Archive:Στατιστικές αποβλήτων

Δεδομένα του Σεπτέμβριο 2012. Πιο πρόσφατα δεδομένα: Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat, Βασικοί πίνακες και Βάση δεδομένων. Η αγγλική έκδοση είναι πιο πρόσφατη.

Πίνακας 1: Παραγωγή αποβλήτων, 2010
(1 000 τόνοι) - Πηγή: Eurostat (env_wasgen)

Διάγραμμα 1: Παραγωγή αποβλήτων, 2010
(kg per ανά κάτοικο) - Πηγή: Eurostat (env_wasgen)

Διάγραμμα 2: Παραγωγή μη ορυκτών αποβλήτων, 2004-2008 (kg ανά κάτοικο) - Πηγή: Eurostat (env_wasgen)

Διάγραμμα 3: Παραγωγή μη ορυκτών αποβλήτων, ΕΕ-27, 2004-2010
(εκατ. τόνοι) - Πηγή: Eurostat (env_wasgen)

Διάγραμμα 4: Παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων, 2004-2008(1)
(kg ανά κάτοικο) - Πηγή: Eurostat (env_wasgen)

Διάγραμμα 5: Εξέλιξη της επεξεργασίας αποβλήτων, ΕΕ-27, 2004-2010
(εκατ. τόνοι) - Πηγή: Eurostat (env_wasgen)

Πίνακας 2: Επεξεργασία αποβλήτων, 2010
(1 000 τόνοι) - Πηγή: Eurostat (env_wasgen)

Πίνακας 3: Επεξεργασία επικίνδυνων αποβλήτων, 2010
(1 000 τόνοι) - Πηγή: Eurostat (env_wastrt)

Το παρόν άρθρο παρουσιάζει την εξέλιξη της Waste παραγωγής και επεξεργασίας αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και σε ορισμένες τρίτες χώρες• βασίζεται αποκλειστικά σε δεδομένα που έχουν συγκεντρωθεί στο πλαίσιο του Κανονισμός 2150/2002 για τις στατιστικές των αποβλήτων.

Τα απόβλητα που ορίζονται στο Οδηγία 2008/98/ΕΚ άρθρο 3 παράγραφος 1 ως «κάθε ουσία ή αντικείμενο το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει ή προτίθεται ή υποχρεούται να απορρίψει», αντιπροσωπεύουν τεράστια απώλεια πόρων για τη μορφή υλικών και ενέργειας• Επιπλέον, η διαχείριση και διάθεση των αποβλήτων μπορεί να έχει σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Χώροι υγειονομικής ταφής, για παράδειγμα, καταλαμβάνουν έκταση γης και μπορεί να προξενήσουν ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους, ενώ η αποτέφρωση μπορεί να οδηγήσει σε εκπομπές επικίνδυνων ατμοσφαιρικών ρύπων, αν δεν γίνεται σωστός χειρισμός.

Οι πολιτικές της ΕΕ για τη διαχείριση των αποβλήτων αποσκοπούν στη μείωση των επιπτώσεων των αποβλήτων στο περιβάλλον και στην υγεία και στη βελτίωση της αποδοτικότητας των πόρων της ΕΕ Αποδοτικότητα των πόρων. Ο μακροπρόθεσμος στόχος των πολιτικών αυτών είναι να μειώνονται οι ποσότητες των παραγόμενων αποβλήτων και, εφόσον η παραγωγή αποβλήτων είναι αναπόφευκτη, να προωθούνται αυτά ως πόροι και να επιτυγχάνονται υψηλότερα επίπεδα ανακύκλωσης και ασφαλής διάθεση των αποβλήτων.

Κύρια στατιστικά στοιχεία

Συνολική παραγωγή αποβλήτων

Το 2010, η συνολική παραγωγή αποβλήτων από οικονομικές δραστηριότητες και νοικοκυριά ΕΕ-27 ανερχόταν σε 2 570 εκατομμύρια τόνους• το ποσό αυτό είναι κατά τι υψηλότερο από ό, τι το 2008, αλλά χαμηλότερο από το 2004 και 2006• τα σχετικά χαμηλά ποσά για το 2008 και το 2010 μπορούν, τουλάχιστον εν μέρει, να αντανακλά την πτωτική τάση της οικονομικής δραστηριότητας λόγω της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης. Μεταξύ των αποβλήτων που παράχθηκαν στην ΕΕ-27 το 2010, περίπου 94,5 εκατομμύρια τόνοι (3,7 % του συνόλου) ταξινομήθηκαν ως |επικίνδυνα απόβλητα. Ως εκ τούτου, οι κάτοικοι στην ΕΕ-27 παρήγαγαν κατά μέσον όρο περίπου 5,1 τόνους αποβλήτων, από τα οποία 188 kg ήταν επικίνδυνα απόβλητα.

Στον πίνακα 1 παρουσιάζεται μια κατανομή του συνόλου των αποβλήτων που παράγονται ανά κύρια οικονομική δραστηριότητα (σύμφωνα με το NACE αναθ. 2). Δύο δραστηριότητες είχαν ως αποτέλεσμα την παραγωγή ιδιαίτερα υψηλών επιπέδων αποβλήτων σε όλη την ΕΕ-27 το 2010: πρόκειται για τις κατασκευές (NACE τμήμα ΣΤ) για 855 εκατομμύρια τόνους 33,3 % του συνόλου) και τις εξορυκτικές βιομηχανίες (NACE τμήμα Β) που συνέβαλαν στην παραγωγή 727 εκατομμυρίων τόνων (28,3 % του συνόλου). Το μεγαλύτερο μέρος των αποβλήτων που παράγονται στο πλαίσιο των εν λόγω δραστηριοτήτων ήταν ορυκτά απόβλητα ή χώμα (υλικό εκσκαφής, απόβλητα οδικών κατασκευών, απόβλητα κατεδαφίσεων, μπάζα βυθοκόρησης, άχρηστοι βράχοι, απόβλητα κατεργασίας και κλπ)• Τα απόβλητα μεταποίησης (NACE τμήμα Γ) αντιστοιχούσαν σε 280 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων που παράχθηκαν το 2010 (10,9 %του συνόλου), ενώ τα νοικοκυριά παρήγαγαν περαιτέρω 221 εκατομμύρια τόνους (8,6 %%). Το σχετικά χαμηλό ποσοστό του συνόλου των αποβλήτων που δημιουργούνται από δραστηριότητες της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας (NACE σημείο Α), αποτελείται, τουλάχιστον εν μέρει, από κοπριά και υδαρή κοπριά και εξαιρείται από τα στοιχεία που υποβάλλονται (εφόσον επαναχρησιμοποιούνται στον τομέα της γεωργίας ως λίπασμαή βελτιωτικό του εδάφους).

Σημειώθηκε σημαντική διακύμανση της ποσότητας των παραγόμενων αποβλήτων το 2010 από τις χώρες για τις οποίες παρουσιάζονται στοιχεία στον πίνακα 1 – το υψηλότερο ποσοστό της ΕΕ-27 αναλογούσε στη Γερμανία (14,1 %), που ακολουθούνταν με μικρή διαφορά από τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα στοιχεία αυτά μπορούν να εκφράζονται σε σχέση με τον πληθυσμό (βλέπε σχήμα 1): με αυτό το μέτρο, η Λετονία δημιουργούνται το χαμηλότερο επίπεδο των αποβλήτων ανά κάτοικο (668 kg) μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ • Υπήρχαν επίσης σχετικά χαμηλά επίπεδα της ποσότητας των αποβλήτων που παράγεται ανά κάτοικο στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (1,1 τόνοι) και ιδίως στην Κροατία (151 kg). Η ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων κυμαινόταν μεταξύ 1,5 και 7,2 τόνων ανά κάτοικο για την πλειονότητα των κρατών μελών της ΕΕ, καθώς ανερχόταν σε 1 έως 10,2 τόνους ανά κάτοικο στη Ρουμανία και τη Σουηδία, 14,2 τόνους ανά κάτοικο στην Εσθονία, 19,5 τόνους ανά κάτοικο στη Φινλανδία, 20,6 τόνους ανά κάτοικο στο Λουξεμβούργο και έφθανε σε 22,0 τόνους ανά κάτοικο στη Βουλγαρία.

Ορισμένες μεγάλες διαφορές από χώρα σε χώρα μπορεί να οφείλονται στις διαφορές στις οικονομικές δομές. Για παράδειγμα, το υψηλό επίπεδο των παραγόμενων αποβλήτων στη Βουλγαρία, τη Φινλανδία, την Εσθονία, τη Σουηδία και την Ρουμανία επηρεάστηκε έντονα από μεγάλες ποσότητες ορυκτών αποβλήτων και από εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες, ενώ στο Λουξεμβούργο τα ορυκτά απόβλητα από τις τεχνικές κατασκευές ευθύνονταν σε μεγάλο βαθμόγια την υψηλή ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων.

Παραγωγή μη ορυκτών αποβλήτων

Τα 912 εκατομμύρια τόνοι μη ορυκτών αποβλήτων που παρήχθησαν στην ΕΕ-27 το 2010 αντιπροσώπευαν το 35,5 % του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων· το μέγεθος αυτό ήταν σχεδόν το ίδιο με εκείνο του 2008 και κατά περίπου 39 εκατομμύρια τόνους μικρότερο από τα μεγέθη του 2004 και του 2006. Όσον αφορά τον πληθυσμό, κάθε κάτοικος της ΕΕ-27 παρήγαγε κατά μέσο όρο 1 817 kg μη ορυκτών αποβλήτων το 2010 (βλ. σχήμα 2). Μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, η παραγωγή μη ορυκτών αποβλήτων κυμαινόταν από 613 kg ανά κάτοικο στη Λετονία έως 8,6 τόνους ανά κάτοικο στην Εσθονία (σε μεγάλο βαθμό τα επικίνδυνα απόβλητα καύσης και επικίνδυνα χημικά ιζήματα και υπολείμματα από τον καθαρισμό και την καύση πετρελαιούχου σχιστολίθου).

Το σχήμα 3 δείχνει την καταγωγή και την ανάπτυξη μη ορυκτών αποβλήτων ανά οικονομική δραστηριότητα. Το 2010 η μεταποιητική βιομηχανία (NACE τμήμα Γ), η διαχείρισης των αποβλήτων και του νερού (NACE τμήμα Ε και NACE Τάξη 46.77) και τα νοικοκυριά συνέβαλαν παρόμοια μερίδια (μεταξύ 197 εκατ. τόνους και 214 εκατομμύρια τόνους) στην παραγωγή μη ορυκτών αποβλήτων. Τα ορυκτά απόβλητα από το μεταποιητικό τομέα μειώνονται σταθερά από το 2004, δηλαδή έχουν μειωθεί συνολικά κατά 20,5 % μεταξύ 2004 και 2010. Αντίθετα, η δημιουργία αποβλήτων από την διαχείριση αποβλήτων και νερού ήταν ο τομέας στον οποίο παρατηρήθηκε ταχεία ανάπτυξη, καθώς σημείωσε αύξηση από 59,4 % κατά την ίδια περίοδο. Μετά από μια ελαφρά αύξηση από το 2004 έως το 2008, η ποσότητα των αποβλήτων που δημιουργούνται από τα νοικοκυριά παρέμεινε σταθερή το 2010.

Παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων

Τα επικίνδυνα απόβλητα μπορεί να παρουσιάζουν κίνδυνο για την υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον εάν η διαχείρισή τους και τελική διάθεσή τους δεν γίνεται με ασφάλεια. Το 2010 παράχθηκαν περίπου 94,5 εκατομμύρια τόνοι επικίνδυνων αποβλήτων στην ΕΕ-27• η ποσότητα αυτή ήταν υψηλότερη από εκείνη του 2004 (89 εκατομμύρια τόνοι), αλλά χαμηλότερη από εκείνη του 2006 (101 εκατομμύρια τόνοι).

Το σχήμα 4 δείχνει την ποσότητα των επικίνδυνων αποβλήτων που παράχθηκαν ανά κάτοικο κατά την περίοδο 2004 έως 2010• πρέπει να σημειωθεί ότι τα μεγέθη καλύπτουν όλες τις κατηγορίες επικίνδυνων αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των ορυκτών. Όπως προαναφέρθηκε, τα υψηλά μεγέθη για την Εσθονία (6,7 τόνοι ανά κάτοικο) μπορούν να αποδοθούν σε μεγάλο βαθμό στον πετρελαιούχο σχιστόλιθο και εκείνα για τη Βουλγαρία (1,8 τόνοι ανά κάτοικο) στην εξόρυξη μεταλλευμάτων χαλκού. Εκτός από τις εν λόγω ειδικές περιπτώσεις, η παραγωγή επικίνδυνων αποβλήτων στα κράτη μέλη της ΕΕ κυμάνθηκε το 2010 από 22 kg ανά κάτοικο στην Ελλάδα σε 747 kg ανά κάτοικο στο Λουξεμβούργο.

Επεξεργασία αποβλήτων

Το 2010, 2 366 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων περίπου υποβλήθηκαν σε επεξεργασία στην ΕΕ-27• η επεξεργασία αυτή περιλαμβάνει την επεξεργασία των αποβλήτων που εισάχθηκαν στην ΕΕ. Ο πίνακας 2 παρέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα είδη επεξεργασίας των αποβλήτων που πραγματοποιήθηκε, ενώ ο πίνακας 3 παρέχει τις ίδιες πληροφορίες για την επεξεργασία των επικίνδυνων αποβλήτων. Σχεδόν το ήμισυ (48,2 %) των αποβλήτων που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία στην ΕΕ-27 το 2010 αποτέλεσε αντικείμενο απόρριψης άλλης από την συνήθη αποτέφρωση (κυρίως απόρριψη σε χώρους υγειονομικής ταφής, αλλά επίσης εναπόθεση αποβλήτων εξόρυξης μέσα σε χώρους ορυχείων και γύρω από αυτούς και απόρριψη αποβλήτων σε υδάτινες μάζες). Ένα ακόμη ποσοστό 46,3 % o των αποβλήτων που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία στην ΕΕ-27 διατέθηκε σε δραστηριότητες ανάκτησης (εκτός από την ανάκτηση ενέργειας). Το υπόλοιπο 5,4 % των αποβλήτων που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία στην ΕΕ-27 το 2010 εστάλη για αποτέφρωση (με ή χωρίς ανάκτηση ενέργειας).

Το σχήμα 5 δείχνει την ανάπτυξη της επεξεργασίας αποβλήτων ανά βασική κατηγορία επεξεργασίας κατά την περίοδο 2004 έως 2010• Όσον αφορά τη διάθεση αποβλήτων σημειώθηκε σταθερή μείωση του όγκου των αποβλήτων που υποβλήθηκαν σε επεξεργασία το 2004 έως το 2008. Ωστόσο, το 2010 η κατάσταση αυτή αντιστράφηκε, κυρίως εξαιτίας των υψηλότερων επιπέδων της επεξεργασίας αποβλήτων στις εξορυκτικές και λατομικές δραστηριότητες και εξαιτίας διάθεση των αντίστοιχων υλικών σε λίγες μόνο χώρες (Ρουμανία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία). Παρά η αύξηση αυτή, το ποσοστό της διάθεσης αποβλήτων στο σύνολο της επεξεργασίας αποβλήτων μειώθηκε στο 54,0 % το 2004 σε 48,2 % το 2010. Η ποσότητα των ανακτώμενων αποβλήτων (εκτός από την ανάκτηση ενέργειας) αυξήθηκε σταθερά από 893 εκατομμύρια τόνους το 2004 σε 1 096 εκατ. τόνους το 2010, αν και το ποσοστό αύξησης ήταν βραδύτερο μεταξύ 2008 και 2010. Κατά συνέπεια, το ποσοστό ανάκτησης στο σύνολο της επεξεργασίας αποβλήτων αυξήθηκε από 41,1 % το 2004 σε 46,3 % το 2010. Από την ανάλυση των τελευταίων στοιχείων για το 2010 προκύπτει ότι 193 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων που ανακτήθηκαν χρησιμοποιήθηκαν για επίχωση (με άλλα λόγια, χρησιμοποιήθηκαν σε χώρους εκσκαφής για την αποκατάσταση των κλίσεων ή για λόγους ασφάλειας ή λόγους μηχανικής στην αρχιτεκτονική τοπίου). Η αποτέφρωση αποβλήτων και η ανάκτηση ενέργειας αυξήθηκαν κατά 19,6 % από 108 εκατομμύρια τόνους το 2004 σε 129 εκατομμύρια τόνους το 2008 και παρέμεναν σταθερές το 2010.

Για την επεξεργασία επικίνδυνων αποβλήτων, το μερίδιο της διάθεσης των αποβλήτων ανήλθε το 2010 σε 47,7 % της ΕΕ-27 συνολικά, και, συνεπώς, αντιπροσώπευαν ποσοστό της συνολικής επεξεργασίας επικίνδυνων ανάλογο με το αντίστοιχο μερίδιο για το σύνολο των αποβλήτων. Περίπου 9,8 εκατομμύρια τόνοι (ή 13.2 % o όλων των επικίνδυνων αποβλήτων) αποτεφρώθηκαν ή χρησιμοποιήθηκαν για την ανάκτηση ενέργειας, ενώ ανακτήθηκαν 29,1 εκατ. τόνοι (ή 39,2 %).

Πηγές και διαθεσιμότητα δεδομένων

Για την παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής για τα απόβλητα, ιδίως της συμμόρφωσης με τις αρχές της ανάκτησης και της ασφαλούς διάθεσης, απαιτούνται αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία σχετικά με την παραγωγή και τη διαχείριση των αποβλήτων από τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Το 2002 Κανονισμός 2150/2002 εκδόθηκε ο κανονισμός για τις στατιστικές των αποβλήτων, ο οποίος προβλέπει τη σύσταση πλαισίου για εναρμονισμένες κοινοτικές στατιστικές σχετικά με τα απόβλητα.

Αρχής γενομένης από το έτος αναφοράς 2004, ο κανονισμός απαιτεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ να παρέχουν στοιχεία σχετικά με την παραγωγή, την ανάκτηση και τη διάθεση των αποβλήτων κάθε δύο έτη. Υπάρχουν στοιχεία σχετικά με την παραγωγή και την επεξεργασία των αποβλήτων για τέσσερα έτη αναφοράς, δηλαδή το 2004, το 2006, το 2008 και το 2010. Για να γίνει δυνατός ο υπολογισμός των συγκεντρωτικών μεγεθών για τη ΕΕ-27, πραγματοποιήθηκαν εκτιμήσεις της Eurostat για το έτος αναφοράς 2010 για τα τέσσερα από τα κράτη μέλη της ΕΕ – Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία και Ηνωμένο Βασίλειο.

Πλαίσιο

Η προσέγγιση της ΕΕ στη διαχείριση των αποβλήτων στηρίζεται σε τρεις αρχές: πρόληψη των αποβλήτων, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση, καθώς και βελτίωση της τελικής διάθεσης και της παρακολούθησης. Η πρόληψη των αποβλήτων μπορεί να επιτευχθεί με καθαρότερες τεχνολογίες, οικολογικό σχεδιασμό και αποτελεσματικότερα από οικολογική σκοπιά πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης. Η πρόληψη και η ανακύκλωση των αποβλήτων, με επίκεντρο την τεχνολογία των υλικών, μπορούν επίσης να μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των πόρων που χρησιμοποιούνται με τον περιορισμό της εξόρυξης πρώτων υλών και με τη μετατροπή κατά τις διαδικασίες παραγωγής. Όπου είναι δυνατόν, τα απόβλητα που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν ή να επαναχρησιμοποιηθούν θα πρέπει να αποτεφρώνονται με ασφάλεια, ενώ η απόθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής θα πρέπει να αποτελεί μόνο έσχατη λύση. Οι δύο τελευταίες μέθοδοι απαιτούν πολύ στενή παρακολούθηση εξαιτίας του ενδεχόμενου να βλάψουν σοβαρά το περιβάλλον.

Η στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη (στα αγγλικά) της ΕΕ και το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον (στα αγγλικά), όπου καθορίζεται η πρόληψη και η διαχείριση των αποβλήτων ως μία από τις επτά θεματικές στρατηγικές - με τίτλο «Ένα βήμα μπροστά για την αειφόρο χρήση των πόρων - Θεματική Στρατηγική για την πρόληψη της δημιουργίας και την ανακύκλωση των αποβλήτων » (COM(2005) 666 τελικό), υπογραμμίζουν τη σχέση μεταξύ της αποτελεσματικής χρήσης των πόρων και της δημιουργίας και διαχείρισης των αποβλήτων. Η πρόθεση της κοινοτικής πολιτικής στον τομέα αυτό είναι να αποσυνδεθεί η χρήση των πόρων και η παραγωγή αποβλήτων από την οικονομική ανάπτυξη, με παράλληλη εξασφάλιση του ότι η βιώσιμη κατανάλωση δεν υπερβαίνει την ικανότητα του περιβάλλοντος. Για την επανεξέτασή της προόδου που έχει συντελεστεί όσον αφορά την πολιτική της ΕΕ για τα απόβλητα, διενεργήθηκε μια αξιολόγηση της θεματικής στρατηγικής το 2010 (COM (2011) 13 τελικό). Στην έκθεση αυτή αναφέρεται ότι η έχει συντελεστεί πρόοδος σε πολλά μέτωπα, όπως, μεταξύ άλλων, αλλαγές της νομοθεσίας, αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης, χαμηλότερες ποσότητες των αποβλήτων που καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής και μείωση των επικίνδυνων ουσιών για ορισμένες κατηγορίες αποβλήτων. Ωστόσο, στα συμπεράσματα επισημαίνεται επίσης μια σειρά θεμάτων στα οποία θα μπορούσαν να γίνουν υπάρξουν, όπως, μεταξύ άλλων: οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούνται από αναμενόμενη αύξηση της παραγωγής αποβλήτων, η αδυναμία να αξιοποιηθούν διάφορες ευκαιρίες για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και η έλλειψη προόδου όσον αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας στο πλαίσιο των περιβαλλοντικών υπηρεσιών. Στην έκθεση διατυπώθηκε επίσης το αίτημα α καθοριστούν νέοι και πιο φιλόδοξοι στόχοι ανακύκλωσης και πρόληψης και να γίνουν βήματα προς τον καθορισμό ειδικών ανά υλικό στόχων των με σκοπό τη συμβολή στην επίτευξη του στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την προώθηση μιας οικονομίας που να βασίζεται στην αποδοτικότητα των πόρων.