Archive:Dane statystyczne dotyczące cen gazu ziemnego

Dane pobrano z bazy w czerwcu 2017 r. Najnowsze dane: Więcej informacji Eurostatu, główne tabele i baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: październik 2018 r. Angielska wersja językowa jest bardziej aktualna.

Tablica 1: Ceny gazu ziemnego w drugiej połowie roku, lata 2014–2016
(EUR/kWh)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_202) i (nrg_pc_203)

Wykres 1: Ceny gazu ziemnego dla gospodarstw domowych w drugiej połowie 2016 r.
(EUR/kWh)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_202)

Wykres 2: Zmiany cen gazu ziemnego dla gospodarstw domowych w UE-28 w latach 2008–2016
(EUR/kWh)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_202)

Wykres 3: Zmiana cen gazu ziemnego dla gospodarstw domowych w drugiej połowie 2016 r. w stosunku do poziomu sprzed 12 miesięcy
(%)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_202)

Wykres 4: Gaz ziemny — odsetek podatków i opłat płaconych przez gospodarstwa domowe w drugiej połowie 2016 r.
(%)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_202)

Wykres 5: Ceny gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych w drugiej połowie 2016 r.
(EUR per kWh)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_203)

Wykres 6: Zmiany cen gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych w UE-28 w latach 2008–2016
(EUR per kWh)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_203)

Wykres 7: Zmiana cen gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych w drugiej połowie 2016 r. w stosunku do poziomu sprzed 12 miesięcy
(%)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_203)

Wykres 8: Gaz ziemny — odsetek nieodzyskiwalnych podatków i opłat płaconych przez odbiorców przemysłowych w drugiej połowie 2016 r.
(%)
Źródło: Eurostat (nrg_pc_203)

W niniejszym artykule przeanalizowano zmiany cen gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych i gospodarstw domowych w Unii Europejskiej (UE); ujęto w nim również dane dotyczące cen pochodzące z Liechtensteinu, byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii, Serbii, Turcji, Bośni i Hercegowiny, Mołdawii i, po raz pierwszy, Ukrainy.

Cena energii w UE zależy od różnych uwarunkowań podażowo-popytowych, w tym sytuacji geopolitycznej, krajowego koszyka energetycznego, dywersyfikacji importu, kosztów sieci, kosztów ochrony środowiska, ciężkich warunków pogodowych bądź poziomu akcyzy i opodatkowania. Należy pamiętać, że ceny przedstawione w niniejszym artykule obejmują podatki, opłaty i VAT ponoszone przez gospodarstwa domowe, jednak nie obejmują podlegających zwrotowi podatków i opłat oraz VAT w przypadku odbiorców przemysłowych/gospodarczych.

Główne ustalenia statystyczne

W tablicy 1 przedstawiono przegląd cen średnich gazu ziemnego w euro za kilowatogodzinę (EUR/kWh) za ostatnie trzy lata (druga połowa każdego roku).

Ceny gazu ziemnego dla gospodarstw domowych

W przypadku gospodarstw domowych (zdefiniowanych na potrzeby niniejszego artykułu jako średniej wielkości konsumenci o rocznym zużyciu w przedziale 20 gigadżuli (GJ) < zużycie < 200 GJ) wśród państw członkowskich UE w drugiej połowie 2016 r. najwyższe ceny gazu ziemnego były w Szwecji, Hiszpanii, we Włoszech, w Portugalii i Niderlandach (zob. Wykres 1). Najniższe ceny gazu ziemnego odnotowano w Bułgarii, Rumunii i Estonii. Cena gazu ziemnego dla gospodarstw domowych w Szwecji (0,114 EUR/kWh) była ponad trzykrotnie wyższa od ceny w Bułgarii (0,031 EUR/kWh).

Cena średnia w UE-28 — średnia ważona uwzględniająca najbardziej aktualne dane (z 2015 r.) dotyczące zużycia w gospodarstwach domowych — wyniosła0,064 EUR/kWh.

Na wykresie2 przedstawiono zmiany cen gazu ziemnego dla gospodarstw domowych w UE-28 od pierwszej połowy 2008 r. Ogólnie rzecz ujmując, ceny te rosły między pierwszą a drugą połową każdego roku, a następnie ponownie spadały między drugą połową danego roku a pierwszą połową kolejnego roku, przy czym jedynym wyjątkiem był spadek zanotowany między pierwszym a drugim półroczem 2009 r. Ogólny trend cen gazu ziemnego w UE-28 był wzrostowy, z dolnego poziomu0,052 EUR/kWh w pierwszej połowie 2010 r. do wartości maksymalnej0,072 EUR/kWh w drugiej połowie 2014 r. W bliższej przeszłości spadek między drugą połową 2015 r. a pierwszą połową 2016 r. był mocniejszy niż we wszystkich pozostałych przedstawionych latach, a następujący po nim wzrost między pierwszą a drugą połową 2016 r. był wyjątkowo słaby.

Na wykresie 3 przedstawiono zmianę cen gazu ziemnego dla gospodarstw domowych, obejmujących wszystkie podatki i VAT, w walutach krajowych w okresie od drugiej połowy 2015 r. do drugiej połowy 2016 r. Ceny te spadły w analizowanym okresie w 22 z 25 państw członkowskich UE, dla których dostępne są dane, przy czym Cypr, Malta i Finlandia nie przekazują informacji o tych cenach. W Chorwacji i Bułgarii cena gazu spadła aż o 20,4 %, a stosunkowo duże spadki odnotowano również w Portugalii (-17,0 %) i na Łotwie (16,3 %). Tylko w trzech państwach członkowskich ceny gazu ziemnego dla gospodarstw domowych wzrosły w okresie od drugiej połowy 2015 r. do drugiej połowy 2016 r. i były to skromne wzrosty; Szwecja (0,2 %), Niderlandy (0,6 %) i Węgry (1,5 %).

Na wykresie 4 przedstawiono udział podatków i opłat w całkowitej cenie detalicznej gazu ziemnego dla gospodarstw domowych. Względny udział podatków w cenie w drugiej połowie 2016 r. był najniższy w Zjednoczonym Królestwie (7,0 %), gdzie do ceny bazowej naliczano niską stawkę podatku VAT. Najwyższe podatki pobierano w Danii, gdzie podatki i opłaty stanowiły 58,3 % ostatecznej ceny, a udział ten również przekroczył połowę w Niderlandach (50,7 %).

Ceny gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych

W przypadku odbiorców przemysłowych (zdefiniowanych na potrzeby niniejszego artykułu jako średniej wielkości odbiorcy o rocznym zużyciu w przedziale 10 000 GJ < zużycie < 10 0000 GJ) wśród państw członkowskich UE w drugiej połowie 2016 r. najwyższe ceny gazu ziemnego były w Finlandii (0,044 EUR/kWh), Szwecji i Francji (0,038 EUR/kWh w przypadku obu państw); najniższe ceny były w Bułgarii (0,019 EUR/kWh) — zob. wykres 5. Cena średnia w UE-28 — średnia ważona uwzględniająca najbardziej aktualne dane (z 2015 r.) dotyczące zużycia przez odbiorców przemysłowych — wyniosła 0,030 EUR/kWh.

Na wykresie 6 pokazano zmiany cen gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych w UE-28 od pierwszej połowy 2008 r. Ceny te nie wykazywały tych samych śródrocznych zmian, które odnotowano w przypadku gospodarstw domowych (zob. Wykres 2). Ceny gazu dla odbiorców przemysłowych, po spadku do dolnego poziomu 0,030 EUR/kWh w drugiej połowie 2009 r., rosły we wszystkich półroczach i osiągnęły najwyższy poziom w wysokości 0,041 EUR/kWh w pierwszej połowie 2013 r., a następnie wróciły do tego samego dolnego poziomu (0,030 EUR/kWh) w drugiej połowie 2016 r., w następstwie spadków przez kolejne następujące po sobie okresy półroczne.

Na wykresie 7 przedstawiono zmianę cen gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych, obejmujących wszystkie nieodzyskiwalne podatki i opłaty, w walutach krajowych w okresie od drugiej połowy 2015 r. do drugiej połowy 2016 r; Ceny te spadły w tym okresie w 23 z 26 państw członkowskich UE, dla których dostępne są dane, przy czym Cypr i Malta nie przekazują informacji o tych cenach. Największe spadki cen stwierdzono w Bułgarii (28,7 %) i Portugalii (27,2 %), ale ceny spadły również o ponad 20,0 % w Polsce, Grecji i Chorwacji. Natomiast tylko w trzech państwach członkowskich ceny gazu ziemnego wzrosły w okresie od drugiej połowy 2015 r. do drugiej połowy 2016 r., tj. na Litwie (12,4 %), w Finlandii (4,3 %) i Francji (3,0 %).

Na wykresie 8 przedstawiono udział podatków i opłat, których odbiorcy przemysłowi nie mogą odzyskać, w całkowitej cenie gazu ziemnego. W przypadku odbiorców przemysłowych względny udział podatków w cenie w drugiej połowie 2016 r. był najniższy na Litwie, gdzie nie obowiązywały żadne podatki nakładane na energię ani inne opodatkowanie. Najwyższe odsetki podatków odnotowano w Finlandii (35,7 %), Rumunii (31,7 %) i Danii (30,6 %).

Źródła i dostępność danych

Zdefiniowanie gospodarstw domowych

W całym niniejszym artykule odniesienia do gospodarstw domowych dotyczą średniego standardowego zakresu konsumpcji przez gospodarstwa domowe o rocznym zużyciu gazu ziemnego (uwzględniono jedynie gaz dostarczany gazociągami) w przedziale od 5 600 kWh do 56 000 kWh (od 20 gigadżuli (GJ) do 200 GJ). Wszystkie dane liczbowe są cenami konsumpcyjnymi, które obejmują podatki, opłaty i VAT. Finlandia, Cypr i Malta nie przekazują informacji o cenach gazu ziemnego dla gospodarstw domowych.

Należy zauważyć, że porównanie cen między 2015 a 2016 r. odbywa się według cen w walutach krajowych w celu wykluczenia wpływu zmian kursów wymiany walut krajowych na euro w przypadku państw członkowskich UE i państw trzecich, które nie wprowadziły euro.

Zdefiniowanie odbiorców przemysłowych

W całym niniejszym artykule odniesienia do odbiorców przemysłowych dotyczą średniego standardowego zakresu zużycia przemysłowego o rocznym zużyciu gazu ziemnego w przedziale 2 778–27 778 GWh (10 000–100 000 GJ). Ceny podano według ceny bazowej gazu ziemnego obejmującej wszystkie nieodzyskiwalne podatki i opłaty.

Cypr i Malta nie przekazują informacji o cenach gazu ziemnego dla odbiorców przemysłowych. Z przedmiotowych danych wyłączono ilości gazu ziemnego zużywane w procesach chemicznych bądź do produkcji energii elektrycznej lub kogeneracji.

Metodyka

Ze względu na zmianę metodyki począwszy od 2007 r. nastąpiła przerwa w szeregu czasowym, stąd dostępny jest jedynie stosunkowo krótki szereg czasowy. Jednak nawet w tych krótkich ramach czasowych ceny gazu ziemnego ulegały znacznym wahaniom.

Przejrzystość cen energii jest gwarantowana w całej UE, co wynika z obowiązku państw członkowskich UE przesyłania do Eurostatu informacji dotyczących cen dla różnych kategorii odbiorców przemysłowych oraz danych dotyczących udziałów w rynku, warunków sprzedaży oraz polityki cenowej. Ceny dla gospodarstw domowych przekazywane są na zasadzie dobrowolności.

Taryfy gazu ziemnego czy też systemy ustalania cen różnią się w zależności od dostawcy. Mogą one wynikać z wynegocjowanych umów, szczególnie w przypadku dużych odbiorców przemysłowych. W przypadku mniejszych odbiorców są one zazwyczaj ustalane w zależności od ilości zużywanego gazu przy uwzględnieniu kilku innych czynników. Większość taryf obejmuje również pewną formę opłaty stałej. Dlatego też nie ma jednej ceny gazu ziemnego. W celu porównania cen w czasie i między państwami członkowskimi UE w niniejszym artykule przedstawiono informacje dotyczące zakresów zużycia dla gospodarstw domowych oraz dla odbiorców przemysłowych. ‎Łącznie wyróżnia się trzy różne rodzaje gospodarstw domowych, dla których ceny gazu ziemnego są gromadzone według różnych rocznych zakresów zużycia. Wśród odbiorców przemysłowych ceny gazu ziemnego są gromadzone w sumie dla sześciu różnych rodzajów użytkowników.

Podstawą prawną gromadzenia danych statystycznych dotyczących cen gazu ziemnego pobieranych od odbiorców przemysłowych jest decyzja Komisji Europejskiej (2007/394/WE) z dnia 7 czerwca 2007 r. zmieniająca dyrektywę Rady (90/377/EWG) w odniesieniu do metodologii stosowanej w celu zbierania danych dotyczących cen gazu i energii elektrycznej. Dyrektywa 2008/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 października 2008 r. dotyczy procedur służących poprawie przejrzystości cen gazu i energii elektrycznej dla końcowych odbiorców przemysłowych. Jak zauważono powyżej, ceny gazu dla gospodarstw domowych są gromadzone na zasadzie dobrowolności.

Gromadzone ceny obejmują ceny średnie w okresie sześciu miesięcy (półrocza lub semestru) od stycznia do czerwca (pierwsze półrocze lub semestr 1) oraz od lipca do grudnia (drugie półrocze lub semestr 2) każdego roku. Ceny obejmują cenę bazową gazu, opłaty za przesył i dystrybucję, wynajem mierników i inne usługi. Jednostką cen gazu jest euro za kilowatogodzinę (EUR/kWh).

Kontekst

Cena i niezawodność dostaw energii są kluczowymi elementami krajowej strategii dostaw energii. Ceny gazu mają szczególne znaczenie dla międzynarodowej konkurencyjności, ponieważ gaz może stanowić znaczną część całkowitych kosztów energii dla przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych. W przeciwieństwie do ceny innych paliw kopalnych, które są zwykle przedmiotem obrotu na rynkach światowych po stosunkowo jednolitych cenach, w państwach członkowskich UE istnieje szeroki przedział cen gazu ziemnego.

Kwestie te zostały poruszone w komunikacie Komisji Europejskiej Jak przeciwdziałać negatywnym skutkom wyższych cen ropy naftowej? (COM(2008) 384), w którym wezwano UE do bardziej efektywnego wykorzystania energii i mniejszego uzależnienia od paliw kopalnych, w szczególności poprzez zastosowanie podejścia przedstawionego w pakiecie w zakresie zmian klimatycznych i energii odnawialnej.

UE działa na rzecz liberalizacji rynków energii elektrycznej i gazu od drugiej połowy lat 1990-tych. Na mocy dyrektyw przyjętych w 2003 r. ustanowiono wspólne przepisy dotyczące rynków wewnętrznych energii elektrycznej i gazu ziemnego. Ustalono terminy otwarcia rynków i umożliwienia klientom wyboru dostawcy: począwszy od dnia 1 lipca 2004 r. dla odbiorców gospodarczych oraz od dnia 1 lipca 2007 r. dla wszystkich odbiorców (w tym gospodarstw domowych). Niektóre państwa członkowskie UE uprzedziły proces liberalizacji, podczas gdy inne przyjmowały niezbędne środki znacznie wolniej. W istocie na wielu rynkach energii elektrycznej i gazu ziemnego nadal utrzymują się znaczne bariery wejścia na rynek, co widać po liczbie rynków, które nadal są zdominowane przez (prawie) monopolistycznych dostawców. W lipcu 2009 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły trzeci pakiet wniosków ustawodawczych mający na celu zapewnienie rzeczywistego i skutecznego wyboru dostawców, a także korzyści dla klientów. Uważa się, że zwiększona przejrzystość cen gazu i energii elektrycznej powinna przyczyniać się do promowania uczciwej konkurencji poprzez zachęcanie konsumentów do wyboru między różnymi źródłami energii (ropą naftową, węglem, gazem ziemnym oraz odnawialnymi źródłami energii) oraz różnymi dostawcami. Możliwe jest zwiększenie przejrzystości cen energii poprzez jak najszersze publikowanie i rozpowszechnianie cen i polityk cenowych.