Statistics Explained

Archive:Statystyka finansów sektora instytucji rządowych i samorządowych

Revision as of 11:19, 7 May 2015 by Johanaa (talk | contribs)
Dane z dnia 21 października 2014 r. Najnowsze dane: Więcej informacji Eurostatu, główne tabele i baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: koniec lipca 2015 r. Angielska wersja językowa jest bardziej aktualna.
Wykres 1: Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych, lata 2012 i 2013 (¹)
(zadłużenie netto lub wierzytelności netto skonsolidowanego sektora instytucji rządowych i samorządowych, w % PKB) – źródło: Eurostat (tec00127)
Tablica 1: Saldo i dług sektora instytucji rządowych i samorządowych, 2010–2013 (¹)
(w % PKB) – źródło: Eurostat (tec00127) i (tsdde410)
Wykres 2: Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych, lata 2012 i 2013 (¹)
(skonsolidowany dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych, w % PKB) – źródło: Eurostat (tsdde410)
Wykres 3: Ewolucja wydatków i dochodów ogółem, 2010–2013 (¹)
(w % PKB) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 4: Ewolucja wydatków i dochodów ogółem, 2010–2013 (¹)
(w mld EUR) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 5: Dochód i wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych, 2013 r. (¹)
(w % PKB) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 6: Struktura dochodów ogółem, 2013 r. (¹)
(w % dochodów ogółem) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 7: Główne składniki dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych, 2013 r. (¹)
(w % dochodów ogółem) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 8: Struktura wydatków ogółem, 2013 r. (¹)
(w % wydatków ogółem) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 9: Główne składniki wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych, 2013 r.(¹)
(% wydatków ogółem) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 10: Główne kategorie podatków i składek na ubezpieczenia społeczne, UE-28, 2010–2013 (¹)
(w % PKB) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)
Wykres 11: Główne kategorie podatków i składek na ubezpieczenia społeczne, 2013 r.(¹)
(w % PKB) – źródło: Eurostat (gov_10a_main)

Poniższy artykuł jest poświęcony zmianom kluczowych wskaźników finansowych sektora instytucji rządowych i samorządowych w Unii Europejskiej (UE) i w strefie euro (EA-18). W szczególności dotyczy deficytu budżetowego sektora instytucji rządowych i samorządowych, długu brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych, dochodów oraz wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych, jak również podatków i składek na ubezpieczenia społeczne, które są głównymi źródłami dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Wymienione dane statystyczne są podstawowymi wskaźnikami pozwalającymi ocenić stan gospodarki państwa członkowskiego. Zgodnie z warunkami paktu stabilności i wzrostu państwa członkowskie UE zobowiązały się do utrzymywania swojego deficytu i zadłużenia poniżej określonego poziomu: deficyt budżetowy państwa członkowskiego nie może przekroczyć -3 % produktu krajowego brutto (PKB) tego państwa, a jego dług publiczny nie może być większy niż 60 % PKB. Jeśli państwo członkowskie nie przestrzega tych limitów, wszczyna się tzw. procedurę nadmiernego deficytu. Procedura ta jest wielostopniowa i obejmuje również możliwość nałożenia sankcji, aby skłonić dane państwo członkowskie do podjęcia stosownych działań w celu poprawy sytuacji. Te same limity dotyczące deficytu i długu publicznego stanowią jednocześnie kryteria członkostwa w unii gospodarczej i walutowej (UGW), a zatem przystąpienia do strefy euro. Ponadto najnowsza wersja zintegrowanych wytycznych dotyczących polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia (zaktualizowanych jako część strategii „Europa 2020” na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu) zawiera wytyczne mające na celu zapewnienie wysokiej jakości i stabilności finansów publicznych.

Główne ustalenia statystyczne

W 2013 r. deficyt budżetowy (zadłużenie netto skonsolidowanego sektora instytucji rządowych i samorządowych wyrażone jako część PKB) w UE-28 i w strefie euro (EA-18) zmniejszył się w porównaniu z 2012 r., natomiast dług sektora instytucji rządowych i samorządowych zwiększył się (zarówno w stosunku do PKB, jak i w wartościach bezwzględnych).

Deficyt budżetowy

Stosunek deficytu budżetowego do PKB zmniejszył się w UE-28 z -4,2 % w 2012 r. do -3,2 % w 2013 r., a w strefie euro (EA-18) – z -3,6 % do -2,9 %. Luksemburg i Niemcy odnotowały niewielkie nadwyżki budżetowe w 2013 r. Ponadto 16 państw członkowskich UE – Belgia, Bułgaria, Republika Czeska, Dania, Estonia, Włochy, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Niderlandy, Austria, Rumunia, Słowacja, Finlandia i Szwecja – odnotowały w 2013 r. poziomy deficytu, które nie przekraczały -3,0 % PKB (zob. wykres 1).

W 2013 r. wskaźniki deficytu przekraczały -3,0 % PKB w 10 państwach członkowskich UE: najwyższe poziomy deficytu budżetowego (jako odsetek PKB) odnotowano w Słowenii (-14,6 %), Grecji (-12,2 %) i HIszpanii (-6,8 %). Wszystkie 10 państw członkowskich, których wskaźniki deficytu przekraczały -3,0 % PKB, zgłosiło także deficyt przekraczający -3,0 % w każdym z trzech poprzednich lat, a więc w całym okresie sprawozdawczym przedstawionym w tablicy 1.

Deficyt budżetowy (w stosunku do PKB) zmniejszył się w 2013 r. w porównaniu z 2012 r. w 17 państwach członkowskich. Jedno państwo członkowskie, Niemcy, odnotowało taką samą nadwyżkę w 2013 i 2012 r., zaś nadwyżka Luksemburga nieco wzrosła w 2013 r. Pozostałe dziewięć państw członkowskich UE odnotowało większy deficyt w 2013 r. niż w 2012 r.

Dług publiczny

W UE-28 stosunek długu publicznego do PKB wzrósł z 83,5 % na koniec 2012 r. do 85,4 % na koniec 2013 r., zaś w strefie euro (EA-18) – z 89,0 % do 90.9 %. W 2013 r. łącznie 16 państw członkowskich zgłosiło wskaźnik zadłużenia przekraczający 60 % PKB. Pod koniec 2013 r. najniższe wskaźniki wyrażające stosunek długu publicznego do PKB odnotowano w Estonii (10,1 %), Bułgarii (18,3 %) i Luksemburgu (23.6 %) — zob. wykres 2.

W 2013 r. wskaźnik zadłużenia zwiększył się w 22 państwach członkowskich UE w porównaniu z 2012 r., natomiast zmniejszył się w sześciu państwach członkowskich: w Danii, Niemczech, na Łotwie, Litwie, Węgrzech i w Austrii. Największy wzrost wskaźnika zadłużenia pomiędzy rokiem 2012 a 2013 odnotowano na Cyprze (22,7 punktu procentowego), w Grecji (18,0 pp), Słowenii (17,0 pp) i Chorwacji (11,3 pp).

Dochody i wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych

Znaczenie sektora instytucji rządowych i samorządowych w gospodarce można mierzyć, wyrażając całkowite dochody i wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych jako odsetek PKB. W 2013 r. w UE-28 dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem wyniosły 45,3 PKB (wzrost z 44,6 % PKB w 2012 r.), zaś wydatki – 48,5 % PKB (spadek z 48,9 % w 2012 r.). W strefie euro (EA-18) w 2013 r. wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem wyniosły 49,4 % PKB, a dochody ogółem – 46,5 % PKB – zob. wykres 3.

W wartościach bezwzględnych wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem w latach 2010–2013 wzrastały w wolnym tempie zarówno w całej UE, jak i w strefie euro (zob. wykres 4). Dochody w tym samym okresie między 2010 a 2013 r. rosły nieco szybciej. Podczas gdy wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem zwiększyły się łącznie o 184 mld EUR (= 184 000 mln EUR), w badanym okresie dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem w UE-28 wzrosły o 565 mld EUR.

Poziomy wydatków i dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych znacznie się różnią między poszczególnymi państwami członkowskimi UE (zob. wykres 5). W 2013 r. państwami członkowskimi UE o najwyższym łącznym poziomie wydatków i dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych w stosunku do PKB (powyżej 100 %) były Finlandia, Dania, Francja, Grecja, Belgia, Szwecja, Słowenia i Austria. W przypadku Grecji i Słowenii szczególnie wysoki poziom wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych wynikał głównie z interwencji w zakresie pomocy dla instytucji finansowych. Osiem państw członkowskich – Rumunia, Litwa, Łotwa, Irlandia, Bułgaria, Estonia, Cypr i Słowacja – zgłosiło stosunkowo niskie łączne wskaźniki (poniżej 80 % PKB).

W całej UE-28 głównymi składnikami dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem są podatki i składki netto na ubezpieczenia społeczne (zob. wykres 6). W 2013 r. podatki stanowiły 58,4 % dochodów ogółem w UE-28, a 55,4 % w strefie euro (EA-18), natomiast składki na ubezpieczenia społeczne – 29,8 % dochodów ogółem w UE-28, a 33,2 % w strefie euro (EA-18). Analizując oddzielnie każde państwo członkowskie UE, widać jednak, że różne kategorie dochodów mają bardzo różne względne znaczenie. Przykładowo w 2013 r. podatki stanowiły mniej niż 50 % dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem na Słowacji, w Niderlandach, Republice Czeskiej, na Litwie i w Słowenii, ale aż 85,3 % w Danii oraz 76,9 % w Szwecji (zob. wykres 7).

W 2013 r. największa część wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych w UE-28 związana była z redystrybucją dochodów w formie transferów socjalnych w gotówce lub w naturze (zob. wykresy 8 and 9). Transfery socjalne (świadczenia społeczne i transfery socjalne w naturze – nabyta produkcja rynkowa) stanowiły 43,3 % wydatków ogółem w UE-28, zaś 46,5 % w strefie euro (EA-18). Wynagrodzenie pracowników stanowiło 21,4 % wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem w UE-28, a 21,0 % w strefie euro (EA-18). Dochody z tytułu własności, których zdecydowanie największa część to płatności z tytułu odsetek, stanowiły 5,6 % wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych w UE-28, a 5,7 % w strefie euro (EA-18).

Podstawowe rodzaje dochodów sektora instytucji rządowych i samorządowych to podatki bieżące od dochodów, majątku itp., podatki związane z produkcją i importem oraz składki netto na ubezpieczenia społeczne; natomiast podatki od kapitału stanowiły w 2013 r. jedynie 0,3 % dochodów ogółem w UE-28. W 2013 r. w skali UE-28 podatki związane z produkcją i importem odpowiadały 13,3 % PKB, podatki bieżące od dochodów, majątku itp. – 12,8 % PKB, zaś składki netto na ubezpieczenia społeczne – 13,5 % PKB. Względny udział tych trzech kategorii podatków w PKB zwiększył się w latach 2010–2013, przy czym największy wzrost nastąpił w przypadku podatków bieżących od dochodów, majątku itp. (zob. Figure 10).

Pod względem struktury wpływów z podatków w 2013 r. istniały dość duże różnice pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi UE (zob. wykres 11). Jak można się spodziewać, państwa, które zgłosiły stosunkowo wysoki poziom wydatków, były jednocześnie państwami, które pobierały wyższe podatki (w stosunku do PKB). Dla przykładu w 2013 r. najwyższy wskaźnik wyrażający stosunek dochodów do PKB z głównych kategorii podatków i składek na ubezpieczenia społeczne odnotowała Dania (48,6 %), a następnie Francja i Belgia (odpowiednio 47,1 % i 46,2 %). W trzech państwach członkowskich UE procentowy udział tego rodzaju dochodów w PKB nie przekraczał 30 %; były to: Litwa, Rumunia i Bułgaria.

Źródła i dostępność danych

Zgodnie z procedurą nadmiernego deficytu państwa członkowskie UE są zobowiązane do przedstawiania Komisji Europejskiej przed dniem 1 kwietnia i 1 października każdego roku swoich danych statystycznych dotyczących deficytu budżetowego i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych. Dodatkowo Eurostat gromadzi bardziej szczegółowe dane dotyczące finansów publicznych w ramach programu transmisji danych ESA, w którym przekazywane są dane z rachunków narodowych. Główne dane zagregowane gromadzone w odniesieniu do sektora instytucji rządowych i samorządowych dostarczane są Eurostatowi dwa razy do roku, natomiast dane statystyczne dotyczące funkcji COFOG powinny być dostarczane przed upływem jednego roku od zakończenia okresu odniesienia, a szczegółowe dane dotyczące wpływów z podatków i ze składek na ubezpieczenia społeczne – w ciągu dziewięciu miesięcy od zakończenia okresu odniesienia.

Dane przedstawione w tym artykule odpowiadają głównym pozycjom dochodów i wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych zestawianych na podstawie europejskiego systemu rachunków narodowych (ESA 2010). Różnica pomiędzy dochodami ogółem a wydatkami ogółem – z uwzględnieniem nakładów inwestycyjnych (w szczególności nakładów brutto na środki trwałe) – równa jest kwocie wierzytelności netto/zadłużenia netto sektora instytucji rządowych i samorządowych, która jest również pozycją bilansującą niefinansowych sprawozdań sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Zakres sektora instytucji rządowych i samorządowych

Sektor instytucji rządowych i samorządowych składa się z jednostek instytucjonalnych będących producentami nierynkowymi, których produkcja globalna przeznaczona jest na spożycie indywidualne i ogólnospołeczne, finansowanych z obowiązkowych płatności dokonywanych przez jednostki należące do pozostałych sektorów, a także z jednostek instytucjonalnych, których podstawową działalnością jest redystrybucja dochodu i bogactwa narodowego (ESA 2010, §2.111). Sektor instytucji rządowych i samorządowych dzieli się na cztery podsektory: instytucje rządowe na szczeblu centralnym, instytucje rządowe i samorządowe na szczeblu regionalnym (w stosownych przypadkach), instytucje samorządowe na szczeblu lokalnym oraz fundusze zabezpieczenia społecznego (w stosownych przypadkach).

Podstawowe wskaźniki

Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych definiuje się jako zadłużenie netto/wierzytelności netto sektora instytucji rządowych i samorządowych zgłoszone zgodnie z procedurą nadmiernego deficytu i wyraża się jako stosunek do PKB. Zgodnie z Protokołem w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu dług publiczny oznacza dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych w wartości nominalnej, występujący na koniec roku i skonsolidowany dla wszystkich sektorów.

Podstawowy dochód sektora instytucji rządowych i samorządowych składa się z podatków, składek na ubezpieczenia społeczne i dochodów z tytułu sprzedaży i własności. W ESA 2010 jest on zdefiniowany przez odniesienie do listy kategorii: produkcja globalna rynkowa, produkcja globalna na własne cele finalne, płatności za pozostałą produkcję globalną nierynkową, podatki związane z produkcją i importem, pozostałe dotacje związane z produkcją, dochody otrzymywane z tytułu własności, podatki bieżące od dochodów, majątku itp., składki netto na ubezpieczenia społeczne, pozostałe transfery bieżące i transfery kapitałowe.

Na główne pozycje wydatków składają się wynagrodzenie pracowników (instytucji rządowych i samorządowych), świadczenia społeczne (świadczenia społeczne i transfery socjalne w naturze – produkcja rynkowa nabyta przez sektor instytucji rządowych i samorządowych oraz instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych), odsetki od długu publicznego, dotacje i nakłady brutto na środki trwałe. Wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych ogółem definiuje się w ESA 2010 przez odniesienie do listy kategorii: zużycie pośrednie, akumulacja brutto, wynagrodzenie pracowników, pozostałe podatki związane z produkcją, dotacje, dochody z tytułu własności, podatki bieżące od dochodów, majątku itp., świadczenia społeczne inne niż transfery socjalne w naturze, transfery socjalne w naturze – produkcja rynkowa nabyta, pozostałe transfery bieżące, korekty z tytułu zmian w uprawnieniach emerytalno-rentowych, transfery kapitałowe i transakcje dotyczące aktywów nieprodukowanych.

Przekazywane w ramach ESA 2010 dane dotyczące głównych agregatów sektora instytucji rządowych i samorządowych muszą być skonsolidowane dla niektórych transakcji w rachunkach narodowych. Oznacza to, że poszczególne transakcje pomiędzy jednostkami instytucjonalnymi w obrębie sektora instytucji rządowych i samorządowych – dochody z tytułu własności, pozostałe transfery bieżące i transfery kapitałowe – wzajemnie się znoszą lub są eliminowane. W przypadku tych transakcji dane z podsektorów należy konsolidować w ramach poszczególnych podsektorów, ale nie pomiędzy różnymi podsektorami. Dane na poziomie sektorów powinny więc być sumą danych z podsektorów, z wyjątkiem pozycji dotyczących dochodów z tytułu własności, pozostałych transferów bieżących i transferów kapitałowych, które są skonsolidowane. W przypadku tych ostatnich pozycji, a zatem dochodów i wydatków ogółem, suma dla podsektorów powinna przekraczać wartość dla sektora.

Podatki i składki na ubezpieczenia społeczne odpowiadają dochodom pobieranym w gotówce lub w naturze przez instytucje rządowe lub samorządowe na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym oraz przez fundusze zabezpieczenia społecznego. Opłaty te (powszechnie zwane podatkami) zalicza się do trzech głównych obszarów i określa jako:

  • podatki od dochodów, majątku itp., włącznie ze wszystkimi obowiązkowymi opłatami pobieranymi okresowo przez instytucje rządowe i samorządowe od dochodów i majątku przedsiębiorstw i gospodarstw domowych;
  • podatki związane z produkcją i importem, włącznie ze wszystkimi obowiązkowymi opłatami pobieranymi przez instytucje rządowe i samorządowe w związku z produkcją i importem towarów i usług, zatrudnianiem pracowników, własnością lub użytkowaniem gruntów, budynków lub innych aktywów wykorzystywanych w produkcji;
  • składki netto na ubezpieczenia społeczne, w tym wszystkie faktyczne składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawców i gospodarstwa domowe, przypisane umownie składki na ubezpieczenia społeczne stanowiące odpowiednik świadczeń społecznych płaconych bezpośrednio przez pracodawców, jak również dwie dodatkowe pozycje przypisane umownie (uzupełnienia do składek na ubezpieczenia społeczne płaconych przez gospodarstwa domowe oraz opłaty za usługi systemu ubezpieczeń społecznych).

Kontekst

Z powodu kryzysu finansowego i gospodarczego wiele rządów państw europejskich stanęło przed poważnymi wyzwaniami. Główne problemy wiążą się ze zdolnością krajowych administracji do obsługi długu publicznego i do podejmowania niezbędnych działań w celu zapewnienia kontroli nad wydatkami publicznymi, przy jednoczesnych staraniach ukierunkowanych na stymulowanie rozwoju gospodarczego.

Wymogi zawarte w pakcie stabilności i wzrostu mają na celu ogólną synchronizację rozwoju sytuacji gospodarczej w UE, a zwłaszcza w państwach strefy euro. Celem paktu stabilności i wzrostu jest również uniemożliwienie państwom członkowskim podejmowania działań, które przynosiłyby korzyści ich własnej gospodarce kosztem innych. Pakt stabilności i wzrostu zawiera dwie podstawowe zasady: deficyt (planowany lub rzeczywisty) nie może przekroczyć -3 % PKB, a wskaźnik zadłużenia nie może być wyższy niż 60 % (lub powinien się obniżać w kierunku tej wartości). W 2011 r. znacząco umocniono pakt stabilności i wzrostu, jak również ogólne zarządzanie gospodarką UE.

Co roku państwa członkowskie UE przekazują Komisji Europejskiej szczegółowe informacje na temat realizowanej przez nie polityki gospodarczej oraz stanu finansów publicznych. Państwa strefy euro przekazują te informacje w ramach programów stabilności, a pozostałe państwa członkowskie w ramach programów konwergencji. Komisja Europejska ocenia, czy prowadzona polityka jest zgodna z przyjętymi celami gospodarczymi, społecznymi i środowiskowymi. Komisja może podjąć decyzję o wydaniu ostrzeżenia, jeżeli uzna, że deficyt danego państwa staje się zbyt wysoki. Działanie to prowadzić może do stwierdzenia przez Radę nadmiernego deficytu, co oznacza wyznaczenie terminu na jego zredukowanie.

Zobacz także

Więcej informacji Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

Government finance statistics (EDP and ESA95) (t_gov_gfs10)
Government finance statistics - historical ESA95 data (t_gov_h)

Baza danych

Government finance statistics (EDP and ESA95) (gov_gfs10)
Government finance statistics - historical ESA95 data (gov_h)

Sekcja specjalna

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe tablic i wykresów (MS Excel)

Pozostałe informacje

Linki zewnętrzne


Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Statystyka_finansów_sektora_instytucji_rządowych_i_samorządowych&oldid=233788"