με εξαίρεση τον καρκίνο του μαστού, τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας στην ΕΕ-28 ήταν υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες για όλες τις κύριες αιτίες θανάτου το 2016 — βλέπε σχήμα 3. Τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω κατάχρησης αλκοόλ και εξάρτησης από τα ναρκωτικά ήταν πάνω από τέσσερις φορές υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες, ενώ τα ποσοστά θανάτων λόγω εκούσιου αυτοτραυματισμού και του ιού HIV στους άνδρες ήταν ανάμεσα σε τριπλάσια και τετραπλάσια απ’ ό,τι στις γυναίκες.

Σχήμα 3: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, ΕΕ-28, 2016
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Μολονότι τα ποσοστά θανάτων λόγω καρκίνου ήταν γενικώς υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες, υπάρχουν ορισμένες μορφές καρκίνου που είναι επικρατέστερες μόνο σε ένα από τα δύο φύλα, όπως ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες, ενώ ορισμένες άλλες μορφές καρκίνου αφορούν αποκλειστικά το ένα από τα δύο φύλα, όπως ο καρκίνος της μήτρας στις γυναίκες, και ο καρκίνος του προστάτη στους άνδρες. Ο καρκίνος του μαστού ήταν η αιτία 32,9 θανάτων ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους της ΕΕ-28 το 2016. Tα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας καταγράφηκαν στην Κροατία (40,4 θάνατοι ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους), στην Ιρλανδία (40,3 ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους), στην Ουγγαρία (39,4 ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους) και στη Σλοβακία (38,9 ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους). Στο άλλο άκρο του φάσματος, το 2016 σημειώθηκαν λιγότεροι από 30,0 θάνατοι λόγω καρκίνου του μαστού ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους) στην Ισπανία, στη Σουηδία, στη Φινλανδία, στην Πορτογαλία, στη Λιθουανία, στην Κύπρο και στην Εσθονία, ενώ το ίδιο ισχύει για το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία μεταξύ των χωρών της ΕΖΕΣ και για την Τουρκία μεταξύ των υποψήφιων χωρών.

Η Λιθουανία, η Λετονία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία ανέφεραν τα υψηλότερα ποσοστά ισχαιμικών καρδιοπαθειών μεταξύ ανδρών και γυναικών

Τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ισχαιμικών καρδιοπαθειών μεταξύ ανδρών και γυναικών καταγράφηκαν στη Λιθουανία, στη Λετονία, στην Ουγγαρία και στη Σλοβακία, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά θανάτων από ισχαιμικές καρδιοπάθειες μεταξύ ανδρών και γυναικών καταγράφηκαν στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες. Tα ποσοστά θανάτων από ισχαιμικές καρδιοπάθειες ήταν συστηματικά υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες σε καθένα από τα κράτη μέλη της ΕΕ (βλέπε σχήμα 4), ενώ οι μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ των δύο φύλων — σε απόλυτες τιμές — καταγράφηκαν στα τρία κράτη μέλη της Βαλτικής.

Σχήμα 4: Θάνατοι από ισχαιμικές καρδιοπάθειες — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2016
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Κατά παρόμοιο τρόπο, τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας ήταν συστηματικά υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες — βλέπε σχήμα 5. Το 2016 η μεγαλύτερη απόλυτη διαφορά μεταξύ των δύο φύλων σημειώθηκε στη Λιθουανία, όπου το ποσοστό στους άνδρες ήταν 54,5 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους σε σύγκριση με 7,8 ανά 100 000 κατοίκους στις γυναίκες. Ωστόσο, μια απλή σύγκριση μεταξύ των ποσοστών για τους άνδρες και για τις γυναίκες έδειξε ότι στην Πολωνία, το ποσοστό στους άνδρες ήταν 7,6 φορές υψηλότερο απ’ ό,τι στις γυναίκες. Η αναλογία μεταξύ των δύο φύλων ήταν χαμηλότερη στο Λουξεμβούργο, στο Βέλγιο, στη Σουηδία και στις Κάτω Χώρες, όπου τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας στους άνδρες ήταν κατ’ ανώτατο 3,0 φορές υψηλότερα απ’ ό, τι στις γυναίκες.

Σχήμα 5: Θάνατοι λόγω αυτοκτονίας — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2016
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Στατιστικές αιτιών θανάτου 2016 ατόμων ηλικίας κάτω των 65 ετών

Για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών, οι πρώτες αιτίες θνησιμότητας διέφεραν σε έναν βαθμό ως προς τη σχετική σημασία τους (βλέπε πίνακα 2). Ο καρκίνος ήταν η πρώτη αιτία θανάτου σ’ αυτή την ηλικιακή ομάδα —με κατά μέσο όρο τυποποιημένο ποσοστό 76 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους στην ΕΕ-28 το 2016— ενώ η δεύτερη αιτία ήταν οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος (44 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους). Σε αντίθεση με τα στοιχεία για το σύνολο του πληθυσμού, οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των τριών πλέον διαδεδομένων αιτιών θνησιμότητας για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών: το τυποποιημένο ποσοστό για τις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος δεν ήταν χαμηλότερο μόνο από τα ποσοστά θανάτων λόγω καρκίνου και παθήσεων του κυκλοφορικού συστήματος, αλλά και από το ποσοστό θνησιμότητας λόγω παθήσεων του πεπτικού συστήματος (δεν εμφανίζεται στον πίνακα 2), ενώ ήταν ελάχιστα υψηλότερο από το ποσοστό θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας.

Πίνακας 2: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2016
(ανά 100 000 κατοίκους ηλικίας κάτω των 65 ετών)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Τα ποσοστά θανάτων στην ΕΕ-28 για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών μειώθηκαν μεταξύ του 2006 και του 2016 για καθεμία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου, με εξαίρεση τον καρκίνο του πνεύμονα (λόγω απότομης αύξησης το 2009), όπως παρουσιάζεται στο σχήμα 6. Η μείωση ήταν ιδιαίτερα μεγάλη για τα ατυχήματα στις μεταφορές και για τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες, όπου τα ποσοστά θανάτων μειώθηκαν κατά 45,8 % και κατά 32,4 % αντίστοιχα κατά την υπό εξέταση περίοδο.

Σχήμα 6: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους ηλικίας κάτω των 65 ετών, EΕ-28, 2006-2016
(2006 = 100)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr) και (hlth_cd_asdr2)

Πηγή δεδομένων για πίνακες και γραφήματα

Αιτίες θανάτου: πίνακες και σχήματα (στα αγγλικά)

Πηγές δεδομένων

Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου βασίζονται σε δύο πυλώνες: στις ιατρικές πληροφορίες που περιέχονται στα πιστοποιητικά θανάτου, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιούνται ως βάση για τον προσδιορισμό της αιτίας του θανάτου· και στην κωδικοποίηση των αιτιών θανάτου σύμφωνα με το σύστημα ΠΟΥ-ICD. Όλοι οι θάνατοι στον πληθυσμό προσδιορίζονται με βάση την υποκείμενη αιτία θανάτου, με άλλα λόγια, «τη νόσο ή τον τραυματισμό που προκάλεσε την ακολουθία των νοσηρών γεγονότων τα οποία οδήγησαν άμεσα στον θάνατο, ή τις περιστάσεις του ατυχήματος ή της βίαιης πράξης που προκάλεσαν τον θανατηφόρο τραυματισμό» (ορισμός που εγκρίθηκε από την Συνέλευση Υγείας).

Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των στατιστικών σχετικά με τις αιτίες θανάτου βασίζεται, σε κάποιο βαθμό, στην ποιότητα των στοιχείων που παρέχονται από τους πιστοποιούντες ιατρούς. Οι ανακρίβειες μπορεί να οφείλονται σε πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων:

σε σφάλματα κατά την έκδοση του πιστοποιητικού θανάτου·
σε προβλήματα που συνδέονται με την ιατρική διάγνωση·
στην επιλογή της κύριας αιτίας θανάτου·
στην κωδικοποίηση της αιτίας θανάτου.

Μερικές φορές υπάρχει ασάφεια ως προς την αιτία θανάτου: εκτός από τη νόσο που οδήγησε άμεσα στον θάνατο, τα ιατρικά στοιχεία στο πιστοποιητικό θανάτου θα πρέπει να περιέχουν επίσης μια αιτιακή αλυσίδα που να συνδέεται με τα στάδια της νόσου έως τον θάνατο του ασθενούς. Μπορεί να αναφέρονται και άλλα ουσιαστικά στοιχεία της υγείας, που δεν έχουν σχέση με τη νόσο που οδήγησε άμεσα στον θάνατο, αλλά που ενδεχομένως είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην εξέλιξη της νόσου και, ως εκ τούτου, συνέβαλαν στον θάνατο. Πράγματι, μερικές φορές ασκείται κριτική ως προς το γεγονός ότι η κωδικοποίηση μίας μόνο νόσου ως αιτίας θανάτου φαίνεται όλο και λιγότερο ρεαλιστική, λαμβανομένων υπόψη του αυξανόμενου προσδόκιμου ζωής και των συναφών μεταβολών της νοσηρότητας. Για την πλειονότητα των θανόντων ηλικίας 65 ετών και άνω, η επιλογή μίας μόνο από διάφορες πιθανές αιτίες θανάτου ενδέχεται να είναι σε κάποιο βαθμό παραπλανητική. Για τον λόγο αυτό, ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αρχίσει να εξετάζουν την εφαρμογή κωδικοποίησης πολλαπλών αιτιών. Η Eurostat υποστηρίζει τα κράτη μέλη της ΕΕ στις προσπάθειές τους να αναπτύξουν ένα κοινό αυτοματοποιημένο σύστημα κωδικοποίησης, το IRIS με σκοπό την καλύτερη συγκρισιμότητα των στοιχείων για τις αιτίες θανάτου στην Ευρώπη.

Αναθεωρημένο ευρωπαϊκό πρότυπο πληθυσμού

Ο αριθμός των θανάτων με συγκεκριμένη αιτία θανάτου μπορεί να εκφραστεί σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού. Μπορεί να οριστεί ένα τυποποιημένο (όχι ακαθάριστο) ποσοστό θανάτων, ανεξάρτητο από τη διάρθρωση ηλικίας και φύλου του πληθυσμού: αυτό ισχύει λόγω του ότι οι περισσότερες αιτίες θανάτου διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την ηλικία και ανάλογα με το φύλο, η δε τυποποίηση διευκολύνει τις συγκρίσεις των ποσοστών διαχρονικά και μεταξύ των χωρών.

Το ευρωπαϊκό πρότυπο πληθυσμού που χρησιμοποιούνταν για την τυποποίηση των ακαθάριστων ποσοστών χρονολογείται από το 1976 και, ως εκ τούτου, ήταν αναγκαίο να προσαρμοστεί στις αλλαγές της ηλικιακής διάρθρωσης του πληθυσμού της ΕΕ που σημειώθηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Ένα αναθεωρημένο ευρωπαϊκό πρότυπο πληθυσμού (ESP) εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη της ΕΕ. Περιλαμβάνει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ-28, εκτός από την Κροατία, καθώς και τις χώρες της ΕΖΕΣ. Η βάση για τον υπολογισμό ήταν οι δημογραφικές προβολές που έγιναν το 2010 για την περίοδο 2011-2030· χρησιμοποιείται από το καλοκαίρι του 2013.

Πλαίσιο

Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου, που είναι μεταξύ των παλαιότερων διαθέσιμων ιατρικών στατιστικών, παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις διαχρονικές εξελίξεις και τις διαφορές στις αιτίες θανάτου μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Οι εν λόγω στατιστικές διαδραματίζουν βασικό ρόλο στο γενικό σύστημα πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση της υγείας στην ΕΕ. Μπορούν να χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό των προληπτικών και των ιατρικών-θεραπευτικών μέτρων ή των επενδύσεων στην έρευνα, που θα μπορούσαν να αυξήσουν το προσδόκιμο ζωής του πληθυσμού.

Δεδομένου ότι, γενικά, δεν υπάρχουν πλήρεις ευρωπαϊκές στατιστικές νοσηρότητας, τα στοιχεία σχετικά με τις αιτίες θανάτου χρησιμοποιούνται συχνά ως εργαλείο για την αξιολόγηση των συστημάτων υγείας στην ΕΕ, και μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιούνται για τη χάραξη τεκμηριωμένων πολιτικών για την υγεία.

Η ΕΕ προάγει μια σφαιρική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των σοβαρών και χρόνιων νόσων, αναλαμβάνοντας ολοκληρωμένη δράση για τους παράγοντες κινδύνου σε όλους τους τομείς, σε συνδυασμό με την καταβολή προσπαθειών για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας, με σκοπό τη βελτίωση της πρόληψης και του ελέγχου, μέσω:

της εξασφάλισης όσο το δυνατόν περισσότερο αξιόπιστων και συγκρίσιμων εθνικών στατιστικών, ώστε να μπορούν να χρησιμεύουν ως οδηγός για την αποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων πολιτικών·
της υποστήριξης εκστρατειών ενημέρωσης του κοινού και πρόληψης νόσων, ενεργά στοχοθετημένων σε ομάδες και άτομα υψηλού κινδύνου·
της συστηματικής ενσωμάτωσης πολιτικών και δράσεων με σκοπό τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία·
της εξασφάλισης συμπράξεων σε σχέση με συγκεκριμένες νόσους, π.χ. τον καρκίνο.