Στατιστικές κατανομής εισοδήματος

Στοιχεία Φεβρουαρίου του 2016. Πιο πρόσφατα στοιχεία: Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat, Βασικοί πίνακες και Βάση στοιχείων. Προγραμματισμένη επικαιροποίηση του άρθρου: Ιούνιος 2017.

Γράφημα 1: Ποσοστό κινδύνου φτώχειας και κατώτατο όριο, 2014
Πηγή: Eurostat (ilc_li01) και (ilc_li02)

Γράφημα 2: Ποσοστό κινδύνου φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, 2014
(%)
Πηγή: Eurostat (ilc_li02)

Πίνακας 1: Ποσοστό κινδύνου φτώχειας μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, ανά συχνότερη επαγγελματική κατάσταση, 2014 (¹)
(%)
Πηγή: Eurostat (ilc_li04)

Γράφημα 3: Ποσοστό κινδύνου φτώχειας ανά τύπο νοικοκυριού, νοικοκυριά χωρίς συντηρούμενα τέκνα, 2014 (¹)
(% του καθορισμένου πληθυσμού)
Πηγή: Eurostat (ilc_li03)

Γράφημα 4: Ποσοστό κινδύνου φτώχειας ανά τύπο νοικοκυριού, νοικοκυριά με συντηρούμενα τέκνα, 2014 (¹)
(% του καθορισμένου πληθυσμού)
Πηγή: Eurostat (ilc_li03)

Γράφημα 5: Ποσοστό κινδύνου φτώχειας πριν και μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, 2014 (¹)
(%)
Πηγή: Eurostat (ilc_li02) και (ilc_li10)

Γράφημα 6: Άνιση κατανομή εισοδήματος, 2014
(λόγος πεμπτημορίων εισοδήματος)
Πηγή: Eurostat (ilc_di11)

Γράφημα 7: Σχετικό ποσοστό διάμεσου εισοδήματος, 2014
(λόγος του διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών προς το διάμεσο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα των ατόμων ηλικίας κάτω των 65 ετών)
Πηγή: Eurostat (ilc_pnp2)

Γράφημα 8: Σχετικό χάσμα διάμεσου εισοδήματος ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας, 2014
(%)
Πηγή: Eurostat (ilc_li11)

Με το παρόν άρθρο αναλύονται πρόσφατες στατιστικές σχετικά με τη νομισματική φτώχεια και τις εισοδηματικές ανισότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Οι συγκρίσεις μεταξύ χωρών όσον αφορά το βιοτικό επίπεδο βασίζονται συχνά στο κατά κεφαλή ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) – το οποίο αντικατοπτρίζει, σε νομισματικούς όρους, πόσο πλούσια είναι μια χώρα σε σύγκριση με μια άλλη. Ωστόσο, αυτός ο βασικός δείκτης δίνει ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με την κατανομή του εισοδήματος στο εσωτερικό μιας χώρας και, επιπλέον, δεν παρέχει κανένα στοιχείο για τους μη νομισματικούς παράγοντες που μπορεί να καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα ζωής ενός συγκεκριμένου πληθυσμού. Αφενός, οι ανισότητες στην κατανομή του εισοδήματος μπορούν να δημιουργήσουν κίνητρα για τους πολίτες για να βελτιώσουν την κατάστασή τους μέσω της εργασίας, της καινοτομίας ή της απόκτησης νέων δεξιοτήτων, ενώ, αφετέρου, αυτές οι εισοδηματικές ανισότητες θεωρείται συχνά ότι συνδέονται με το έγκλημα, τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Κύρια στατιστικά στοιχεία

Ποσοστό κινδύνου φτώχειας και κατώτατο όριο

Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας (μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις) στην ΕΕ-28 παρέμεινε σχετικά σταθερό μεταξύ του 2011 και του 2013 και μειώθηκε από 16,9 % σε 16,7 %. Μεταξύ του 2013 και του 2014, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας αυξήθηκε κατά 0,5 εκατοστιαίες μονάδες και έφτασε το 17,2 %. Το ποσοστό αυτό, που υπολογίστηκε ως ο σταθμισμένος μέσος όρος των εθνικών αποτελεσμάτων, αποκρύπτει σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ (βλ. γράφημα 1). Σε έξι κράτη μέλη, δηλαδή στη Ρουμανία (25,4 %), στην Ισπανία (22,2 %), στην Ελλάδα (22,1 %), στη Βουλγαρία (21,8 %), στην Εσθονία (21,8 %) και στη Λετονία (21,2 %), το ένα πέμπτο ή περισσότερο του πληθυσμού θεωρείται ότι διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας· το ίδιο παρατηρείται και στη Σερβία (25,4 %) και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (22,1 %). Μεταξύ των κρατών μελών τα χαμηλότερα ποσοστά ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας διαπιστώθηκαν στις Κάτω Χώρες (11,6 %) και στην Τσεχική Δημοκρατία (9,7 %), ενώ η Νορβηγία (10,9 %) και η Ισλανδία (7,9 %) ανέφεραν επίσης σχετικά χαμηλά ποσοστά του πληθυσμού τους που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας.

Το όριο κινδύνου φτώχειας (το οποίο εμφανίζεται και στο γράφημα 1) καθορίζεται στο 60 % του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου μέσου εισοδήματος. Αυτό συχνά εκφράζεται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ) για να ληφθούν υπόψη οι διαφορές του κόστους διαβίωσης μεταξύ των χωρών. Το συγκεκριμένο κατώτατο όριο παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις το 2014 μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ: από 2,4 χιλιάδες ΜΑΔ στη Ρουμανία έως 13,0 χιλιάδες ΜΑΔ στην Αυστρία, ενώ το όριο στο Λουξεμβούργο (17,0 χιλιάδες) υπερέβη το φάσμα αυτό· το όριο της φτώχειας ήταν επίσης σχετικά χαμηλό στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (2,5 χιλιάδες ΜΑΔ) και στη Σερβία (2,7 χιλιάδες ΜΑΔ) και σχετικά υψηλό στην Ελβετία (15,4 χιλιάδες ΜΑΔ) και στη Νορβηγία (16,7 χιλιάδες ΜΑΔ).

Οι διάφορες κοινωνικές ομάδες είναι περισσότερο ή λιγότερο ευάλωτες στη νομισματική φτώχεια. Υπήρχε σχετικά μικρή διαφορά στο ποσοστό του κινδύνου φτώχειας (μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις) μεταξύ ανδρών και γυναικών στην ΕΕ-28 το 2014: τα τελευταία ποσοστά ισοδυναμούν με 16,7 % για τους άνδρες σε σύγκριση με ελαφρώς υψηλότερο ποσοστό (17,7 %) για τις γυναίκες (βλ. γράφημα 2). Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των δύο φύλων το 2014 (3,2 ποσοστιαίες μονάδες) παρατηρήθηκε στην Εσθονία, ενώ η Λετονία, η Κύπρος, η Λιθουανία, η Σουηδία και η Ιταλία ανέφεραν επίσης ποσοστά κινδύνου φτώχειας για τις γυναίκες που ήταν κατά 2,0 ή περισσότερες ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από ό,τι για τους άνδρες, όπως και στην Ελβετία και στη Νορβηγία. Αντιθέτως, υπήρχαν επτά κράτη μέλη της ΕΕ όπου το ποσοστό κινδύνου φτώχειας ήταν ελαφρώς υψηλότερο για τους άνδρες από ό,τι για τις γυναίκες, δηλαδή η Δανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Ισπανία, η Ελλάδα και η Σλοβακία, ενώ η ίδια κατάσταση παρατηρήθηκε και στη Σερβία, στην Ισλανδία και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Οι αποκλίσεις όσον αφορά τα ποσοστά φτώχειας ήταν μεγαλύτερες όταν η ταξινόμηση του πληθυσμού γινόταν με βάση την επαγγελματική κατάσταση (βλ. πίνακα 1). Οι άνεργοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα: σχεδόν το ήμισυ (47,2 %) όλων των ανέργων στην ΕΕ-28 αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας το 2014· το υψηλότερο κατά πολύ ποσοστό καταγράφηκε στη Γερμανία (67,4 %), ενώ οκτώ άλλα κράτη μέλη της ΕΕ (οι τρεις χώρες της Βαλτικής, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και το Λουξεμβούργο) ανέφεραν ότι το 2014 περισσότερο από το ήμισυ των ανέργων αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας.

Περίπου ένας στους οκτώ (12,7 %) συνταξιούχους στην ΕΕ-28 αντιμετώπιζε κίνδυνο φτώχειας το 2014· ποσοστά τουλάχιστον διπλάσια από τον μέσο όρο της ΕΕ-28 καταγράφηκαν στην Εσθονία (35,6 %) και στη Λετονία (29,4 %).

Τα άτομα που έχουν απασχόληση κινδύνευαν πολύ λιγότερο να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο φτώχειας (κατά μέσο όρο, 9,5 % σε ολόκληρη την ΕΕ-28), αν και σημειώθηκαν σχετικά υψηλά ποσοστά απασχολουμένων που διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας στη Ρουμανία (19,6 %) και σε μικρότερο βαθμό στην Ελλάδα (13,4 %), στην Ισπανία (12,5 %) και στην Εσθονία (11,8 %), ενώ το Λουξεμβούργο, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Πολωνία ανέφεραν ότι περισσότεροι από 1 στους 10 του εργατικού τους δυναμικού διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας το 2014.

Τα ποσοστά κινδύνου φτώχειας δεν κατανέμονται ομοιόμορφα μεταξύ των νοικοκυριών με διαφορετικές συνθέσεις ενηλίκων και συντηρούμενων τέκνων. Μεταξύ των νοικοκυριών με συντηρούμενα τέκνα (βλ. γράφημα 3), τα άτομα που ζουν μόνα ήταν πιθανότερο να διατρέξουν κίνδυνο φτώχειας, την κατάσταση αυτή αντιμετώπισε το 25,1 % των μονομελών νοικοκυριών το 2014. Αντίθετα, το ποσοστό κινδύνου φτώχειας για νοικοκυριά με δύο ή περισσότερους ενηλίκους ήταν λιγότερο από το μισό του ποσοστού αυτού, 11,2 %. Ειδικότερα στα νοικοκυριά με δύο ενηλίκους, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον το ένα άτομο είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών, ο κίνδυνος φτώχειας ήταν ελαφρώς υψηλότερος, 10,2 %.

Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ ανέφεραν ανάλογη κατάσταση. Μεταξύ των νοικοκυριών με συντηρούμενα τέκνα σε όλα τα κράτη μέλη τα μονομελή νοικοκυριά είχαν τα υψηλότερα ποσοστά κινδύνου φτώχειας, εκτός από τη Μάλτα όπου το υψηλότερο ποσοστό είχαν τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον το ένα άτομο είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών· ανάλογη κατάσταση με αυτή της Μάλτας παρατηρήθηκε στην Ελβετία (στοιχεία του 2013) και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας για τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον το ένα άτομο είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών ήταν γενικά χαμηλότερο από το ποσοστό για την ευρύτερη κατηγορία όλων των νοικοκυριών με δύο ή περσσότερους ενήλικες, αν και συνέβη το αντίθετο στη Λετονία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Αυστρία, στη Βουλγαρία, στο Βέλγιο, στην Κροατία, στην Κύπρο και στη Μάλτα.

Όσον αφορά τα νοικοκυριά με συντηρούμενα τέκνα (βλ. γράφημα 4), το υψηλότερο ποσοστό κινδύνου φτώχειας στην ΕΕ-28 καταγράφηκε για τα νοικοκυριά ενός ατόμου με συντηρούμενα τέκνα, στα οποία έφτασε σχεδόν το ένα τρίτο (32,5 %). Συγκρίνοντας τα ποσοστά για τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες, εκείνα με ένα μόνο συντηρούμενο τέκνο (13,6 %) είχαν ένα ποσοστό που ήταν περίπου το μισό από το ποσοστό που κατέγραψαν τα νοικοκυριά με τρία ή περισσότερα συντηρούμενα τέκνα (26,9 %). Μεταξύ των τριών τύπων νοικοκυριών που εμφανίζονται στο γράφημα 4, όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ ανέφεραν ότι τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες και ένα συντηρούμενο τέκνο είχαν τις λιγότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν κίνδυνο φτώχειας. Τα περισσότερα κράτη μέλη ανέφεραν, επίσης, ότι το ποσοστό κινδύνου φτώχειας ήταν υψηλότερο για τα νοικοκυριά ενός ατόμου με συντηρούμενα τέκνα, αν και υπήρχαν αρκετές εξαιρέσεις όπου το ποσοστό ήταν υψηλότερο για τα νοικοκυριά με δύο ενήλικες με δύο ή περισσότερα τέκνα, κυρίως στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία, και σε μικρότερο βαθμό στην Πολωνία και στην Ελλάδα, καθώς και στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ισπανία, στην Ουγγαρία και στην Κροατία· η ίδια κατάσταση παρατηρήθηκε και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και στη Σερβία.

Μέτρα κοινωνικής προστασίας μπορούν να εφαρμόζονται ως μέσο για τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, για παράδειγμα, με τη χορήγηση παροχών. Ένας τρόπος για την αξιολόγηση της επιτυχίας των μέτρων κοινωνικής προστασίας είναι η σύγκριση των δεικτών κινδύνου φτώχειας πριν και μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (βλ. γράφημα 5). Το 2014, οι κοινωνικές μεταβιβάσεις μείωσαν το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας μεταξύ του πληθυσμού της ΕΕ-28 από 26,1 % πριν από τις μεταβιβάσεις σε 17,2 % μετά τις μεταβιβάσεις και, κατά συνέπεια, βοήθησαν ένα ποσοστό 8,9 % των ατόμων που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας να υπερβεί το όριο της φτώχειας. Χωρίς τις κοινωνικές μεταβιβάσεις οι άνθρωποι αυτοί θα διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας. Κατά τη σύγκριση των ποσοστών κινδύνου φτώχειας πριν και μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, ο σχετικός αντίκτυπος των κοινωνικών παροχών ήταν χαμηλότερος στη Ρουμανία, στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στη Βουλγαρία, στη Λετονία, στην Πολωνία και στην Εσθονία, καθώς και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Αντίθετα, τουλάχιστον το ήμισυ όλων των ατόμων που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας στην Ιρλανδία, στη Δανία και στη Φινλανδία μετακινήθηκαν πάνω από το όριο της φτώχειας λόγω των κοινωνικών μεταβιβάσεων· το ίδιο συνέβη και στην Ισλανδία και στη Νορβηγία.

Εισοδηματικές ανισότητες

Οι κυβερνήσεις, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και η κοινωνία γενικά δεν μπορούν να καταπολεμήσουν τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό χωρίς ανάλυση των ανισοτήτων μέσα στην κοινωνία, είτε είναι οικονομικής είτε κοινωνικής φύσης. Τα στοιχεία σχετικά με τις οικονομικές ανισότητες αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για την εκτίμηση της σχετικής φτώχειας, δεδομένου ότι η κατανομή των οικονομικών πόρων μπορεί να έχει άμεση σχέση με την έκταση και το βάθος της φτώχειας. Το 2014 διαπιστώθηκαν ευρείες ανισότητες στην κατανομή του εισοδήματος: ο σταθμισμένος βάσει του πληθυσμού μέσος όρος των εθνικών αριθμητικών στοιχείων για κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, δηλώνει ότι το 20 % του πληθυσμού ενός κράτους μέλους με το υψηλότερο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα λάμβανε 5,2 φορές περισσότερο εισόδημα από το 20 % του πληθυσμού του κράτους μέλους με το χαμηλότερο ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα (βλ. γράφημα 6). Η αναλογία αυτή διαφέρει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, από 3,5 φορές στην Τσεχική Δημοκρατία έως πάνω από 6 φορές στη Λιθουανία, στην Πορτογαλία, στη Λετονία, στην Ελλάδα, στην Εσθονία, στην Ισπανία και στη Βουλγαρία, με αποκορύφωμα τις 7,2 φορές στη Ρουμανία. Από τις τρίτες χώρες που εμφανίζονται στο γράφημα 6, η Ισλανδία (3,1) και η Νορβηγία (3,4) ανέφεραν επίσης ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά, ενώ στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (7,2) η αναλογία ήταν εξίσου υψηλή με τη Ρουμανία και ακόμη υψηλότερη στη Σερβία (9,8).

Οι ανισότητες παρουσιάζουν ενδιαφέρον από την άποψη της πολιτικής, το οποίο γίνεται αντιληπτό από πολλές διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Μια ομάδα που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι οι ηλικιωμένοι, η οποία εκφράζει εν μέρει την αυξανόμενη αναλογία του πληθυσμού της ΕΕ ηλικίας 65 ετών και άνω. Τα συνταξιοδοτικά συστήματα μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της φτώχειας μεταξύ των ηλικιωμένων. Από την άποψη αυτή, είναι ενδιαφέρον να γίνει σύγκριση των εισοδημάτων των ηλικιωμένων με τα εισοδήματα του υπόλοιπου πληθυσμού. Σε όλη την ΕΕ-28, τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω είχαν διάμεσο εισόδημα το οποίο το 2014 ήταν ίσο με το 94 % του διάμεσου εισοδήματος του πληθυσμού ηλικίας κάτω των 65 ετών (βλ. γράφημα 7). Σε έξι κράτη μέλη της ΕΕ (Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Ρουμανία, Ισπανία, Γαλλία και Ελλάδα) το διάμεσο εισόδημα των ηλικιωμένων ήταν ίσο ή υψηλότερο από το διάμεσο εισόδημα των ατόμων κάτω των 65 ετών, το οποίο ισχύει επίσης στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και στη Σερβία. Στην Ιταλία, στην Πολωνία, στην Αυστρία, στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία, στη Σλοβενία, στη Σλοβακία και στη Γερμανία το διάμεσο εισόδημα των ηλικιωμένων ήταν τουλάχιστον 90 % εκείνου που καταγράφηκε για τα άτομα κάτω των 65 ετών, όπως συνέβη και στη Νορβηγία και στην Ισλανδία. Ποσοστά κάτω από 80 % καταγράφηκαν στη Φινλανδία, στη Δανία, στη Μάλτα, στο Βέλγιο, στη Λιθουανία, στην Κύπρο, στη Λετονία και στην Εσθονία καθώς και στην Ελβετία (στοιχεία του 2013)· αυτά τα σχετικά χαμηλά ποσοστά μπορεί να αντικατοπτρίζουν, σε γενικές γραμμές, τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα.

Το βάθος της φτώχειας, που χρησιμεύει στον ποσοτικό προσδιορισμό του πόσο φτωχοί είναι οι φτωχοί, μπορεί να μετρηθεί με το σχετικό χάσμα διάμεσου εισοδήματος ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας. Το διάμεσο εισόδημα ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας ήταν κατά μέσο όρο στην ΕΕ-28 κατά 24,6 % χαμηλότερο από το όριο της φτώχειας το 2014 (βλ. γράφημα 8)· το όριο αυτό ορίζεται στο 60 % του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος όλων των ατόμων. Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, σχετικό χάσμα διάμεσου εισοδήματος ατόμων σε κίνδυνο φτώχειας ήταν μεγαλύτερο στη Ρουμανία (35,2 %) και στη Βουλγαρία (33,2 %), ενώ πάνω από 25 % ήταν το χάσμα που αναφέρθηκε για την Ισπανία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία, στη Σλοβακία, την Ιταλία και την Κροατία. Το χάσμα ήταν μεγαλύτερο στη Σερβία (40,3 %) και στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (36,1 %) από οποιοδήποτε κράτος μέλος. Το μικρότερο χάσμα κινδύνου φτώχειας μεταξύ των κρατών μελών παρατηρήθηκε στη Φινλανδία (13,9 %), και κατόπιν στο Λουξεμβούργο (16,3 %), στη Γαλλία (16,6 %) και στις Κάτω Χώρες (16,9 %).

Πηγές και διαθεσιμότητα στοιχείων

Οι στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC) άρχισαν να καταρτίζονται το 2003 βάσει συμφωνίας κυρίων μεταξύ της Eurostat, έξι κρατών μελών της ΕΕ (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο) και της Νορβηγίας. Σκοπός των στατιστικών αυτών ήταν η παροχή βασικών στοιχείων για δείκτες σχετικά με το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης· η νομική βάση αυτής της διαδικασίας συλλογής στοιχείων είναι ο κανονισμός 1177/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Η συλλογή αυτών των στατιστικών ξεκίνησε επίσημα το 2004 σε 15 χώρες και επεκτάθηκε το 2005 σε όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη της EΕ-25, καθώς και στην Ισλανδία και τη Νορβηγία. Η Βουλγαρία και η Τουρκία δρομολόγησαν τις EU-SILC το 2006, η Ρουμανία το 2007, η Ελβετία το 2008, ενώ η Κροατία εισήγαγε την έρευνα το 2010 [τα στοιχεία της Κροατίας για το 2009 βασίζονται σε διαφορετική πηγή στοιχείων –συγκεκριμένα την έρευνα οικογενειακού προϋπολογισμού (ΕΟΠ)]. Τα στοιχεία για την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι διαθέσιμα από το 2010 και για τη Σερβία από το 2013. Οι στατιστικές EU-SILC περιλαμβάνουν τόσο μια εγκάρσια όσο και μια διαμήκη διάσταση.

Το διαθέσιμο εισόδημα ενός νοικοκυριού καθορίζεται με την άθροιση όλων των νομισματικών εισοδημάτων που λαμβάνει κάθε μέλος του νοικοκυριού από οποιαδήποτε πηγή (συμπεριλαμβανομένων των εισοδημάτων από εργασία, επενδύσεις και κοινωνικές παροχές) –προσαυξανόμενο με τα έσοδα σε επίπεδο νοικοκυριού– με αφαίρεση των φόρων και των κοινωνικών εισφορών που καταβάλλονται. Για να ληφθούν υπόψη οι διαφορές του μεγέθους και της σύνθεσης των νοικοκυριών, το άθροισμα αυτό διαιρείται με τον αριθμό των «ισοδύναμων ενηλίκων» με μια πρότυπη κλίμακα (ισοδυναμία), αποκαλούμενη «τροποποιημένη κλίμακα του ΟΟΣΑ», η οποία αποδίδει συντελεστή στάθμισης 1,0 για τον πρώτο ενήλικα του νοικοκυριού, συντελεστή στάθμισης 0,5 για κάθε άλλο μέλος του νοικοκυριού ηλικίας άνω των 14 ετών και συντελεστή στάθμισης 0,3 για τα μέλη του νοικοκυριού ηλικίας κάτω των 14 ετών. Το μέγεθος που προκύπτει καλείται ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα και αποδίδεται σε κάθε μέλος του νοικοκυριού. Για τους σκοπούς των δεικτών της φτώχειας, το ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα υπολογίζεται από το συνολικό διαθέσιμο εισόδημα κάθε νοικοκυριού διαιρούμενο διά του ισοδύναμου μεγέθους του νοικοκυριού· κατά συνέπεια, κάθε άτομο στο νοικοκυριό θεωρείται ότι έχει το ίδιο ισοδύναμο εισόδημα.

Η περίοδος αναφοράς του εισοδήματος είναι σταθερή δωδεκάμηνη περίοδος (όπως κατά το προηγούμενο ημερολογιακό ή φορολογικό έτος) για όλες τις χώρες, με εξαίρεση το Ηνωμένο Βασίλειο, στο οποίο η περίοδος αναφοράς του εισοδήματος είναι το τρέχον έτος της έρευνας, και την Ιρλανδία, στην οποία η έρευνα είναι συνεχής και τα στοιχεία για το εισόδημα συλλέγονται για τους 12 μήνες πριν από την έρευνα.

Το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας ορίζεται ως το ποσοστό των ατόμων με ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο κινδύνου φτώχειας (εκφραζόμενο σε μονάδες αγοραστικής δύναμης - ΜΑΔ), που καθορίζεται στο 60 % του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος. Σύμφωνα με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας υπολογίζεται σε σχέση με την κατάσταση σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ αντί για την εφαρμογή κοινού κατώτατου ορίου. Το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας μπορεί να εκφραστεί πριν ή μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, καθώς η διαφορά εκφράζει τον υποθετικό αντίκτυπο των εθνικών κοινωνικών μεταβιβάσεων στη μείωση του κινδύνου φτώχειας. Η συνταξιοδότηση και οι συντάξεις επιζώντων υπολογίζονται ως εισόδημα πριν από τις μεταβιβάσεις και όχι ως κοινωνικές μεταβιβάσεις. Υπάρχουν ποικίλες αναλύσεις του εν λόγω δείκτη, για παράδειγμα, κατά ηλικία, φύλο, επαγγελματική κατάσταση, τύπο νοικοκυριού ή επίπεδο εκπαίδευσης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο δείκτης δεν μετρά πλούτο, αλλά συνιστά σχετικό μέτρο του σημερινού χαμηλού εισοδήματος (σε σύγκριση με άλλα άτομα στην ίδια χώρα), που δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Το σύνολο για την ΕΕ-28 είναι ο μέσος όρος των επιμέρους εθνικών στοιχείων σταθμισμένος βάσει του πληθυσμού.

Πλαίσιο

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάκεν τον Δεκέμβριο του 2001, οι αρχηγοί των ευρωπαϊκών κρατών και κυβερνήσεων ενέκριναν μια πρώτη δέσμη κοινών στατιστικών δεικτών για τον κοινωνικό αποκλεισμό και τη φτώχεια που υπόκεινται σε συνεχή διαδικασία βελτίωσης από την υποομάδα για τους δείκτες (ΥΟΔ) της επιτροπής κοινωνικής προστασίας (ΕΚΠ). Οι δείκτες αυτοί αποτελούν θεμελιώδες στοιχείο στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού για την παρακολούθηση της προόδου που σημειώνεται από τα κράτη μέλη της ΕΕ όσον αφορά την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.

Οι στατιστικές EU-SILC είναι η πηγή αναφοράς για τις στατιστικές της ΕΕ όσον αφορά το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης και, ιδίως, για τους δείκτες της κοινωνικής ένταξης. Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τον Ιούνιο του 2010 έναν κυρίαρχο στόχο για την κοινωνική ενσωμάτωση: ότι μέχρι το 2020 τα άτομα στην ΕΕ που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού θα πρέπει να είναι λιγότερα κατά τουλάχιστον 20 εκατομμύρια σε σχέση με το 2008. Οι στατιστικές EU-SILC είναι η πηγή που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη αυτού του κυρίαρχου στόχου, που υπολογίζεται με βάση έναν δείκτη που συνδυάζει το ποσοστό του κινδύνου φτώχειας, το ποσοστό σοβαρής υλικής στέρησης και την αναλογία των ατόμων με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας που ζουν στα νοικοκυριά· για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το άρθρο σχετικά με τις στατιστικές για την κοινωνική ένταξη.

Βλέπε επίσης

• Στατιστικές στέγασης
• Children at risk of poverty or social exclusion (στα αγγλικά)
• European social statistics (δημοσίευση στο διαδίκτυο) (στα αγγλικά)
• Housing conditions (στα αγγλικά)
• People at risk of poverty or social exclusion (στα αγγλικά)
• Social inclusion statistics (στα αγγλικά)

Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat

Εκδόσεις

Στατιστικά βιβλία

• Living conditions in Europe — έκδοση 2014 (στα αγγλικά)
• European social statistics — έκδοση 2013 (στα αγγλικά)
• Income and living conditions in Europe — έκδοση 2010 (στα αγγλικά)
• Combating poverty and social exclusion. A statistical portrait of the European Union 2010 (στα αγγλικά)
• The life of women and men in Europe — A statistical portrait (στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά)

Δελτία Τύπου

• The risk of poverty or social exclusion affected 1 in 4 persons in the EU in 2014 (στα αγγλικά)
• More than 120 million persons at risk of poverty or social exclusion in 2013 (στα αγγλικά)

Statistics in focus

• Income inequality: nearly 40 per cent of total income goes to people belonging to highest (fifth) quintile — Statistics in focus 12/2014 (στα αγγλικά)
• Is the likelihood of poverty inherited? — Statistics in focus 27/2013 (στα αγγλικά)
• Living standards falling in most Member States — Statistics in focus 8/2013 (στα αγγλικά)
• Children were the age group at the highest risk of poverty or social exclusion in 2011 — Statistics in focus 4/2013 (στα αγγλικά)
• In 2009 a 6.5 % rise in per capita social protection expenditure matched a 6.1 % drop in EU-27 GDP — Statistics in focus 14/2012 (στα αγγλικά)
• 23 % of EU citizens were at risk of poverty or social exclusion in 2010 — Statistics in focus 9/2012 (στα αγγλικά)

Βασικοί πίνακες

• Εισόδημα και συνθήκες διαβίωσης (t_ilc) (στα αγγλικά)

Βάση δεδομένων

• Εισόδημα και συνθήκες διαβίωσης (ilc), βλ. (στα αγγλικά):

Κατανομή εισοδήματος και νομισματική φτώχεια (ilc_ip)

Νομισματική φτώχεια (ilc_li)

Νομισματική φτώχεια για τους ηλικιωμένους (ilc_pn)

Φτώχεια των εργαζομένων (ilc_iw)

Κατανομή εισοδήματος (ilc_di)

Ειδική ενότητα

• Εισόδημα και συνθήκες διαβίωσης (στα αγγλικά)

Μεθοδολογία / Μεταδεδομένα

• Income and living conditions (ESMS metadata file — ilc_esms) (στα αγγλικά)
• Comparative EU Statistics on Income and Living Conditions: Issues and Challenges (Πρακτικά της Διεθνούς Διάσκεψης σχετικά με τις συγκριτικές στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης, Ελσίνκι, 6-8 Νοεμβρίου 2006) (στα αγγλικά)
• Individual employment, household employment and risk of poverty in the EU – A decomposition analysis — έκδοση 2013 (στα αγγλικά)
• Statistical matching of EU-SILC and the Household Budget Survey to compare poverty estimates using income, expenditures and material deprivation — έκδοση 2013 (στα αγγλικά)
• Using EUROMOD to nowcast poverty risk in the European Union — έκδοση 2013 (στα αγγλικά)

Πηγή στοιχείων για πίνακες και γραφήματα (MS Excel)

• Income distribution: tables and figures (στα αγγλικά)

Άλλες πληροφορίες

• Κανονισμός 1177/2003, της 16ης Ιουνίου 2003, σχετικά με τις κοινοτικές στατιστικές για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC)
• Κανονισμός 1553/2005, της 7ης Σεπτεμβρίου 2005, για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1177/2003 σχετικά με τις κοινοτικές στατιστικές για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EU-SILC)
• Κανονισμός 1791/2006, της 20ής Νοεμβρίου 2006 , για την προσαρμογή ορισμένων κανονισμών και αποφάσεων στους τομείς ... των στατιστικών, ..., λόγω της προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Απασχόληση και κοινωνική ανάλυση, βλ:
  • Employment and Social Developments in Europe (στα αγγλικά)
  • EU Employment and Social Situation Quarterly Review — September 2015 (στα αγγλικά)
• OECD — Better Life Initiative: Measuring Well-being and Progress (στα αγγλικά)