Statistics Explained

Dane statystyczne dotyczące rozkładu dochodów

Dane z października 2012 roku. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, Główne tabele i Baza danych. Angielska wersja językowa jest bardziej aktualna.
Wykres 1: Wskaźnik i próg zagrożenia ubóstwem, 2010 r. - źródło: Eurostat (ilc_li01) i (ilc_li02)
Tablica 1: Wskaźnik zagrożenia ubóstwem po transferach socjalnych, 2008-2010
(%) - źródło: Eurostat (ilc_li02)
Tablica 2: Wskaźnik zagrożenia ubóstwem po transferach socjalnych według najczęstszych typów aktywności zawodowej, 2010 r. (1)
(%) - źródło: Eurostat (ilc_li04)
Wykres 2: Wskaźnik zagrożenia ubóstwem przed transferami socjalnymi i po nich, 2010 r. (1)
(%) - źródło: Eurostat (ilc_li02) i (ilc_li10)
Wykres 3: Nierówności w rozkładzie dochodów, 2010 r.
(wskaźnik zróżnicowania kwintylowego) - źródło: Eurostat (ilc_di11)
Wykres 4: Wskaźnik dochodu (w odniesieniu do mediany), 2010 r.
(stosunek mediany ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji osób w wieku powyżej 65 lat do mediany ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji osób w wieku poniżej 65 lat) - źródło: Eurostat (ilc_pnp2)
Wykres 5: Wskaźnik głębokości ubóstwa (w odniesieniu do mediany), 2010 r.
(%) - źródło: Eurostat (ilc_li11)

Artykuł ten poświęcony jest analizie najnowszych danych statystycznych na temat ubóstwa dochodowego i nierówności w dochodach w Unii Europejskiej (UE). Porównanie poziomu życia między państwami jest często dokonywane w oparciu o produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca – pokazuje to w wartościach pieniężnych jak bogate jest dane państwo w porównaniu z innym. Wskaźnik ten mówi jednak bardzo niewiele o rozkładzie dochodów w danym państwie i nie zapewnia również informacji dotyczących czynników pozafinansowych, które mogą odgrywać znaczącą rolę w określaniu jakości życia danej populacji. Z jednej strony, nierówny rozkład dochodów może być dla ludzi zachętą do tego, by poprawiali swoją sytuację przez pracę, innowacje lub zdobywanie nowych umiejętności. Z drugiej strony, takie nierówności w przypadku dochodów są często postrzegane jako związane z przestępczością, ubóstwem i wykluczeniem społecznym.

Główne ustalenia statystyczne

Wskaźnik i próg zagrożenia ubóstwem

W 2010 r. 16,4 % ludności UE-27 uznano za zagrożone ubóstwem po transferach socjalnych (zob. Wykres 1). Taki udział procentowy, wyliczony jako średnia ważona wskaźników krajowych, kryje poważne różnice pomiędzy państwami członkowskimi UE. W sześciu państwach, a mianowicie na Łotwie (21,3 %), w Rumunii (21,1 %), w Bułgarii (20,7 %), w Hiszpanii (20,7 %), na Litwie (20,2 %) i w Grecji (20,1 %), ponad jedną piątą populacji oceniono jako zagrożoną ubóstwem. Najniższy odsetek osób zagrożonych ubóstwem stwierdzono w Niderlandach (10,3 %) i Republice Czeskiej (9,0 %). Norwegia (11,2 %) i Islandia (9,8 %) również zgłosiły względnie niski procentowy udział osób zagrożonych ubóstwem.

Za próg ubóstwa (zob. Wykres 1) uważa się 60 % krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji. Jest on często wyrażany w standardach siły nabywczej(SSN), aby uwzględnić różnice w kosztach utrzymania w poszczególnych państwach. W 2010 r. istniały w tym względzie znaczące różnice pomiędzy państwami członkowskimi UE, od 2 122 SSN w Rumunii i 3 528 SSN w Bułgarii do poziomu pomiędzy 11 000 a 12 000 SSN w Niderlandach, na Cyprze i w Austrii, aż do najwyższego poziomu 16 049 SSN w Luksemburgu; próg ubóstwa był również stosunkowo wysoki w Norwegii i Szwajcarii (powyżej 13 000 SSN w obydwu państwach).

Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (po transferach socjalnych) jest stosunkowo stabilny w czasie (zob. Tablica 1). Między 2009 r. a 2010 r. jedynymi wyjątkami od tej zasady były Łotwa (ze spadkiem o 4,4 punktu procentowego z 25,7 % w 2009 r. do 21,3 % w 2010 r.) i Estonia (ze spadkiem o 3,9 punktu procentowego z 19,7 % w 2009 r. do 15,8 % w 2010 r.). Wskaźnik zagrożenia ubóstwem po transferach socjalnych zwiększył się między 2009 r. a 2010 r. co najmniej o jeden punkt procentowy na Słowacji, w Irlandii, Hiszpanii i Słowenii. Chorwacja odnotowała większy wzrost (2,6 punktu procentowego), chociaż może to wynikać ze zmiany źródła danych w 2010 r.

Różne grupy społeczne są w mniejszym lub większym stopniu narażone na ubóstwo dochodowe. Różnica we wskaźniku zagrożenia ubóstwem (po transferach socjalnych) pomiędzy mężczyznami a kobietami była w 2010 r. w UE-27 względnie mała (15,6 % w porównaniu z 17,0 %). Największą różnicę, wynoszącą 3,3 punktu procentowego (19,0 % w przypadku mężczyzn i 22,3 % w przypadku kobiet) stwierdzono w Bułgarii. Ponadto Szwecja, Cypr, Austria, Słowenia i Włochy podały, że wskaźnik zagrożenia ubóstwem w przypadku kobiet był w 2010 r. o co najmniej o 2,5 punktu procentowego wyższy, niż analogiczny wskaźnik w przypadku mężczyzn. Przeciwną sytuację stwierdzono w czterech państwach członkowskich UE, gdzie wskaźniki zagrożenia ubóstwem były nieco wyższe w przypadku mężczyzn, niż kobiet. Były to Litwa, Łotwa, Węgry i Luksemburg.

Różnice we wskaźnikach ubóstwa były bardziej zauważalne w przypadku podziału populacji ze względu na charakter aktywności zawodowej (zob. Tablica 2). Bezrobotni stanowią grupę szczególnie narażoną: prawie połowa (45,0 %) osób bezrobotnych w UE-27 była zagrożona ubóstwem w 2010 r., przy czym najwyższy odsetek odnotowano w Niemczech (70,3 %) i na Litwie (55,6 %), a cztery inne państwa członkowskie (Bułgaria, Łotwa, Zjednoczone Królestwo i Estonia) podały, że blisko połowa bezrobotnych była zagrożona ubóstwem w 2010 r. Mniej więcej jedna na siedem osób na emeryturze w UE-27 była zagrożona ubóstwem w 2010 r. (13,9 %); odsetek ten był dużo wyższy na Cyprze (41,1 %) i w Bułgarii (30,0 %). Osoby zatrudnione były znacznie mniej zagrożone ubóstwem (średnio 8,4 % w całej UE-27), chociaż stosunkowo duży odsetek osób zatrudnionych był zagrożony ubóstwem w Rumunii (17,2 %) i Grecji (13,8 %), natomiast Hiszpania, Litwa, Polska i Luksemburg podały, że ponad jedna dziesiąta pracowników w tych państwach była zagrożona ubóstwem w 2010 r.

Zabezpieczenie społeczne może poprzez rozmaite działania służyć jako narzędzie do walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Do tego celu służyć może na przykład dystrybucja świadczeń. Jednym ze sposobów oceny skuteczności środków zabezpieczenia społecznego jest porównywanie wskaźników zagrożenia ubóstwem przed transferami socjalnymi i po nich (zob. Wykres 2). W 2010 r. dzięki transferom socjalnym zmniejszono wskaźnik zagrożenia ubóstwem w UE-27 z 25,9 % przed transferami socjalnymi do 16,4 % po nich, wynosząc ponad próg ubóstwa prawie 37 % osób, które w przeciwnym wypadku byłyby zagrożone ubóstwem. Wpływ świadczeń socjalnych był względnie najmniejszy w Grecji, we Włoszech, w Rumunii oraz w Bułgarii. Z drugiej strony przynajmniej połowa wszystkich osób zagrożonych ubóstwem w Irlandii, na Węgrzech, w Danii, Szwecji, Finlandii, Niderlandach, Republice Czeskiej i Luksemburgu w rezultacie transferów socjalnych znalazła się ponad progiem ubóstwa; tak było również w Norwegii i Islandii.

Nierówności w dochodach

Rządy, decydenci i społeczeństwo nie mogą walczyć z ubóstwem i wykluczeniem społecznym bez analizy nierówności – czy to ekonomicznych, czy społecznych – w obrębie danego społeczeństwa. Dane dotyczące nierówności ekonomicznych są szczególnie ważne przy szacowaniu względnego ubóstwa, ponieważ dystrybucja zasobów gospodarczych może mieć bezpośrednie przełożenie na zasięg i stopień ubóstwa (zob. Wykres 3). W 2010 r. wśród ludności UE-27 istniały duże nierówności w rozkładzie dochodów: 20 % ludności o najwyższym ekwiwalentnym dochodzie do dyspozycji miało pięciokrotnie wyższy dochód niż 20 % ludności o najniższym ekwiwalentnym dochodzie do dyspozycji. Wskaźnik ten był bardzo różny dla poszczególnych państw członkowskich i sięgał od 3,4 dla Słowenii i Węgier oraz 3,5 dla Szwecji i Republiki Czeskiej do 5,9 dla Bułgarii, 6,0 dla Rumunii oraz 6,9 dla Łotwy i Hiszpanii, osiągając najwyższy poziom 7,3 dla Litwy.

Nierówności społeczne odczuwane przez wiele różnych grup społecznych stanowią ważną kwestię polityczną. Szczególnie ważną w tym kontekście grupą są osoby starsze, co częściowo odzwierciedla wzrost proporcjonalnego udziału populacji w wieku powyżej 65 lat w UE. System emerytalny może odgrywać ważną rolę w rozwiązywaniu problemu ubóstwa wśród osób starszych. Interesujące w tym kontekście jest porównanie dochodów ludzi starszych z dochodami reszty społeczeństwa. W całej UE-27 mediana dochodów osób w wieku 65 lat i starszych w 2010 r. stanowiła 88 % mediany dochodów populacji w wieku poniżej 65 lat (zob. Wykres 4). Węgry i Luksemburg były jedynymi państwami, w których dochody osób starszych były wyższe niż dochody osób w wieku poniżej 65 lat. We Francji, Rumunii, Polsce, Włoszech, Litwie i Austrii mediana dochodów osób starszych stanowiła 90 % mediany dochodów osób w wieku poniżej 65 lat; tak było również w Islandii. Mediana dochodów osób starszych na Cyprze plasowała się natomiast poniżej 65 % dochodów osób w wieku poniżej 65 lat, zaś w przypadku Danii, Estonii, Bułgarii, Belgii, Łotwy, Finlandii i Szwecji wskaźniki te mieściły się pomiędzy 70 % i 80 %; te stosunkowo niskie wskaźniki mogą stanowić ogólne odzwierciedlenie uprawnień emerytalnych. Stopień ubóstwa, pomagający wyrazić liczbowo, na ile ubodzy są ubodzy, może być mierzony za pomocą wskaźnika głębokości ubóstwa (w odniesieniu do mediany). Mediana dochodów osób zagrożonych ubóstwem w UE-27 w 2010 r. plasowała się średnio na poziomie 23,2 % poniżej progu ubóstwa (60 %). Wśród państw pokazanych na Wykresie 5 głębokość ubóstwa (w odniesieniu do mediany) była największa na Litwie (32,6 %), w Hiszpanii i Rumunii (w obydwu państwach 30,6 %), w Bułgarii (29,6 %) i na Łotwie (29,4 %); stosunkowo dużą głębokość ubóstwa odnotowano również w Chorwacji (28,6 %). Najmniejszą głębokość ubóstwa wśród państw członkowskich UE odnotowano w Finlandii (13,8 %), następnie w Irlandii (15,2 %), w Niderlandach (16,2 %) i na Węgrzech (16,5 %).

Źródła i dostępność danych

Europejskie badanie dochodów i warunków życia ludności (EU-SILC) rozpoczęto w 2003 r. na podstawie dżentelmeńskiego porozumienia pomiędzy Eurostatem, sześcioma państwami członkowskimi UE (Austrią, Belgią, Danią, Grecją, Irlandią, Luksemburgiem) i Norwegią. EU-SILC zrealizowano w celu dostarczenia wiarygodnych danych w zakresie wskaźników dotyczących dochodów i warunków życia – podstawę prawną dla gromadzenia danych w ramach tego badania stanowi rozporządzenie 1177/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady. Zbieranie tych danych statystycznych rozpoczęto formalnie w 2004 r. w 15 państwach, a w 2005 r. rozszerzono je na wszystkie pozostałe państwa członkowskie UE-25 wraz z Islandią i Norwegią. Bułgaria i Turcja rozpoczęły prowadzenie badań EU-SILC w 2006 r., Rumunia w 2007 r., Szwajcaria w 2008 r., natomiast Chorwacja przystąpiła do badania w 2010 r. (dane dla Chorwacji z lat 2008 i 2009 opierają się na innym źródle danych, tj. badaniach ankietowych budżetów gospodarstw domowych (HBS)). EU-SILC obejmuje zarówno badania o charakterze przekrojowym, jak i longitudinalnym.

Dochód do dyspozycji gospodarstw domowych ustalany jest przez zsumowanie wszystkich dochodów pieniężnych otrzymanych ze wszystkich źródeł przez każdego z członków gospodarstwa domowego (dochody z pracy, inwestycji i świadczeń socjalnych) z dochodami uzyskanymi przez gospodarstwo domowe jako całość i odliczenie zapłaconych podatków i składek na ubezpieczenia społeczne. Aby odzwierciedlić różnice co do wielkości i składu gospodarstw domowych, suma ta jest dzielona przez liczbę „równoważnych dorosłych” za pomocą standardowej skali ekwiwalentności, tzw. „zmodyfikowanej skali ekwiwalentności OECD”, w której przyjmuje się wartość 1 dla pierwszej osoby dorosłej w gospodarstwie domowym, 0,5 dla każdej kolejnej w wieku 14 lat lub starszej oraz 0,3 dla osób w wieku poniżej 14 lat. Otrzymana w ten sposób liczba zwana jest „ekwiwalentnym dochodem do dyspozycji” i odnosi się do każdego członka gospodarstwa domowego. W celu określenia wskaźników ubóstwa ekwiwalentny dochód do dyspozycji obliczany jest przez podzielenie całkowitego dochodu do dyspozycji każdego gospodarstwa domowego przez jego ekwiwalentną wielkość; każda osoba w gospodarstwie domowym jest więc traktowana jako mająca taki sam ekwiwalentny dochód.

Okresem odniesienia dla dochodu jest ustalony 12-miesięczny okres (np. poprzedni rok kalendarzowy lub podatkowy) dla wszystkich państw za wyjątkiem Zjednoczonego Królestwa, w którym okresem odniesienia jest rok przeprowadzania badania, i Irlandii, gdzie badanie ma charakter stały, a dochód obliczany jest za 12 miesięcy przed badaniem.

Wskaźnik zagrożenia ubóstwem określa się jako odsetek osób, których ekwiwalentny dochód do dyspozycji jest poniżej progu ubóstwa (wyrażonego w standardzie siły nabywczej – SSN) ustalonego na poziomie 60 % krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji. Zgodnie z decyzjami Rady Europejskiej wskaźnik zagrożenia ubóstwem mierzony jest w odniesieniu do sytuacji w każdym państwie członkowskim UE i nie stosuje się wspólnego progu ubóstwa. Wskaźnik ten można podawać w wartościach przed transferami socjalnymi i po nich, a różnica wyraża hipotetyczny wpływ krajowych transferów socjalnych na zmniejszanie ryzyka zagrożenia ubóstwem. Emerytury i renty rodzinne liczone są jako dochód przed transferami, a nie jako transfery socjalne. Dostępne są różne analizy tego wskaźnika, np. w odniesieniu do wieku, płci, statusu aktywności zawodowej, typu gospodarstwa domowego lub poziomu wykształcenia. Należy zauważyć, że wskaźnik ten nie mierzy poziomu zamożności, lecz względny niski dochód bieżący (w porównaniu z innymi osobami w tym samym państwie), co niekoniecznie oznacza niski poziom życia. Wartość zagregowana dla UE-27 to ważona liczbą ludności średnia indywidualnych wartości krajowych.

Kontekst

Na szczycie Rady Europejskiej w Laeken w grudniu 2001 r. głowy państw i szefowie rządów przyjęli pierwszy zestaw wspólnych wskaźników statystycznych dotyczących wykluczenia społecznego i ubóstwa, które są na bieżąco udoskonalane przez podgrupę ds. wskaźników (ISG) Komitetu Ochrony Socjalnej. Wskaźniki te są podstawowym elementem otwartej metody koordynacji służącym do monitorowania postępów czynionych przez państwa członkowskie UE w zwalczaniu ubóstwa i wykluczenia społecznego.

EU-SILC jest źródłem odniesienia dla statystyk unijnych w zakresie dochodów i warunków życia, a w szczególności wskaźników dotyczących włączenia społecznego. W kontekście strategii „Europa 2020” Rada Europejska przyjęła w czerwcu 2010 r. główny cel związany z włączeniem społecznym, zgodnie z którym do 2020 r. ma być o co najmniej 20 mln mniej osób zagrożonych w UE ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. EU-SILC jest źródłem wykorzystywanym do monitorowania postępów w realizacji tego celu. Postępy te mierzone są przy pomocy wskaźników opartych na wskaźniku zagrożenia ubóstwem, wskaźniku deprywacji materialnej i liczbie osób żyjących w gospodarstwach domowych o bardzo małej intensywności pracy – więcej informacji znajduje się w artykule na temat włączenia społecznego.

Więcej informacji z Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

Income and living conditions (t_ilc)

Baza danych

Income and living conditions (ilc), zob. (w jęz. angielskim):
Income distribution and monetary poverty (ilc_ip)
Monetary poverty (ilc_li)
Monetary poverty for elderly people (ilc_pn)
In-work poverty (ilc_iw)
Distribution of income (ilc_di)

Sekcja specjalna

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe tablic i wykresów (MS Excel)

Pozostałe informacje

  • Rozporządzenie 1177/2003 z dnia 16 czerwca 2003 r. dotyczące statystyk Wspólnoty w sprawie dochodów i warunków życia (EU-SILC)
  • Rozporządzenie 1553/2005 z dnia 7 września 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1177/2003 dotyczące statystyk Wspólnoty w sprawie dochodów i warunków życia (EU-SILC)
  • Rozporządzenie 1791/2006 z dnia 20 listopada 2006 r. dostosowujące niektóre rozporządzenia i decyzje w takich dziedzinach, jak: ... statystyka, ..., w związku z przystąpieniem Bułgarii i Rumunii

Linki zewnętrzne

Zobacz także

Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Income_poverty_statistics/pl&oldid=228495"