|
Definicja
(lista kodów HS, których dotyczy niniejsza karta) |
Produkty naftowe, luzem; paliwa mineralne, oleje i produkty ich destylacji, np. benzyna, nafta, olej napędowy, olej opałowy, smary; estry monoalkilowe kwasów tłuszczowych (FAMAE) i inne biopaliwa; mieszaniny FAMAE z paliwami mineralnymi i podobnymi produktami.
W celu zapoznania się z informacjami na temat pobierania próbek paliw i smarów o konsystencji kremowej lub twardej pasty zob. karta “Wosk”.
W celu zapoznania się z informacjami na temat olejów odpadowych zob. karta “Odpady”.
W celu zapoznania się z informacjami na temat produktów w opakowaniach do sprzedaży detalicznej zob. karta: “Opakowania do sprzedaży detalicznej i gotowe artykuły“.
|
|
| Zalecana minimalna wielkość każdej pobieranej próbki |
0,5 l
0,1 l, jeżeli wymagany jest tylko test przy użyciu markera
1 l benzyny, w przypadku wymogu zastosowania metody określenia liczby oktanowej według silnika |
| Mające zastosowanie normy (normy ISO oraz normy UE) oraz właściwe prawodawstwo |
- ISO 3170: Ciekłe produkty naftowe – Ręczne pobieranie próbek.
- EN 14275: Paliwa do pojazdów samochodowych. Ocena jakości benzyny i olejów napędowych. Pobieranie próbek z dystrybutorów detalicznych i zakładowych.
- ISO 1998-5 Przemysł naftowy – Terminologia – Część 5: Transport, przechowywanie, dystrybucja.
- ISO 3171 Ciekłe produkty naftowe. Automatyczne pobieranie próbek z rurociągów.
Należy także zapoznać się z treścią odpowiednich przepisów i wytycznych krajowych w zakresie pobierania próbek.
|
|
| Zalecane narzędzie do pobierania próbek w zależności od stosowanej metody |
- Pompa próżniowa do pobierania próbek (L01-01).
- Zgłębnik (L02-01).
- Pipeta probiercza (L03-01).
- Czerpak do pobierania próbek (L04-01).
- Sprzęt do ciągłego automatycznego lub ręcznego pobierania próbek, np. zawór do pobierania próbek z rurociągu (L06-01). Sprzęt obejmuje nie tylko urządzenie do automatycznego pobierania próbek, które wydobywa próbki z rurociągu, ale również odpowiednią sondę, liny łączące, urządzenia dodatkowe itp. Wszystkie te narzędzia muszą zachowywać integralność próbki.
- Naczynie do mieszania oraz naczynie na odpady po płukaniu.
- Lejek
|
| Pojemniki, z jakich należy korzystać przy pobieraniu próbek |
Pojemniki powinny być wykonane z tworzyw sztucznych odpornych na działanie ciekłych produktów naftowych (polipropylenu lub politereftalanu etylenu), szkła lub metalu i wyposażone w odpowiednie korki lub zatyczki z tworzyw sztucznych (nie z gumy).
- Butelka z tworzyw sztucznych o wąskim otworze, standardowym rozmiarze, pojemności od 100 do 500 ml, wyposażona w szczelne zamknięcie (P01, P06, P07).
- Butelka z ciemnego szkła o dużym rozmiarze, pojemności od 500 do 1000 ml, wyposażona w szczelne zamknięcie (G01).
- Puszka metalowa o dużym rozmiarze, pojemności od 500 do 1000 ml, wyposażona w szczelne zamknięcie (M01).
Minimum 10 % każdego pojemnika należy pozostawić puste jako rezerwę ekspansyjną, aby uwzględnić rozszerzalność cieplną danej substancji!
- W przypadku benzyny – należy stosować wyłącznie pojemniki wykonane ze szkła lub metalu, o pojemności co najmniej 1 l.
|
| Środki bezpieczeństwa i ocena ryzyka |
Należy zapoznać się z treścią odpowiednich przepisów i wytycznych krajowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Należy zapoznać się z treścią karty charakterystyki substancji lub postanowieniami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, o ile są dostępne link.
- Należy zwracać uwagę na znaki bezpieczeństwa i znaki ostrzegawcze.
- Należy stosować środki ochrony indywidualnej.
- Należy zapoznać się z treścią wszelkich instrukcji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przedstawionych w ocenie ryzyka dla danego miejsca lub w dokumencie poświęconym zasadom bezpieczeństwa pracy, które zostały ustanowione w odniesieniu do miejsca pobierania próbek, i stosować się do zawartych w nich zaleceń.
- Skrajnie łatwopalna ciecz i pary (np. benzyna). Należy podjąć środki bezpieczeństwa, aby zapobiec zapłonowi spowodowanemu elektrycznością statyczną.
- Próbek nie należy pobierać podczas burzowej pogody, której towarzyszą wyładowania elektryczne lub opady gradu.
- Przed przystąpieniem do pobierania próbek operator musi uziemić wszelki nagromadzony w jego ciele ładunek elektrostatyczny, dotykając dowolnej części struktury zbiornika co najmniej 1 metr od miejsca, w którym ma zostać pobrana próbka.
- Jeżeli w celu pobrania próbki operator musi wejść na górną powierzchnię zbiornika, powinny mu asystować co najmniej dwie osoby wyposażone w odpowiednie środki ochrony indywidualnej.
- Zbiorniki o ruchomej pokrywie dachowej. W miarę możliwości próbki substancji znajdującej się w takim zbiorniku należy pobierać z suwnicy bramowej lub pomostu znajdującego się powyżej pokrywy, z uwagi na fakt, że w jej bezpośrednim pobliżu mogło dojść do nagromadzenia toksycznych lub łatwopalnych par. Jeżeli wejście na pokrywę jest konieczne, można to zrobić wyłącznie w asyście co najmniej dwóch osób noszących odpowiednie indywidualne środki ochrony dróg oddechowych, chyba że wykazano, iż powietrze nad pokrywą jest bezpieczne.
- Wszelkie wykorzystywane wyposażenie musi być iskrobezpieczne.
Środki ochrony indywidualnej
- Środki ochrony dłoni: wykonane z materiału nierozpuszczalnego w węglowodorach, np. rękawice i rękawice ochronne z polichlorku winylu.
- Środki ochrony oczu: gogle ochronne, maski lub osłony na twarz (w razie konieczności).
- Środki ochrony dróg oddechowych: w razie konieczności wyposażone w odpowiedni filtr oparów organicznych.
- Środki ochrony stóp: buty antystatyczne i antypoślizgowe.
- Środki ochrony ciała: ubranie ochronne wykonane z bawełny, płótna lub wełny (nie z włókien syntetycznych), o właściwościach zmniejszających palność i antystatycznych.
- Hełmy ochronne, ochraniacze słuchu oraz pas bezpieczeństwa: w razie potrzeby.
|
|
| Rodzaj przesyłki | Procedura |
| Przesyłka przeznaczona do odprawy celnej |
Jedna próbka zbiorcza składa się z odpowiedniej liczby próbek pierwotnych pobranych z przesyłki przy zastosowaniu metody doboru losowego lub systematycznego. Po ustaleniu, że przesyłka jest jednorodna, zazwyczaj przyjmuje się, że jedna pobrana próbka jest reprezentatywna dla wszystkich towarów objętych tym samym zgłoszeniem celnym.
|
| Stabilne pionowe lub poziome zbiorniki cylindryczne wykonane z metalu |
Jedna próbka zbiorcza pobrana z jednej próbki pierwotnej lub większej liczby takich próbek pobranych na różnych wysokościach w zależności od poziomu cieczy w zbiorniku oraz liczby zbiorników dobranych z przesyłki przy zastosowaniu metody doboru losowego lub systematycznego, zob. Pobieranie próbek cieczy w części ogólnej.
W przypadku gdy poziom cieczy przekracza 3 m, zazwyczaj należy pobrać trzy próbki na co najmniej trzech wysokościach: ok. 15 % od dna zbiornika, w połowie jego wysokości, oraz ok. 15 % od górnej powierzchni produktu, w odniesieniu do każdej partii.
Należy pamiętać o sprawdzeniu jednorodności partii – w przypadku wystąpienia wątpliwości w tej kwestii należy pobrać dodatkowe próbki pierwotne. W przypadku zbiorników zawierających różne produkty lub partie należy utworzyć większą liczbę próbek zbiorczych.
Próbkę zbiorczą należy utworzyć z próbek pierwotnych pobranych z tego samego zbiornika. Jeżeli próbka zbiorcza jest tworzona dla wielu zbiorników, musi składać się z próbek pobranych proporcjonalnie w odniesieniu do każdego zbiornika poddanego kontroli.
Próbkę należy zazwyczaj pobrać z górnych otworów przez właz lub ze specjalnych zaworów służących do pobierania próbek umieszczonych na bokach zbiorników na właściwych wysokościach. Można zastosować również metodę pobierania próbek przekrojowych. Jeżeli głębokość, na której ma zostać pobrana próbka, nie przekracza 4 m, a lepkość cieczy nie jest zbyt duża, można skorzystać także z pompy próżniowej.
Próbki można również pobierać w trakcie załadunku lub rozładunku, gdy paliwo jest przenoszone. |
| Zbiorniki montowane na statkach morskich |
Większość dużych statków morskich posiada możliwości pobierania próbek z rurociągu. Nie ma możliwości ręcznego pobierania próbek ze względu na przepisy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Na statkach stosuje się hermetyczne systemy, aby umożliwić odzyskiwanie gazów łatwopalnych.
Z reguły całkowita przestrzeń przeznaczona do przewozu ładunków płynnych, jaką dysponuje statek morski, jest podzielona na szereg niezależnych stref (zbiorników, sekcji, komór itp.), które mogą mieć różne rozmiary. Należy stosować procedury pobierania próbek i tworzenia próbek zbiorczych analogiczne do tych stosowanych w przypadku stabilnych pionowych lub poziomych zbiorników cylindrycznych wykonanych z metalu. Próbki pierwotne należy pobierać z każdego zbiornika.
Próbkę zbiorczą należy utworzyć z próbek pierwotnych pobranych z tego samego zbiornika. Jeżeli próbkę zbiorczą pobiera się z wielu zbiorników, musi składać się z próbek pobranych proporcjonalnie z każdego zbiornika poddanego kontroli. |
| Bunkry |
W bunkrach przechowuje się paliwo wykorzystywane przez silniki statków morskich i rzecznych. Kształt bunkrów dopasowuje się tak, aby zmieściły się w przestrzeniach, których nie można wykorzystać do innych celów. Rura wlewu często ma nietypowy kształt. W niektórych przypadkach istnieje możliwość pobrania próbki przez rurę wlewu lub z zaworu przy separatorze wody lub przy urządzeniu filtrującym. W przypadku zaobserwowania wody lub osadu należy odrzucić te próbki i należy pobrać próbkę, gdy nie widać już śladów wody lub osadu. Próbkę tę wykorzystuje się do testu z wykorzystaniem stosowanego markera paliwa. |
| Cysterny kolejowe oraz cysterny samochodowe napełniane od góry |
Cysterny kolejowe i samochodowe można traktować tak, jakby były poziomymi zbiornikami cylindrycznymi.
Jedna próbka zbiorcza pobrana z jednej próbki pierwotnej lub większej liczby takich próbek pobranych na różnych wysokościach w zależności od poziomu cieczy w zbiorniku oraz liczby zbiorników dobranych z przesyłki przy zastosowaniu metody doboru losowego lub systematycznego, zob. Pobieranie próbek cieczy w części ogólnej.
W przypadku gdy poziom cieczy jest niższy niż 3 m, zazwyczaj należy pobrać jedną próbkę pierwotną ze środkowej części zbiornika. Należy pamiętać o sprawdzeniu jednorodności partii – w przypadku wystąpienia wątpliwości w tej kwestii należy pobrać dodatkowe próbki pierwotne. W przypadku zbiorników zawierających różne produkty lub partie należy utworzyć oddzielne próbki zbiorcze.
Próbkę zbiorczą należy utworzyć z próbek pierwotnych pobranych z tego samego zbiornika. Jeżeli próbka zbiorcza jest tworzona dla wielu zbiorników, musi składać się z próbek pobranych proporcjonalnie w odniesieniu do każdego zbiornika poddanego kontroli.
Próbkę należy zazwyczaj pobrać z górnych otworów przez właz lub ze specjalnych zaworów służących do pobierania próbek umieszczonych na bokach zbiorników na właściwych wysokościach. Można zastosować również metodę pobierania próbek przekrojowych. Jeżeli głębokość, na której ma zostać pobrana próbka, nie przekracza 4 m, a lepkość cieczy nie jest zbyt duża, można skorzystać także z pompy próżniowej.
Próbkę można również pobierać po załadunku lub przed rozładunkiem, gdy paliwo jest przenoszone. |
| Przenoszone paliwa |
Jedna próbka zbiorcza: Jeżeli produkt jest przenoszony mechanicznie przy pomocy grawitacji, pomp lub innych urządzeń, przy rurociągu paliwowym mogą się znajdować zawory rozdzielcze, które umożliwiają pobieranie próbek ze strumienia w regularnych odstępach czasu wyznaczonych prędkością przemieszczania strumienia paliwa, zob. pobieranie próbek towarów przemieszczanych w części ogólnej.
Procedurę tę należy również stosować w przypadku pobierania próbek z cystern samochodowych napełnianych od dołu w trakcie załadunku lub rozładunku:
- Próbkę pobiera się w trakcie załadunku lub rozładunku paliwa wyłącznie w wyznaczonych miejscach, np. na stacji paliw lub w rafinerii, lub za pomocą zamkniętego układu pompowego z odzyskiwaniem par.
- Próbki są pobierane za pomocą urządzenia do ciągłego automatycznego lub ręcznego pobierania próbek, które odprowadza z rurociągu równe ilości cieczy do pojemnika na próbki.
- Przed pobraniem próbki należy przepłukać sprzęt do pobierania próbek, zawór i rurę około trzech razy produktem, którego próbka ma zostać pobrana.
- Próbki należy pobierać bezpośrednio do butelki na próbki (lub do naczynia do mieszania) w momencie rozładowania ok.
20 %, 50 % i 80 % całkowitej objętości zbiornika.
|
| Dystrybutory zakładowe / stacja benzynowa |
Należy pobrać jedną próbkę zbiorczą paliwa, korzystając z dystrybutorów zainstalowanych na rurze wlewu.
W przypadku braku dowodów świadczących o tym, że rura pompy paliwowej zawiera świeże paliwo, przed przystąpieniem do pobierania próbek należy wypompować co najmniej 4 l paliwa.
Pojemnik na próbki końcowe napełnia się bezpośrednio próbką przy użyciu lejka lub rury odprowadzającej, aby zapobiec parowaniu paliwa. Pojemnik na próbki należy napełniać powoli, aby uniknąć spieniania substancji.
Pojemnik należy wypełnić maksymalnie do 80–90 % jego objętości, aby uwzględnić proces rozszerzania cieplnego substancji. |
| Paliwa ze zbiorników pojazdów silnikowych |
Próbkę należy pobierać z szyjki zbiornika paliwa, zazwyczaj przy pomocy próbnika takiego typu, jak pompa próżniowa lub sonda, i wlać bezpośrednio do pojemników na próbki. |
| Beczki, baryłki, puszki i podobne niewielkie pojemniki, które można przenosić ręcznie |
Jedna próbka zbiorcza lub większa ich liczba: z próbek pierwotnych (jednej lub większej ich liczby, w zależności od jednorodności produktu, liczby pojemników) pobranych ze środkowej części każdego pojemnika w przesyłce, z zastosowaniem metody doboru losowego lub systematycznego, zob. Pobieranie próbek z opakowań transportowych w części ogólnej.
Z różnych opakowań transportowych znajdujących się w różnych miejscach pojazdu transportowego lub magazynu należy pobrać próbki pierwotne tej samej wielkości.
Próbkę zbiorczą można utworzyć wyłącznie z pojemników pochodzących z tej samej partii zawartych w tej samej przesyłce. Jeżeli towary wchodzą w skład kilku partii, należy je wyodrębnić i pobrać z nich próbki oddzielnie.
Jeżeli jest to możliwe, należy zawsze odpowiednio ujednorodnić zawartość pojemnika.
Próbki należy pobierać przy użyciu pompy próżniowej, różnych pipet probierczych lub innych odpowiednich próbników.
Jeżeli próbkę pobiera się tylko z jednego pojemnika (np. beczki), próbka jest przelewana bezpośrednio z próbnika do pojemnika na próbkę. |
|
| Uwagi ogólne |
Ciągłe automatyczne pobieranie próbek (przenoszone paliwa) zawsze jest metodą preferowaną w stosunku do ręcznego pobierania próbek.
Ropa naftowa i pozostałości olejów opałowych mają zazwyczaj niejednorodną postać. Wszystkie zainteresowane strony powinny uzgodnić liczbę próbek pierwotnych, jakie należy pobrać, chyba że zastosowano metodę automatycznego pobierania próbek. Jeżeli nie ma możliwości uzyskania zgody wszystkich zaangażowanych stron (na potrzeby egzekwowania przepisów lub gdy właściciel jest nieznany), próbkę pobiera się zgodnie z planami pobierania próbek przedstawionymi powyżej.
Benzyna i jej destylaty mają z reguły jednorodną postać, ale często znajdują się w zbiornikach, na których dnie występuje wyraźnie oddzielona warstwa wody. Dopuszcza się możliwość ręcznego pobierania próbek pod warunkiem zapewnienia zgodności z przedstawionymi poniżej procedurami. Jeżeli w butelce na próbki widać wodę, należy zmierzyć poziom wody w zbiorniku. Należy odrzucić tę próbkę i pobrać nową próbkę z paliwa znajdującego się powyżej poziomu wody. Taka sama procedura ma zastosowanie w przypadku stwierdzenia w próbce osadu.
Po pobraniu próbki należy natychmiast zamknąć butelkę przy pomocy ściśle przylegającej zatyczki i sprawdzić jej szczelność (test na przeciekanie).
W miarę możliwości próbki dwukierunkowe należy pobierać bezpośrednio do butelki na próbki. Przyczynia się to do zmniejszenia ryzyka pochłaniania powietrza, uwalniania pary oraz zanieczyszczenia. Tuż przed przystąpieniem do pobierania próbek należy przepłukać butelkę produktem, którego próbka ma zostać pobrana. W przypadku substancji lotnych (benzyny) w miesiącach letnich należy korzystać ze wstępnie schłodzonych butelek.
W przypadku korzystania z naczynia do mieszania, należy je wstępnie przemyć produktem, którego próbka ma zostać pobrana. Należy w nim zgromadzić wszystkie próbki pierwotne ze wszystkich punktów pobierania próbek – po ich dokładnym wymieszaniu uzyskuje się próbkę zbiorczą. W przypadku substancji lotnych (benzyny) w miesiącach letnich należy korzystać ze wstępnie schłodzonego naczynia do mieszania.
Pakowanie próbki i wszelkie inne działania na próbce należy przeprowadzać w suchym i dobrze wentylowanym miejscu lub na wolnym powietrzu.
Należy pamiętać, że na dnie zbiorników zawsze występuje pewna ilość zanieczyszczeń i pozostałości wody. |
| Formularz pobrania próbek |
Należy wypełnić formularz pobrania próbek. Jedną kopię formularza należy dołączyć do próbek, natomiast drugą należy zachować do celów archiwizacyjnych. |
| Transport |
Próbki powinny zostać odpowiednio oznakowane – etykiety powinny wskazywać rodzaj konkretnego wiążącego się z nimi zagrożenia (symbole lub litery kodu).
Łatwopalne ciecze uznaje się za materiał niebezpieczny, którego transport podlega postanowieniom Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych. Dopuszcza się możliwość zastosowania wyjątków dla towarów niebezpiecznych pakowanych w ograniczonych ilościach. W przypadku wykorzystywania opakowań kombinowanych (składających się z opakowania wewnętrznego i zewnętrznego odpornego na rozerwanie i trudnego do przekłucia), dopuszcza się możliwość przewożenia maksymalnie 30 l substancji, w tym maksymalnie 10 l produktów łatwopalnych klasy 1, np. benzyny, zob. Transport w części ogólnej.
The transport vehicle must carry a suitable fire extinguisher. |
| Przechowywanie |
Próbki należy przechowywać w chłodnym, ciemnym, suchym i dobrze wentylowanym miejscu, z dala od źródeł ciepła.
Pojemnik powinien zostać dokładnie uszczelniony, aby zapobiec uwalnianiu składników lotnych i zanieczyszczeniu krzyżowemu z innymi próbkami.
W miarę możliwości próbki łatwopalne należy przechowywać w wentylowanych szafach.
Należy pamiętać o stosowaniu odpowiednich znaków ostrzegawczych. |
