Statistics Explained

Archive:Statystyki dotyczące ludności na poziomie regionalnym

Revision as of 14:06, 19 June 2013 by Groendo (talk | contribs)
Dane z lutego 2012 r. Najnowsze dane: Więcej informacji Eurostatu, główne tabele i baza danych. Angielska wersja językowa jest bardziej aktualna.

W poniższym artykule opisano tendencje demograficzne w regionach Unii Europejskiej (UE): większość danych dotyczy 2010 r., przedstawiono jednak również informacje odnoszące się do regionalnych zmian demograficznych na przestrzeni ostatnich lat.

Tendencja przyrostu ludności w UE-27 utrzymuje się niezmiennie od 1960 r., ale począwszy od lat 80. przyrost ten następuje wolniej. To spowolnienie przyrostu ludności jest ściśle związane z przyrostem naturalnym (suma liczby urodzeń minus suma liczby zgonów), który był ujemny w większości regionów UE-27 w 2010 r.; saldo migracji stanowi przeciwwagę dla tych ujemnych tendencji w niektórych regionach, tak że całkowita liczba ludności UE-27 nadal rośnie.

Zmiany demograficzne w UE będą miały duże znaczenie w nadchodzących dziesięcioleciach, ponieważ utrzymujący się niski współczynnik urodzeń oraz rosnące przeciętne dalsze trwanie życia skutkować będą starzeniem się ludności, co jest już widoczne w niektórych regionach.

Mapa 1: Gęstość zaludnienia według regionów NUTS 3, 2010 r. (1)
(liczba mieszkańców na km²) – źródło: Eurostat (demo_r_d3dens)
Mapa 2: Przyrost ludności według regionów NUTS 3, 2010 r. (1)
(na 1 000 mieszkańców) – źródło: Eurostat (demo_r_gind3)
Mapa 3: Przyrost naturalny ludności według regionów NUTS 3, 2010 r. (1)
(na 1 000 mieszkańców) – źródło: Eurostat (demo_r_gind3)
Mapa 4: Saldo migracji (z korektą statystyczną) według regionów NUTS 3, 2010 r. (1)
(na 1 000 mieszkańców) – źródło: Eurostat (demo_r_gind3)
Mapa 5: Współczynnik dzietności ogólny, według regionów NUTS 2, średnia dla lat 2008-2010 (1)
(liczba żywych urodzeń na jedną kobietę) – źródło: Eurostat (demo_r_frate2)
Mapa 6: Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia, mężczyźni, według regionów NUTS 2, średnia dla lat 2008-2010 (1)
(lata) – źródło: Eurostat (demo_r_mlifexp)
Mapa 7: Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia, kobiety, według regionów NUTS 2, średnia dla lat 2008-2010 (1)
(lata) – źródło: Eurostat (demo_r_mlifexp)
Mapa 8: Odsetek osób w wieku emerytalnym według regionów NUTS 3, 1 stycznia 2011 r. (1)
(%) – źródło: Eurostat (demo_r_pjanaggr3)

Główne ustalenia statystyczne

Stan ludności i gęstość zaludnienia

W 2009 r. ludność UE-27 przekroczyła próg 500 mln mieszkańców i przed rozpoczęciem 2010 r. w państwach członkowskich żyło w sumie 501,1 mln osób. W 2010 r. gęstość zaludnienia w UE-27 szacowano na 117 mieszkańców na kilometr kwadratowy (km²).

Z mapy 1 wynika, że do najgęściej zaludnionych regionów w Europie należą regiony NUTS 3 obejmujące miasta stołeczne oraz regiony z nimi sąsiadujące. Paris (Francja) był najgęściej zaludnionym regionem (21 258 mieszkańców na km² w 2009 r.), w którym na jeden km² przypadało ponad dwukrotnie więcej mieszkańców niż w regionach Inner London (Zjednoczone Królestwo). Inner London West (10 263 mieszkańców na km²) i Inner London East (9 227) zajęły w kolejności drugie i trzecie miejsce pod względem gęstości zaludnienia. Ponadto w 2009 r. gęstość zaludnienia przekroczyła 5 000 mieszkańców na km² w następujących regionach: Hauts-de Seine, Seine-Saint-Denis oraz Val-de-Marne (wszystkie w pobliżu Paryża, Francja), Arrondissement de Bruxelles-Capitale/Arrondissement van Brussel-Hoofdstad (region stołeczny Belgii), Bucuresti (region stołeczny Rumunii, dane z 2010 r.), Melilla (terytorium zamorskie Hiszpanii, dane z 2010 r.) oraz Portsmouth (Zjednoczone Królestwo).

Najsłabiej zaludnione regiony NUTS 3 przeważnie są położone na peryferiach UE, na terenach najbardziej oddalonych. W 13 regionach odnotowano gęstość zaludnienia poniżej 10 mieszkańców na km² w 2009 lub 2010 r. Cztery z tych regionów znajdują się w Szwecji, trzy w Finlandii, trzy na północy Zjednoczonego Królestwa, dwa w środkowej Hiszpanii, a jeden to region zamorski Francji. Najniższą regionalną gęstość zaludnienia w UE-27, wynoszącą 2,0 mieszkańców na km², odnotowano w Lappi (najbardziej na północ wysuniętym regionie Finlandii).

W państwach niebędących członkami UE, dla których dane przedstawiono na mapie 1, najgęściej zaludnionym regionem było Basel-Stadt (Szwajcaria), gdzie gęstość zaludnienia nieznacznie przekroczyła 5 000 mieszkańców na km² w 2009 r., co dało temu regionowi dziesiąte miejsce pod względem gęstości zaludnienia wśród wszystkich regionów przedstawionych na tej mapie. Cztery inne regiony odnotowały gęstość zaludnienia powyżej 1 000 mieszkańców na km², mianowicie: Istanbul (Turcja), Genève (Szwajcaria), Oslo (Norwegia) i Grad Zagreb (Chorwacja). Z drugiej strony, najsłabiej zaludnionym regionem było Landsbyggd (Islandia), gdzie wskaźnik ten wyniósł 1,2 mieszkańca na km².

Przyrost ludności

Przyrost ludności w danym roku referencyjnym oblicza się jako różnicę pomiędzy stanem ludności w dniu 1 stycznia następnego roku a stanem ludności w dniu 1 stycznia danego roku referencyjnego. Przyrost ludności obejmuje dwa składniki: przyrost naturalny i saldo migracji obejmujące korektę statystyczną (dalej nazywane po prostu saldem migracji – więcej informacji zob. „Źródła i dostępność danych”).

Na mapach 2, 3 i 4 przedstawiono całkowity przyrost ludności i jego dwa składniki; informacje na ten temat były przeważnie dostępne za 2010 r. dla regionów NUTS 3. Do celów porównawczych wszystkie trzy wartości (przyrost ludności i jego dwa składniki) przedstawiono w postaci surowych współczynników na 1 000 mieszkańców. Mapy te pokazują, jak różne zmiany w liczbie ludności obserwuje się w różnych regionach, od wzrostu do spadku liczby ludności (mapa 2) w zależności od dodatniego lub ujemnego przyrostu naturalnego (mapa 3) oraz dodatniego lub ujemnego salda migracji netto (mapa 4).

Między 1960 r. a 2010 r. łączna liczba ludności wszystkich regionów w państwach członkowskich UE-27 zwiększyła się o 98,5 mln mieszkańców, co oznacza średnią roczną stopę przyrostu ludności równą 4,4 na 1 000 mieszkańców. W tym okresie niezmiennie utrzymywał się dodatni przyrost ludności, jednakże w przypadku jego dwóch składników obserwowano bardzo różne tendencje. Przyrost naturalny osiągnął maksymalną wartość 3,6 mln (więcej urodzeń niż zgonów) w 1964 r., a następnie zmniejszał się w dość regularnym tempie, tak że w 2003 r. był bliski zeru (105 812 więcej urodzeń niż zgonów). Później nastąpił niewielki wzrost i w 2010 r. przyrost naturalny ludności UE-27 wyniósł 514 025. Natomiast saldo migracji w latach 60. w UE-27 było stosunkowo zrównoważone: z danych rocznych dla tej dekady wynika, że w sześciu latach liczba osób, które wyjechały z UE-27, przewyższała liczbę osób, które do niej przyjechały. Ostatnie trzy dziesięciolecia minionego wieku były okresem stosunkowo niskiej migracji w UE-27; w 1992 r. po raz pierwszy saldo migracji przewyższyło przyrost naturalny ludności UE-27. Ta tendencja była szczególnie wyraźna w latach 2002-2008, kiedy saldo migracji było szczególnie wysokie (stanowiło 95,1 % całkowitego przyrostu ludności w 2003 r.). Niemniej jednak dane z lat 2009 i 2010 wykazują zmniejszający się udział salda migracji w przyroście ludności ogółem. Liczba ludności UE-27 zwiększyła się o 2,7 na 1 000 mieszkańców w 2010 r., przy czym surowy współczynnik salda migracji wyniósł 1,7 na 1 000 mieszkańców, a surowy współczynnik przyrostu naturalnego – 1,0 na 1 000 mieszkańców.

Mimo że liczba ludności UE-27 nadal rosła w 2010 r., zmiany te nie rozkładały się w równym stopniu we wszystkich państwach członkowskich. Łączna liczba mieszkańców zwiększyła się w 20 państwach członkowskich; w stosunku do stanu ludności w danym kraju najwyższy surowy współczynnik przyrostu ludności ogółem odnotowano w Luksemburgu (wzrost o 19,3 na 1 000 mieszkańców), Belgii (10,3), Szwecji (8,0) i na Malcie (7,8) oraz w Zjednoczonym Królestwie (6,6) i Francji (5,5). Największy ujemny surowy współczynnik przyrostu ludności ogółem zaobserwowano na Litwie (-25,7 na 1 000 mieszkańców), Łotwie (-8,4) i w Bułgarii (-7,8).

Wśród regionów NUTS 3 przedstawionych na mapie 2 podział przebiegał prawie równo między regionami UE-27, które zgłosiły wzrost liczby ludności (699 regiony), i regionami, w których ludności ubywało (604 regiony). Tempo przyrostu ludności było najszybsze w większości regionów Belgii, wschodniej Irlandii, północnych Włoch oraz w Luksemburgu i w niektórych regionach Hiszpanii, Francji i Zjednoczonego Królestwa, natomiast surowy współczynnik przyrostu ludności przekraczający średnią dla UE-27 odnotowano także w większości regionów Niderlandów, Finlandii i Szwecji oraz na Malcie. Szybki spadek liczby ludności był najbardziej widoczny we wschodnich regionach Europy, na przykład w niektórych częściach Bułgarii, we wschodnich Niemczech, w bałtyckich państwach członkowskich, na Węgrzech i w Rumunii. Zmniejszanie się liczby ludności zaobserwowano także w niektórych regionach Hiszpanii, we wschodniej Finlandii, środkowej Austrii, zachodnich Niemczech i środkowej części Grecji i Portugalii.

W państwach niebędących członkami UE, których dane przedstawiono na mapach, częściej (niż w państwach UE-27) obserwowano dodatni przyrost ludności: tak było w przypadku 105 regionów w porównaniu z 54 regionami, w których liczba mieszkańców zmalała. Sytuacja w Turcji była zróżnicowana, w niektórych regionach przyrost ludności zaliczał się do najwyższych, w innych natomiast notowano bardzo znaczne ubytki liczby ludności. W sumie w Turcji doszło jednak do istotnego zwiększenia surowego współczynnika przyrostu ludności ogółem (drugie miejsce wśród wszystkich państw przedstawionych na mapie 2, za Luksemburgiem). W 2010 r. dodatni przyrost ludności odnotowano w Norwegii, Szwajcarii, Liechtensteinie, Czarnogórze, Islandii i byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii, natomiast Chorwacja zgłosiła spadek liczby mieszkańców.

Na mapie 3 przedstawiono przyrost naturalny ludności, który charakteryzuje się podobną dystrybucją jak przyrost ludności ogółem pokazany na mapie 2. Prawie wszystkie regiony o ujemnym przyroście ludności ogółem cechował również ujemny przyrost naturalny ludności. Duże różnice są widoczne w wielu regionach na południowym zachodzie Francji, w północnych Włoszech i południowo-wschodnich Niemczech, gdzie odnotowano przyrost ludności ogółem pomimo ujemnego przyrostu naturalnego; podobna sytuacja miała miejsce w południowej Norwegii. W niektórych częściach Turcji natomiast przyrost ludności ogółem był ujemny pomimo dodatniego przyrostu naturalnego.

W 2010 r. w 773 regionach UE (poziom NUTS 3) liczba zgonów była wyższa od liczby urodzeń, natomiast w 529 regionach więcej było urodzeń niż zgonów; w regionie West Cumbria (Zjednoczone Królestwo) odnotowano taką samą liczbę urodzeń i zgonów. Dodatni surowy współczynnik przyrostu naturalnego zaobserwowano w Irlandii oraz wielu gęsto zaludnionych (zabudowanych) obszarach państw Beneluksu, Francji i Zjednoczonego Królestwa. Znaczący ujemny współczynnik przyrostu naturalnego odnotowano natomiast w Bułgarii, na Łotwie, Litwie, w południowo-wschodnich Węgrzech, wschodnich Niemczech, północno-zachodniej Hiszpanii oraz w Portugalii w regionach w głębi lądu. Więcej szczegółów na temat dwóch czynników, które określają przyrost naturalny, a więc urodzeń i zgonów, przedstawiono w dalszej części tego artykułu z punktu widzenia dzietności i przeciętnego dalszego trwania życia.

W 542 regionach NUTS 3 w UE-27 surowy współczynnik przyrostu naturalnego ludności był bliski zeru (w granicach +/- 2 na 1 000). Saldo migracji jako takie może być istotnym czynnikiem determinującym, czy dany region ma dodatni czy ujemny przyrost ludności ogółem. Saldo migracji może się też przyczyniać w sposób pośredni do przyszłego przyrostu naturalnego ludności, ponieważ migranci mogą w przyszłości mieć dzieci, jako że stosunkowo duży odsetek migrujących to osoby relatywnie młode, a więc będące w wieku rozrodczym.

Mapa 4 przedstawia surowy współczynnik salda migracji w 2010 r. dla regionów NUTS 3. Bardzo przypomina mapę 2, co świadczy o bliskim powiązaniu trendów migracji z przyrostem ludności ogółem przy współczynniku przyrostu naturalnego zbliżonym do zera. W 2010 r. 769 regionów NUTS 3 w UE miało dodatnie saldo migracji (więcej imigrantów niż emigrantów). Wśród nich największy napływ netto migrantów odnotowano w Ilfov (obszar wokół Bukaresztu, Rumunia) i regionie Fokida (środkowa Grecja); surowy współczynnik salda migracji w tych regionach wyniósł odpowiednio 38,6 i 27,1 na 1 000 mieszkańców. Pozostałe regiony, które zgłosiły saldo migracji przekraczające 10 na 1 000 mieszkańców, to w większości regiony miejskie, w tym Bonn, München i Münster w Niemczech; Bologna, Parma i Pisa we Włoszech; lub Bristol, Edinburgh i Sheffield Zjednoczonym Królestwie. Odwrotną tendencję zaobserwowano we Francji, gdzie regiony o najwyższym surowym współczynniku salda migracji to przeważnie regiony wiejskie, położone na południu kraju (Aude, Corse, Landes i Tarn-et-Garonne).

Saldo migracji jest ujemne wówczas, gdy więcej osób opuściło dany region, niż do niego przyjechało; taka sytuacja wystąpiła w 532 regionach NUTS 3 w UE w 2010 r. Były to regiony położone w większości obszaru Niemiec, Austrii i wschodniej Europy (zwłaszcza w Bułgarii, na Łotwie, Litwie, Węgrzech, w Polsce i Rumunii), w północno-wschodniej Francji, południowych Włoszech, środkowej Portugalii, większości terytorium Hiszpanii, zachodniej Irlandii oraz wschodniej i północnej Finlandii. Dziesięć regionów NUTS 3 należących do Litwy znalazło się wśród 13 regionów o największym ujemnym surowym współczynniku salda migracji, wszystkie poniżej -14 na 1 000 mieszkańców. Tylko trzy inne regiony odnotowały podobnie wysoki odpływ netto migrantów (w stosunku do liczby mieszkańców), były to Dublin (Irlandia), Hoyerswerda (Kreisfreie Stadt; Niemcy) oraz Zuidoost-Zuid-Holland (Niderlandy).

W przypadku gdy oba składniki przyrostu ludności (przyrost naturalny i saldo migracji) cechuje ten sam kierunek zmian, wówczas w połączeniu wywołują większą zmianę ogólną. Tak było w Luksemburgu i na Malcie oraz w większości regionów Belgii i Niderlandów, a także we wschodniej i południowej Hiszpanii, północno-zachodniej i południowo-wschodniej Francji oraz południowo-wschodnim Zjednoczonym Królestwie – większość regionów na tych terenach odnotowała zarówno dodatni przyrost naturalny, jak i dodatnie saldo migracji. W wielu regionach NUTS 3 w Bułgarii, Niemczech, na Łotwie, Litwie, Węgrzech i w Rumunii zaobserwowano natomiast zmianę obu składników przyrostu ludności w kierunku ujemnym.

Analiza regionów NUTS 3 obejmujących miasta stołeczne wykazała, że w 17 takich regionach w UE-27 odnotowano dodatnią tendencję w przypadku obu składników przyrostu ludności, co prawdopodobnie można wiązać z efektem przyciągania stolic. W 13 z tych 17 regionów za przyrost ludności odpowiadało w większym stopniu saldo migracji, natomiast przyrost naturalny był głównym czynnikiem determinującym przyrost ludności w regionach stołecznych w Estonii, Hiszpanii, Słowenii i Finlandii. Ujemne saldo migracji zostało skompensowane z nawiązką przez wyższy współczynnik przyrostu naturalnego w regionach stołecznych Grecji, Francji, Cypru, Portugalii i Zjednoczonego Królestwa (oba regiony Inner London na poziomie NUTS 3). W Irlandii i na Litwie stosunkowo wysoki ujemny surowy współczynnik salda migracji nie został zrównoważony przez dodatni współczynnik przyrostu naturalnego, natomiast na Węgrzech wysoki dodatni współczynnik salda migracji skompensował mniejszy ujemny współczynnik przyrostu naturalnego. Regiony stołeczne Łotwy i Rumunii jako jedyne wśród państw członkowskich odnotowały ujemną zmianę obu składników przyrostu ludności, co przyczyniło się do zmniejszenia liczby mieszkańców regionów Riga i Bucuresti.

Prawie wszystkie regiony stołeczne państw nienależących do UE zgłosiły przyrost ludności, ponieważ oba składniki wpływające na liczbę ludności zmieniały się w dodatnim kierunku. Jedynym wyjątkiem był region Hofudborgarsvadi w Islandii (obejmujący Reykjavik), gdzie przyrost ludności ogółem był spowodowany dodatnim przyrostem naturalnym, podczas gdy saldo migracji było ujemne.

Spadek współczynnika dzietności

Jednym z powodów spowolnienia przyrostu naturalnego ludności jest to, że kobiety w UE rodzą mniej dzieci niż dawniej. W rozwiniętych regionach świata współczynnik dzietności wynoszący ok. 2,1 urodzeń żywych na jedną kobietę uważany jest za zapewniający zastępowalność pokoleń, co oznacza, że przy takim współczynniku stan ludności na dłuższą metę pozostaje stabilny, jeśli nie ma migracji wewnętrznej lub zewnętrznej.

W UE-27 współczynnik dzietności ogólny zmniejszył się z ok. 2,5 urodzeń żywych na jedną kobietę na początku lat 60. do średniej wartości blisko 1,6 w latach 2007-2009. Najwyższy współczynnik dzietności w państwach członkowskich UE odnotowały Irlandia (2,05) i Francja (2,00). Islandia (2,16) jako jedyna z państw EFTA lub państw kandydujących miała w latach 2007-2009 współczynnik dzietności przekraczający wartość 2,1 zapewniającą zastępowalność pokoleń. Na drugim miejscu znalazła się Turcja ze współczynnikiem dzietności ogólnym wynoszącym 2,09 (średnia dla lat 2008 i 2009). Współczynnik dzietności ogólny niższy niż 1,5 urodzeń żywych na jedną kobietę zaobserwowano w 17 państwach członkowskich UE w latach od 2007 do 2009.

Na mapie 5 pokazano regionalny rozkład współczynnika dzietności ogólnego: spośród 269 regionów NUTS 2 w całej UE-27 dziewięć regionów zgłosiło współczynnik dzietności przekraczający wartość 2,1 zapewniającą zastępowalność pokoleń (najciemniejszy odcień na mapie). Najwyższy współczynnik dzietności odnotowano w zamorskich regionach Francji: Guyane (3,59 urodzeń na kobietę), Réunion (2,40) i Guadeloupe (2,22); w regionach Melilla (2,30) i Ceuta (2,14) w Hiszpanii oraz w Pohjois-Suomi w północnej Finlandii (2,29), regionach Border, Midland i Western w Irlandii, West Midlands w Zjednoczonym Królestwie i Pays de la Loire we France (wszystkie blisko 2,1). Z 27 regionów, które zajęły dalsze w kolejności miejsca i których współczynnik dzietności ogólny mieścił się między 2,0 a 2,1, dużą część stanowiły regiony położone w Zjednoczonym Królestwie (12 regionów) lub Francji (10 regionów), pozostałe zaś należały do Belgii, Irlandii, Danii, Niderlandów i Szwecji.

Najniższy współczynnik dzietności odnotowywały przeważnie regiony we wschodniej i południowej Europie. W UE 29 regionów NUTS 2 zgłosiło współczynnik dzietności ogólny nieprzekraczający 1,3, w tym: sześć regionów w Hiszpanii, po pięć na Węgrzech i w (południowych) Włoszech, cztery w Niemczech, po trzy w Portugalii i Rumunii i po jednym w Austrii, Polsce i na Słowacji. Najniższy współczynnik dzietności odnotowano na północnym zachodzie Hiszpanii w Principado de Asturias i Galicia (w obu około 1,10 urodzeń na kobietę).

Wśród przedstawionych na mapie 5 państw nienależących do UE Turcja i Islandia zgłosiły regiony, które odnotowały współczynnik dzietności ogólny powyżej poziomu zapewniającego zastępowalność pokoleń, natomiast w Norwegii jeden region zarejestrował współczynnik dzietności równy wartości zapewniającej zastępowalność pokoleń. Najwyższy współczynnik dzietności ogólny (powyżej 3,0 urodzeń żywych na jedną kobietę) odnotowano w czterech regionach Turcji: Mardin, Batman, Sirnak, Siirt (3,77); Sanliurfa, Diyarbakir (3,75); Van, Mus, Bitlis, Hakkari (3,66) oraz Agri, Kars, Igdir, Ardahan (3,31).

Różnice między oczekiwaną długością życia mężczyzn i kobiet

W ciągu ostatnich 50 lat oczekiwana długość życia w chwili urodzenia zwiększyła się średnio o około 10 lat w całej UE, przede wszystkim dzięki poprawie warunków społeczno-gospodarczych i stanu środowiska naturalnego oraz podniesieniu jakości opieki zdrowotnej i leczenia. Na mapach 6 i 7 przedstawiono średnią oczekiwaną długość życia w chwili urodzenia mężczyzn i kobiet dla regionów NUTS 2. Mapy te można ze sobą bezpośrednio porównywać, ponieważ zastosowano w nich tę samą paletę kolorów.

Z mapy 6 wynika, że w przypadku mężczyzn oczekiwana długość życia w chwili urodzenia wynosiła 74 lata lub mniej we wszystkich regionach w bałtyckich państwach członkowskich, w Polsce, na Słowacji, na Węgrzech, w Rumunii i w Bułgarii, natomiast pozostałe regiony UE, w których odnotowano niższą niż 74 lata oczekiwaną długość życia w chwili urodzenia dla mężczyzn to Severozápad, Strední Morava i Moravskoslezsko w Republice Czeskiej oraz dwa regiony wyspiarskie w Portugalii, Açores i Madeira. Stosunkowo niskie wartości zaobserwowano również w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii i w Czarnogórze, a także w chorwackich regionach Sredisnja i Istocna (Panonska) Hrvatska oraz Sjeverozapadna Hrvatska.

Najwyższe wartości oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia mężczyzn (78 lat i więcej) rejestrowano w wielu różnych krajach: z 40 regionów NUTS 2 o najwyższym wskaźniku 11 znajdowało się w Zjednoczonym Królestwie, osiem we Włoszech, po pięć w Niemczech i w Szwecji (z całkowitej liczby ośmiu regionów), cztery w Hiszpanii, po dwa w Grecji, Francji i Niderlandach oraz jeden w Finlandii. Najwyższą wartość oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia mężczyzn odnotowano w Åland (Finlandia), gdzie średnia w latach 2008-2010 wyniosła 80,8 roku.

Na mapie 7 przedstawiono regionalną dystrybucję oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia kobiet. Najniższe wartości (podobnie jak w przypadku mężczyzn) notowano we wschodniej Europie (w Rumunii, Bułgarii, na Węgrzech i w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii). W bułgarskich regionach Sewerozapaden i Jugoiztoczen zarejestrowano najniższe wartości oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia kobiet, wynoszące 76,5 roku w latach 2008-2010. Najwyższe wartości oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia kobiet odnotowano w Comunidad Foral de Navarra (Hiszpania), gdzie wyniosła ona średnio 86,1 roku w latach 2007-2009. W Ticino (Szwajcaria) wskaźnik ten wyniósł średnio 86,2 roku w latach 2008-2010. Z 40 regionów NUTS 2 w UE o najwyższych wartościach oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia kobiet prawie wszystkie są położone we Francji (17 regionów), Włoszech (11 regionów) lub Hiszpanii (10 regionów); z wyjątkiem Ipeiros w Grecji i Vorarlberg w Austrii.

We wszystkich regionach UE-27, państw EFTA i państw kandydujących, kobiety mogły się spodziewać dłuższego życia niż mężczyźni. Dla UE-27 jako całości oczekiwana długość życia w chwili urodzenia wyniosła 82,2 roku w przypadku kobiet i 76,1 roku w przypadku mężczyzn w latach 2006-2008. Największe różnice między kobietami i mężczyznami pod względem oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia odnotowano w bałtyckich państwach członkowskich, gdzie kobiety mogły się spodziewać o 11,1 roku (Litwa) i 10,2 roku (Łotwa) dłuższego życia niż mężczyźni. Stosunkowo duże różnice, wynoszące ponad osiem lat, wystąpiły także w kilku regionach w Polsce, na Węgrzech, we Francji, w Rumunii i na Słowacji. Najmniejsze różnice odnotowano na wyspie Åland (Finlandia), gdzie oczekiwana długość życia w chwili urodzenia kobiet wyniosła 83,4 roku, o 2,6 roku więcej niż w przypadku mężczyzn. Wiele regionów o niewielkich różnicach oczekiwanej długości życia między płciami, wynoszących nie więcej niż cztery lata, znajdowało się w Niderlandach, Szwecji lub Zjednoczonym Królestwie.

Wśród państw nienależących do UE najmniejszą różnicę między płciami, równą 3,9 roku, odnotowano w Islandii, zaś największą, 7,1 roku, w dwóch chorwackich regionach Sjeverozapadna Hrvatska oraz Sredisnja i Istocna (Panonska) Hrvatska.

Warto też przyjrzeć się danym dotyczącym przeciętnego dalszego trwania życia osób w wieku 65 lat: podobnie jak w przypadku oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia w żadnym regionie NUTS 2 wskaźnik ten nie był wyższy dla mężczyzn niż dla kobiet. Spośród regionów UE-27 największą różnicę między płciami w przypadku osób w wieku 65 lat odnotowano w Estonii. W latach 2008-2010 wynosiła ona 5,2 roku. Na przeciwległym krańcu rankingu znalazły się regiony Grecji, w których zanotowano najmniejsze różnice między płciami, mieszczące się w zakresie od 2,0 do 1,5 roku. Wśród państw niebędących członkami UE różnice między płciami pod względem przeciętnego dalszego trwania życia osób w wieku 65 lat wynosiły od 2,0 lat w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii do 4,0 lat w szwajcarskim regionie Ticino.

Z danych dotyczących umieralności noworodków wynika, że regiony NUTS 2 o najwyższej umieralności znajdowały się w Bułgarii i Rumunii; w tych dwóch państwach członkowskich leży łącznie siedem regionów, gdzie umieralność noworodków (liczba zgonów na 1 000 urodzeń żywych) wyrażała się liczbą dwucyfrową.

Starzenie się społeczeństwa

Ludność UE-27 stopniowo się starzeje. Zmiana ta jest wynikiem znaczącego i utrzymującego się wzrostu oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia w połączeniu z niskim współczynnikiem dzietności oraz wchodzeniem w wiek emerytalny pokolenia powojennego wyżu demograficznego. Jednym ze sposobów zobrazowania tej zmiany strukturalnej ludności UE-27 jest jej przedstawienie za pomocą odsetka osób w wieku emerytalnym, który wyraża stosunek między liczbą osób w starszym wieku (65 lat i więcej) do ludności w wieku produkcyjnym (15-64 lat). Na początku 2010 r. stosunek ludności w starszym wieku, tj. 65 lat i więcej, do ludności w wieku produkcyjnym w UE-27 wynosił 25.9 %.

Na mapie 8 przedstawiono odsetek osób w wieku emerytalnym obliczony dla regionów NUTS 3 na dzień 1 stycznia 2011 r. W 125 regionach UE-27 odsetek osób w wieku emerytalnym nie przekraczał 20 %. Wśród nich znalazło się 45 regionów z Polski, 19 ze Zjednoczonego Królestwa, 13 z Rumunii, 11 z Hiszpanii, dziewięć z Francji, po osiem z Irlandii i Słowacji, pięć z Portugalii, dwa z Niderlandów i po jednym z Republiki Czeskiej, Danii, Cypru, Malty i Finlandii. Najniższy odsetek osób w wieku emerytalnym zarejestrowano w regionie Guyane we Francji (6,8 %). W dwóch regionach odsetek osób w wieku emerytalnym przekroczył 50 % (innymi słowy na jedną osobę w starszym wieku, 65 lub więcej lat, przypadały tam mniej niż dwie osoby w wieku produkcyjnym); były to Hoyerswerda (Kreisfreie Stadt) w Niemczech i Pinhal Interior Sul w Portugalii.

Zjawisko starzenia się społeczeństwa było mniej widoczne w regionach państw EFTA i krajów kandydujących. W trzech regionach NUTS 3, położonych w Chorwacji, odsetek osób w wieku emerytalnym przekraczał 30 %. Z drugiej strony, w 89 regionach odsetek osób w wieku emerytalnym nie przekraczał 20 %; prawie wszystkie z tych regionów leżą w Turcji (76 regionów), reszta znajduje się w byłej jugosłowiańskiej republice Macedonii (siedem regionów), Islandii i Norwegii (po dwa regiony), Liechtensteinie i Czarnogórze (po jednym regionie). Najniższy odsetek osób w wieku emerytalnym w państwach EFTA i krajach kandydujących odnotowano w regionie Van, Mus, Bitlis i Hakkari w Turcji (4,9 % na dzień 1 stycznia 2011 r.).

Źródła i dostępność danych

Eurostat zapewnia szeroki zakres danych demograficznych: należą do nich krajowe i regionalne statystyki ludności, jak również dane dotyczące różnych zdarzeń demograficznych (urodzeń, zgonów, małżeństw, rozwodów, imigracji i emigracji), które wpływają na stan, strukturę i określone cechy danej ludności.

Gęstość zaludnienia to stosunek (średniej rocznej) liczby ludności danego terytorium do powierzchni obszaru (lądowego) tego terytorium. Obszar lądowy to całkowita powierzchnia danego kraju z wyłączeniem obszarów znajdujących się pod wodami śródlądowymi.

Przyrost ludności to różnica między stanem ludności na końcu a stanem ludności na początku danego okresu. Dodatni przyrost ludności oznacza wzrost liczby ludności. Ujemny przyrost ludności oznacza spadek liczby ludności. Na przyrost ludności składają się dwa czynniki.

  • Przyrost naturalny obliczany jako różnica między liczbą urodzeń żywych i liczbą zgonów. Dodatni przyrost naturalny, czyli naturalny wzrost liczby ludności, ma miejsce w przypadku, gdy liczba urodzeń przewyższa liczbę zgonów. Ujemny przyrost naturalny, czyli naturalny spadek liczby ludności, występuje w sytuacji, gdy urodzeń żywych jest mniej niż zgonów.
  • Saldo migracji obejmujące korektę statystyczną oblicza się jako różnicę między przyrostem ludności a przyrostem naturalnym; z tego względu statystyka salda migracji jest podatna na wszelkie nieścisłości statystyczne w odniesieniu do obu elementów tego równania, zwłaszcza przyrostu ludności. W niektórych państwach saldo migracji obejmujące korektę statystyczną oprócz różnicy między migracją do wewnątrz i migracją na zewnątrz może obejmować także inne zmiany w liczbie ludności, zachodzące między 1 stycznia dwóch następujących po sobie lat, niedające się wytłumaczyć liczbą urodzeń czy zgonów bądź imigracją lub emigracją.

Surowy współczynnik przyrostu ludności oznacza stosunek rocznego przyrostu ludności do średniej liczby ludności danego obszaru w tym samym roku; wartość tę wyraża się w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców.

Surowy współczynnik przyrostu ludności oznacza stosunek rocznego przyrostu ludności do średniej liczby ludności danego obszaru w tym samym roku; wartość tę wyraża się w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców.

Surowy współczynnik salda migracji (obejmującego korektę statystyczną) oznacza stosunek salda migracji (obejmującego korektę statystyczną) w danym roku do średniej liczby ludności w tym samym roku; wartość tę wyraża się w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców. Zgodnie z powyższym surowy współczynnik salda migracji równa się różnicy między surowym współczynnikiem przyrostu ludności a surowym współczynnikiem przyrostu naturalnego ludności (innymi słowy saldo migracji uważa się za część przyrostu ludności, której nie można przypisać liczbie urodzeń lub zgonów).

Współczynnik dzietności ogólny oznacza liczbę dzieci, które urodziłaby przeciętnie kobieta w ciągu swojego życia, przy założeniu, że w okresie rozrodczym cechowałyby ją cząstkowe współczynniki płodności mierzone dla danego roku.

Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia wyraża średnią liczbę lat, jaką zgodnie z oczekiwaniami ma do przeżycia noworodek, przy założeniu obecnych warunków w zakresie umieralności dla całego jego życia.

Odsetek osób w wieku emerytalnym wyraża stosunek liczby osób w starszym wieku, w którym osoby są przeważnie nieaktywne zawodowo (w niniejszej publikacji: 65 lat i więcej), do liczby osób w wieku produkcyjnym (zwykle od 15 do 64 roku życia).

Kontekst

Utrzymujący się niski współczynnik dzietności wraz z wydłużaniem się ludzkiego życia i zjawiskiem osiągania wieku emerytalnego przez pokolenie wyżu demograficznego są powodem starzenia się społeczeństwa UE. Zmniejsza się liczba osób w wieku produkcyjnym, natomiast przybywa osób w starszym wieku.

Zmiany społeczne i gospodarcze związane ze starzeniem się społeczeństwa prawdopodobnie wywołają poważne konsekwencje dla UE zarówno na poziomie poszczególnych państw, jak i regionów. Skutki te odczuwalne będą w bardzo różnych obszarach polityki i wpływać będą między innymi na populację dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, opiekę zdrowotną, uczestnictwo w życiu zawodowym, ochronę socjalną, kwestie zabezpieczenia społecznego i finanse publiczne.

Statystyka dotycząca przyrostu ludności i struktury ludności jest coraz częściej wykorzystywana do celów kształtowania polityki i możliwości monitorowania zjawisk demograficznych w kontekście politycznym, gospodarczym społecznym i kulturalnym.

Więcej informacji Eurostatu

Publikacje

Główne tabele

Regional demographic statistics (t_reg_dem)
Total average population, by NUTS 2 regions (tgs00001)
Population density, by NUTS 2 regions (tgs00024)
Total and land area by NUTS 2 regions (tgs00002)
Population at 1 January by NUTS 2 regions (tgs00096)
Live births by NUTS 2 regions (tgs00097)
Deaths by sex and NUTS 2 regions (tgs00098)
Crude rates of population change by NUTS 2 regions (tgs00099)
Fertility rate by NUTS 2 regions (tgs00100)
Life expectancy at birth by sex and NUTS 2 regions (tgs00101)

Baza danych

Regional demographic statistics (reg_dem)
Population and area (reg_dempoar)
Population at 1st January by sex and age from 1990 onwards (demo_r_d2jan)
Annual average population by sex (demo_r_d3avg)
Area of the regions (demo_r_d3area)
Population density (demo_r_d3dens)
Population by sex and age groups on 1 January - NUTS level 3 regions (demo_r_pjanaggr3)
Demographic balance and crude rates - NUTS level 2 and 3 regions (demo_r_gind3)
Population change (reg_dempch)
Births and deaths (demo_r_d3natmo)
Births by age of the mother (demo_r_d2natag)
Deaths by sex and age (demo_r_d2morag)
Infant mortality (demo_r_d2infmo)
Fertility rates by age - NUTS level 2 regions (demo_r_frate2)

Sekcja specjalna

Metodyka / Metadane

Dane źródłowe map (MS Excel)

Linki zewnętrzne

Zobacz także

Retrieved from "https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Archive:Statystyki_dotyczące_ludności_na_poziomie_regionalnym&oldid=137378"