Archive:Μισθοί και κόστος εργασίας

Στοιχεία εξαχθέντα τον Ιούνιο του 2019.

Προγραμματισμένη επικαιροποίηση άρθρου: Ιούλιος 2020

Highlights

Το 2018 το μέσο ωριαίο κόστος εργασίας ήταν 27,4 EUR στην ΕΕ και 30,6 EUR στην ευρωζώνη.

Το 2018 το μέσο ωριαίο κόστος εργασίας στην ΕΕ κυμάνθηκε μεταξύ 5,4 EUR στη Βουλγαρία και 43,5 EUR στη Δανία.

Ωριαίο κόστος εργασίας, κατ’ εκτίμηση, 2018

Στο παρόν άρθρο συγκρίνονται και αντιπαραβάλλονται αριθμητικά στοιχεία όσον αφορά τους μισθούς και το κόστος εργασίας (δαπάνες των εργοδοτών για το προσωπικό) στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στις υποψήφιες χώρες για ένταξη στην ΕΕ καθώς και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ).

Η εργασία διαδραματίζει καίριο ρόλο στη λειτουργία μιας οικονομίας. Από την πλευρά των επιχειρήσεων, αντιπροσωπεύει κόστος (κόστος εργασίας) που περιλαμβάνει, πέραν των μισθών και των ημερομισθίων των εργαζομένων, και το μη μισθολογικό κόστος, κυρίως τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλονται από τον εργοδότη. Επομένως, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της επιχειρηματικής ανταγωνιστικότητας, η οποία ωστόσο επηρεάζεται επίσης από το κόστος κεφαλαίου (για παράδειγμα, τους τόκους των δανείων και τα μερίσματα των μετοχών) και από μη τιμολογιακά στοιχεία, όπως η επιχειρηματικότητα, οι δεξιότητες και η παραγωγικότητα της εργασίας, η καινοτομία και η τοποθέτηση μάρκας / προϊόντων στην αγορά.

Full article

Συνιστώσες του κόστους εργασίας

Όσον αφορά τους εργαζομένους, η αμοιβή που λαμβάνουν για την εργασία τους, και η οποία συνήθως ονομάζεται μισθός ή αποδοχές, αποτελεί γενικότερα την κύρια πηγή του εισοδήματός τους και επηρεάζει, ως εκ τούτου, σημαντικά την ικανότητά τους να δαπανούν και/ή να αποταμιεύουν. Ενώ στον ακαθάριστο μισθό / στις ακαθάριστες αποδοχές περιλαμβάνονται οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλονται από τον εργαζόμενο, οι καθαρές αποδοχές υπολογίζονται μετά την αφαίρεση των εν λόγω εισφορών και τυχόν ποσών που οφείλονται στο κράτος, όπως οι φόροι εισοδήματος. Δεδομένου ότι το ύψος των φόρων εξαρτάται σε γενικές γραμμές από την κατάσταση του νοικοκυριού ως προς το εισόδημα και τη σύνθεσή του, οι καθαρές αποδοχές υπολογίζονται για διάφορες χαρακτηριστικές περιπτώσεις νοικοκυριών.

Το διάγραμμα 1 συνοψίζει τη σχέση μεταξύ καθαρών αποδοχών, ακαθάριστων αποδοχών / μισθών και κόστους εργασίας.

Διάγραμμα 1: Συνιστώσες του κόστους εργασίας

Κόστος εργασίας

Το μέσο ωριαίο κόστος εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 υπολογίστηκε σε 27,4 EUR το 2018 και σε 30,6 EUR στην ευρωζώνη (των 19). Ωστόσο, αυτό το μέσο κόστος συγκαλύπτει σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, αφού το ωριαίο κόστος εργασίας κυμαίνεται από 5,4 EUR στη Βουλγαρία ως 43,5 EUR στη Δανία (γράφημα 1)· το μέσο ωριαίο κόστος ήταν ακόμη υψηλότερο στη Νορβηγία (50,0 EUR).

Γράφημα 1: Ωριαίο κόστος εργασίας, κατ’ εκτίμηση, 2018
(EUR)
Πηγή: Eurostat (lc_lci_lev)

Το κόστος εργασίας συνίσταται στο κόστος μισθών και ημερομισθίων συν το μη μισθολογικό κόστος, όπως είναι οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλουν οι εργοδότες. Το 2018 η αναλογία του μη μισθολογικού κόστους στο συνολικό κόστος εργασίας, για ολόκληρη την οικονομία, ήταν 23,7 % στην ΕΕ των 28 και 25,6 % στην ευρωζώνη. Η αναλογία του μη μισθολογικού κόστους επίσης διέφερε σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ: η υψηλότερη αναλογία μη μισθολογικού κόστους σημειώθηκε στη Γαλλία (32,6 %), στη Σουηδία (32,3 %), στη Λιθουανία (29,2 %) και στην Ιταλία (28,4 %), ενώ η χαμηλότερη αναλογία σημειώθηκε στη Μάλτα (6,1 %), στο Λουξεμβούργο (11,1 %), στη Δανία (14,1 %), στην Κροατία (15,3 %) και στην Ιρλανδία (15,4 %).

Ακαθάριστοι μισθοί / αποδοχές

Διάμεσες αποδοχές

Οι ακαθάριστες αποδοχές αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του κόστους εργασίας. Το 2014 οι υψηλότερες διάμεσες ακαθάριστες ωριαίες αποδοχές σε ευρώ καταγράφηκαν στη Δανία (25,52 EUR) και ακολουθούσαν η Ιρλανδία (20,16 EUR), η Σουηδία (18,46 EUR), το Λουξεμβούργο (18,38 EUR), το Βέλγιο (17,32 EUR) και η Φινλανδία (17,24 EUR). Στο άλλο άκρο, οι χαμηλότερες διάμεσες ακαθάριστες ωριαίες αποδοχές σε ευρώ καταγράφηκαν στη Βουλγαρία (1,67 EUR) και στη Ρουμανία (2,03 EUR) ενώ ακολουθούσαν η Λιθουανία (3,11 EUR), η Λετονία (3,35 EUR) και η Ουγγαρία (3,59 EUR). Με άλλα λόγια, σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, οι υψηλότερες εθνικές διάμεσες ακαθάριστες ωριαίες αποδοχές ήταν 15 φορές υψηλότερες από τις χαμηλότερες εκφραζόμενες σε ευρώ· όταν προσαρμόζονταν με βάση τα επίπεδα των τιμών δηλαδή μετατρέπονταν σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ), η υψηλότερη μέση τιμή ήταν πέντε φορές υψηλότερη από τη χαμηλότερη μέση τιμή, οι δε Δανία και Βουλγαρία αντιπροσώπευαν και πάλι τα δύο άκρα του φάσματος.

Γράφημα 2: Διάμεσες ακαθάριστες ωριαίες αποδοχές, σύνολο μισθωτών (εκτός των μαθητευομένων), 2014
Πηγή: Eurostat (earn_ses_pub2s)

Χαμηλόμισθοι

Ως χαμηλόμισθοι ορίζονται οι εργαζόμενοι που κερδίζουν τα δύο τρίτα ή λιγότερο των εθνικών διάμεσων ακαθάριστων ωριαίων αποδοχών. Το 2014 ποσοστό 17,2 % των εργαζομένων ήταν χαμηλόμισθοι στην ΕΕ των 28, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην ευρωζώνη ήταν 15,9 %. Το ποσοστό των χαμηλόμισθων εργαζομένων ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ το 2014: τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρήθηκαν στη Λετονία (25,5 %), στη Ρουμανία (24,4 %), στη Λιθουανία (24,0 %) και στην Πολωνία (23,6 %), ενώ ακολούθησαν η Κροατία (23,1 %), η Εσθονία (22,8 %), η Γερμανία (22,5 %) και η Ελλάδα (21,7 %). Στο άλλο άκρο του φάσματος, λιγότεροι από το 10 % των εργαζομένων ήταν χαμηλόμισθοι στη Σουηδία (2,6 %), στο Βέλγιο (3,8 %), στη Φινλανδία (5,3 %), στη Δανία (8,6 %), στη Γαλλία (8,8 %) και στην Ιταλία (9,4 %).

Γράφημα 3: Χαμηλόμισθοι — μισθωτοί (εκτός των μαθητευομένων) με αποδοχές έως και τα δύο τρίτα των διάμεσων ακαθάριστων ωριαίων αποδοχών, 2014
(% των μισθωτών)
Πηγή: Eurostat (earn_ses_pub1s)

Μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων

Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων σε μη διορθωμένη μορφή είναι σημαντικός δείκτης για τη μέτρηση των διαφορών στις μέσες αποδοχές μεταξύ ανδρών και γυναικών στην ΕΕ. Το 2017 στο σύνολο της ΕΕ των 28, οι γυναίκες αμείβονταν, κατά μέσο όρο, 16,0 % λιγότερο από τους άνδρες, ενώ στην ευρωζώνη η διαφορά αυτή ήταν 16,1 %. Οι μικρότερες διαφορές ως προς τη μέση αμοιβή μεταξύ των δύο φύλων διαπιστώθηκαν στη Ρουμανία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, την Πολωνία και τη Σλοβενία (διαφορά μικρότερη από 10,0 % στην κάθε χώρα). Το μεγαλύτερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων εντοπίστηκε στην Εσθονία (25,6 %), στην Τσεχία (21,1 %), στη Γερμανία (21,0 %) και στο Ηνωμένο Βασίλειο (20,8 %) — βλέπε γράφημα 4.

Γράφημα 4: Μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων, σε μη διορθωμένη μορφή, 2017
(διαφορά μεταξύ των μέσων ακαθάριστων ωριαίων αποδοχών ανδρών και γυναικών μισθωτών, ως ποσοστό % των ακαθάριστων αποδοχών των ανδρών)
Πηγή: Eurostat (earn_gr_gpgr2)

Διάφορα θέματα συμβάλλουν σ’ αυτό το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων, όπως: οι διαφορές ως προς τον βαθμό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, οι διαφορές ως προς τις δραστηριότητες και τα επαγγέλματα που τείνουν να είναι ανδροκρατούμενα ή γυναικοκρατούμενα, οι διαφορές ως προς τον βαθμό στον οποίο άνδρες και γυναίκες εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης, καθώς και η νοοτροπία των τμημάτων προσωπικού στο πλαίσιο ιδιωτικών και δημόσιων φορέων έναντι της εξέλιξης της σταδιοδρομίας και της άδειας άνευ αποδοχών και/ή της άδειας μητρότητας/γονικής άδειας. Ορισμένοι υποκείμενοι παράγοντες που μπορούν, εν μέρει τουλάχιστον, να εξηγήσουν το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων περιλαμβάνουν τον τομεακό και επαγγελματικό διαχωρισμό, την εκπαίδευση και κατάρτιση, την ενημέρωση και τη διαφάνεια, καθώς και τις άμεσες διακρίσεις. Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων αντικατοπτρίζει επίσης και άλλες ανισότητες, ειδικότερα τη δυσανάλογη συχνά συμμετοχή των γυναικών στις οικογενειακές υποχρεώσεις και τις συνακόλουθες δυσκολίες ως προς τον συνδυασμό επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής. Πολλές γυναίκες εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης ή βάσει άτυπων συμβάσεων: αν και αυτό τους επιτρέπει να παραμένουν στην αγορά εργασίας ενώ παράλληλα διαχειρίζονται τις οικογενειακές υποχρεώσεις, ενδέχεται να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην αμοιβή, την εξέλιξη της σταδιοδρομίας, τις προοπτικές προαγωγής και τις συντάξεις τους.

Καθαρές αποδοχές και φορολογική επιβάρυνση

Όλα τα στοιχεία βασίζονται σε ένα ευρέως αναγνωρισμένο μοντέλο που ανέπτυξε ο ΟΟΣΑ, στο οποίο τα αριθμητικά στοιχεία λαμβάνονται από εθνικές πηγές (για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το μοντέλο συμβουλευθείτε τις πληροφορίες στον ιστότοπο OECD - Benefits and wages).

Καθαρές αποδοχές

Οι πληροφορίες για τις καθαρές αποδοχές συμπληρώνουν τα στοιχεία για τις ακαθάριστες αποδοχές όσον αφορά το διαθέσιμο εισόδημα, με άλλα λόγια μετά την αφαίρεση του φόρου εισοδήματος και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης των εργαζομένων από τα ακαθάριστα ποσά και την προσθήκη των οικογενειακών επιδομάτων (χρηματικά ποσά που καταβάλλονται για τα συντηρούμενα τέκνα), στην περίπτωση νοικοκυριών με παιδιά.

Το 2018 οι καθαρές αποδοχές άγαμου ατόμου χωρίς παιδιά, που κέρδιζε ποσοστό 100 % των μέσων αποδοχών ενός εργαζομένου στην επιχειρηματική οικονομία, κυμάνθηκαν από 5 500 EUR στη Βουλγαρία ως 41 900 EUR στο Λουξεμβούργο. Στα ίδια δύο κράτη μέλη της ΕΕ καταγράφηκαν, αντίστοιχα, οι χαμηλότερες (6 100 EUR) και οι υψηλότερες (56 300 EUR) μέσες καθαρές αποδοχές για έγγαμο ζευγάρι με δύο παιδιά και ένα μόνο εισόδημα (γράφημα 5).

Γράφημα 5: Ετήσιες καθαρές αποδοχές, 2018
(EUR)
Πηγή: Eurostat (earn_nt_net)

Για την περίπτωση που εργάζονται και τα δύο μέρη ενός έγγαμου ζευγαριού (και κερδίζουν και οι δύο τις αποδοχές ενός μέσου εργαζομένου), στο Λουξεμβούργο καταγράφηκαν οι υψηλότερες ετήσιες καθαρές αποδοχές, ύψους 93 400 EUR για ζευγάρι με δύο παιδιά και 85 800 EUR για ζευγάρι χωρίς παιδιά. Στη Βουλγαρία καταγράφηκαν οι χαμηλότερες καθαρές αποδοχές, ύψους 11 100 EUR, για ζευγάρι με δύο παιδιά και 11 000 EUR για ζευγάρι χωρίς παιδιά.

Φορολογική επιβάρυνση

Οι δείκτες φορολογικού συντελεστή (φορολογική επιβάρυνση επί του κόστους εργασίας, παγίδα ανεργίας και παγίδα εργασίας με χαμηλές αποδοχές) στοχεύουν στην παρακολούθηση της ελκυστικότητας της εργασίας. Ο πίνακας 1 παρουσιάζει τους δείκτες αυτούς για έναν χαμηλόμισθο που κερδίζει τα δύο τρίτα (το 67 %, ακριβέστερα) των μέσων αποδοχών ενός εργαζομένου στην επιχειρηματική οικονομία (NACE αναθ. 2, τομείς Β έως Ν) και είναι άγαμο άτομο χωρίς παιδιά.

Ο πρώτος δείκτης, φορολογική επιβάρυνση επί του κόστους εργασίας, μετρά την επιβάρυνση των φόρων και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης σε σχέση με το κόστος εργασίας. Ορίζεται ως φόρος εισοδήματος επί των ακαθάριστων μισθολογικών αποδοχών συν τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλουν εργαζόμενοι και εργοδότες, εκφραζόμενος ως ποσοστό του συνολικού κόστους εργασίας. Η φορολογική επιβάρυνση στην ΕΕ των 28 ανήλθε σε ποσοστό 38,2 % (40,9 % στην ευρωζώνη) το 2018. Οι υψηλότερες φορολογικές επιβαρύνσεις για τους χαμηλόμισθους το 2018 καταγράφηκαν στο Βέλγιο, στην Τσεχία, στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ουγγαρία, στην Αυστρία και στη Σουηδία (σε κάθε χώρα άνω του 40,0 %). Από την άλλη πλευρά, η χαμηλότερη φορολογική επιβάρυνση για τους χαμηλόμισθους καταγράφηκε στην Ιρλανδία, στην Κύπρο, στη Μάλτα και στο Ηνωμένο Βασίλειο (και στις τρεις χώρες κάτω του 30,0 %).

Πίνακας 1: Δείκτες φορολογικού συντελεστή για τους χαμηλόμισθους — άγαμο άτομο χωρίς παιδιά, 2018
(%)
Πηγή: Eurostat (earn_nt_taxwedge), (earn_nt_unemtrp) και (earn_nt_lowwtrp)

Ο δεύτερος δείκτης, παγίδα της ανεργίας, μετρά την αναλογία (ως ποσοστό) της αύξησης των ακαθάριστων αποδοχών που «χάνεται» λόγω φορολόγησης με υψηλότερο φορολογικό συντελεστή και καταβολής υψηλότερων εισφορών κοινωνικής ασφάλισης από τους εργαζομένους και λόγω της κατάργησης του επιδόματος ανεργίας και άλλων επιδομάτων όταν ένας άνεργος βρίσκει εργασία. Το 2018 η παγίδα της ανεργίας ήταν 73,1 % στην ΕΕ των 28 (75,7 % στην ευρωζώνη). Το υψηλότερο ποσοστό καταγραφόταν στο Λουξεμβούργο (90,8 %) ενώ το χαμηλότερο στην Εσθονία (32,2 %).

Ο τρίτος δείκτης, παγίδα της εργασίας με χαμηλές αποδοχές, μετρά την αναλογία (ως ποσοστό) της αύξησης των ακαθάριστων αποδοχών που «χάνεται» λόγω φορολόγησης, μέσω των συνδυασμένων επιπτώσεων του φόρου εισοδήματος, των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλουν οι εργαζόμενοι, και τυχόν κατάργησης επιδομάτων σε περίπτωση που οι ακαθάριστες αποδοχές αυξηθούν από 33 % σε 67 % των μέσων αποδοχών ενός εργαζομένου. Η παγίδα εργασίας με χαμηλές αποδοχές καταγράφηκε σε ποσοστό 39,0 % στην ΕΕ των 28 το 2018 (42,2 % στην ευρωζώνη)· το χαμηλότερο ποσοστό παρατηρήθηκε στην Κύπρο (10,3 %) ενώ το υψηλότερο στο Βέλγιο (59,7 %).

Πηγή δεδομένων για πίνακες και γραφήματα

Μισθοί και κόστος εργασίας: πίνακες και γραφήματα (στα αγγλικά)