Αμίαντος
Υγεία και ασφάλεια

Ο αμίαντος αποτελεί φυσικό ορυκτό του οποίου οι ίνες είναι δυνατό να διαχωριστούν σε λεπτά, ανθεκτικά νήματα. Έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε πολλούς κλάδους, επειδή οι ίνες είναι άριστοι μονωτήρες (ανθεκτικές στη θερμότητα, τη φωτιά και τις χημικές ουσίες, και δεν είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού). Χρησιμοποιείται συχνά για την ενίσχυση τσιμέντου και άλλων υλικών.

Ωστόσο, πρόκειται για εξαιρετικά επικίνδυνη ουσία (που έχει ταξινομηθεί ως καρκινογόνο κατηγορίας 1Α στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1272/2008 για την ταξινόμηση, τη συσκευασία και την επισήμανση των χημικών ουσιών). Αν προϊόντα που περιέχουν αμίαντο διαταραχθούν, είναι δυνατή η εισπνοή μικρών ινών, πράγμα που οδηγεί με την πάροδο του χρόνου σε ασθένειες όπως η αμιαντίαση*, το μεσοθηλίωμα* και άλλες μορφές καρκίνου.

Υπάρχουν διάφορα είδη αμιάντου:

• ακτινόλιθος·
• αμοσίτης («καφέ» αμίαντος)·
• ανθοφυλλίτης·
• χρυσότιλος («λευκός» αμίαντος)·
• κροκιδόλιθος («μπλε» αμίαντος)·
• τρεμολίτης.

Ο κροκιδόλιθος και ο αμοσίτης είναι τα δύο πλέον επικίνδυνα είδη αμιάντου —παρουσιάζουν τους υψηλότερους κινδύνους για την υγεία σε περίπτωση εισπνοής των ινών τους. Ο κροκιδόλιθος έχει καταργηθεί σταδιακά από τη δεκαετία του 1970. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες ποσότητες σε παλιότερες κατασκευές.

Υπόμνηση: ο αμίαντος δεν προκαλεί βλάβη σε κανέναν, αν δεν διαταραχθεί. Είναι επικίνδυνος μόνο σε περίπτωση κοπής, διάτρησης ή φθοράς του με κάποιον τρόπο.

Ο αμίαντος εξακολουθεί να βρίσκεται σε ορισμένα κτίρια ως μονωτικό υλικό, αλλά χρησιμοποιούνταν και σε τακάκια φρένων και για τη μόνωση σωληνώσεων και καυστήρων (π.χ. πάνω σε σκάφη). Εξακολουθεί να υπάρχει ενδεχομένως σε ορισμένα παλιότερα κτίρια, αλλά απομακρύνεται όταν αυτά ανακαινίζονται. Γενικά, η χρήση αμιάντου είναι πλέον πολύ περιορισμένη, δεδομένου ότι καθίστανται διαθέσιμες λιγότερο επικίνδυνες εναλλακτικές επιλογές. Μπορεί να υπάρχει ακόμα σε ορισμένα παλιότερα κτίρια στα οποία εργάζεστε ή επισκέπτεστε, π.χ. σε διυλιστήρια, και σε ορισμένα σκάφη, ιδίως από χώρες εκτός της ΕΕ.

Ο αμίαντος είναι επικίνδυνος μόνο αν κατακερματιστεί και οι ίνες του απελευθερωθούν στον αέρα, ως σκόνη αμιάντου. Σε περίπτωση εισπνοής αυτών των ινών είναι δυνατό να προκληθούν σοβαρές ασθένειες. Εντούτοις, αυτό πολύ σπάνια συμβαίνει σε άτομα που δεν εκτίθενται σε μεγάλες ποσότητες αμιάντου. Οι ασθένειες αυτές εκδηλώνονται κυρίως σε άτομα που εργάζονται, ή εργάζονταν στο παρελθόν, τακτικά με αμίαντο.

• Η αμιάντωση είναι μη αναστρέψιμη ουλή του πνεύμονα που οδηγεί σε σοβαρές αναπνευστικές δυσκολίες. Μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται ακόμη και αφού σταματήσει η έκθεση στον αμίαντο.
• Καρκίνος των πνευμόνων. Τα άτομα που εργάζονται συχνά με αμίαντο διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα. Βλ. επίσης Καρκινογόνα.
• Το μεσοθηλίωμα είναι ανίατη μορφή καρκίνου του εσωτερικού τοιχώματος του θώρακα ή του κοιλιακού τοιχώματος. Η συχνότητα εμφάνισής του στον γενικό πληθυσμό είναι πολύ χαμηλή, αλλά οι εργαζόμενοι με αμίαντο έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν τη νόσο.

Οι ασθένειες που συνδέονται με τον αμίαντο αναπτύσσονται σε μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα συμπτώματα της αμιάντωσης ενδέχεται να εκδηλωθούν έπειτα από 10 έως 20 χρόνια, ενώ συμπτώματα καρκίνων που συνδέονται με τον αμίαντο ενδέχεται να εκδηλωθούν έως και έπειτα από 40 χρόνια.

Εξαρτάται. Ο κρίσιμος παράγοντας είναι το μέγεθος των ινών, οι οποίες πρέπει να είναι αρκετά μικρές για να εισπνέονται, αλλά και υπερβολικά μεγάλες για να εκπνέονται. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι ίνες κροκιδόλιθου και αμοσίτη είναι εν γένει οι πλέον επικίνδυνες. Οι επικίνδυνες ίνες ορίζονται στην οδηγία 2009/148/ΕΚ, αλλά είναι ασφαλέστερο να υποθέτουμε ότι όλες οι ίνες αμιάντου είναι επικίνδυνες! Ωστόσο, είναι επικίνδυνες μόνο όταν τις εισπνέουμε. Δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για εμφάνιση της ασθένειας από δίκτυο ύδρευσης που έχει μολυνθεί από αμίαντο.

Η οδηγία 1999/77/ΕΚ απαγορεύει όλες τις χρήσεις αμιάντου από την 1η Ιανουαρίου 2005. Επιπλέον, η οδηγία 2003/18/ΕΚ απαγορεύει την εξόρυξη αμιάντου και την κατασκευή και επεξεργασία προϊόντων αμιάντου.

Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έκθεση στον αμίαντο κατά τις εργασίες απομάκρυνσης, κατεδάφισης, συντήρησης και επισκευής.

Η οδηγία 2009/148/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, για την προστασία των εργαζομένων από τους κινδύνους που οφείλονται στην έκθεσή τους στον αμίαντο κατά τη διάρκεια της εργασίας, ελέγχει αυστηρά την έκθεση στον αμίαντο όλων των ειδών και μορφών.

Βάσει του άρθρου 8, οι εργοδότες εγγυώνται ότι κανένας εργαζόμενος δεν εκτίθεται σε ατμόσφαιρα με περιεκτικότητα σε αμίαντο μεγαλύτερη των 0,1 ινών ανά cm³, ως μέση χρονικά σταθμισμένη τιμή (TWA) σε περίοδο αναφοράς οκτώ ωρών. Κάθε εργασία που συνεπάγεται άμεση επαφή με τον αμίαντο πρέπει να κοινοποιείται στην αρμόδια εθνική αρχή.

Θα πρέπει επίσης να συμβουλευθείτε την εθνική νομοθεσία σας.

Αν πρέπει να εργαστείτε σε περιοχές όπου έχετε υπόνοιες ότι υπάρχει σκόνη αμιάντου, πρέπει:

• να προσέχετε να μην διαταραχθεί ο αμίαντος·
• να εργάζεστε μόνο για σύντομες χρονικές περιόδους κάθε φορά· και
• να φοράτε τα ενδεδειγμένα μέσα προστασίας της αναπνοής.

Αν είναι αναγκαίο να απομακρυνθεί ο αμίαντος, η εργασία αυτή πρέπει να εκτελείται από εξουσιοδοτημένο ανάδοχο. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να προσπαθήσετε εσείς να απομακρύνετε τον αμίαντο. Πρέπει μετά τη χρήση να τοποθετείτε κάθε ενδυμασία κ.λπ. που είναι γνωστό ή υπάρχει υπόνοια ότι έχει μολυνθεί με σκόνη αμιάντου σε ειδικό πλαστικό σάκο με σήμανση. Η υπηρεσία σας θα πρέπει να προβεί σε διακανονισμό με καθαριστήριο για τον καθαρισμό τους —μόνο ειδικευμένα καθαριστήρια μπορούν να καθαρίσουν ενδυμασίες που έχουν μολυνθεί από αμίαντο.

Υπόμνηση: είναι πάντοτε προτιμότερο να αποφεύγονται απολύτως οι κίνδυνοι· συνεπώς, αν γνωρίζετε ότι υπάρχει αμίαντος, μην πλησιάζετε.

Πρέπει να ενημερωθείτε για τις διαδικασίες που εφαρμόζονται στη χώρας σας. Εντούτοις, συνιστάται οι ανάδοχοι που εργάζονται με αμίαντο να ελέγχουν την ατμόσφαιρα στην περιοχή για την οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι έχει μολυνθεί. Αν υπάρχουν περισσότερες από 0,1 αναπνεύσιμες ίνες ανά χιλιοστόλιτρο αέρα, κατά μέσο όρο σε οποιοδήποτε συνεχές διάστημα τεσσάρων ωρών (δηλ. το ήμισυ του ανώτατου χρονικού διαστήματος που επιτρέπει η νομοθεσία), απαιτείται η λήψη έκτακτων μέτρων. Θα πρέπει να συμβουλεύεστε τις οδηγίες που ισχύουν στην περιοχή σας για την αναφορά τυχόν έκθεσης και κάθε συνακόλουθης δράσης, που μπορεί να περιλαμβάνει την τήρηση αρχείων για μεγάλες περιόδους (έως και 40 χρόνια) και τακτικές ιατρικές εξετάσεις ανά διετία.