Στατιστικές εγκλημάτων

Στοιχεία Αυγούστου 2012. Πιο πρόσφατα στοιχεία: Περαιτέρω πληροφορίες της Eurostat, Κύριοι πίνακες και βάση δεδομένων.

Πίνακας 1: Αστυνομικοί, 1999-2009 - Πηγή: Eurostat (crim_plce), (demo_pjan) και (demo_r_d2jan), και Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών (World Population Prospects: the 2010 Revision)

Πίνακας 2: Εγκλήματα που καταγράφηκαν από την αστυνομία, 1999-2009
(1 000) - Πηγή: Eurostat (crim_gen)

Διάγραμμα 1: Eγκλήματα που καταγράφηκαν από την αστυνομία, EΕ-27, 2005-2009 (1)
(2005=100) - Πηγή: Eurostat (crim_gen)

Διάγραμμα 2: Ανθρωποκτονίες, ετήσιος μέσος όρος, 2007-2009
(ανά 100 000 κατοίκους) - Πηγή: Eurostat (crim_gen), (demo_pjan) και (demo_r_d2jan), Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών (World Population Prospects: the 2010 Revision)

Πίνακας 3: Πληθυσμός των φυλακών, 1999-2009 - Πηγή: Eurostat (crim_pris), (demo_pjan) και (demo_r_d2jan), και Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών (World Population Prospects: the 2010 Revision)

Οι τρέχουσες στατιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EΕ) (στα αγγλικά) που είναι διαθέσιμες για την εγκληματικότητα και την ποινική δικαιοσύνη αντανακλούν τη διαφορετικότητα των συστημάτων αστυνόμευσης και των νομικών συστημάτων στην ΕΕ. Οι συγκρίσεις των στατιστικών για την εγκληματικότητα μεταξύ των κρατών μελών πρέπει να επικεντρώνονται στις διαχρονικές τάσεις και όχι να αντιπαραθέτουν απευθείας τα στοιχεία κάθε χώρας για ένα συγκεκριμένο έτος, καθώς τα στοιχεία μπορούν να επηρεαστούν από σειρά παραγόντων, όπως είναι τα διαφορετικά επίπεδα εγκληματικότητας, η αποτελεσματικότητα των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης καθώς και οι μέθοδοι τήρησης στοιχείων από τις αστυνομικές αρχές. Επιπλέον, ένα μεγάλο ποσοστό εγκλημάτων πιθανόν δεν καταγράφονται. Καταβάλλονται προσπάθειες ώστε να βελτιωθεί η συγκρισιμότητα των στατιστικών για την εγκληματικότητα μεταξύ των κρατών μελών.

Κύρια στατιστικά πορίσματα

Στην EΕ-27 υπήρχαν το 2009 1,7 εκατομμύρια αστυνομικοί (στα αγγλικά), κάτι που σημαίνει συνολική αύξηση της τάξης του 2,7 % εν συγκρίσει με τα προηγούμενα τέσσερα έτη (στη σύγκριση δεν περιλαμβάνονται το Βέλγιο και η Βουλγαρία) – βλ. πίνακα 1. Μεταξύ των ετών 1999 και 2009 το μέγεθος των εθνικών αστυνομικών δυνάμεων διήλθε ορισμένες σχετικά ταχείες αλλαγές, καθώς η δύναμη του αστυνομικού σώματος μειώθηκε κατά πάνω από 10 % σε καθένα από τακράτη μέλη της Βαλτικής (στα αγγλικά) και τη Βόρεια Ιρλανδία• στη Ρουμανία, τη Γερμανία, τη Δημοκρατία της Τσεχίας και την Αυστρία σημειώθηκαν πιο συγκρατημένες μειώσεις. Αντίθετα, στα υπόλοιπα κράτη μέλη ο αριθμός των αστυνομικών αυξήθηκε.

Σε σχετική βάση το μέγεθος των αστυνομικών δυνάμεων μπορεί να συγκριθεί με βάση το σύνολο των αστυνομικών που αναλογούν σε 100 000 κατοίκους. Κατά μέσον όρο στην EΕ-27 το 2009 στους 100 000 κατοίκους αναλογούσαν 338 όργανα της τάξης. Μεταξύ των κρατών μελών η αναλογία ήταν σχεδόν διπλάσια στην Κύπρο, στην οποία ο μέσος όρος ανήλθε στους 672 αστυνομικούς ανά 100 000 κατοίκους. Αμέσως επόμενη στην κλίμακα ήλθε η Ισπανία (506). Στο άλλο άκρο με τους λιγότερους αστυνομικούς ανά 100 000 κατοίκους βρίσκονταν η Φινλανδία (156), η Δανία (197) και η Σουηδία (207).

Εκτιμάται ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρούν οι αστυνομικές αρχές, το 2009 διαπράχθηκαν 28 εκατομμύρια εγκλήματα στην ΕΕ-27 (βλ. πίνακα 2). Από το 2000 ο αριθμός των αξιόποινων πράξεων που καταγράφηκαν στην EΕ-27 έφτασε στο υψηλότερο σημείο του το έτος 2002 και 2003, αλλά στη συνέχεια ακολούθησε πτωτική πορεία κάθε μετέπειτα έτος έως το 2009. Μεταξύ του 2003 και του 2009 στη Μάλτα, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Πολωνία, την Ελλάδα και τη Γαλλία σημειώθηκε μείωση κατά πάνω από 10 % των εγκλημάτων.

Το διάγραμμα 1 απεικονίζει την εξέλιξη του αριθμού των εγκλημάτων που καταγράφηκαν στην EΕ-27 μεταξύ των ετών 2005 και 2009 για μια σειρά αξιόποινων πράξεων: τη σημαντικότερη πτώση σημείωσε ο αριθμός των εγκλημάτων που αφορούν την κλοπή μηχανοκίνητων οχημάτων που δηλώθηκαν την εν λόγω περίοδο (-26 %), ενώ αξιοσημείωτη μείωση παρατηρείται και στις ανθρωποκτονίες και τις ληστείες που κατέγραψε η αστυνομία. Από την άλλη, συγκρατημένη αύξηση παρουσιάζει ο αριθμός των εγκλημάτων σχετικών με διαρρήξεις οικιών (3 %) και την εμπορία ναρκωτικών (1 %).

Το διάγραμμα 2 παρουσιάζει μια πιο λεπτομερή εικόνα του αριθμού των ανθρωποκτονιών που καταγράφει η αστυνομία στα κράτη μέλη• τα στοιχεία αφορούν τον μέσο όρο της περιόδου 2007-2009. Συνολικά διαπράχθηκαν στην ΕΕ-27 1,3 ανθρωποκτονίες ανά 100 000 κατοίκους, με τη Λιθουανία να κατέχει την υψηλότερη θέση με 8,3 ανθρωποκτονίες – 6,1 στη γειτονική Εσθονία – με την Ισπανία, τη Γερμανία, τη Σλοβενία και την Αυστρία στον αντίποδα της κλίμακας με λιγότερο από 1 ανθρωποκτονία.

Τα στοιχεία σχετικά με τον πληθυσμό των φυλακών (στα αγγλικά) αφορούν όλους τους τύπους καταστημάτων κράτησης, συμπεριλαμβανομένων των σωφρονιστικών καταστημάτων ενηλίκων και νέων καθώς και των καταστημάτων υπόδικων κρατουμένων, αλλά από τα στοιχεία αυτά εξαιρούνται όσοι κρατούνται για διοικητικούς και όχι για ποινικούς λόγους, όπως τα άτομα που αναμένουν να ολοκληρωθεί η έρευνα σχετικά με τη μεταναστευτική τους κατάσταση. Το 2009 οι κρατούμενοι στην ΕΕ-27 ανήλθαν σε πάνω από 630 000, κάτι που ισοδυναμούσε με περίπου 127 κρατούμενους ανά 100 000 κατοίκους. Οι περισσότεροι κρατούμενοι (πάνω από 200 κρατούμενους ανά 100 000 κατοίκους) ήταν στα κράτη μέλη της Βαλτικής και την Πολωνία. Στο άλλο άκρο της κλίμακας βρίσκονταν οι Βόρειες Χώρες της Δανίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας (καθώς και η Ισλανδία και η Νορβηγία από τις χώρες που δεν είναι μέλη της ΕΕ), η καθεμία από τις οποίες ανέφερε λιγότερους από 80 κρατούμενους ανά 100 000 κατοίκους το 2009. Το ίδιο ισχύει για τη Σλοβενία και την Ιρλανδία, καθώς και για την Ελβετία– βλ. πίνακα 3.

Πηγές και διαθεσιμότητα στοιχείων

Η Eurostat δημοσιεύει στατιστικές για τα εγκλήματα και τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης από το 1950 και μετά για το σύνολο των εγκλημάτων που καταγράφονται, και από το 1993 και μετά για μια ομάδα συγκριμένων εγκλημάτων. Επίσης, η βάση δεδομένων περιλαμβάνει στατιστικές για τον πληθυσμό των κρατουμένων από το 1987 και μετά, καθώς και για τον αριθμό των αστυνομικών από το 1993 και μετά.

Τα αριθμητικά στοιχεία για το Ηνωμένο Βασίλειο αφορούν τα συστήματα ξεχωριστής δικαιοδοσίας της Αγγλίας και της Ουαλίας, της Σκωτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας.

Σε γενικές γραμμές οι συγκρίσεις πρέπει να γίνονται με βάση τις τάσεις και όχι τα απόλυτα στοιχεία, καθώς τεκμαίρεται ότι τα χαρακτηριστικά του συστήματος τήρησης στοιχείων σε μια χώρα παραμένουν σχετικά σταθερά σε διαχρονική βάση. Τα διαθέσιμα όμως δεδομένα παρουσιάζουν πολλές διακοπές ως προς τη χρονολογική σειρά (στα αγγλικά) καθώς και άλλες πτυχές μεθοδολογίας/ορισμών.

Οι συγκρίσεις των στατιστικών για τα εγκλήματα μεταξύ των διαφόρων χωρών μπορεί να επηρεάζονται από μια σειρά παράγοντες, όπως:

οι διαφορές μεταξύ των νομικών συστημάτων και των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης•
ο βαθμός στον οποίο τα εγκλήματα δηλώνονται στις αστυνομικές αρχές και καταγράφονται από αυτές•
οι διαφορές ως προς τον χρόνο καταγραφής των εγκλημάτων (για παράδειγμα, τη στιγμή αναφοράς του εγκλήματος στην αστυνομία, κατά τον εντοπισμό ενός υπόπτου κ.λπ.);
οι διαφορές στους κανόνες καταμέτρησης σε περίπτωση πολλαπλών εγκλημάτων•
οι διαφορές στον κατάλογο των εγκλημάτων που περιλαμβάνονται στα συνολικά στοιχεία για τα εγκλήματα.

Κατά συνέπεια, η ανάλυση των στοιχείων που παρουσιάζονται θα πρέπει να γίνεται με προσοχή.

Επίσης, τα αριθμητικά στοιχεία για τον πληθυσμό των κρατουμένων επηρεάζονται ενδεχομένως από μια σειρά παραγόντων, όπως:

ο αριθμός των υποθέσεων που εκδικάζουν τα δικαστήρια•
το ποσοστό των εγκληματιών που έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση•
η διάρκεια των ποινών που επιβάλλονται•
ο αριθμός όσων έχουν τεθεί σε προσωρινή κράτηση•
η ημερομηνία διεξαγωγής της σχετικής έρευνας μέτρησης (ιδίως σε περίπτωση αμνηστίας ή άλλων μέτρων πρόωρης απόλυσης των κρατουμένων).

Ο πληθυσμός των φυλακών πρέπει να υπολογίζεται ως ο συνολικός αριθμός των ενήλικων και ανήλικων κρατουμένων (συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν τεθεί σε προσωρινή κράτηση) από την 1η Σεπτεμβρίου κάθε έτους. Στα στοιχεία αυτά συμπεριλαμβάνονται οι κακοποιοί που κρατούνται σε διοικητικά καταστήματα κράτησης, αναμορφωτήρια, ιδρύματα για ναρκομανείς και ψυχιατρικά ή άλλα νοσοκομειακά καταστήματα.

Τα πρώτα βήματα προς τη δημιουργία ενός συστήματος στατιστικών στοιχείων για το έγκλημα και την ποινική δικαιοσύνη που να επιτρέπει περισσότερες συγκρίσεις αποτύπωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανακοίνωση με τίτλο «Χάραξη ολοκληρωμένης και συνεκτικής στρατηγικής της ΕΕ για την κατάρτιση στατιστικών σχετικά με την εγκληματικότητα και την ποινική δικαιοσύνη: σχέδιο δράσης της ΕΕ 2006 – 2010» (COM(2006) 437 τελικό). Ο βραχυπρόθεσμος στόχος της ήταν η συλλογή εθνικών στοιχείων καθώς και η αξιολόγηση της ποιότητάς τους. Ωστόσο, ο μακροπρόθεσμος στόχος της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να αναπτύξει, σε στενή συνεργασία με την Eurostat, μια εναρμονισμένη μεθοδολογία που να αποτελέσει τη βάση για τη συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων σε όλη την ΕΕ, έτσι ώστε να είναι δυνατές οι συγκρίσεις της δομής και των τάσεων της εγκληματικότητας μεταξύ των κρατών μελών. Οι εργασίες αυτές συνεχίζουν στο πλαίσιο του προγράμματος της Στοκχόλμης «Μια ανοικτή και ασφαλής Ευρώπη που εξυπηρετεί και προστατεύει τους πολίτες».

Πλαίσιο

Η σταδιακή κατάργηση των συνοριακών ελέγχων εντός της ΕΕ έχει διευκολύνει σημαντικά την ελεύθερη κυκλοφορία των ευρωπαίων πολιτών, αλλά έχει ενδεχομένως διευκολύνει και τις δραστηριότητες των εγκληματιών, ιδίως επειδή σε γενικές γραμμές το πεδίο των αρχών επιβολής του νόμου και των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης περιορίζεται στα όρια των εθνικών συνόρων.

Ύστερα από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ (στα αγγλικά), η EΕ έθεσε ως στόχο να δημιουργήσει έναν κοινό χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Ο στόχος αυτός έλαβε συγκεκριμένη διάσταση με το πρόγραμμα της Χάγης το 2004, με το οποίο προσδιορίστηκαν δέκα τομείς προτεραιότητας: ενίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ιθαγένειας, μέτρα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, καθορισμός μιας ισόρροπης προσέγγισης όσον αφορά τη μετανάστευση, διαμόρφωση ολοκληρωμένης διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, θέσπιση κοινής διαδικασίας σε θέματα ασύλου, μεγιστοποίηση των θετικών συνεπειών της μετανάστευσης, επίτευξη της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ της προστασίας του ιδιωτικού βίου και της ασφάλειας κατά τη διαβίβαση πληροφοριών, διαμόρφωση στρατηγικής αντίληψης σχετικά με την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, εξασφάλιση ενός πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης και, τέλος, κοινή ανάληψη ευθυνών και επίδειξη αλληλεγγύης.

Στο πλαίσιο των εργασιών για την εναρμόνιση και την ανάπτυξη συστημάτων όσον αφορά το έγκλημα και την ποινική δικαιοσύνη τα κράτη μέλη της EΕ συμφώνησαν να προσεγγίσουν τους ορισμούς των εγκλημάτων που χρησιμοποιούν, καθώς και το επίπεδο των ποινών που επιβάλλουν για ορισμένα εγκλήματα. Επιπλέον, η αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων πρόκειται να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της δικαστικής συνεργασίας για ποινικές υποθέσεις, ενώ συγχρόνως έχουν δημιουργηθεί μια σειρά από εργαλεία με σκοπό να διευκολύνουν τη διασυνοριακή συνεργασία σε πρακτικά θέματα.

Όσον αφορά την αστυνομική συνεργασία, η EΕ προσπαθεί να εξασφαλίσει στις αρχές επιβολής του νόμου σε καθένα από τα κράτη μέλη πρόσβαση σε συναφή στοιχεία (όπως είναι οι βάσεις δεδομένων για το DNA, τα δακτυλικά αποτυπώματα, τους αριθμούς πινακίδων οχημάτων ή για θέματα μετανάστευσης) και να βελτιώσει την αστυνομική συνεργασία εντός ενός κοινού πλαισίου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Η πρόσβαση στις πληροφορίες καλύπτεται από ένα φάσμα νομοθετικών πράξεων, όπως είναι η οδηγία 2006/24/EΚ για τη διατήρηση δεδομένων, η απόφαση-πλαίσιο 2006/960/ΔΕΗ σουηδικής πρωτοβουλίας, η απόφαση 2008/615/ΔΕΗ που έλαβε το Συμβούλιο στο Prüm και ο κανονισμός 767/2008 για το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) και την ανταλλαγή στοιχείων μεταξύ κρατών μελών.

Η αστυνομική συνεργασία ενθαρρύνθηκε με νομοθετικές πράξεις, όπως η απόφαση-πλαίσιο 2002/465/ΔΕΗ σχετικά με τις κοινές ομάδες έρευνας και η απόφαση 2008/617/ΔΕΗ του Συμβουλίου για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των ειδικών μονάδων επέμβασης. Παράλληλα έχει συσταθεί μια σειρά από οργανισμούς/όργανα με σκοπό να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών επιβολής του νόμου, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Ακαδημία (CEPOL), η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία (Ευρωπόλ) ή ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Frontex). Επιπλέον, η ΕΕ υποστηρίζει μια σειρά από εθνικά και πολυεθνικά σχέδια μέσω προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα «Πρόληψη και αντιμετώπιση του εγκλήματος» (απόφαση 2007/125/ΔΕΗ του Συμβουλίου).