Statistics Explained

Archive:Produkcja i import energii

Dane z września 2011 roku. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, Główne tabele i Baza danych. Angielska wersja językowa jest bardziej aktualna.

Zależność Unii Europejskiej (UE) od importu energii, w szczególności w postaci ropy naftowej, a w ostatnim okresie także gazu, jest przyczyną obaw wyrażanych w związku z polityką energetyczną, dotyczących bezpieczeństwa dostaw energii. Ten artykuł dotyczy produkcji energii pierwotnej w UE oraz, wynikającego z niedoboru produkcji w stosunku do zużycia, rosnącego uzależnienia UE od importu energii z państw nienależących do Unii. W rzeczywistości w 2009 r. ponad połowę (53,9 %) wewnętrznego zużycia energii brutto w UE pokryto w drodze importu.

Tablica 1: Produkcja energii, 1999 i 2009 r.
(miliony ton ekwiwalentu ropy naftowej) – źródło: Eurostat (ten00076), (ten00080), (ten00077), (ten00079), (ten00078) oraz (ten00081)
Wykres 1: Produkcja energii pierwotnej, UE-27, 2009 r.
(% całkowitej ilości, w tonach ekwiwalentu ropy naftowej) – źródło: Eurostat (ten00080), (ten00077), (ten00079), (ten00078), (ten00081) oraz (ten00082)
Wykres 2: Rozwój produkcji energii pierwotnej (według typu paliwa), UE-27, 1999–2009
(1999 r. = 100, w tonach ekwiwalentu ropy naftowej) – źródło: Eurostat , (ten00076), (ten00081), (ten00080), (ten00079), (ten00078) oraz (ten00077)
Tablica 2: Import netto energii pierwotnej, 2001–2009 – źródło: Eurostat (nrg_100a) oraz (tps00001)
Tablica 3: Główne miejsca pochodzenia importowanej energii pierwotnej, UE-27, 2001–2009
(% dodatkowego importu UE-27) – źródło: Eurostat (nrg_122a), (nrg_123a) oraz (nrg_124a)
Tablica 4: Wskaźnik zależności energetycznej, UE-27, 1999–2009
(% importu netto w wewnętrznym zużyciu brutto i zapasach, w tonach ekwiwalentu ropy naftowej) – źródło: Eurostat (nrg_100a), (nrg_101a), (nrg_102a) oraz (nrg_103a)
Wykres 3: Wskaźnik zależności energetycznej – wszystkie produkty, 2009 r.
(% importu netto w wewnętrznym zużyciu brutto i zapasach, w tonach ekwiwalentu ropy naftowej) – źródło: Eurostat (tsdcc310) oraz (nrg_100a)

Główne ustalenia statystyczne

Produkcja podstawowa

W 2009 r. całkowita produkcja energii pierwotnej w UE-27 wyniosła 812,2 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej. Oznaczało to kontynuację ogólnie zniżkowej tendencji w produkcji UE-27, związanej z wyczerpywaniem się surowców i/lub stwierdzeniem przez producentów nieopłacalności eksploatowania ograniczonych zasobów. Dominującym w tej dziedzinie państwem było Zjednoczone Królestwo, którego udział w całkowitej produkcji w UE-27 wynosił 19,2 %, co jednakże oznaczało znaczne ograniczenie w porównaniu z wynikiem sprzed dekady (29,3 % całkowitej produkcji UE-27 w 1999 r.). Największymi producentami energii pierwotnej w 2009 r. były Zjednoczone Królestwo, Francja i Niemcy, a na kolejnych miejscach znalazły się Polska i Niderlandy (zob. tablica 1). Produkcja energii pierwotnej najbardziej zmniejszyła się w Zjednoczonym Królestwie, gdzie w okresie od 1999 r. do 2009 r. zmalała ona o 122,2 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej; pod względem wielkości spadków na dalszych pozycjach znalazły się Polska (16,2 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej) i Niemcy (9,7 mln). Największy wzrost produkcji energii pierwotnej w dziesięcioleciu poprzedzającym 2009 r. zarejestrowano w Niderlandach (3,7 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej), we Francji (2,6 mln) oraz w Republice Czeskiej (2,4 mln).

W 2009 r. energia pierwotna produkowana w UE-27 pochodziła z szeregu różnych źródeł, przy czym najważniejsza była energia jądrowa (28,4 % całości); znaczenie paliwa jądrowego było szczególnie duże w Belgii, we Francji, na Litwie i Słowacji, w których z tego źródła pochodziła ponad połowa krajowej produkcji energii pierwotnej. Około jednej piątej całkowitej energii pierwotnej produkowanej w UE-27 pozyskiwano w postaci paliw stałych (20,4 %, w dużej mierze węgla), gazu ziemnego (18,8 %) i z odnawialnych źródeł energii (RES) (18,3 %), natomiast resztę stanowiła ropa naftowa (12,8 %) (zob. wykres 1).

Wzrost produkcji energii pierwotnej ze źródeł odnawialnych był większy niż w przypadku wszystkich pozostałych rodzajów energii, a szczególnie nasilił się od 2002 r. (zob. wykres 2). Wydaje się, że ta data rzeczywiście była w pewien sposób przełomowa, gdyż produkcja energii odnawialnej zaczęła przyspieszać, wzrastając o 52,4 % między 2002 a 2009 r. i w sumie o 60,2 % między 1999 a 2009 r. Natomiast poziomy produkcji energii pierwotnej z innych źródeł w latach 1999–2009 zasadniczo malały. Największe spadki w produkcji energii pierwotnej odnotowano w przypadku ropy naftowej (-42,3 %), paliw stałych (-26,1 %) i gazu ziemnego (-24,6 %), podczas gdy w przypadku energii jądrowej obniżenie produkcji było bardziej umiarkowane i wyniosło 5,2 %.

Import

Malejąca produkcja pierwotna węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego i, w ostatnim okresie, energii jądrowej skutkuje sytuacją, w której zaspokojenie popytu UE jest w coraz większym stopniu uzależnione od importu energii pierwotnej. W 2009 r. państwa UE-27 importowały energię pierwotną w ilości większej o około 943,6 mln ton ekwiwalentu ropy naftowej niż eksportowały. Największymi importerami netto były zasadniczo państwa członkowskie o największej liczbie ludności, z wyjątkiem Zjednoczonego Królestwa i Polski (gdzie nadal istnieją rodzime rezerwy ropy naftowej/gazu ziemnego i węgla). Od 2004 r. jedynym eksporterem netto energii pierwotnej wśród państw członkowskich UE jest Dania (zob. tablica 2).

W ostatnich latach szybko zmieniało się pochodzenie energii importowanej przez UE-27 – Rosja utrzymała swoją pozycję jako główny dostawca ropy naftowej i gazu ziemnego, a także wysunęła się na pierwsze miejsce wśród dostawców węgla kamiennego (zob. tablica 3). W 2009 r. około 33,1 % ropy naftowej importowanej przez UE-27 pochodziło z Rosji; był to powrót do sytuacji z 2006 i 2007 r. po tym, jak w 2008 r. wartość ta zmniejszyła się do 31,4 %. Rosja stała się głównym dostawcą węgla kamiennego w 2006 r., po wyprzedzeniu Republiki Południowej Afryki, przy czym wcześniej, w 2004 r. wyprzedziła Australię, a w 2002 r. Kolumbię; udział Rosji w imporcie węgla kamiennego do UE-27 zwiększył się z 11,5 % w 2001 r. do 30,2 % w 2009 r., osiągając wartość znacznie wyższą niż zajmująca następną pozycję Kolumbia (17,6 %). Z kolei udział Rosji w imporcie gazu ziemnego do UE-27 zmalał w latach 2001–2009 z 47,7 % do 34,2 %, podczas gdy udział Norwegii wzrósł z 22,8 % do 30,7 %.

Bezpieczeństwo dostaw energii pierwotnej do UE może zostać zagrożone, jeśli znaczna część importu będzie pochodzić od względnie niewielkiej liczby dostawców. W 2009 r. niemal cztery piąte (79,1 %) importowanego gazu ziemnego trafiało do UE-27 z Rosji, Norwegii lub Algierii. Z podobnej analizy wynika, że 57,3 % importowanej do UE-27 ropy naftowej pochodziło z Rosji, Norwegii i Libii, podczas gdy źródłami 77,5 % importowanego węgla kamiennego były Rosja, Kolumbia, Republika Południowej Afryki i Stany Zjednoczone. W latach 2001–2009 widoczne były pewne oznaki wskazujące na pojawienie się nowych dostawców, aczkolwiek import z ich strony pozostaje względnie niewielki. Dotyczyło to zwłaszcza węgla kamiennego z Indonezji, ropy naftowej z Kazachstanu i Azerbejdżanu oraz gazu ziemnego z Kataru, Libii oraz Trynidadu i Tobago.

Zależność UE-27 od importu energii zwiększyła się z mniej niż 40 % zużycia energii brutto w latach 80. XX w. do 45,1 % w 1999 r., a następnie do 53,9 % w 2009 r. (zob. tablica 4). Najwyższe wskaźniki zależności energetycznej odnotowano w przypadku ropy naftowej (84,1 %) i gazu ziemnego (64,2 %). W ostatnim dziesięcioleciu zależność od dostaw paliw stałych i gazu ziemnego z krajów nienależących do UE rosła szybciej niż zależność od importu ropy naftowej (której poziom był już wysoki). Od 2004 r. import netto energii do UE-27 jest większy niż jej produkcja pierwotna; innymi słowy, import netto pokrywa ponad połowę wewnętrznego zużycia energii brutto w UE-27.

Jako eksporter netto, Dania była w 2009 r. jedynym państwem członkowskim UE-27 z ujemnym wskaźnikiem zależności (zob. wykres 3). Wśród pozostałych państw członkowskich najniższymi wskaźnikami odznaczały się Rumunia, Estonia, Zjednoczone Królestwo i Republika Czeska (jedyne inne kraje ze wskaźnikiem zależności poniżej 30 %), podczas gdy Malta, Luksemburg i Cypr były niemal całkowicie uzależnione od importu energii pierwotnej.

Źródła i dostępność danych

Towary energetyczne pozyskiwane lub przechwytywane bezpośrednio z zasobów naturalnych nazywa się źródłami energii pierwotnej, podczas gdy towary energetyczne wytwarzane ze źródeł energii pierwotnej w zakładach przetwarzania nazywa się produktami pochodnymi. Produkcja energii pierwotnej obejmuje krajową produkcję źródeł energii pierwotnej i odbywa się w związku z eksploatacją zasobów naturalnych, np. w kopalniach węgla, na polach naftowych, w elektrowniach wodnych czy też w drodze wytwarzania biopaliw. Zawsze gdy zużycie jest większe od produkcji pierwotnej, konieczne jest pokrycie niedoborów poprzez import produktów pierwotnych lub pochodnych.

Wytwarzanie ciepła w reaktorze w wyniku rozszczepienia jądrowego traktuje się jako produkcję pierwotną jądrowej energii cieplnej, czyli energii jądrowej. Jej wielkość oblicza się na podstawie rzeczywiście wytworzonego ciepła lub zgłoszonej produkcji energii elektrycznej brutto i sprawności cieplnej elektrowni jądrowej. Na produkcję pierwotną węgla kamiennego i brunatnego składają się ilości wydobytego lub wyprodukowanego paliwa, obliczone po wszystkich operacjach usunięcia substancji nieczynnych.

Za produkcję pierwotną nie uważa się przemiany jednej formy energii w inną, np. produkcji energii elektrycznej lub cieplnej w elektrociepłowniach czy też produkcji koksu w piecach koksowniczych.

Import netto oblicza się jako ilość importu pomniejszoną o równoważną ilość eksportu. Import oznacza zatem wszelkie wprowadzenie na terytorium kraju, z wyjątkiem ilości w tranzycie (zwłaszcza przez rurociągi i gazociągi); podobnie eksport obejmuje wszystkie ilości eksportowane z terytorium kraju.

Kontekst

Ponad połowa energii w UE-27 pochodzi z krajów nienależących do UE – i jej udział rośnie. Duża część tej energii pochodzi z Rosji, której spory z krajami tranzytowymi groziły w ostatnich latach przerwaniem dostaw – np. od 6 do 20 stycznia 2009 r. gaz z Rosji nie płynął przez Ukrainę.

W listopadzie 2008 r. Komisja Europejska (KE) przeprowadziła drugi strategiczny przegląd sytuacji energetycznej. Dotyczył on możliwości ograniczenia zależności UE od energii importowanej, a co za tym idzie podniesienia bezpieczeństwa dostaw i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. W ramach przeglądu zachęcano do solidarności między państwami członkowskimi, zaproponowano plan działania mający zagwarantować dostawy zrównoważonej energii oraz przyjęto pakiet wniosków dotyczących efektywności energetycznej, mający na celu oszczędność energii w kluczowych obszarach, takich jak budynki i produkty wykorzystujące energię.

W reakcji na rosyjsko-ukraiński kryzys gazowy w styczniu 2009 r. zmieniono ramy prawne dotyczące bezpieczeństwa dostaw i we wrześniu 2009 r. Rada Europejska przyjęła dyrektywę 2009/119/WE nakładającą na państwa członkowskie obowiązek utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej lub produktów ropopochodnych. Te środki dotyczące rynków ropy naftowej i gazu mają zagwarantować, że wszystkie strony podejmą skuteczne działania w celu zapobiegania potencjalnym przerwom w dostawach oraz minimalizacji skutków takich przerw, a zarazem ustanawiają mechanizmy efektywnego współdziałania państw członkowskich w przypadku ewentualnych zakłóceń w dostawach ropy naftowej i gazu; ustanowiono mechanizm koordynacji, umożliwiający państwom członkowskim spójne i natychmiastowe reagowanie w sytuacjach nadzwyczajnych.

Ważną rolę pod względem zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw może odegrać korzystanie z szerokiego wachlarza źródeł energii, a także dywersyfikacja dostawców oraz szlaków i mechanizmów transportu. Uważa się, że ryzyko związane z zależnością energetyczną UE można zmniejszyć, budując wiarygodne partnerstwa z dostawcami, krajami tranzytowymi i odbiorcami, a we wrześniu 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat COM(2011) 539 final zatytułowany „Polityka energetyczna UE: stosunki z partnerami spoza UE”.

W listopadzie 2010 r. Komisja Europejska przyjęła inicjatywę zatytułowaną „Energia 2020 Strategia na rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sektora energetycznego”(COM(2010) 639 final). Ta strategia określa priorytety sektora energetycznego na okres dziesięciu lat oraz działania, które należy podjąć w celu sprostania różnorodnym wyzwaniom, takim jak zapewnienie konkurencyjności cen na rynku i bezpieczeństwa dostaw, wzmocnienie wiodącej pozycji w dziedzinie technologii, a także skuteczne negocjacje z międzynarodowymi partnerami.

W tym samym miesiącu Komisja Europejska przyjęła również inicjatywę zatytułowaną „Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 r. i w dalszej perspektywie – Plan działania na rzecz zintegrowanej europejskiej sieci energetycznej”(COM(2010) 677 final). Określa ona priorytetowe dla UE korytarze transportu energii elektrycznej, gazu i ropy naftowej. Proponowany jest również zestaw narzędzi ułatwiających terminowe stworzenie takiej priorytetowej infrastruktury.

Realizowanych jest wiele inicjatyw budowy gazociągów łączących Europę z jej wschodnimi i południowymi sąsiadami. Należą do nich rurociągi Nord Stream (z Rosji do UE przez Morze Bałtyckie), który uruchomiono jesienią 2011 r., South Stream (z Rosji do UE przez Morze Czarne), który ma zostać ukończony do 2015 r. i Nabucco (z regionu Morza Kaspijskiego i Bliskiego Wschodu do UE), którego oddanie do użytku planuje się do 2017 r.

Więcej informacji Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

Energy Statistics - quantities (t_nrg_quant)
Total production of primary energy (ten00076)
Primary production of coal and lignite (ten00077)
Primary production of crude oil (ten00078)
Primary production of natural gas (ten00079)
Primary production of nuclear energy (ten00080)
Primary production of renewable energy (ten00081)
Renewable energy primary production: biomass, hydro, geothermal, wind and solar energy (ten00082)
Net imports of primary energy (ten00083)
Net imports of crude oil and petroleum products (ten00084)
Net imports of natural gas (ten00085)
Gross inland consumption of primary energy (ten00086)
Gross inland energy consumption, by fuel (tsdcc320)
Total gross electricity generation (ten00087)
Electricity generation by origin: hard coal (ten00088)
Electricity generation by origin: petroleum products (ten00089)
Electricity generation by origin: natural gas (ten00090)
Electricity generation by origin: nuclear (ten00091)
Electricity generation by origin: hydroelectricity (ten00092)
Electricity generation by origin: wind (ten00093)
Energy dependency (tsdcc310)
Combined heat and power generation (tsien030)
Share of biofuels in fuel consumption of transport (tsdcc340)

Baza danych

Energy Statistics - quantities (nrg_quant)
Energy Statistics - supply, transformation, consumption (nrg_10)
Energy statistics - imports (by country of origin) (nrg_12)
Energy Statistics - exports (by country of destination) (nrg_13)

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe tablic, wykresów i map (MS Excel)

Linki zewnętrzne

Zobacz także

Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Produkcja_i_import_energii&oldid=140304"