Archive:Στατιστικές αιτιών θανάτου

Στοιχεία εξαχθέντα τον Μάιο του 2017. Πιο πρόσφατα δεδομένα: Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat, βασικοί πίνακες και βάση δεδομένων. Προγραμματισμένη ενημέρωση του άρθρου: Aύγουστος 2018.

Το άρθρο αυτό παρουσιάζει μια επισκόπηση των πρόσφατων στατιστικών για τις αιτίες θανάτου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (EΕ). Αν συνδεθούν όλοι οι θάνατοι στον πληθυσμό με μια βασική αιτία θανάτου, μπορούν να εκτιμηθούν οι κίνδυνοι θανάτου για μια σειρά συγκεκριμένων νόσων και άλλων αιτιών· αυτά τα αριθμητικά στοιχεία μπορούν να αναλυθούν στη συνέχεια κατά ηλικία, φύλο, χώρα στην οποία επήλθε ο θάνατος / μόνιμη κατοικία του θανόντος, και περιφέρεια (NUTS επίπεδο 2), με τη χρήση των τυποποιημένων ποσοστών θνησιμότητας.

Πίνακας 1: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2014
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Γράφημα 1: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους, άνδρες, EΕ-28, 2004-2014
(2009 = 100)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr) και (hlth_cd_asdr2)

Γράφημα 2: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους, γυναίκες, EΕ-28, 2004-2014
(2009 = 100)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr) και (hlth_cd_asdr2)

Γράφημα 3: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, ΕΕ-28, 2014
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Γράφημα 4: Θάνατοι από ισχαιμικές καρδιοπάθειες — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2014
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Γράφημα 5: Θάνατοι από αυτοκτονίες — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2014
(ανά 100 000 κατοίκους)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Πίνακας 2: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας, 2014
(ανά 100 000 κατοίκους ηλικίας κάτω των 65 ετών)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr2)

Γράφημα 6: Αιτίες θανάτου — τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας ανά 100 000 κατοίκους ηλικίας κάτω των 65 ετών, EΕ-28, 2004-2014
(2009 = 100)
Πηγή: Eurostat (hlth_cd_asdr) και (hlth_cd_asdr2)

Κύρια στατιστικά στοιχεία

Τα τελευταία κατ’εκτίμηση στοιχεία για την EΕ-28 σχετικά με τις αιτίες θανάτου είναι διαθέσιμα για την περίοδο αναφοράς 2014. Στον πίνακα 1 φαίνεται ότι οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος και ο καρκίνος (τα κακοήθη νεοπλάσματα) ήταν, με μεγάλη διαφορά, οι πρώτες αιτίες θανάτου στην EΕ.

Τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας για τον καρκίνο, τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες και τα ατυχήματα στις μεταφορές ακολούθησαν πτωτική πορεία μεταξύ του 2004 και του 2014

Μεταξύ του 2004 και του 2012 σημειώθηκε στην ΕΕ-28 μείωση των τυποποιημένων ποσοστών θνησιμότητας λόγω καρκίνου κατά 12,3 % στους άνδρες και κατά 6,9 % στις γυναίκες — βλέπε γραφήματα 1 και 2. Μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στους θανάτους από ισχαιμικές καρδιοπάθειες, όπου τα ποσοστά θνησιμότητας μειώθηκαν κατά 32,7 % στους άνδρες και κατά 36,8 % στις γυναίκες, ενώ ακόμη μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στους θανάτους λόγω ατυχημάτων στις μεταφορές, όπου τα ποσοστά μειώθηκαν κατά 45,7 % στους άνδρες και κατά 48,0 % στις γυναίκες. ο τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του μαστού μειώθηκε κατά 11,7 % στις γυναίκες, καθ’ υπέρβαση της συνολικής αλλαγής για όλους τους καρκίνους. Αντίθετα, τα ποσοστά θνησιμότητας για τις παθήσεις του νευρικού συστήματος αυξήθηκαν κατά 19,7 % στους άνδρες και κατά 26,9 % στις γυναίκες. Μολονότι το τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του πνεύμονα (συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου της τραχείας και των βρόγχων) αυξήθηκε για τους άνδρες και τις γυναίκες, το ποσοστό αλλαγής διέφερε σε μεγάλο βαθμό: στους άνδρες, το ποσοστό αυξήθηκε κατά 16,9 % (με καθοδική τάση από το 2009) ενώ στις γυναίκες μάλιστα αυξήθηκε κατά 75,6 %.

Το 2014, το τυποποιημένο ποσοστό για τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες στην ΕΕ-28 ήταν 126 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους

Οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος περιλαμβάνουν εκείνες που σχετίζονται με την υψηλή αρτηριακή πίεση, τη χοληστερόλη, τον διαβήτη και το κάπνισμα· οι πιο κοινές αιτίες θανάτου από παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος είναι ισχαιμικές καρδιοπάθειες και εγκεφαλοαγγειακές παθήσεις. Οι ισχαιμικές καρδιοπάθειες ήταν η αιτία για 126 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους σε όλη την ΕΕ-28 το 2014. Τα κράτη μέλη της ΕΕ με τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ισχαιμικών καρδιοπαθειών ήταν η Λιθουανία, η Λετονία, η Ουγγαρία, και η η Σλοβακία —όλα με περισσότερους από 350 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2014. Στο άλλο άκρο του φάσματος, η Γαλλία, οι Κάτω Χώρες, η Ισπανία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Δανία και η Ιταλία είχαν τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ισχαιμικών καρδιοπαθειών — κάτω των 100 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους το 2014· αυτό ίσχυε επίσης στο Λιχτενστάιν, στη Νορβηγία και στην Ελβετία.

Η Ουγγαρία ανέφερε το υψηλότερο τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του πνεύμονα και για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού

Ο καρκίνος ήταν βασική αιτία θανάτου, με κατά μέσο όρο 262 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους σε όλη την ΕΕ-28 το 2014. Οι πιο κοινές μορφές καρκίνου — όλες με τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας άνω των 10 ανά 100 000 κατοίκους —περιελάμβαναν κακοήθη νεοπλάσματα: της τραχείας, των βρόγχων και των πνευμόνων· του παχέος εντέρου, της ορθοσιγμοειδικής διασταύρωσης, του ορθού, του πρωκτού και του πρωκτικού σωλήνα· του μαστού· του παγκρέατος· του προστάτη· του στομάχου· και του ήπατος, καθώς και των χοληφόρων οδών.

Η Ουγγαρία, η Κροατία, η Σλοβακία, η Δανία και η Σλοβενία επλήγησαν περισσότερο από τον καρκίνο — με 300 ή περισσότερους θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2014· στην Εσθονία και στη Λετονία, καθώς και στη Σερβία, τα ποσοστά θνησιμότητας ήταν πολύ κοντά σε αυτό το επίπεδο. Η Ουγγαρία σημείωσε το υψηλότερο, με μεγάλη διαφορά, τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας λόγω καρκίνου του πνεύμονα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ το 2014 (90 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους), ακολουθούμενη από τη Δανία (72 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους, την Πολωνία (69 ανά 100 000 κατοίκους), τις Κάτω Χώρες (67 ανά 100 000 κατοίκους) και την Κροατία (65 ανά 100 000 κατοίκους)· η Σερβία επίσης ανέφερε τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας 69 ανά 100 000 κατοίκους. Το υψηλότερο τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού σημειώθηκε επίσης στην Ουγγαρία, με 55 θανάτους ανά 100 000 κατοίκους, ενώ η Κροατία σημείωσε επίσης τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας άνω των 50 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους.

Οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος ήταν η τρίτη συνηθέστερη αιτία θανάτου στην ΕΕ-28

Μετά τις παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος και τον καρκίνο, οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος ήταν η τρίτη συνηθέστερη αιτία θανάτου στην ΕΕ-28, με 78 κατά μέσο όρο θανάτους ανά 100 000 κατοίκους το 2014. Στο πλαίσιο της εν λόγω ομάδας παθήσεων, οι χρόνιες παθήσεις του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος ήταν η συνηθέστερη αιτία θνησιμότητας, ακολουθούμενη από την πνευμονία. Οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος σχετίζονται με την ηλικία, η δε συντριπτική πλειονότητα των θανάτων από τις εν λόγω παθήσεις σημειώθηκε μεταξύ των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω.

Τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θανάτων λόγω παθήσεων του αναπνευστικού συστήματος μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ σημειώθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο (131 ανά 100 000 κατοίκους), στην Ιρλανδία (126 ανά 100 000 κατοίκους), στην Πορτογαλία (117 ανά 100 000 κατοίκους), στη Δανία (116 ανά 100 000 κατοίκους) και στην Ελλάδα (108 ανά 100 000 κατοίκους).

Τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας σημειώθηκαν στην Κύπρο και στην Ελλάδα

Οι εξωτερικές αιτίες θανάτου περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τους θανάτους λόγω εκούσιου αυτοτραυματισμού (αυτοκτονίες) και λόγω ατυχημάτων στις μεταφορές. Μολονότι η αυτοκτονία δεν συνιστά σημαντική αιτία θανάτου και τα στοιχεία για ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ είναι πιθανόν να είναι πλημμελή, συχνά θεωρείται σημαντικός δείκτης ζητημάτων που πρέπει να αντιμετωπιστούν ή να εξεταστούν από την κοινωνία. Κατά μέσο όρο, στην ΕΕ-28 σημειώθηκαν 11 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους λόγω αυτοκτονίας το 2014. Τα χαμηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θανάτων λόγω αυτοκτονίας το 2014 καταγράφηκαν στην Κύπρο και στην Ελλάδα (σε αμφότερες, 5 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους), ενώ σχετικά χαμηλά ποσοστά —λιγότεροι από 8 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους— καταγράφηκαν επίσης στην Ιταλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και στη Νορβηγία. Το τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας στη Λιθουανία (32 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους) ήταν σχεδόν τριπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ-28.

Το χαμηλότερο τυποποιημένο ποσοστό θανάτων από ατυχήματα στις μεταφορές σημειώθηκε στη Μάλτα και στο Ηνωμένο Βασίλειο

Μολονότι ατυχήματα στις μεταφορές συμβαίνουν καθημερινά, η συχνότητα των θανάτων που προκλήθηκαν από ατυχήματα στις μεταφορές στην ΕΕ-28 το 2014 (τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας 5,8 ανά 100 000 κατοίκους) ήταν μικρότερη από τη συχνότητα των αυτοκτονιών. Στη Λετονία, στη Ρουμανία, στη Λιθουανία και στην Πολωνία σημειώθηκαν τα μεγαλύτερα τυποποιημένα ποσοστά θανάτων (10,0 ή περισσότεροι θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους) λόγω ατυχημάτων στις μεταφορές το 2014, ενώ στο άλλο άκρο, στη Μάλτα, στη Σουηδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο σημειώθηκαν λιγότεροι από 4,0 θάνατοι από ατυχήματα στις μεταφορές ανά 100 000 κατοίκους.

Τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας ήταν υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες για όλες σχεδόν τις κυριότερες αιτίες θανάτου

Με εξαίρεση τον καρκίνο του μαστού, τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας στην ΕΕ-28 ήταν υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες για όλες τις κύριες αιτίες θανάτου το 2014 — βλέπε γράφημα 3. Τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω κατάχρησης αλκοόλ, εκούσιου αυτοτραυματισμού και εξάρτησης από τα ναρκωτικά ήταν περίπου τέσσερις φορές υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες, ενώ τα ποσοστά θανάτων λόγω καρκίνου του πνεύμονα στους άνδρες ήταν σχεδόν τριπλάσια απ’ ό,τι στις γυναίκες.

Μολονότι τα ποσοστά θανάτων λόγω καρκίνου ήταν γενικώς υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες, υπάρχουν ορισμένες μορφές καρκίνου που είναι επικρατέστερες μόνο σε ένα από τα δύο φύλα, όπως ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες, ενώ ορισμένες άλλες μορφές καρκίνου αφορούν αποκλειστικά το ένα από τα δύο φύλα, όπως ο καρκίνος της μήτρας στις γυναίκες, και ο καρκίνος του προστάτη στους άνδρες. Ο καρκίνος του μαστού ήταν η αιτία για 32,6 θανάτους ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους της ΕΕ-28 το 2014. Tα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας καταγράφηκαν στην Κροατία (44,5 θάνατοι ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους), στην Ιρλανδία (41,2 ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους) και στη Δανία (39,7 ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους). Στο άλλο άκρο του φάσματος, το 2014 σημειώθηκαν λιγότεροι από 30,00 θάνατοι λόγω καρκίνου του μαστού ανά 100 000 γυναίκες κατοίκους στην Ισπανία, στην Κύπρο, στη Φινλανδία, στην Πορτογαλία, στη Σουηδία, στη Λιθουανία και στην Τσεχική Δημοκρατία, καθώς και στη Νορβηγία.

Η Λιθουανία, η Λετονία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία ανέφεραν το υψηλότερο ποσοστό ισχαιμικών καρδιοπαθειών μεταξύ ανδρών και γυναικών

Τα υψηλότερα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ισχαιμικών καρδιοπαθειών μεταξύ ανδρών και γυναικών καταγράφηκαν στη Λιθουανία, στη Λετονία, στην Ουγγαρία και στη Σλοβακία, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά θανάτων από ισχαιμικές καρδιοπάθειες μεταξύ ανδρών και γυναικών καταγράφηκαν στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες. Tα ποσοστά θανάτων από ισχαιμικές καρδιοπάθειες ήταν συστηματικά υψηλότερα στους άνδρες σε καθένα από τα κράτη μέλη της ΕΕ — βλέπε γράφημα 4 — ενώ οι μεγαλύτερες διαφορές μεταξύ των δύο φύλων καταγράφηκαν στα τρία κράτη μέλη της Βαλτικής.

Κατά παρόμοιο τρόπο, τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας ήταν συστηματικά υψηλότερα στους άνδρες απ’ ό, τι στις γυναίκες — βλέπε γράφημα 5. Το 2014 η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των δύο φύλων σημειώθηκε στη Λιθουανία, όπου το ποσοστό στους άνδρες ήταν 59,0 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους σε σύγκριση με 9,4 ανά 100 000 κατοίκους στις γυναίκες. Ωστόσο, μια απλή σύγκριση μεταξύ των ποσοστών για τους άνδρες και για τις γυναίκες έδειξε ότι στην Πολωνία, στη Σλοβακία, στη Μάλτα, στη Ρουμανία και στη Λιθουανία, το ποσοστό στους άνδρες ήταν πάνω από 6 φορές υψηλότερο από το ποσοστό στις γυναίκες. Η αναλογία μεταξύ των δύο φύλων ήταν χαμηλότερη στη Σουηδία και στις Κάτω Χώρες, όπου τα τυποποιημένα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας στους άνδρες ήταν 2,2 φορές υψηλότερα απ’ ό, τι στις γυναίκες.

Ανάλυση κατά ηλικία

Για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών, οι πρώτες αιτίες θνησιμότητας διέφεραν σε έναν βαθμό ως προς τη σχετική σημασία τους (βλέπε πίνακα 2). Ο καρκίνος ήταν η πρώτη αιτία θανάτου σ’ αυτή την ηλικιακή ομάδα —με κατά μέσο όρο τυποποιημένο ποσοστό 79 θανάτων ανά 100 000 κατοίκους στην ΕΕ-28 το 2014— ενώ η δεύτερη αιτία ήταν οι παθήσεις του κυκλοφορικού συστήματος (46 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους). Σε αντίθεση με τα στοιχεία για το σύνολο του πληθυσμού, οι παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των τριών πλέον διαδεδομένων αιτιών θνησιμότητας για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών: για παράδειγμα, το τυποποιημένο ποσοστό για τις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος ήταν χαμηλότερο από το ποσοστό θανάτων λόγω αυτοκτονίας.

Τα ποσοστά θανάτων στην ΕΕ-28 για τα άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών μειώθηκαν μεταξύ του 2004 και του 2014 για καθεμία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου, με εξαίρεση τον καρκίνο του πνεύμονα, όπως παρουσιάζεται στο γράφημα 6. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τα τροχαία ατυχήματα και για τις ισχαιμικές καρδιοπάθειες, όπου τα ποσοστά θανάτων μειώθηκαν κατά 48,4 % και κατά 34,0 % αντίστοιχα κατά την υπό εξέταση περίοδο.

Πηγές και διαθεσιμότητα δεδομένων

Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου παρέχουν πληροφορίες για τα πρότυπα θνησιμότητας, που παρέχουν στοιχεία σχετικά με τις εξελίξεις με την πάροδο του χρόνου όσον αφορά τις υποκείμενες αιτίες θανάτου. Η πηγή αυτή τεκμηριώνεται λεπτομερέστερα σε αυτό το γενικό ενημερωτικό άρθρο το οποίο παρέχει πληροφορίες σχετικά με το πεδίο κάλυψης των στοιχείων, τη νομική τους βάση, τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε, καθώς και συναφείς έννοιες και ορισμούς.

Η Eurostat άρχισε να συλλέγει και να διαδίδει στοιχεία για τη θνησιμότητα το 1994. Τα στοιχεία αναλύονται επί του παρόντος κατά:

τον ευρωπαϊκό κατάλογο των 86 αιτιών θανάτου με βάση τη διεθνή στατιστική ταξινόμηση των νόσων και των σχετικών προβλημάτων υγείας (ICD), που ανέπτυξε και τηρεί η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ)·
φύλο·
ηλικία·
γεωγραφική περιφέρεια (NUTS επίπεδο 2).

Τα ετήσια στοιχεία παρέχονται σε απόλυτους αριθμούς, ως ακαθάριστα ποσοστά θανάτων και ως τυποποιημένα ποσοστά θανάτων. Δεδομένου ότι οι περισσότερες αιτίες θανάτου διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την ηλικία και ανάλογα με το φύλο, η χρήση τυποποιημένων ποσοστών θανάτων βελτιώνει τη συγκρισιμότητα διαχρονικά και μεταξύ των χωρών, αφού τα ποσοστά θανάτων είναι δυνατόν να υπολογίζονται ανεξάρτητα από την ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσμού.

Τον Απρίλιο του 2011 εκδόθηκε ο κανονισμός 328/2011 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις στατιστικές για τις αιτίες θανάτου, στον οποίο ορίζονται λεπτομερώς οι μεταβλητές, η ανάλυση (κατανομές) και τα μεταδεδομένα που πρέπει να υποβάλλουν τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Για ειδικές ανά χώρα σημειώσεις σχετικά με αυτή τη συλλογή στοιχείων, παρακαλείστε να ανατρέξετε στο ακόλουθο γενικό ενημερωτικό δελτίο.

Πηγές δεδομένων

Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου βασίζονται σε δύο πυλώνες: στις ιατρικές πληροφορίες που περιέχονται στα πιστοποιητικά θανάτου, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιούνται ως βάση για τον προσδιορισμό της αιτίας του θανάτου· και στην κωδικοποίηση των αιτιών θανάτου σύμφωνα με το σύστημα ΠΟΥ-ICD. Όλοι οι θάνατοι στον πληθυσμό προσδιορίζονται με βάση την υποκείμενη αιτία θανάτου, με άλλα λόγια, «τη νόσο ή τον τραυματισμό που προκάλεσε την ακολουθία των νοσηρών γεγονότων τα οποία οδήγησαν άμεσα στον θάνατο, ή τις περιστάσεις του ατυχήματος ή της βίαιης πράξης που προκάλεσαν τον θανατηφόρο τραυματισμό» (ορισμός που εγκρίθηκε από την Συνέλευση Υγείας).

Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των στατιστικών σχετικά με τις αιτίες θανάτου βασίζεται, σε κάποιο βαθμό, στην ποιότητα των στοιχείων που παρέχονται από τους πιστοποιούντες ιατρούς. Οι ανακρίβειες μπορεί να οφείλονται σε πολλούς λόγους, μεταξύ των οποίων:

σε σφάλματα κατά την έκδοση του πιστοποιητικού θανάτου·
σε προβλήματα που συνδέονται με την ιατρική διάγνωση·
στην επιλογή της κύριας αιτίας θανάτου·
στην κωδικοποίηση της αιτίας θανάτου.

Μερικές φορές υπάρχει ασάφεια ως προς την αιτία θανάτου: εκτός από τη νόσο που οδήγησε άμεσα στον θάνατο, τα ιατρικά στοιχεία στο πιστοποιητικό θανάτου θα πρέπει να περιέχουν επίσης μια αιτιακή αλυσίδα που να συνδέεται με τα στάδια της νόσου έως τον θάνατο του ασθενούς. Μπορεί να αναφέρονται και άλλα ουσιαστικά στοιχεία της υγείας, που δεν έχουν σχέση με τη νόσο που οδήγησε άμεσα στον θάνατο, αλλά που ενδεχομένως είχαν αρνητικές επιπτώσεις στην εξέλιξη της νόσου και, ως εκ τούτου, συνέβαλαν στον θάνατο. Πράγματι, μερικές φορές ασκείται κριτική ως προς το γεγονός ότι η κωδικοποίηση μίας μόνο νόσου ως αιτίας θανάτου φαίνεται όλο και λιγότερο ρεαλιστική, λαμβανομένων υπόψη του αυξανόμενου προσδόκιμου επιβίωσης και των συναφών μεταβολών της νοσηρότητας. Για την πλειονότητα των θανόντων ηλικίας 65 ετών και άνω, η επιλογή μίας μόνο από διάφορες πιθανές αιτίες θανάτου ενδέχεται να είναι σε κάποιο βαθμό παραπλανητική. Για τον λόγο αυτό, ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν αρχίσει να εξετάζουν την εφαρμογή κωδικοποίησης πολλαπλών αιτιών. Η Eurostat υποστηρίζει τα κράτη μέλη της ΕΕ στις προσπάθειές τους να αναπτύξουν ένα κοινό αυτοματοποιημένο σύστημα κωδικοποίησης, το IRIS με σκοπό την καλύτερη συγκρισιμότητα των στοιχείων περί των αιτιών θανάτου στην Ευρώπη.

Αναθεωρημένο ευρωπαϊκό πρότυπο πληθυσμού

Ο αριθμός των θανάτων με συγκεκριμένη αιτία θανάτου μπορεί να εκφραστεί σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού. Μπορεί να οριστεί ένα τυποποιημένο (όχι ακαθάριστο) ποσοστό θανάτων, ανεξάρτητο από τη διάρθρωση ηλικίας και φύλου του πληθυσμού: αυτό ισχύει λόγω του ότι οι περισσότερες αιτίες θανάτου διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την ηλικία και ανάλογα με το φύλο, η δε τυποποίηση διευκολύνει τις συγκρίσεις των ποσοστών διαχρονικά και μεταξύ των χωρών.

Το ευρωπαϊκό πρότυπο πληθυσμού που χρησιμοποιούνταν για την τυποποίηση των ακαθάριστων ποσοστών χρονολογείται από το 1976 και, ως εκ τούτου, ήταν αναγκαίο να προσαρμοστεί στις αλλαγές της ηλικιακής διάρθρωσης του πληθυσμού της ΕΕ που σημειώθηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Ένα αναθεωρημένο ευρωπαϊκό πρότυπο πληθυσμού (ESP) εγκρίθηκε από τα κράτη μέλη της ΕΕ και περιλαμβάνει τα κράτη μέλη της ΕΕ-27 και τις χώρες της ΕΖΕΣ, βάσει προβολών πληθυσμού που έγιναν το 2010 για την περίοδο 2011-2030· χρησιμοποιείται από το καλοκαίρι του 2013.

Πλαίσιο

Οι στατιστικές για τις αιτίες θανάτου, που είναι μεταξύ των παλαιότερων διαθέσιμων ιατρικών στατιστικών, παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις διαχρονικές εξελίξεις και τις διαφορές στις αιτίες θανάτου μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Οι εν λόγω στατιστικές διαδραματίζουν βασικό ρόλο στο γενικό σύστημα πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση της υγείας στην ΕΕ. Μπορούν να χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό των προληπτικών και των ιατρικών-θεραπευτικών μέτρων ή των επενδύσεων στην έρευνα, που θα μπορούσαν να αυξήσουν το προσδόκιμο ζωής του πληθυσμού.

Δεδομένου ότι, γενικά, δεν υπάρχουν πλήρεις ευρωπαϊκές στατιστικές νοσηρότητας, τα στοιχεία σχετικά με τις αιτίες θανάτου χρησιμοποιούνται συχνά ως εργαλείο για την αξιολόγηση των συστημάτων υγείας στην ΕΕ, και μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιούνται για τη χάραξη τεκμηριωμένων πολιτικών για την υγεία.

Η ΕΕ προάγει μια σφαιρική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των σοβαρών και χρόνιων νόσων, αναλαμβάνοντας ολοκληρωμένη δράση για τους παράγοντες κινδύνου σε όλους τους τομείς, σε συνδυασμό με την καταβολή προσπαθειών για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας, με σκοπό τη βελτίωση της πρόληψης και του ελέγχου, μέσω:

της εξασφάλισης όσο το δυνατόν περισσότερο αξιόπιστων και συγκρίσιμων εθνικών στατιστικών, ώστε να μπορούν να χρησιμεύουν ως οδηγός για την αποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων πολιτικών·
της υποστήριξης εκστρατειών ενημέρωσης του κοινού και πρόληψης νόσων, ενεργά στοχοθετημένων σε ομάδες και άτομα υψηλού κινδύνου·
της συστηματικής ενσωμάτωσης πολιτικών και δράσεων με σκοπό τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία·
της εξασφάλισης συμπράξεων σε σχέση με συγκεκριμένες νόσους, π.χ. τον καρκίνο.