Archive:Rachunki narodowe i PKB

Dane z maja 2014 roku. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, Główne tabele i Baza danych. Planowana aktualizacja artykułu: grudzień 2014 r.

Wykres 1: PKB według bieżących cen rynkowych, 2003–13
(1 000 mln EUR) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_c) i (tec00001)

Tabela 1: PKB według bieżących cen rynkowych, 2002–03 i 2011–13 - źródło: Eurostat (nama_gdp_c) i (tec00001)

Wykres 2: PKB według bieżących cen rynkowych, 2002 i 2012 (1)
(UE-27 = 100; w oparciu o SSN na jednego mieszkańca) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_c) i (tec00001)

Wykres 3: Wzrost realnego PKB, 2003–13
(% zmiana w porównaniu z poprzednim rokiem) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_k)

Tabela 2: Wzrost realnego PKB, 2003–13
(% zmiana w porównaniu z poprzednim rokiem; średnia w 2003–13) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_k) i (tsieb020)

Tabela 3: Wartość dodana brutto w cenach bazowych, 2003 r. i 2013 r.
(% udział w wartości dodanej brutto ogółem) - Źródło: Eurostat (nama_nace10_c)

Wykres 4a: Wartość dodana brutto, UE-28, 2003–13
(2005 = 100) - Źródło: Eurostat (nama_nace10_k)

Wykres 4b: Wartość dodana brutto, UE-28, 2003–13
(2005 = 100) - Źródło: Eurostat (nama_nace10_k)

Wykres 5: Wydajność pracy, UE-28, 2003 i 2013 r.
(1 000 EUR na osobę zatrudnioną) – Źródło: Eurostat (nama_nace10_c) i (nama_nace10_e)

Tabela 4: Wydajność pracy
(w oparciu o SSN), 2002–12 - Źródło: Eurostat (tec00116) i (tec00117)

Wykres 6: Spożycie i akumulacja brutto w cenach stałych, UE-28, 2003–13
(2005 = 100) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_k)

Wykres 7: Roczna stopa zmiany elementów PKB od strony wydatków, UE-28, 2003–13
(%) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_k)

Wykres 8: Elementy PKB od strony wydatków, UE-28, 2013
(% udział w PKB) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_c), (or), (tec00009), (tec00010), (tec00011) i (tec00110)

Wykres 9: Nakłady brutto na środki trwałe, 2013
(% udział w PKB) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_c)

Tabela 5: Inwestycje, 2002 r., 2007 r. i 2012 r.
(% udział w PKB) - Źródło: Eurostat (tsdec210)

Wykres 10: Podział dochodów, 2013
(% udział w PKB) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_c), (or), (tec00016), (tec00015) i (tec00013)

Wykres 11: Podział dochodów, UE-28, 2003–13
(2005 = 100) - Źródło: Eurostat (nama_gdp_c), (or), (tec00016), (tec00015) i (tec00013)

Tabela 6: Wydatki na spożycie w sektorze gospodarstw domowych
(podejście krajowe), 2002 r., 2007 r. i 2012 r. - Źródło: Eurostat (nama_fcs_c)

Wykres 12: Wydatki na spożycie w sektorze gospodarstw domowych, UE-28, 2012 (1)
(% całkowitych wydatków na spożycie w sektorze gospodarstw domowych) - Źródło: Eurostat (nama_co3_c)

Rachunki narodowe są źródłem wielu powszechnie stosowanych wskaźników ekonomicznych, które są przedstawione w niniejszym artykule. Produkt krajowy brutto (PKB) jest najczęściej wykorzystywaną miarą ogólnej wielkości gospodarki, natomiast wskaźniki pochodne, takie jak np. PKB na mieszkańca —, ujmowane w euro lub dostosowane do różnic w poziomach cen — są powszechnie stosowane do porównywania warunków życia lub monitorowania procesu konwergencji w całej Unii Europejskiej (UE).

Ponadto zmiany określonych elementów PKB i powiązanych z nimi wskaźników, takich jak wskaźniki produkcji gospodarczej,importu i eksportu, konsumpcji krajowej (prywatnej i publicznej) lub inwestycji, a także dane dotyczące podziału dochodu i oszczędności mogą stanowić źródło cennych informacji na temat sił napędzających gospodarkę i stanowić podstawę opracowywania, monitorowania i oceny polityki UE w określonych dziedzinach.

Główne ustalenia statystyczne

Zmiany PKB

Tempo wzrostu PKB w UE-28 znacznie spadło w 2008 r., a w 2009 r. PKB wyraźnie się zmniejszył w następstwie globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego. W 2010 r. nastąpił wzrost poziomu PKB w UE-28 i tendencja ta utrzymywała się w 2011 r., 2012 r. i 2013 r. (choć tempo wzrostu stopniowo spadało), kiedy to PKB wzrosło do 13 075 000 million EUR, — osiągając najwyższy poziom w historii pod względem cen bieżących (zob. wykres 1).

Udział strefy euro (EA-18) w tej kwocie wyniósł 73,4 % w 2013 r., przy czym suma PKB pięciu największych gospodarek państw członkowskich UE (Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch i Hiszpanii) wynosiła 71,0 %. Przy porównywaniu sytuacji w poszczególnych państwach należy jednak zachować ostrożność, ponieważ w szczególności wahania kursu wymiany mogą wywierać istotny wpływ na zmianę wartości nominalnej PKB dla tych państw członkowskich UE, które nie przyjęły euro.

Przy ocenie warunków życia bardziej wskazane jest stosowanie wskaźnika PKB na mieszkańca wyrażonego w standardzie siły nabywczej (SSN), tj. wskaźnika dostosowanego do wielkości gospodarki pod względem populacji oraz różnic w poziomach cen w poszczególnych państwach. W 2012 r. średni poziom PKB na mieszkańca w UE-28 wynosił SSN 25 500, przekraczając nieznacznie najwyższą wartość (SSN 25&nbsp000) osiągniętą w 2007 r. i 2008 r., zanim skutki kryzysu finansowego i gospodarczego zaczęły być odczuwalne. Relatywną pozycję poszczególnych państw można wyrazić poprzez porównanie z tą średnią przy założeniu, że wartość dla UE-27 ustala się na poziomie 100. Najwyższą względną wartość wśród państw członkowskich UE odnotowano dla Luksemburga, gdzie poziom PKB na mieszkańca wyrażony w SSN był ponad 2,6 razy wyższy niż średnia dla UE-27 w 2012 r. (co można częściowo wytłumaczyć znaczeniem pracowników transgranicznych z Belgii, Francji i Niemiec). Z kolei w Bułgarii poziom PKB na mieszkańca wyrażony w SSN był w 2012 r. o ponad połowę niższy od średniej dla UE-27.

Mimo że dane wyrażone w SSN należy zasadniczo wykorzystywać do porównań między państwami na przestrzeni jednego roku, a nie w dłuższym okresie, zmiany tych danych w minionym dziesięcioleciu wskazują, że doszło do pewnego zbliżenia warunków życia, ponieważ państwa członkowskie, które przystąpiły do UE w 2004 r., 2007 r. lub 2013 r. zbliżyły się do średniej unijnej pomimo pewnych trudności w okresie kryzysu finansowego i gospodarczego. Chociaż w 2012 r. w porównaniu z 2002 r. PKB Luksemburga, Niemiec, Szwecji i Austrii zwiększył się względem średniej dla UE-27, szereg innych państw członkowskich UE-15, mianowicie Wielka Brytania, Włochy, Irlandia i Francja, zbliżyły się do średniej dla UE-27 (zob. wykres 2). Startując z poziomu poniżej średniej dla UE-27 w 2002 r., Litwa, Rumunia, Łotwa, Słowacja, Estonia, Polska i Bułgaria poczyniły największe postępy w kierunku osiągnięcia średniej dla UE-27 w 2012 r., podczas gdy Grecja i Portugalia oddaliły się od tego celu.

W 2009 r. globalny kryzys finansowy i gospodarczy wywołał poważną recesję w UE, Japonii i Stanach Zjednoczonych (zob. wykres 3), po czym w 2010 r. nastąpiło ożywienie gospodarcze; w Japonii i Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu były już dobrze widoczne w 2008 r., gdy doszło do stosunkowo nieznacznego spadku realnego PKB. W 2009 r. poziom realnego PKB w UE-28 obniżył się o 4,5&nbsp%, natomiast w Japonii i Stanach Zjednoczonych spadek ten wynosił odpowiednio 5,5 % i 2,8 %. Ożywienie gospodarcze w UE-28 przejawiało się wzrostem PKB w cenach stałych o 2,0 % w 2010 r. oraz dalszym wzrostem o 1,6 % w 2011 r.; w rezultacie PKB spadło o 0,4 % w 2012 r. i było stosunkowo stabilne (o 0,1 %) w 2013 r. W strefie euro (EA-18) analogiczne wskaźniki wzrostu były podobne w 2010 r. i w 2011 r. do tych w UE-28, natomiast w 2012 r. spadek był większy (-0,7 %) i utrzymał się do roku 2013 (-0,4 %). W Japonii i w mniejszym stopniu w Stanach Zjednoczonych ożywienie gospodarcze w 2010 r. było wyraźniejsze niż w państwach UE-28, lecz o ile w Stanach Zjednoczonych tendencja ta utrzymała się również w 2011 r., w Japonii odnotowano nieznaczne obniżenie poziomu realnego PKB (-0,5 %) — co było przynajmniej po części spowodowane ogromnymi zniszczeniami wywołanymi trzęsieniem ziemi i tsunami w regionie Tōhoku w marcu 2011 r. W latach 2012 i 2013 gospodarki Japonii i Stanów Zjednoczonych odnotowały wzrost.

Jeśli chodzi o państwa członkowskie UE wzrost realnego PKB wahał się znacząco — zarówno w czasie, jak i pomiędzy krajami. Po okresie spowolnienia, które w 2009 r. dotknęło wszystkie państwa członkowskie UE z wyjątkiem Polski, w 2010 r. 22 państwa powróciły na ścieżkę wzrostu gospodarczego, która to tendencja utrzymała się również w 2011 r., kiedy to w 25 państwach członkowskich UE odnotowano wzrost realnego PKB. W 2012 r. ta tendencja odwróciła się jednak, jako że tylko połowa państw członkowskich należących do UE-28 odnotowała wzrost gospodarczy, natomiast w 2013 r. ich liczba wzrosła do 17. W 2013 r. najwyższy poziom wzrostu odnotowano na ‎Łotwie (4,1 %), w Rumunii (3,5 %) i na Litwie (3,3 %). Gospodarka cypryjska spowolniła bardziej w 2013 r. (-5,4 %) niż to miało miejsce w 2012 r. (-2,4 %), natomiast odwrotna sytuacja miała miejsce w Grecji, gdzie spadek w wysokości 3,9 % w 2013 r. był mniejszy od spadków w dwóch poprzednich latach (w obu przypadkach około -7 %).

Analiza obejmująca całe minione dziesięciolecie wskazuje, że skutki kryzysu finansowego i gospodarczego doprowadziły do pogorszenia ogólnych wyników gospodarek państw członkowskich UE. Średnie roczne wskaźniki wzrostu w UE-28 i w strefie euro (EA-18) w latach 2003–2013 wynosiły odpowiednio 1,1 % i 0,8 %. Największy wzrost mierzony tym wskaźnikiem odnotowano dla Słowacji i Litwy (w obu przypadkach 4,2 % rocznie), zaraz potem dla Polski (4,0 ), Łotwy (3,7 %), Estonii (3,6 %), Rumunii (3,5 %) i Bułgarii (3,3 %). Natomiast całościowo rozwój realnego PKB w okresie od 2003 r. do 2013 r. w Grecji, we Włoszech i w Portugalii był ujemny.

Główne agregaty PKB

Jeżeli chodzi o PKB od strony produkcji, w tabeli 3 przedstawiono przegląd względnego znaczenia dziesięciu rodzajów działalności pod względem ich wkładu w wartość dodaną brutto. W latach 2003-2013 odnotowano spadek udziału przemysłu w wartości dodanej w krajach UE-28 z 1,2 punktów procentowych do 19,1 %, plasującego się tuż przed handlem dystrybucyjnym, transportem oraz działalnością związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (19,0 %), w których udziałach także zanotowano spadek o 0,7 punktów procentowych w ciągu tych 10 lat. W 2013 r. zanotowano natomiast wzrost o 1,0 punkt procentowy w udziale administracji publicznej, edukacji i zdrowia, do poziomu 19,4 %, co spowodowało jego przesunięcie z trzeciego miejsca na miejsce najważniejszego rodzaju działalności (na tym poziomie szczegółowości) pod względem udziału w wartości dodanej. Na dalszych miejscach w 2013 r. znalazły się: działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (11,2 %), działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (zwane dalej usługami dla przedsiębiorstw) (10,4 %), budownictwo (5,7 %), usługi finansowe i ubezpieczeniowe (5,4 %) oraz usługi informacyjno-komunikacyjne (4,5 %). Najmniejszy wkład w strukturę PKB miały usługi rozrywkowe i innego rodzaju usługi (3,6 %) oraz rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (1,7 %).

W 2013 r. wkład usług w wartość dodaną brutto ogółem UE-28 kształtował się na poziomie 73,5 % w porównaniu z 71,5 % w 2003 r. Względne znaczenie usług było szczególnie istotne w Luksemburgu, na Cyprze, Malcie, w Grecji, we Francji (dane z 2012 r.), Wielkiej Brytanii, Belgii i Danii, gdzie stanowiły one ponad trzy czwarte wartości dodanej ogółem.

Zmiana strukturalna jest przynajmniej po części wynikiem takich zjawisk, jak postęp technologiczny, zmiany poziomu cen względnych, outsourcing i globalizacja, które często prowadzą do przenoszenia działalności produkcyjnej do regionów o niższych kosztach siły roboczej zarówno w UE, jak i poza jej granicami.

Kryzys finansowy i gospodarczy i jego następstwo wywarły szczególny wpływ na kilka sektorów działalności: Najgłębszą recesję odnotowano w przemyśle, którego wartość dodana w latach 2007–2009 spadła ogółem o 13,8 % (w ujęciu realnym); odnotowano dalszy spadek produkcji przemysłowej o 1,5 % w latach 2011 - 2013. Najbardziej dotkliwą i długotrwałą recesję odnotowano w budownictwie, gdzie produkcja spadła o 18,9 % w latach 2007-2013, malejąc każdego roku w tym okresie. Spadek wartości dodanej w usługach dla przedsiębiorstw, jak również w handlu dystrybucyjnym, transporcie oraz działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi w latach 2008–2009 trwał zaledwie jeden rok, ale był znaczny i wynosił odpowiednio: -8,0 % i -5,5 . Kolejny, mniejszy spadek w produkcji odnotowano w 2012 r. w sektorach handlu dystrybucyjnego, transportu, działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi. Po osiągnięciu w 2009 r. szczytowego poziomu, odnotowano spadek produkcji w sektorze rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa w 2010 r. o 3,8 % i ponownie w 2012 r. o 5,5 %. Odnotowano mniejsze spadki wartości dodanej w innych sektorach w czasie kryzysu, szczególnie w roku 2009, 2010 i 2012 w sektorze usług finansowych i ubezpieczeniowych, a w 2009 r. w sektorze działalności związanej z kulturą, rozrywką i rekreacją oraz pozostałej działalności usługowej (zob. wykres 4).

Wydajność pracy

Analiza wydajności pracy na osobę zatrudnioną w okresie dziesięciu lat od 2003 do 2013 r. wykazuje wzrost (w cenach bieżących) w odniesieniu do wszystkich rodzajów działalności, wahający się od 17,4 % w przypadku handlu dystrybucyjnego, transportu, działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi do 35,9 % w przypadku przemysłu wraz z usługami informacyjno-komunikacyjnymi (4,4 %), oraz usługami dla przedsiębiorstw (8,0 %) poniżej tego zakresu (zob. wykres 5). Aby wyeliminować wpływ inflacji, wydajność pracy na osobę można również obliczać, korzystając z danych dotyczących produkcji w cenach stałych. Z bardziej szczegółowych danych na temat zmiany wydajności pracy mierzonej na osobę zatrudnioną albo na godzinę pracy wynika, że wydajność pracy w tych państwach członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004, 2007 lub 2013 r., zbliżyła się w ciągu ostatniej dekady do średniej dla UE-27 (zob. tabela 4), z wyjątkiem Malty. W szczególności wydajność pracy na osobę zatrudnioną na Litwie wzrosła w latach 2002–2012 z 49 % do 74 % średniej dla UE-27; Łotwa, Rumunia, Słowacja, Estonia i Polska również poczyniły istotne postępy w kierunku osiągnięcia poziomu średniej dla UE-27. Z kolei w Zjednoczonym Królestwie, we Włoszech, Belgii i Grecji wydajność pracy na osobę uległa znacznemu zmniejszeniu w porównaniu ze średnią dla UE-27.

Konsumpcja i inwestycje

Jeżeli chodzi o analizę zmian elementów PKB od strony wydatków, można stwierdzić, że spożycie w państwach UE-28 wzrosło w latach 2003–2013 o 9,7 % w ujęciu realnym (zob. wykres 6), pomimo nieznacznego spadku w 2009 r. i w 2012 r. Tempo wzrostu spożycia sektora instytucji rządowych i samorządowych było nieco większe i wyniosło 13,5 % w latach 2003–2013. W tym samym okresie akumulacja brutto zmniejszyła się o 2,9 %, w dużej mierze z powodu gwałtownego spadku w 2009 r., 2012 r. i 2013 r., podczas gdy wzrost eksportu znacznie przekraczał wzrost importu w ostatnich latach.

Po spadku w 2009 r. spożycie w gospodarstwach domowych oraz instytucjach niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych wzrosło w 2010 r. (o 1,1 % w ujęciu realnym) i ponownie w 2011 r. (o 0,3 %) zanim spadło ponownie w 2012 r. (-0,7 %) i ustabilizowało się w 2013 r. Od 2009 r. tempo wzrostu wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych UE-28 uległo spowolnieniu w ujęciu realnym i osiągnęło wartość ujemną (-0,2 %) w 2011 r. i pozostało ujemne w 2012 r. (także -0,2 %), a w roku 2013 lekko wzrosło (0,3 %). Pomimo niewielkiego wzrostu w 2011 r. (1,6) nakłady brutto na środki trwałew UE-28 nie zdołały się w pełni odbudować po gwałtownym spadku w 2009 r. (-13,4 %) i osiągnęły ponownie wartość ujemną w 2012 r. i w 2013 r.

W 2013 r. spożycie w gospodarstwach domowych oraz instytucjach niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych w cenach bieżących stanowiło 58,3 % PKB w UE-28, natomiast udział wydatków sektora instytucji rządowych i samorządowych kształtował się na poziomie 21,5 %, a nakładów brutto na środki trwałe na poziomie 17,3 % (zob. wykres 8).

Między państwami członkowskimi UE istniały znaczne różnice pod względem ogólnego wskaźnika intensywności inwestycji, co może po części stanowić odzwierciedlenie różnych etapów rozwoju gospodarczego tych państw, jak również dynamiki wzrostu w ostatnich latach (zob. wykres 9). W 2013 r. udział nakładów brutto na środki trwałe w PKB wynosił 17,3 % w UE-28 oraz 17,7 % w strefie euro (EA-18). Wartość tego wskaźnika była najwyższa w Estonii (25,3 %), Rumunii (23,6 %), Republice Czeskiej (22,1 %), ‎‎Łotwie, Austrii (w obu przypadkach 21,1 %) i w Bułgarii (20,7 %), a najniższa w Irlandii (10,7 %, dane z 2012 r.), na Cyprze (11,6 %) i w Grecji (12,1 %).

Za przeważającą większość inwestycji odpowiadał sektor prywatny, jak przedstawia tabela 5: w 2012 r. inwestycje przedsiębiorstw i gospodarstw domowych wynosiły 16,0 % PKB UE-28, w przypadku sektora publicznego wynosiły one 2,3 %. W ujęciu względnym, inwestycje sektora publicznego były największe w Estonii (5,4 % PKB), inwestycje sektora przedsiębiorstw były największe w Bułgarii (16,5 %) i na ‎Ł‎otwie (16,1 %), natomiast inwestycje gospodarstw domowych były najwyższe w Finlandii (6,9 %), we Włoszech (6,5 %), w Niemczech, (6,3 %), we Francji (6,2 %) i w Belgii (6,0 %)..

Dochód

Wyniki analizy PKB UE-28 po stronie przychodów wskazują, że podział dochodów pomiędzy czynniki produkcji wynikający z procesu produkcji był zdominowany przez koszty związane z zatrudnieniem, które stanowiły 49,4 % PKB w 2013 r. Udział nadwyżki operacyjnej brutto i dochodu mieszanego w PKB kształtował się na poziomie 38,6 %, natomiast udział podatków związanych z produkcją i importem pomniejszonych o dotacje wynosił 12,1 % (zob. wykres 10). Jak widać na wykresie 11, do 2011 r. lub 2012 r. w przypadku poszczególnych agregatów dochodu w większości odrobiono straty poniesione podczas kryzysu finansowego i gospodarczego. W 2009 r. koszty związane z zatrudnieniem zmniejszyły się o 3,0 %, ale do 2013 r. przekraczały już poziom z 2008 r. o 5,5 %. Jeżeli chodzi o poziom nadwyżki operacyjnej brutto i dochodu mieszanego, już w 2008 r. zaobserwowano stagnację, po czym w 2009 r. wartość tego wskaźnika obniżyła się o 8,6 %; do 2012 r. wartość tego agregatu dochodu powróciła do poziomu powyżej wartości odnotowanej przed nastąpieniem kryzysu (w 2007 r.)., a do 2013 r. wynosiła 1,2 % powyżej poziomu w szczytowym okresie. Spadek wartości podatków związanych z produkcją i importem pomniejszonych o dotacje rozpoczął się już w 2008 r. (-2,7 %) i przyspieszył w 2009 r. (-8,5 %); do 2011 r. te straty zostały odrobione i w 2013 r. wartość tego agregatu dochodu wynosiła 6,1 % powyżej poprzedniej wartości maksymalnej (także w 2007 r.).

Spożycie gospodarstw domowych

Spożycie w sektorze gospodarstw domowych odpowiadało za blisko połowę PKB w większości państw członkowskich UE w 2012 r. Wśród państw członkowskich UE udział ten był największy w Grecji (76,7 %, dane z 2011 r.), na Cyprze (73,9 %), w Bułgarii (70,1 %) i na Malcie (69,1 %). Natomiast najmniejszy był w Luksemburgu (38,1 %), gdzie mimo to odnotowano zdecydowanie najwyższy średni poziom wydatków na spożycie w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca ( 30 800 EUR) — zob. tabela 6.

Bardziej szczegółowe dane na temat struktury spożycia w sektorze gospodarstw domowych ogółem w UE-28 w 2012 r. wskazują, że niemal jedną czwartą wydatków (24,1 %) przeznaczono na opłaty za mieszkanie, wodę, prąd, gaz i inne paliwa (zob. wykres 12). Wydatki na transport (13,0 %) oraz żywność i napoje bezalkoholowe (13,0 %) znalazły się na kolejnych miejscach wśród najistotniejszych kategorii wydatków. Pozostałe kategorie wydatków na spożycie łącznie przedstawione na wykresie 12 odpowiadały za prawie połowę (49,8 %) całkowitego spożycia w sektorze gospodarstw domowych.

Źródła i dostępność danych

Europejski system rachunków narodowych i regionalnych zapewnia metodologię rachunków narodowych w UE. Obecna wersja systemu, ESA95, była w pełni zgodna z ogólnoświatowymi wytycznymi rachunków narodowych, tj. 1993 SNA. W następstwie międzynarodowego porozumienia dotyczącego zaktualizowanej wersji SNA z 2008 r. odpowiednia aktualizacja ESA — ESA 2010 — została przyjęta w maju 2013 r. i będzie stosowana od września 2014 r.

PKB i jego główne elementy

Główne agregaty rachunków narodowych są zestawiane na podstawie informacji dotyczących jednostek instytucjonalnych, mianowicie przedsiębiorstw niefinansowych lub instytucji finansowych, sektora instytucji rządowych i samorządowych, gospodarstw domowych oraz instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw domowych.

Dane zawarte w rachunkach narodowych obejmują informacje na temat elementów PKB, zatrudnienia, agregatów spożycia oraz oszczędności. Wiele spośród tych zmiennych oblicza się w ujęciu rocznym i kwartalnym.

PKB jest podstawową miarą stosowaną w rachunkach narodowych, która podsumowuje pozycję gospodarczą danego państwa lub regionu. Może być obliczone za pomocą rożnych ujęć: ujęcie wg wyniku; ujęcie od strony wydatków; i ujęcie od strony dochodów.

Analiza PKB na mieszkańca eliminuje wpływ bezwzględnej wielkości populacji, ułatwiając porównania między poszczególnymi państwami. PKB na mieszkańca jest ogólnym wskaźnikiem ekonomicznym służącym do pomiaru poziomu życia. Dane dotyczące PKB w walutach krajowych można przeliczyć na standard siły nabywczej (SSN) za pomocą parytetów siły nabywczej (PPP) odzwierciedlających siłę nabywczą każdej waluty, a nie za pomocą rynkowych kursów wymiany; w ten sposób można wyeliminować różnice w poziomach cen między państwami. Wskaźnik wielkości PKB na mieszkańca w standardzie siły nabywczej (SSN) przedstawia się w odniesieniu do średniej dla UE-27 (ustalonej na poziomie 100). Jeżeli wskaźnik danego państwa jest wyższy/niższy niż 100, poziom PKB na mieszkańca tego państwa jest wyższy/niższy niż średnia dla UE-27; wskaźnik ten ma służyć do porównań między państwami raczej niż do porównań w czasie.

Obliczanie rocznej stopy wzrostu PKB w cenach stałych, tj. zmiany PKB w ujęciu realnym, ma umożliwić porównanie dynamiki zmian gospodarczych zarówno w czasie, jak i między gospodarkami różnej wielkości, niezależnie od poziomów cen.

Dane uzupełniające

Produkcję gospodarczą można również analizować według rodzaju działalności: na najbardziej zagregowanym poziomie analizy wyróżnia się 10 NACE Rev. 2 działów w ramach klasyfikacji: rolnictwo, łowiectwo i rybołówstwo; przemysł; budownictwo; handel dystrybucyjny, transport, działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi; informacja i komunikacja; działalność finansowa i ubezpieczeniowa; działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca; administracja publiczna, obrona narodowa, edukacja, opieka zdrowotna i pomoc społeczna; działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, pozostała działalność usługowa oraz działalność gospodarstw domowych i organizacji i zespołów eksterytorialnych. Analizę produkcji według rodzaju działalności w czasie można ułatwić, stosując miarę wielkości — innymi słowy korygując wartość produkcji w taki sposób, aby usunąć wpływ zmian cen; każdy rodzaj działalności koryguje się indywidualnie, aby odzwierciedlić zmiany cen powiązanych z nim produktów.

Kolejny zestaw danych z rachunków narodowych wykorzystuje się w kontekście analiz konkurencyjności – są to mianowicie wskaźniki związane z wydajnością siły roboczej, takie jak miary wydajności pracy. Miary wydajności wyrażone w SSN są szczególnie przydatne przy porównaniach między państwami. PKB wyrażony w SSN na osobę zatrudnioną ma przedstawiać ogólny obraz wydajności gospodarek krajowych. Należy jednak pamiętać, że miara ta jest uzależniona od ogólnej struktury zatrudnienia i może na przykład zostać obniżona poprzez przejście z zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy na zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy. PKB wyrażony w SSN na godzinę pracy zapewnia bardziej przejrzysty obraz wydajności, ponieważ poziom upowszechnienia zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy jest bardzo różny w zależności od państwa i sektora działalności. Dane są przedstawione w formie wskaźnika w relacji do średniej UE: jeśli indeks wzrasta ponad 100, wtedy wydajność pracy wynosi ponad średnią UE.

Dane dotyczące spożycia można przedstawiać w podziale według klasyfikacji spożycia indywidualnego według celu (COICOP), w której wyróżnia się 12 różnych działów na najbardziej zagregowanym poziomie. Roczne informacje na temat spożycia w sektorze gospodarstw domowych są dostępne w rachunkach narodowych opracowanych z zastosowaniem podejścia makroekonomicznego. Alternatywnym źródłem informacji do celów analizy spożycia w sektorze gospodarstw domowych jest badanie budżetów gospodarstw domowych (HBS):informacje te uzyskuje się, prosząc gospodarstwa domowe o prowadzenie rejestru swoich zakupów, dlatego też dostarczają one znacznie więcej szczegółowych danych na temat towarów i usług i umożliwiają przeprowadzenie różnych rodzajów analiz społeczno-ekonomicznych. Badanie budżetów gospodarstw domowych przeprowadza się i publikuje tylko raz na pięć lat — ostatnim rokiem odniesienia, którego dotyczą dostępne informacje, był rok 2005.

Oszczędności gospodarstw domowych stanowią główne krajowe źródło środków finansowych służących do finansowania inwestycji kapitałowych. System rachunków umożliwia zestawienie zarówno dochodu do dyspozycji, jak i oszczędności w ujęciu brutto, innymi słowy oba te agregaty obejmują amortyzację środków trwałych.

Kontekst

Instytucje europejskie, instytucje rządowe i samorządowe, banki centralne, jak również inne podmioty gospodarcze i społeczne w sektorach publicznym i prywatnym potrzebują zestawu porównywalnych i wiarygodnych danych statystycznych, aby na ich podstawie podejmować decyzje. Rachunki narodowe można wykorzystywać do różnego rodzaju analiz i ocen. Stosowanie uznawanych na całym świecie pojęć i definicji pozwala na przeprowadzenie analizy różnych gospodarek, np. współzależności między poszczególnymi gospodarkami państw członkowskich UE lub porównania między państwami należącymi i nienależącymi do UE.

Cykl koniunkturalny i analiza polityki makroekonomicznej

Jedno z głównych zastosowań danych z rachunków narodowych wiąże się z potrzebą wsparcia procesu podejmowania decyzji dotyczących polityki gospodarczej w Europie, jak również dążenia do osiągnięcia celów unii gospodarczej i walutowej (UGW), dzięki zapewnieniu wysokiej jakości krótkoterminowych danych statystycznych umożliwiających monitorowanie zmian makroekonomicznych i formułowanie wskazówek dotyczących polityki makroekonomicznej. Na przykład jednym z najbardziej podstawowych i najlepiej ugruntowanych zastosowań rachunków narodowych jest ilościowe określanie stopy wzrostu gospodarki, a w uproszczeniu – stopy wzrostu PKB. Kluczowe dane liczbowe zawarte w rachunkach narodowych wykorzystuje się w szczególności do opracowywania i monitorowania strategii makroekonomicznych, podczas gdy szczegółowe dane z rachunków narodowych mogą również posłużyć do opracowania strategii sektorowych lub branżowych, w szczególności poprzez analizę tablic przepływów międzygałęziowych.

Od momentu wprowadzenia UGW w 1999 r. Europejski Bank Centralny (EBC) jest jednym z głównych użytkowników rachunków narodowych. Strategia EBC w zakresie oceny ryzyka dla stabilności cen bazuje na dwóch perspektywach analitycznych, określanych również mianem „dwóch filarów”: analizy gospodarczej i monetarnej. W związku z tym szereg wskaźników monetarnych i finansowych ocenia się w odniesieniu do innych istotnych danych, które umożliwiają łączne przeprowadzenie analizy monetarnej, finansowej i gospodarczej, takich jak kluczowe agregaty rachunków narodowych. Dzięki temu można analizować wskaźniki monetarne i finansowe w kontekście pozostałej części gospodarki.

Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczych i Finansowych opracowuje Komisji Europejskiejprognozy makroekonomiczne dwa razy do roku, wiosną i jesienią. Wspomniane prognozy obejmują wszystkie państwa członkowskie UE i służą przedstawieniu prognoz dla strefy euro i UE, jak również perspektyw dla krajów kandydujących oraz niektórych państw niebędących członkami UE.

Kolejnym ugruntowanym sposobem wykorzystywania tych danych statystycznych jest analiza finansów publicznych za pomocą rachunków narodowych. W obrębie UE opracowano specjalne zastosowanie w odniesieniu do kryteriów konwergencji w ramach UGW, z których dwa bezpośrednio odnoszą się do finansów publicznych. Kryteria te zdefiniowano w odniesieniu do danych z rachunków narodowych, mianowicie poziomu deficytu budżetowego oraz długu publicznego w stosunku do PKB. W celu uzyskania dodatkowych informacji zob. artykuł poświęcony statystyce finansów sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Polityka regionalna, strukturalna i sektorowa

Poza cyklem koniunkturalnym i analizą polityki makroekonomicznej dane z europejskich rachunków narodowych i regionalnych można również wykorzystywać do innych celów związanych z polityką, obejmujących w szczególności kwestie regionalne, strukturalne i sektorowe.

Alokacja wydatków na fundusze strukturalne odbywa się częściowo w oparciu o dane z rachunków regionalnych. Ponadto regionalne dane statystyczne są wykorzystywane do celów oceny ex post wyników polityki regionalnej i polityki spójności.

Tworzenie zachęt sprzyjających wzrostowi i tworzeniu nowych miejsc pracy jest priorytetem strategicznym zarówno dla UE, jak i państw członkowskich oraz stanowi jeden z elementów strategii „Europa 2020”. W celu wsparcia realizacji tych priorytetów strategicznych we wszystkich sektorach gospodarki UE wdrażane są wspólne strategie, podczas gdy państwa członkowskie przeprowadzają swoje własne krajowe reformy strukturalne. Aby zagwarantować, że proces ten przyniesie możliwie największe korzyści, oraz aby przygotować się na przyszłe wyzwania, Komisja Europejska dokonuje analizy tych strategii.

Komisja Europejska przeprowadza analizę ekonomiczną przyczyniającą się do rozwoju wspólnej polityki rolnej (WPR), badając wydajność różnych mechanizmów wsparcia oraz opracowując długoterminową perspektywę jej realizacji. Działania te obejmują badania, analizy i oceny skutków związane z rolnictwem i gospodarką obszarów wiejskich w UE i w państwach niebędących członkami UE, częściowo na podstawie rachunków ekonomicznych dotyczących rolnictwa.

Wyznaczanie celów, benchmarking i wkład budżetowy

W strategiach unijnych coraz częściej wyznacza się cele średnio- i długoterminowe zarówno wiążące, jak i niewiążące. W przypadku niektórych z nich poziom PKB stanowi punkt odniesienia, na przykład przy wyznaczaniu celu dla wydatków na badania i rozwój na poziomie 3 % PKB.

Rachunki narodowe są również wykorzystywane przy ustalaniu zasobów UE, przy czym podstawowe reguły w tym zakresie są określone w decyzji Rady. Całkowitą kwotę zasobów własnych niezbędną do finansowania budżetu unijnego ustala się na podstawie całkowitych wydatków pomniejszonych o pozostałe przychody, przy czym maksymalna kwota zasobów własnych jest powiązana z poziomem dochodu narodowego brutto (DNB) UE.

Poza wykorzystaniem do ustalania wkładu budżetowego w ramach UE rachunki narodowe są również używane do określania kwot wkładu na rzecz innych organizacji międzynarodowych, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ). Kwoty wkładu do budżetu ONZ oblicza się na podstawie dochodu narodowego brutto po zastosowaniu szeregu korekt i ograniczeń.

Analitycy i prognostycy

Rachunki narodowe są również powszechnie wykorzystywane przez analityków i badaczy do analizy sytuacji gospodarczej i zmian gospodarczych. Partnerzy społeczni, tacy jak przedstawiciele przedsiębiorstw (na przykład stowarzyszenia handlowe) lub przedstawiciele pracowników (na przykład związki zawodowe), również korzystają z rachunków narodowych przy przeprowadzaniu analizy zmian wywierających wpływ na stosunki pracy. Wśród innych zastosowań rachunków narodowych należy wymienić wykorzystywanie tych danych przez badaczy i analityków do celów analizy cyklu koniunkturalnego i długoterminowych cykli gospodarczych oraz zestawiania jej wyników z obserwowanymi zmianami gospodarczymi, politycznymi lub technologicznymi.

Zobacz także

European sector accounts - background (background article) (w jęz. angielskim)
Main users of national accounts (background article) (w jęz. angielskim)
Sector accounts (w jęz. angielskim)
Update of the SNA 1993 and revision of ESA95 (background article) (w jęz. angielskim)

Więcej informacji z Eurostatu

Główne tabele

National accounts (including GDP) (t_na), zob. (w jęz. angielskim):

Annual national accounts (t_nama)

Baza danych

National accounts (including GDP) (na), zob. (w jęz. angielskim):

Annual national accounts (nama_10)

Sekcja specjalna

National accounts (including GDP) (w jęz. angielskim)

Metodyka / Metadane

ESMS metadata files

Annual national accounts (ESMS metadata file — nama_esms) (w jęz. angielskim)
Supply, use and Input-output tables (ESMS metadata file — naio_esms) (w jęz. angielskim)

Metodologia, podręczniki