Statistics Explained

Archive:Płace i koszty pracy

Revision as of 21:28, 19 April 2017 by Piirtju (talk | contribs)
Dane pobrano z bazy w kwietniu 2016 r. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, główne tablice i baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: sierpień 2017 r.
Składniki kosztów pracy

<image imgid="figure1" zoom="100">

Wykres 1: Szacowane godzinowe koszty pracy, 2015 r. (1)
(EUR)
Źródło: Eurostat (lc_lci_lev)
Wykres 2: Mediana godzinowych zarobków brutto, wszyscy pracownicy (z wyłączeniem praktykantów), 2010 r. (1)
Źródło:Eurostat (earn_ses_pub2s)
Wykres 3: Pracownicy nisko uposażeni (z wyłączeniem praktykantów) zarabiający mniej niż dwie trzecie mediany godzinowych zarobków brutto, lata 2006 i 2010 (1)
(% pracowników)
Źródło: Eurostat (earn_ses_pub1s)
Wykres 4: Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, 2014 r. (1)
(różnica między średnimi zarobkami godzinowymi brutto mężczyzn i kobiet wyrażona jako % zarobków brutto mężczyzn, dane nieskorygowane)
Źródło: Eurostat (tsdsc340)
Wykres 5: Roczne zarobki netto, 2015 r. (1)
(EUR)
Źródło: Eurostat (earn_nt_net)
Tablica 1: Wskaźniki stawek podatkowych dla osób nisko uposażonych, 2014 r.
(%)
Źródło: Eurostat (earn_nt_taxwedge), (earn_nt_unemtrp) i (earn_nt_lowwtrp)

W tym artykule porównuje się i zestawia dane liczbowe dotyczące płac i kosztów pracy (wydatki pracodawców na pracowników) w państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE), krajach kandydujących do członkostwa w UE oraz w państwach należących do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA).

Praca stanowi jeden z głównych czynników funkcjonowania gospodarki. Z punktu widzenia przedsiębiorstw stanowi ona koszt (koszty pracy), na który składają się nie tylko płace i wynagrodzenia wypłacane pracownikom, ale także koszty pozapłacowe, głównie składki na ubezpieczenia społeczne płatne przez pracodawcę. Stanowi ona zatem podstawowy czynnik konkurencyjności w biznesie, na którą wpływają jednak również koszty kapitału (np. odsetki od pożyczek i dywidendy od udziałów kapitałowych) oraz aspekty pozacenowe, takie jak innowacyjność i marka / pozycja rynkowa produktów.

Jeżeli chodzi o pracowników, wynagrodzenie otrzymywane przez nich za pracę, najczęściej zwane płacą albo zarobkami, stanowi przeważnie główne źródło ich dochodów i dlatego ma bardzo istotny wpływ na ich możliwości wydawania lub oszczędzania pieniędzy. Podczas gdy płaca/zarobki brutto obejmują składki na ubezpieczenie społeczne płatne przez pracownika, zarobki netto oblicza się po potrąceniu tych składek i innych kwot należnych skarbowi państwa, takich jak podatek dochodowy. Jako że wysokość podatków zasadniczo zależy od sytuacji gospodarstwa domowego pod względem jego dochodów i składu osobowego, zarobki netto obliczane są dla różnych typowych sytuacji gospodarstw domowych.

Na wykresie przedstawiono podsumowanie zależności między zarobkami netto, zarobkami/płacą brutto i kosztami pracy.

Główne ustalenia statystyczne

Koszty pracy

Średni godzinowy koszt pracy szacowany był w 2015 r. na 25,03 EUR w UE-28 i na 29,50 EUR w strefie euro (SE-19). Za tymi uśrednionymi danymi kryją się jednak istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi UE, w których wysokość godzinowych kosztów pracy waha się między 4,08 EUR a 41,31 EUR (zob. wykres 1).

Na koszty pracy składają się koszty wynagrodzeń i płac oraz koszty pozapłacowe, takie jak płatne przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne. Udział pozapłacowych kosztów pracy w gospodarce ogółem wynosił 24,0 % w UE-28, podczas gdy w strefie euro było to 26,0 %. W państwach członkowskich UE udział pozapłacowych kosztów pracy był bardzo zróżnicowany. Najwyższy udział pozapłacowych kosztów pracy w gospodarce ogółem odnotowano we Francji (33,2 %), Szwecji (32,1 %), Włoszech (27,9 %), Belgii, Litwie (po 27,8 %) i Republice Czeskiej (27,1 %). Najniższy udział pozapłacowych kosztów pracy w gospodarce ogółem odnotowano na Malcie (6,6 %), w Luksemburgu (13,5 %), Irlandii (13,7 %), Danii (13,9 %) i Chorwacji (14,9 %).

Płace/zarobki brutto

Mediana zarobków

Zarobki brutto stanowią największą część kosztów pracy. Spośród państw członkowskich UE najwyższą medianę zarobków brutto za godzinę pracy (zaokrągloną do najbliższych 10 centów) odnotowano w październiku 2010 r. w Danii (25,00 EUR); na kolejnych miejscach znalazły się Irlandia (18,30 EUR) i Luksemburg (17,80 EUR) – zob. wykres 2. Najniższą medianę zarobków brutto za godzinę pracy odnotowano w Bułgarii (1,50 EUR), w Rumunii (2,00 EUR), na Litwie (2,70 EUR) i na Łotwie (2,90 EUR). W przeliczeniu na euro mediana zarobków brutto za godzinę pracy w państwie członkowskim UE, w którym była ona najwyższa, była 16 razy wyższa niż w państwie członkowskim, w którym była ona najniższa. W przeliczeniu na standard siły nabywczej (PPS), który uwzględnia różnice wpływające na porównywalność poziomów cen pomiędzy państwami, stosunek ten wynosił 5 do 1.

Pracownicy nisko uposażeni

Za pracowników nisko uposażonych uważa się pracowników zarabiających nie więcej niż dwie trzecie krajowej mediany zarobków brutto za godzinę pracy w danym kraju.

W 2010 r. pracownicy nisko uposażeni stanowili 16,9 % pracowników w UE-27, podczas gdy odsetek ten dla strefy euro wynosił 14,7 % (SE-17). Wśród państw członkowskich o najwyższym odsetku pracowników nisko uposażonych należy wymienić Łotwę (27,8 %) i Litwę (27,2 %), natomiast odsetek ten był najniższy w Szwecji (2,5 %), Finlandii (5,9 %), Francji (6,1 %), Belgii (6,4 %) i Danii (7,7 %). W porównaniu z 2006 r., tj. najwcześniejszym rokiem referencyjnym dla tego samego zestawu danych, odsetek pracowników nisko uposażonych pozostał względnie stabilny, zwiększył się bowiem jedynie o 0,1 punktu procentowego (p.p.) w UE-27 i o 0,3 p.p. w strefie euro (zob. wykres 3).

W latach 2006–2010 odsetek pracowników nisko uposażonych wzrósł najbardziej na Malcie (3,9 punktu procentowego) i w Bułgarii (3,1 punktu procentowego), natomiast największy spadek odnotowano w Portugalii (-4,6 punktu procentowego), na Łotwie (-3,1 punktu procentowego), w Grecji (-2,9 punktu procentowego), na Węgrzech (-2,1 punktu procentowego) i w Słowenii (-2,1 punktu procentowego).

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć

Pomimo pewnej konwergencji utrzymują się istotne różnice pomiędzy średnimi zarobkami mężczyzn i kobiet w UE. Zjawisko to znane jest powszechnie jako zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. W 2014 r. w całej UE-28 kobietom płacono średnio 16,1 % mniej niż mężczyznom. Najmniejsze różnice między średnim wynagrodzeniem obydwu płci odnotowano w Słowenii, na Malcie, we Włoszech, w Polsce, w Luksemburgu i w Belgii (poniżej 10,0 %). Największe zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć stwierdzono w Estonii (28,3 %), Austrii (22,9 %), Republice Czeskiej (22,1 %), Niemczech (21,6 %) i na Słowacji (21,1 %) – zob. wykres 4.

Na występowanie takiego zróżnicowania mogą wpływać różne czynniki, takie jak: różnice w zakresie współczynnika aktywności zawodowej, różnice w zawodach i zajęciach zdominowanych przez mężczyzn lub kobiety, różnice w zakresie, w jakim mężczyźni i kobiety pracują w niepełnym wymiarze czasu pracy, a także nastawienie działów kadr podmiotów prywatnych i publicznych do kwestii rozwoju kariery i urlopu bezpłatnego/macierzyńskiego. Do podstawowych czynników, które mogą, przynajmniej częściowo, wyjaśniać zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, należą segregacja sektorowa i zawodowa, kształcenie i szkolenie, świadomość i przejrzystość, a także dyskryminacja bezpośrednia. Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć odzwierciedla również inne nierówności, w szczególności często nieproporcjonalne obciążenie kobiet obowiązkami rodzinnymi i związane z tym trudności w godzeniu życia zawodowego i prywatnego. Wiele kobiet pracuje w ograniczonym wymiarze czasu pracy lub na podstawie nietypowych umów: pozwala im to wprawdzie utrzymać się na rynku pracy i jednocześnie wywiązywać się z obowiązków rodzinnych, może mieć jednak niekorzystny wpływ na ich wynagrodzenie, rozwój kariery, perspektywy awansu i emerytury.

Zarobki netto i obciążenie podatkowe

Zarobki netto

Dane dotyczące zarobków netto stanowią uzupełnienie danych dotyczących zarobków brutto w odniesieniu do zarobków do dyspozycji, innymi słowy po potrąceniu od kwot brutto podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne i dodaniu dodatków rodzinnych w przypadku gospodarstw domowych z dziećmi. Dodatki rodzinne to transfery środków pieniężnych wypłacane z tytułu dzieci pozostających na utrzymaniu.

W 2015 r. zarobki netto osoby stanu wolnego, bezdzietnej i zarabiającej 100 % średnich zarobków w sektorze przedsiębiorstw wahały się od 4,0 tys. EUR w Bułgarii do 38,5 tys. EUR w Luksemburgu. W tych samych dwóch państwach członkowskich odnotowano odpowiednio najniższe (4,5 tys. EUR) i najwyższe (52,5 tys. EUR) średnie zarobki netto uzyskiwane przez małżeństwo z jedną osobą zarabiającą i dwójką dzieci (wykres 5).

W sytuacji, w której obydwoje małżonkowie pracują (i obydwoje zarabiają równowartość średnich zarobków), w Luksemburgu odnotowano najwyższe roczne zarobki netto w wysokości 86,4 tys. EUR w przypadku gdy małżonkowie mają dwójkę dzieci oraz roczne zarobki netto w wysokości 78,8 tys. EUR w przypadku gdy małżonkowie nie mają dzieci; natomiast w Bułgarii odnotowano najniższe zarobki netto w wysokości 8,0 tys. EUR niezależnie od tego, czy małżonkowie mieli dwójkę dzieci, czy też nie.

Klin podatkowy

Dane dotyczące klina podatkowego służą określaniu stopnia obciążenia podatkami i składkami na ubezpieczenie społeczne w stosunku do kosztów pracy. Informacje te podano w odniesieniu do pracowników nisko uposażonych. W 2014 r. klin podatkowy dla UE-28 wyniósł 34,9 % (zob. tablica 1). W 2014 r. najwyższe obciążenie podatkowe pracowników nisko uposażonych odnotowano w Belgii, na Węgrzech, w Niemczech, we Francji, w Austrii, we Włoszech, na Łotwie, w Rumunii i w Szwecji (we wszystkich tych państwach powyżej 40,0 %). Natomiast najniższe obciążenie podatkowe pracowników nisko uposażonych odnotowano na Malcie, w Irlandii i w Zjednoczonym Królestwie (poniżej 30,0 %), a także na Cyprze (ostatnie dane z 2007 r.).

Pozostałe trzy wskaźniki przedstawione w tablicy 1 dostarczają informacji o odsetku zarobków brutto, który zostaje „pochłonięty przez podatki” (wyższe stawki podatkowe i składki na ubezpieczenie społeczne lub ograniczenie bądź zniesienie świadczeń), kiedy pracownicy ponownie podejmują zatrudnienie lub przenoszą się ze stanowisk o niższych dochodach na stanowiska lepiej płatne. W 2014 r. całkowity odsetek dochodu „pochłanianego przez podatki” w przypadku podjęcia pracy przez osobę bezrobotną wynosił 73,8 % w UE-28. Odsetek ten był najwyższy w Belgii (93,0 %), a najniższy na Słowacji (44,5 %).

Jeżeli chodzi o osoby nisko uposażone poszukujące lepiej płatnej pracy, wyższy odsetek zarobków takich osób zostałby „pochłonięty przez wydatki”. Jeżeli chodzi o małżeństwa z dwojgiem dzieci i jedną osobą zarabiającą, w 2014 r. pułapka niskich zarobków w UE-28 wynosiła 61,8 %, przy czym jej najniższy poziom zaobserwowano we Włoszech (0,3 %), a najwyższy – w Luksemburgu (107,7 %); na Cyprze odnotowano jeszcze wyższy odsetek (114,5 %), ale ostatnie dane dotyczące Cypru pochodzą z 2007 r. Natomiast w przypadku bezdzietnej osoby stanu wolnego w 2014 r. pułapka niskich zarobków w UE-28 wynosiła 47,3 %; jej najwyższy poziom odnotowano w Danii (77,3 %), a najniższy – w Grecji (21,9 %); w 2007 r. na Cyprze odsetek ten kształtował się na poziomie 6,3 %.

Źródła i dostępność danych

Koszty pracy

Do kosztów pracy wlicza się wynagrodzenie pracowników (w tym wynagrodzenie w gotówce i rzeczowe oraz składki pracodawcy na ubezpieczenie społeczne), koszty szkolenia zawodowego oraz inne wydatki (takie jak koszty rekrutacji, wydatki na odzież roboczą oraz podatki od wynagrodzeń traktowane jako koszty pracy i pomniejszone o wszelkie otrzymane subsydia). Wspomniane składniki kosztów pracy oraz ich części składowe zdefiniowano w rozporządzeniu nr 1737/2005 z dnia 21 października 2005 r.

Statystyki dotyczące kosztów pracy stanowią hierarchiczny system wieloletnich, rocznych i kwartalnych statystyk, którego celem jest dostarczenie kompleksowych i szczegółowych informacji o wysokości, strukturze i krótkoterminowych zmianach kosztów pracy w różnych sektorach gospodarki w państwach UE i niektórych innych państwach. Wszystkie statystyki oparte są na zharmonizowanej definicji kosztów pracy. Dane dotyczące wysokości kosztów pracy oparte są na wynikach najnowszego badania dotyczącego kosztów pracy (z 2012 r.) i na ekstrapolacji na podstawie kwartalnego wskaźnika kosztów pracy. W ramach badania kosztów pracy, które przeprowadza się co cztery lata, gromadzi się bardzo szczegółowe dane na temat poziomów kosztów pracy. Na potrzeby ekstrapolacji wskaźnika kosztów pracy wykorzystuje się wyłącznie dane na poziomie zagregowanym. Kwartalny wskaźnik kosztów pracy (Euroindicator) mierzy obciążenie kosztami wynikającymi z czynnika produkcji, jakim jest praca. Dane gromadzone na potrzeby wskaźnika kosztów pracy dotyczą całkowitych średnich godzinowych kosztów pracy i dwóch kategorii kosztów pracy: płac i wynagrodzeń; płatnych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, pomniejszonych o subsydia otrzymane przez pracodawcę. Dostępne są dane zagregowane dla UE oraz dane zagregowane dla państw członkowskich UE obejmujące przemysł, budownictwo i usługi (z wyjątkiem administracji publicznej, obrony narodowej i obowiązkowych ubezpieczeń społecznych) zgodnie z NACE Rev. 2, sekcje B–N oraz P–S (informacje są też zdezagregowane według działalności gospodarczej), w formie dostosowanej sezonowo i pod względem dnia pracy.

Płace/zarobki brutto

Główne definicje zarobków przedstawiono w rozporządzeniu nr 1738/2005 z dnia 21 października 2005 r. Dane pochodzą z przeprowadzanego co cztery lata badania struktury wynagrodzeń (SES), którego ostatnia edycja odbyła się w październiku 2010 r. Zarobki brutto obejmują wynagrodzenie w gotówce wypłacane bezpośrednio przez pracodawcę, przed odliczeniem podatków i składek na ubezpieczenie społeczne płatnych przez osoby otrzymujące wynagrodzenie i przejmowanych przez pracodawcę. Uwzględnia się wszystkie premie, niezależnie od tego, czy są regularnie wypłacane (trzynaste lub czternaste pensje, dodatki wakacyjne, udziały w zyskach, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, okazjonalne prowizje itp.).

Dane dotyczące mediany zarobków oparte są na zarobkach za godzinę pracy brutto wszystkich pracowników (pracujących w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy, ale z wyłączeniem praktykantów) zatrudnionych w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 10. pracowników, we wszystkich sektorach gospodarki poza rolnictwem, rybołówstwem, administracją publiczną, sektorem gospodarstw domowych i sektorem organizacji eksterytorialnych. Mediana zarobków to wartość, w stosunku do której zarobki połowy populacji są niższe, a połowy wyższe.

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć

Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć, w postaci nieskorygowanej, definiuje się jako różnicę między średnimi godzinowymi zarobkami brutto opłacanych pracowników płci męskiej i żeńskiej, wyrażoną jako odsetek średnich godzinowych zarobków brutto opłacanych pracowników płci męskiej. W metodyce obliczania tego wskaźnika punktem odniesienia są dane z badania struktury wynagrodzeń (SES), które aktualizuje się co cztery lata w miarę udostępniania danych z SES. Badanie struktury wynagrodzeń przeprowadza się na podstawie rozporządzenia nr 1738/2005 z dnia 21 października 2005 r.

Zgodnie ze stosowaną metodyką nieskorygowany wskaźnik zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć obejmuje wszystkich pracowników (nie ma ograniczeń dotyczących wieku i liczby przepracowanych godzin) przedsiębiorstw (zatrudniających co najmniej 10 pracowników) w sektorach przemysłu, budownictwa i usług (rodzaje działalności objęte NACE Rev. 2, sekcje B-S, z wyłączeniem sekcji O). Niektóre państwa przekazują również informacje określone w sekcji O klasyfikacji NACE Rev. 2 (administracja publiczna i obrona; obowiązkowe zabezpieczenie społeczne), choć nie jest to wymagane. Informacje są również dostępne w podziale na sektor gospodarki (publiczny lub prywatny), czas pracy (w pełnym lub niepełnym wymiarze) i wiek pracowników.

Zarobki netto i obciążenie podatkowe

Zarobki netto są wyprowadzane na podstawie zarobków brutto i stanowią część wynagrodzenia, którą pracownicy mogą rzeczywiście zachować dla siebie w celu jej wydania lub odłożenia jako oszczędności. W przeciwieństwie do zarobków brutto zarobki netto nie obejmują składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, obejmują natomiast dodatki rodzinne.

Wskaźniki stawek podatkowych (klin podatkowy związany z kosztami pracy, pułapka bezrobocia i pułapka niskich zarobków) służą do monitorowania atrakcyjności zatrudnienia. Klin podatkowy związany z kosztami pracy definiuje się jako podatek dochodowy od zarobku brutto powiększony o składki pracodawcy i pracownika na ubezpieczenie społeczne, wyrażony jako odsetek całkowitych kosztów pracy. Wskaźnik ten określa się dla bezdzietnych osób stanu wolnego, których zarobki odpowiadają 67 % średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw (sekcje B–N klasyfikacji NACE Rev. 2). Wskaźnik pułapki bezrobocia określa odsetek zarobków brutto pochłaniany przez wyższe podatki i składki na ubezpieczenie społeczne oraz uwzględnia cofnięcie zasiłku dla bezrobotnych i innych świadczeń, kiedy osoba bezrobotna podejmuje pracę. Definiuje się go jako różnicę między zarobkami brutto i wzrostem zysku netto przy powrocie do zatrudnienia, wyrażaną jako odsetek zarobków brutto. Wskaźnik ten określa się dla bezdzietnych osób stanu wolnego, których zarobki odpowiadają 67 % średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw (sekcje B–N klasyfikacji NACE Rev. 2). Wskaźnik pułapki niskich zarobków określa odsetek zarobków brutto pochłanianych łącznie przez podatki dochodowe, składki na ubezpieczenie społeczne i cofnięcie ewentualnych świadczeń, kiedy wysokość zarobków brutto wzrasta z 33 % do 67 % średnich zarobków pracownika w sektorze przedsiębiorstw (sekcje B-N klasyfikacji NACE Rev. 2). Wskaźnik ten określa się dla bezdzietnych osób stanu wolnego, a także dla par z jedną osobą zarabiającą oraz dwojgiem dzieci w wieku od 6 do 11 lat.

Kontekst

Struktura i zmiany kosztów pracy oraz zarobków to ważne aspekty rynku pracy, odzwierciedlające podaż pracy ze strony osób fizycznych i popyt na pracę ze strony przedsiębiorstw.

UE stara się promować równość szans i stopniowo eliminować zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. W art. 157 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) ustanowiono zasadę równości wynagrodzeń dla pracowników płci męskiej i żeńskiej za taką samą pracę lub pracę takiej samej wartości, a w art. 157 ust. 3 przewidziano podstawę prawną przyjmowania prawodawstwa w zakresie równości traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia. W grudniu 2015 r. Komisja Europejska przyjęła dokument pt. Strategic engagement for gender equality 2016-2019 (w jęz. angielskim). W ramach tego programu prac Komisja potwierdziła swoje zobowiązanie do kontynuowania wysiłków na rzecz promowania równouprawnienia płci. Jednym z tematycznych obszarów priorytetowych programu jest eliminowanie zróżnicowania wynagrodzenia, zarobków i emerytur ze względu na płeć, a tym samym zwalczanie ubóstwa wśród kobiet. Komisja zidentyfikowała kluczowe działania, jakie należy podjąć w tym obszarze priorytetowym. Jednym z tych działań jest doroczne organizowanie europejskiego Dnia Równej Płacy, aby zwiększać wiedzę na temat zjawiska zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć i przyczyn leżących u jego podstaw.

Zobacz także

Więcej informacji z Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

Gender pay gap in unadjusted form (tsdsc340)
Labour cost index by NACE Rev. 2 (teilm100)
Labour cost index by NACE Rev. 2 - percentage change Q/Q-1 (teilm120)
Labour cost index by NACE Rev. 2 - percentage change Q/Q-4 (teilm130)
Labour cost index by NACE Rev. 2 - Index (2012=100) (teilm140)

Baza danych

Sekcja specjalna

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe tablic i wykresów (MS Excel)

Linki zewnętrzne


Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Płace_i_koszty_pracy&oldid=334268"