Καρκινογόνα
Υγεία και ασφάλεια

Με την πάροδο των ετών, η ιατρική έρευνα έχει εντοπίσει αυξανόμενο αριθμό επικίνδυνων ουσιών και βιομηχανικών διεργασιών που πιστεύεται ότι προκαλούν καρκίνο στον άνθρωπο. Οι ουσίες αυτές είναι γνωστές ως «καρκινογόνα» και υπόκεινται σε ειδικούς ελέγχους και ρύθμιση.

Επειδή ο κατάλογος των γνωστών καρκινογόνων αυξάνεται συνεχώς, το σωστότερο είναι να τεκμαίρεται ότι όλες οι χημικές ουσίες είναι εν δυνάμει επικίνδυνες και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο.

Ο καρκίνος είναι μια διαταραχή που πλήττει τους ιστούς του σώματος, ιδίως την ανάπτυξη νέων κυττάρων. Τα «καρκινικά» κύτταρα μπορεί να είναι:

• καλοήθη, που παραμένουν σε συγκεκριμένο σημείο και δεν προσβάλλουν γειτονικούς ιστούς· ή
• κακοήθη, που προκαλούν όγκους οι οποίοι μπορούν να εισβάλουν και να καταστρέψουν γειτονικούς ιστούς ή να εισέλθουν στα αιμοφόρα αγγεία και σε άλλους χώρους και να εξαπλωθούν σε απομακρυσμένα σημεία του σώματος. Οι όγκοι σε απομακρυσμένα σημεία (μεταστάσεις) μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη και αυτοί συνήθως αποκαλούνται με τον γενικό όρο «καρκίνος».

Οι πληροφορίες σχετικά με τις επικίνδυνες ουσίες σάς ενημερώνουν ποιες από αυτές είναι καρκινογόνες. Το επόμενο τμήμα του κειμένου παρουσιάζει αναλυτικά ορισμένα από τα λιγότερο γνωστά είδη.

Τέσσερις ουσίες είναι απαγορευμένες, διότι είναι άκρως επικίνδυνα καρκινογόνα. Πρόκειται για τις ακόλουθες ουσίες:

• 2-ναφθυλαμίνη·
• βενζιδίνη·
• 4-αμινοδιφαινύλιο· και
• 4-νιτροδιφαινύλιο.

Αυτές οι ουσίες και τα άλατά τους μπορούν να χρησιμοποιούνται ή να εισάγονται μόνο με άδεια.

Είναι απίθανο να συναντήσετε καρκινογόνες ουσίες σε επικίνδυνες συγκεντρώσεις, αν και ορισμένοι τύποι ουσιών εισάγονται. Να έχετε υπόψη, ωστόσο, ότι ορισμένα καρκινογόνα είναι αποτέλεσμα βιομηχανικών διεργασιών, όπως:

• πριονίδι από δέρμα στην υποδηματοποιία·
• μεταποίηση και κατεργασία καουτσούκ·
• εργασίες με λιθανθρακόπισσα, αιθάλη, πίσσα κ.λπ.·
• χειρισμός χρησιμοποιημένων ελαίων κινητήρα·
• σκόνες σκληρής ξυλείας από την εργασία ξύλου.

Μπορεί επίσης να συναντήσετε αμίαντο σε δομικά και μονωτικά υλικά σε παλαιότερα κτίρια και πλοία.

Εξαρτάται. Διαφορετικά είδη καρκινογόνων προσβάλλουν διαφορετικά μέρη του σώματος, όπως:

• το αρσενικό και οι ενώσεις του προσβάλλουν το δέρμα και τους πνεύμονες·
• τα καρκινογόνα έλαια συνδέονται με τον καρκίνο του οσχέου·
• το βενζόλιο μπορεί να προσβάλει τον νωτιαίο μυελό, προκαλώντας λευχαιμία·
• οι αρωματικές αμίνες (π.χ. βενζιδίνη και 2-ναφθυλαμίνη) μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο της ουροδόχου κύστης.

Τα καρκινογόνα μπορεί να προκαλέσουν βλάβη ανεξάρτητα από τον τρόπο επαφής με τον οργανισμό, είτε με εισπνοή, με κατάποση είτε με επαφή με το δέρμα. Είναι, συνεπώς, απολύτως απαραίτητο να αποφεύγεται η άμεση επαφή με αυτά.

Να ελέγχετε πάντοτε τα δελτία δεδομένων ασφάλειας. Τα περισσότερα καρκινογόνα προϊόντα είναι δυνατό να αποτελέσουν αντικείμενο δειγματοληψίας με ασφάλεια, με χρήση των αναγκαίων προφυλάξεων ασφάλειας, αλλά η δειγματοληψία εξαιρετικά καρκινογόνων προϊόντων, όπως ο αμίαντος, δεν θα πρέπει να γίνεται από τελωνειακούς υπαλλήλους (βλ. κεφάλαιο 2.1 των γενικών πληροφοριών για τη δειγματοληψία). Τα περισσότερα τελωνειακά εργαστήρια δεν είναι εξοπλισμένα για ανάλυση αμιάντου. Αν δεν υπάρχει ΔΔΑ, μην προβείτε στην επιθεώρηση και δειγματοληψία έως ότου βεβαιωθείτε ότι γνωρίζετε το προϊόν και τις αναγκαίες προφυλάξεις ασφάλειας.

Εάν δεν μπορείτε να εξακριβώσετε την ταυτότητα των εμπορευμάτων και πρέπει να διενεργήσετε επιθεώρηση και δειγματοληψία, οφείλετε να το πράξετε με άκρα προσοχή και να ζητήσετε τη γνώμη ειδικού. Βλ. Δειγματοληψία επικίνδυνων και άγνωστων εμπορευμάτων.