Statistics Explained

Archive:Produkcja i import energii

Revision as of 14:35, 27 August 2013 by Debusmc (talk | contribs)
Dane z sierpnia 2012 roku. Najnowsze dane: Więcej informacji z Eurostatu, Główne tabele i Baza danych.
Tablica 1: Produkcja energii, 2000 i 2010 r.
(w milionach ton oleju ekwiwalentnego) - źródło: Eurostat (ten00076), (ten00080), (ten00077), (ten00079), (ten00078) oraz (ten00081)
Wykres 1: Produkcja energii pierwotnej, UE-27, 2010 r.
(% całkowitej ilości, w tonach oleju ekwiwalentnego) - źródło: Eurostat (ten00080), (ten00077), (ten00079), (ten00078), (ten00081) oraz (ten00082)
Wykres 2: Rozwój produkcji energii pierwotnej
(według rodzaju paliwa), UE-27, lata 2000-2010
(2000=100, w tonach oleju ekwiwalentnego) - źródło: Eurostat (ten00076), (ten00081), (ten00080), (ten00079), (ten00078) oraz (ten00077)
Tablica 2: Import netto energii pierwotnej, lata 2002-2010 - źródło: Eurostat (nrg_100a) oraz (tps00001)
Tablica 3: Główne miejsca pochodzenia importowanej energii pierwotnej, UE-27, lata 2002-2010
(% dodatkowego importu UE-27) - źródło: Eurostat (nrg_122a), (nrg_123a) oraz (nrg_124a)
Tablica 4: Wskaźnik zależności energetycznej, UE-27, lata 2000-2010
(% importu netto w wewnętrznym zużyciu brutto i zapasach, w tonach oleju ekwiwalentnego) - źródło: Eurostat (nrg_100a), (nrg_101a), (nrg_102a) oraz (nrg_103a)
Wykres 3: Wskaźnik zależności energetycznej – wszystkie produkty, 2010 r.
(% importu netto w wewnętrznym zużyciu brutto i zapasach, w tonach oleju ekwiwalentnego) - źródło: Eurostat (tsdcc310) oraz (nrg_100a)

Zależność Unii Europejskiej (UE) od importu energii, w szczególności ropy naftowej, a w ostatnim okresie także gazu, jest przyczyną obaw wyrażanych w związku z polityką energetyczną, dotyczących bezpieczeństwa dostaw energii. Ten artykuł dotyczy produkcji energii pierwotnej w UE oraz rosnącego uzależnienia UE od importu energii z państw nienależących do Unii, spowodowanego niedoborem produkcji w stosunku do zużycia. W 2010 r. ponad połowa (54,1 %) krajowego zużycia energii brutto w UE-27 pochodziła z importu.

Główne ustalenia statystyczne

Produkcja energii pierwotnej

W 2010 r. produkcja energii pierwotnej w UE-27 wyniosła 830,9 mln ton oleju ekwiwalentnego (toe). Po raz pierwszy od 2001 r. odnotowano wzrost produkcji: ilość energii pierwotnej zwiększyła się o 17,2 mln toe w porównaniu z 2009 r. Biorąc pod uwagę dłuższy okres, produkcja energii pierwotnej w 2010 r. w UE-27 była jednak o 109,7 mln toe niższa niż dziesięć lat wcześniej. Ogólnie zniżkową tendencję produkcji UE-27 można przynajmniej częściowo przypisać wyczerpywaniu się dostaw surowców lub uznaniu przez producentów, że eksploatacja ograniczonych zasobów jest nieopłacalna.

Najwyższy poziom produkcji energii pierwotnej wśród państw członkowskich odnotowano w Zjednoczonym Królestwie: 17,8 % całkowitej produkcji w UE-27; poziom ten był jednak znacznie niższy niż dziesięć lat wcześniej (28,7 % całkowitej produkcji UE-27 w 2000 r.). Poza tym największymi producentami energii pierwotnej były Francja (16,2 %) i Niemcy (15,8 %), a w dalszej kolejności Niderlandy (8,4 %) i Polska (8,1 %) – zob. Tablica 1. Największy spadek produkcji energii pierwotnej odnotowało Zjednoczone Królestwo, gdzie w latach 2000-2010 produkcja zmalała o 122,2 mln toe; znacząco spadła też produkcja w Polsce (o 11,9 milion toe). Największy wzrost produkcji energii pierwotnej w dziesięcioleciu do 2010 r. zarejestrowano w Niderlandach (12,4 mln toe), we Francji (5,0 mln toe) oraz w Szwecji (3,1 mln toe).

W 2010 r. energia pierwotna produkowana w UE-27 pochodziła z różnych źródeł, z czego najważniejsza była energia jądrowa (28,5 % całości). Paliwo jądrowe miało szczególnie duże znaczenie w Belgii, we Francji i na Słowacji, gdzie z tego źródła pochodziła ponad połowa krajowej produkcji energii pierwotnej. W przybliżeniu jedna piąta całkowitej produkcji energii pierwotnej w UE-27 pochodziła z odnawialnych źródeł energii (20,1 %), paliw stałych (19,6 %, głównie węgla) i gazu ziemnego (18,8 %), natomiast resztę stanowiła ropa naftowa (11,7 %) (zob. Wykres 1). W UE-27 po raz pierwszy w 2010 r. produkcja energii pierwotnej z odnawialnych źródeł energii przekroczyła produkcję z użyciem gazu ziemnego i paliw stałych, a już w 2006 r. przewyższyła produkcję ropy naftowej.

Wzrost produkcji energii pierwotnej ze źródeł odnawialnych był większy niż w przypadku wszystkich pozostałych rodzajów energii, a szczególnie nasilił się od 2002 r. (zob. Wykres 2). Data ta wydaje się być przełomowa, ponieważ w latach 2002-2010 produkcja energii ze źródeł odnawialnych zwiększyła się o 70,9 %, w przeciwieństwie do poziomów produkcji energii pierwotnej z pozostałych źródeł, które na ogół uległy obniżeniu między 2000 a 2010 r. Największe spadki produkcji energii pierwotnej odnotowano w przypadku ropy naftowej (-43,6 %), gazu ziemnego (-24,9 %) i paliw stałych (-23.5 %), natomiast w przypadku energii jądrowej obniżenie produkcji było bardziej umiarkowane i wyniosło 3,0 %.

Import

Malejąca produkcja energii pierwotnej z użyciem węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego, a w ostatnim okresie energii jądrowej, skutkuje sytuacją, w której zaspokojenie popytu UE jest w coraz większym stopniu uzależnione od importu energii pierwotnej. W 2010 r. import energii pierwotnej przez państwa UE-27 wynosił o około 952,3 mln ton oleju ekwiwalentnego więcej niż jej eksport. Największymi importerami netto były zasadniczo państwa członkowskie o największej liczbie ludności, z wyjątkiem Zjednoczonego Królestwa i Polski (gdzie nadal istnieją rodzime rezerwy ropy naftowej/gazu ziemnego i węgla). Od 2004 r. jedynym eksporterem netto energii pierwotnej wśród państw członkowskich UE jest Dania (zob. Tablica 2).

W ostatnich latach częściowo zmieniło się pochodzenie energii importowanej przez UE-27 – Rosja utrzymała swoją pozycję głównego dostawcy ropy naftowej i gazu ziemnego, a także wysunęła się na pierwsze miejsce wśród dostawców węgla kamiennego (zob. Tablica 3). W 2010 r. około 34,5 % ropy naftowej importowanej przez UE-27 pochodziło z Rosji; udział ten był najwyższy z notowanych między 2002 a 2010 r., najniższy odsetek wynoszący 31,4 % zarejestrowano w 2008 r. Rosja stała się głównym dostawcą węgla kamiennego w 2006 r., po wyprzedzeniu Republiki Południowej Afryki, przy czym wcześniej, w 2004 r. wyprzedziła Australię, a w 2002 r. Kolumbię; udział Rosji w imporcie węgla kamiennego przez UE-27 zwiększył się z 13,1 % w 2002 r. do 30,2 % w 2009 r., a następnie zmniejszył się do 27,1 % w 2010 r. Mimo tego spadku Rosja pozostała głównym dostawcą węgla kamiennego do UE-27 w 2010 r. i jej udział w imporcie znacznie przewyższał udziały innych krajów, z których na drugim miejscu znalazła się Kolumbia (20,2 %). Z kolei udział Rosji w imporcie gazu ziemnego do UE-27 zmalał w latach 2003-2010 z 45,1 % do 31,8 %, natomiast udział Kataru wzrósł z poniżej 1 % do 8,6 %.

Bezpieczeństwo dostaw energii pierwotnej do UE może zostać zagrożone, jeśli znaczna część importu będzie pochodzić od stosunkowo niewielkiej liczby dostawców. W 2010 r. blisko trzech czwartych (74,4 %) importowanego przez UE-27 gazu ziemnego pochodziło z Rosji, Norwegii lub Algierii – dywersyfikacja importu zwiększyła się w porównaniu z 2009 r., kiedy z tych państw pochodziło 79,2 % importu gazu ziemnego. Z podobnej analizy wynika, że 58,5 % importowanej przez UE-27 ropy naftowej pochodziło z Rosji, Norwegii i Libii, natomiast 64,3 % importowanego węgla kamiennego przywożono z Rosji, Kolumbii i Stanów Zjednoczonych. W latach 2002–2010 pojawiły się oznaki wskazujące na pojawienie się nowych dostawców, aczkolwiek wielkość importu z tych państw pozostaje stosunkowo niewielka. Tak było w szczególności w przypadku importu ropy naftowej z Kazachstanu i Azerbejdżanu lub importu gazu ziemnego z Kataru i Libii.

Zależność UE-27 od importu energii zwiększyła się z poniżej 40 % zużycia energii brutto w latach osiemdziesiątych do 54,1 % w 2010 r. (zob. Tablica 4). Ta ostatnia wartość oznacza, że wskaźnik zależności nieco się zmniejszył, bowiem w 2008 r. wynosił 56,3 %. Najwyższe wskaźniki zależności energetyczne w 2010 r. odnotowano w przypadku ropy naftowej (85,2 %) i gazu ziemnego (62,4 %). W ostatniej dekadzie (między 2000 a 2010 r.) zależność od dostaw z państw nienależących do UE rosła szybciej w przypadku paliw stałych (29,2 %) i gazu ziemnego (27,6 %) niż w przypadku ropy naftowej (12,7 %), w odniesieniu do której wskaźnik ten był już bardzo wysoki. Od 2003 r. import netto energii do UE-27 jest większy niż jej produkcja pierwotna; innymi słowy, import netto pokrywa ponad połowę krajowego zużycia energii brutto w UE-27.

Jako eksporter netto Dania była w 2010 r. jedynym państwem członkowskim UE-27 z ujemnym wskaźnikiem zależności energetycznej (zob. Wykres 3). Wśród pozostałych państw członkowskich najniższe wskaźniki zależności energetycznej odnotowano w Estonii, Rumunii, Republice Czeskiej i Zjednoczonym Królestwie (były to jedyne państwa członkowskie, w których wskaźnik ten wynosił mniej niż 30 %); natomiast Cypr, Malta i Luksemburg były (prawie) całkowicie zależne od importu energii pierwotnej.

Źródła i dostępność danych

Towary energetyczne pozyskiwane lub wychwytywane bezpośrednio z zasobów naturalnych nazywa się źródłami energii pierwotnej, natomiast towary energetyczne wytwarzane ze źródeł energii pierwotnej w zakładach przetwarzania nazywa się produktami pochodnymi. Produkcja energii pierwotnej obejmuje krajową produkcję źródeł energii pierwotnej i odbywa się w związku z eksploatacją zasobów naturalnych, np. w kopalniach węgla, na polach naftowych, w elektrowniach wodnych czy też w drodze wytwarzania biopaliw. Zawsze gdy zużycie jest większe od produkcji pierwotnej, konieczne jest pokrycie niedoborów poprzez import produktów pierwotnych lub pochodnych.

Wytwarzanie ciepła w reaktorze w wyniku rozszczepienia jądrowego traktuje się jako produkcję pierwotną jądrowej energii cieplnej, czyli energii jądrowej. Jej wielkość oblicza się na podstawie rzeczywiście wytworzonego ciepła lub na podstawie zgłoszonej produkcji energii elektrycznej brutto i sprawności cieplnej elektrowni jądrowej. Na produkcję pierwotną węgla kamiennego i brunatnego składają się ilości wydobytego lub wyprodukowanego paliwa, obliczone po wszystkich operacjach usunięcia substancji nieczynnych.

Za produkcję pierwotną nie uważa się przemiany jednej formy energii w inną, np. produkcji energii elektrycznej lub cieplnej w elektrociepłowniach czy też produkcji koksu w piecach koksowniczych.

Import netto oblicza się jako ilość importu pomniejszoną o równoważną ilość eksportu. Import oznacza zatem wszelki przywóz na terytorium kraju, z wyjątkiem ilości w tranzycie (zwłaszcza przez gazociągi i rurociągi); podobnie eksport obejmuje wszystkie ilości wywożone z terytorium kraju.

Kontekst

Ponad połowa energii w UE-27 pochodzi z krajów nienależących do UE – i odsetek ten zasadniczo wzrastał w ciągu ostatniego dziesięciolecia. Duża część tej energii pochodzi z Rosji, której spory z krajami tranzytowymi groziły w ostatnich latach przerwaniem dostaw – np. w dniach od 6 do 20 stycznia 2009 r. dostawy gazu z Rosji przez Ukrainę zostały wstrzymane.

W listopadzie 2008 r. Komisja Europejska przyjęła swój drugi strategiczny przegląd sytuacji energetycznej (w jęz. angielskim). Dotyczył on możliwości ograniczenia zależności UE od energii importowanej, a co za tym idzie podniesienia bezpieczeństwa dostaw i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. W ramach przeglądu zachęcano do solidarności między państwami członkowskimi, zaproponowano plan działania mający zapewnić dostawy zrównoważonej energii oraz przyjęto pakiet wniosków dotyczących efektywności energetycznej, których celem jest oszczędność energii w kluczowych obszarach, takich jak budynki i produkty wykorzystujące energię.

W reakcji na rosyjsko-ukraiński kryzys gazowy w styczniu 2009 r. zmieniono ramy prawne dotyczące bezpieczeństwa dostaw i we wrześniu 2009 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła dyrektywę 2009/119/WE nakładającą na państwa członkowskie obowiązek utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej lub produktów ropopochodnych. Te środki dotyczące rynków ropy naftowej i gazu mają zagwarantować, że wszystkie strony podejmą skuteczne działania w celu zapobiegania potencjalnym przerwom w dostawach oraz minimalizacji skutków takich przerw. Środki te zarazem tworzą mechanizmy efektywnego współdziałania państw członkowskich w przypadku ewentualnych zakłóceń w dostawach ropy naftowej lub gazu; ustanowiono mechanizm koordynacji, umożliwiający państwom członkowskim spójne i natychmiastowe reagowanie w sytuacjach kryzysowych.

Ważną rolę pod względem zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw może odegrać korzystanie z szerokiego wachlarza źródeł energii, a także dywersyfikacja dostawców oraz szlaków i mechanizmów transportu. Uważa się, że ryzyko związane z zależnością energetyczną UE można zmniejszyć, budując wiarygodne partnerstwa z państwami-dostawcami, państwami tranzytowymi i państwami-odbiorcami. W tej sprawie we wrześniu 2011 r. Komisja Europejska przyjęła komunikat zatytułowany „Polityka energetyczna UE: stosunki z partnerami spoza UE” (COM(2011) 539 final).

W listopadzie 2010 r. Komisja Europejska przyjęła inicjatywę pod tytułem „Energia 2020 – strategia na rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sektora energetycznego ” (COM(2010) 639 final). W strategii tej określono priorytety sektora energetycznego na okres dziesięciu lat oraz działania, które należy podjąć w celu sprostania różnorodnym wyzwaniom, takim jak zapewnienie konkurencyjności cen na rynku i bezpieczeństwa dostaw, wzmocnienie wiodącej pozycji w dziedzinie technologii, a także skuteczne negocjacje z międzynarodowymi partnerami.

W tym samym miesiącu Komisja Europejska przyjęła również inicjatywę zatytułowaną „Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 r. i w dalszej perspektywie – Plan działania na rzecz zintegrowanej europejskiej sieci energetycznej” (COM(2010) 677 final). Plan ten określa priorytetowe dla UE korytarze transportu energii elektrycznej, gazu i ropy naftowej. Zaproponowano również zestaw narzędzi ułatwiających terminowe stworzenie takiej priorytetowej infrastruktury.

Realizowanych jest wiele inicjatyw budowy gazociągów łączących Europę z jej wschodnimi i południowymi sąsiadami. Należą do nich rurociągi Nord Stream (z Rosji do UE przez Morze Bałtyckie), który uruchomiono w listopadzie 2011 r., South Stream (z Rosji do UE przez Morze Czarne), który ma zostać ukończony do 2015 r. i Nabucco (z regionu Morza Kaspijskiego i Bliskiego Wschodu do UE), którego oddanie do użytku planuje się do 2017 r.

Więcej informacji z Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

  • Energy, zob. (w jęz. angielskim):
Energy Statistics - quantities (t_nrg_quant)
Total production of primary energy (ten00076)
Primary production of coal and lignite (ten00077)
Primary production of crude oil (ten00078)
Primary production of natural gas (ten00079)
Primary production of nuclear energy (ten00080)
Primary production of renewable energy (ten00081)
Renewable energy primary production: biomass, hydro, geothermal, wind and solar energy (ten00082)
Net imports of primary energy (ten00083)
Net imports of crude oil and petroleum products (ten00084)
Net imports of natural gas (ten00085)
Gross inland consumption of primary energy (ten00086)
Gross inland energy consumption, by fuel (tsdcc320)
Total gross electricity generation (ten00087)
Electricity generation by origin: hard coal (ten00088)
Electricity generation by origin: petroleum products (ten00089)
Electricity generation by origin: natural gas (ten00090)
Electricity generation by origin: nuclear (ten00091)
Electricity generation by origin: hydroelectricity (ten00092)
Electricity generation by origin: wind (ten00093)
Energy dependency (tsdcc310)
Combined heat and power generation (tsien030)
Share of biofuels in fuel consumption of transport (tsdcc340)

Baza danych

  • Energy, zob. (w jęz. angielskim):
Energy Statistics - quantities (nrg_quant)
Energy Statistics - supply, transformation, consumption (nrg_10)
Energy statistics - imports (by country of origin) (nrg_12)
Energy Statistics - exports (by country of destination) (nrg_13)

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe tablic i wykresów (MS Excel)

Linki zewnętrzne

Zobacz także

Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Produkcja_i_import_energii&oldid=148767"