Στατιστικές εγκλημάτων

Δεδομένα Σεπτεμβρίου 2011. , Πιο πρόσφατα δεδομένα: Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat, Βασικοί πίνακες και Βάση δεδομένων.

Ευρωπαϊκή Ένωση (EΕ) τα επί του παρόντος διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία σχετικά με το έγκλημα και την ποινική δικαιοσύνη αντικατοπτρίζουν την ποικιλομορφία των συστημάτων αστυνόμευσης, καθώς και των νομικών συστημάτων εντός της EΕ. Παρότι κατά κοινή παραδοχή η παραγωγή στατιστικών στοιχείων σχετικά με το έγκλημα και την ποινική δικαιοσύνη βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, αναπτύσσεται ήδη ένα σύστημα που επιτρέπει περισσότερες συγκρίσεις.

Πίνακας 1: Αστυνομικοί, 1998-2008 - Πηγή: Eurostat (crim_plce), (tps00001) και (demo_r_d2jan)

Πίνακας 2: Εγκλήματα που κατέγραψε η αστυνομία, 1998-2008
(1 000) - Πηγή: Eurostat (crim_gen)

Γραφήμα 1: Αδικήματα που κατέγραψε η αστυνομία, EΕ-27, 2005-2008 (1)
(2005=100) - Πηγή: Eurostat (crim_gen)

Πίνακας 3: Πληθυσμός των κρατουμένων, 1998-2008 - Πηγή: Eurostat (crim_pris), (tps00001) και (demo_r_d2jan)

Οι συγκρίσεις των στατιστικών για τα εγκλήματα μεταξύ των κρατών μελών πρέπει κανονικά να επικεντρώνονται στις διαχρονικές τάσεις και όχι να αντιπαραθέτουν απευθείας τα ποσοστά κάθε χώρας για ένα συγκεκριμένο έτος, δεδομένου ότι τα δεδομένα επηρεάζονται από μια σειρά παραγόντων, όπως είναι τα διάφορα επίπεδα εγκληματικότητας, η αποτελεσματικότητα των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης, καθώς και οι μέθοδοι καταγραφής που εφαρμόζουν οι αστυνομικές αρχές. Επιπλέον, ένα μεγάλο ποσοστό εγκλημάτων πιθανώς δεν καταγράφεται.

Κύρια στατιστικά στοιχεία

Το 2008 ο αριθμός των αστυνομικών στην EΕ-27 ανήλθε στα 1,7 εκατομμύρια, κάτι που συνιστά συνολική αύξηση της τάξης του 2,5 % σε σύγκριση με τα αντίστοιχα στοιχεία πριν από πέντε έτη (εξαιρουμένης της Βουλγαρίας – βλέπε Πίνακα 1). Κατά την περίοδο 1998-2008 οι δυνάμεις των εθνικών αστυνομικών αρχών διήλθαν ορισμένες ταχείες αλλαγές, καθώς το μέγεθος της αστυνομίας στο κάθε κράτος μέλος της Βαλτικής σημείωσε μείωση άνω του ενός πέμπτου. Στη Δημοκρατία της Τσεχίας (-4,0 %) και στην Αυστρία (-0,7 %) η μείωση των αστυνομικών δυνάμεων ήταν μικρότερη. Ωστόσο, στην Ιρλανδία και την Κύπρο οι αντίστοιχες δυνάμες αυξήθηκαν κατά τουλάχιστον 20 %. Σε όλα τα άλλα κράτη μέλη (για τα οποία υπάρχουν συνεχόμενα στοιχεία) ο αντίστοιχος αριθμός των αστυνομικών σημείωσε αύξηση.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις το 2008 η αστυνομία κατέγραψε 29 εκατομμύρια εγκλήματα εντός της EΕ-27 (βλ. Πίνακα 2). Αρχής γενομένης το 2000 ο αριθμός των εγκλημάτων που κατεγράφησαν στην EΕ-27 σημείωσε κατακόρυφη αύξηση γύρω στο 2003, αλλά στη συνέχεια παρουσίασε πτώση για κάθε μετέπειτα έτος έως το 2008. Από το υψηλότερο σημείο αύξησης των εγκλημάτων που κατεγράφησαν στην EΕ το 2003 έως το 2008 σημειώθηκε μείωση κατά 20 % ή και παραπάνω στην Πολωνία, τη Μάλτα, την Αγγλία και την Ουαλία (εντός του Ηνωμένου Βασιλείου). Το διάγραμμα 1 απεικονίζει την εξέλιξη του αριθμού των εγκλημάτων που κατέγραψε η αστυνομία μεταξύ των ετών 2005 και 2008: η μεγαλύτερη μείωση κατά την περίοδο αυτή αφορά την κατηγορία της κλοπής μηχανοκίνητων οχημάτων.

Ο πληθυσμός των κρατουμένων στην ΕΕ-27 αυξήθηκε κατά 1,2 % ετησίως κατά την περίοδο 1998-2008 και το σύνολό του προσέγγισε τους 620 000, κάτι που αντιστοιχεί σε 124 κρατούμενους ανά 100 000 μέλη του συνολικού πληθυσμού. Σε σχετικές τιμές τα κράτη μέλη της Βαλτικής και η Πολωνία είχαν τον μεγαλύτερο πληθυσμό φυλακισμένων, με πάνω από 200 κρατούμενους ανά 100 000 κατοίκους το 2008, ενώ ο σχετικός αριθμός του πληθυσμού των φυλακών στη Δημοκρατία της Τσεχίας ήταν ελάχιστα μικρότερος από το επίπεδο αυτό. Στο άλλο άκρο της κλίμακας οι Σκανδιναβικές χώρες της Δανίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας (καθώς και η Ισλανδία και η Νορβηγία από τις χώρες εκτός της ΕΕ, σύμφωνα με δεδομένα του 2007 και για τις δύο), καθώς και η Σλοβενία και η Ιρλανδία, ανέφεραν η καθεμία λιγότερους από 75 κρατούμενους ανά 100 000 κατοίκους το 2008, ενώ το αντίστοιχο μέγεθος στην Ελβετία ήταν ελάχιστα μεγαλύτερο από το επίπεδο αυτό (βλ. Πίνακα 3).

Πηγές και διαθεσιμότητα δεδομένων

Η Eurostat δημοσιεύει στατιστικές για τα εγκλήματα και τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης από το 1950 και μετά για τον συνολικό αριθμό των εγκλημάτων που καταγράφονται, και από το 1993 και μετά για μια ομάδα συγκεκριμένων αδικημάτων. Επιπλέον, η βάση δεδομένων περιλαμβάνει επίσης στατιστικά στοιχεία για τον πληθυσμό των κρατουμένων από το 1987 και μετά, καθώς και τον αριθμό των αστυνομικών από το 1993 και μετά. Τα στοιχεία για το Ηνωμένο Βασίλειο αφορούν τα συστήματα χωριστής δικαιοδοσίας της Αγγλίας και της Ουαλίας, της Σκωτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας.

Οι συγκρίσεις των στατιστικών για τα εγκλήματα μεταξύ των διαφόρων χωρών μπορεί να επηρεάζονται από μια σειρά παράγοντες, όπως:

οι διαφορές μεταξύ των νομικών συστημάτων και των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης;
ο βαθμός στον οποίο τα εγκλήματα αναφέρονται στις αστυνομικές αρχές και καταγράφονται από αυτές;
οι διαφορές ως προς τον χρόνο καταγραφής των εγκλημάτων (για παράδειγμα, τη στιγμή αναφοράς του εγκλήματος στην αστυνομία, κατά τον εντοπισμό ενός υπόπτου κ.λπ.);
οι διαφορές στους κανόνες καταμέτρησης σε περίπτωση πολλαπλών αδικημάτων;
οι διαφορές στον κατάλογο των αδικημάτων που περιλαμβάνονται στα συνολικά στοιχεία για τα εγκλήματα.

Κατά συνέπεια, η ανάλυση των στοιχείων που παρουσιάζονται θα πρέπει να γίνεται με προσοχή.

Επίσης, τα στοιχεία για τον πληθυσμό των κρατουμένων επηρεάζονται ενδεχομένως από μια σειρά παραγόντων, όπως:

ο αριθμός των κρατουμένων που υπόκεινται σε δικαστική διαδικασία;
το ποσοστό των εγκληματιών που έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση•
η διάρκεια των ποινών που επιβάλλονται• ο αριθμός των προφυλακισθέντων•
η ημερομηνία διεξαγωγής της σχετικής έρευνας (ιδίως σε περίπτωση αμνηστίας ή άλλων μέτρων πρόωρης απόλυσης των κρατουμένων).

Ο πληθυσμός των φυλακών πρέπει να υπολογίζεται ως ο συνολικός αριθμός των ενήλικων και ανήλικων κρατουμένων (συμπεριλαμβανομένων των προσωρινά κρατουμένων) από την 1η Σεπτεμβρίου κάθε έτους. Στα στοιχεία αυτά συμπεριλαμβάνονται οι κακοποιοί που κρατούνται σε φυλακές διοικητικής φύσης, αναμορφωτήρια, ιδρύματα για ναρκομανείς και ψυχιατρικά ή άλλα νοσοκομειακά ιδρύματα.

Σε γενικές γραμμές οι συγκρίσεις θα πρέπει να βασίζονται σε τάσεις και όχι σε ποσοστά, υπό την προϋπόθεση ότι η μέθοδος καταγραφής σε μια χώρα παραμένει βασικά η ίδια από το ένα έτος στο άλλο. Ωστόσο, τα διαθέσιμα δεδομένα παρουσιάζουν πολλά κενά ως προς την χρονολογική σειρά και άλλα θέματα μεθοδολογίας/ορισμών.

Πλαίσιο

Η σταδιακή κατάργηση των συνοριακών ελέγχων εντός της ΕΕ έχει διευκολύνει σημαντικά την ελεύθερη κυκλοφορία των ευρωπαίων πολιτών, αλλά έχει ενδεχομένως διευκολύνει και τις δραστηριότητες των εγκληματιών, ιδίως επειδή σε γενικές γραμμές το πεδίο των αρχών επιβολής του νόμου και των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης περιορίζεται στα όρια των εθνικών συνόρων.

Ύστερα από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ η EΕ έθεσε ως στόχο να δημιουργήσει έναν κοινό χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Ο στόχος αυτός έλαβε συγκεκριμένη διάσταση με το πρόγραμμα της Χάγης το 2004, με το οποίο προσδιορίστηκαν δέκα τομείς προτεραιότητας: ενίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ιθαγένειας, μέτρα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, καθορισμός μιας ισόρροπης προσέγγισης όσον αφορά τη μετανάστευση, διαμόρφωση ολοκληρωμένης διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, θέσπιση κοινής διαδικασίας σε θέματα ασύλου, μεγιστοποίηση των θετικών συνεπειών της μετανάστευσης, επίτευξη της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ της προστασίας του ιδιωτικού βίου και της ασφάλειας κατά τη διαβίβαση πληροφοριών, διαμόρφωση στρατηγικής αντίληψης σχετικά με την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, εξασφάλιση ενός πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης και, τέλος, κοινή ανάληψη ευθυνών και επίδειξη αλληλεγγύης.

Στο πλαίσιο των εργασιών για την εναρμόνιση και την ανάπτυξη συστημάτων όσον αφορά το έγκλημα και την ποινική δικαιοσύνη τα κράτη μέλη της EΕ συμφώνησαν να προσεγγίσουν τους ορισμούς των αδικημάτων που χρησιμοποιούν, καθώς και το επίπεδο των ποινών που επιβάλλουν για ορισμένα αδικήματα. Επιπλέον, η αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων πρόκειται να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της δικαστικής συνεργασίας για ποινικές υποθέσεις, ενώ συγχρόνως έχουν δημιουργηθεί μια σειρά από εργαλεία με σκοπό να διευκολύνουν τη διασυνοριακή συνεργασία σε πρακτικά θέματα.

Όσον αφορά την αστυνομική συνεργασία, η EΕ προσπαθεί να εξασφαλίσει στις αρχές επιβολής του νόμου σε καθένα από τα κράτη μέλη πρόσβαση σε συναφή στοιχεία (όπως είναι οι βάσεις δεδομένων για το DNA, τα δακτυλικά αποτυπώματα, τους αριθμούς πινακίδων οχημάτων ή για θέματα μετανάστευσης) και να βελτιώσει την αστυνομική συνεργασία εντός ενός κοινού πλαισίου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Η πρόσβαση στις πληροφορίες καλύπτεται από ένα φάσμα νομοθετικών πράξεων, όπως είναι η οδηγία 2006/24/EΚ για τη διατήρηση δεδομένων, η απόφαση-πλαίσιο 2006/960/ΔΕΗ σουηδικής πρωτοβουλίας, η απόφαση 2008/615/ΔΕΗ που έλαβε το Συμβούλιο στο Prüm και ο κανονισμός 767/2008 για το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) και την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ κρατών μελών.

Η αστυνομική συνεργασία ενθαρρύνθηκε με νομοθετικές πράξεις, όπως η απόφαση-πλαίσιο 2002/465/ΔΕΗ σχετικά με τις κοινές ομάδες έρευνας και η απόφαση 2008/617/ΔΕΗ του Συμβουλίου για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των ειδικών μονάδων επέμβασης. Παράλληλα έχει συσταθεί μια σειρά από οργανισμούς/όργανα με σκοπό να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών επιβολής του νόμου, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Ακαδημία (CEPOL), η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία (Ευρωπόλ) ή ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Frontex). Επιπλέον, η ΕΕ υποστηρίζει μια σειρά από εθνικά και πολυεθνκά σχέδια μέσω προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα «Πρόληψη και αντιμετώπιση του εγκλήματος» (απόφαση 2007/125/ΔΕΗ του Συμβουλίου).

Τα πρώτα βήματα προς τη δημιουργία ενός συστήματος στατιστικών στοιχείων για το έγκλημα και την ποινική δικαιοσύνη που να επιτρέπει περισσότερες συγκρίσεις περιέγραψε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωση (COM(2006) 437), με τίτλο «Χάραξη ολοκληρωμένης και συνεκτικής στρατηγικής της ΕΕ για την κατάρτιση στατιστικών σχετικά με την εγκληματικότητα και την ποινική δικαιοσύνη: σχέδιο δράσης της ΕΕ 2006 – 2010». Ο βραχυπρόθεσμος στόχος της ήταν η συλλογή εθνικών δεδομένων καθώς και η αξιολόγηση της ποιότητάς τους. Ωστόσο, ο μακροπρόθεσμος στόχος της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να αναπτύξει, σε στενή συνεργασία με την Eurostat, μια εναρμονισμένη μεθοδολογία που να αποτελέσει τη βάση για τη συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων σε όλη την ΕΕ, έτσι ώστε να είναι δυνατές οι συγκρίσεις της δομής και των τάσεων του εγκλήματος μεταξύ των κρατών μελών.

Ιδιαίτερη πρόοδος σημειώθηκε όσον αφορά τη συλλογή στατιστικών σχετικά με την αστυνομία και τη δημιουργία μιας κοινής έρευνας σχετικά με τον μηχανισμό δημιουργίας θυμάτων. Η συλλογή στοιχείων σχετικά με το ξέπλυμα χρήματος βρίσκεται σε εξέλιξη και στις μετέπειτα προτεραιότητες περιλαμβάνονται οι πληροφορίες σχετικά με τη σωματεμπορία, τη διαφθορά και το ηλεκτρονικό έγκλημα. Επίσης, στα τέλη του 2011 ξεκίνησε μια πιλοτική έρευνα με σκοπό να αξιολογηθεί το επίπεδο και ο αντίκτυπος των εγκλημάτων εις βάρος επιχειρήσεων στα κράτη μέλη της ΕΕ.