Bezpieczeństwo pracy na terenie doków i na obszarach rozładunku
Bezpieczeństwo i higiena pracy

Obszary doków to jedne z potencjalnie najbardziej niebezpiecznych stref, w których funkcjonariusze celni wykonują swoją pracę. Poza oczywistymi zagrożeniami związanymi z wykonywaniem pracy w pobliżu wody, w dokach niezmiennie spotyka się również inne czynniki mogące wyrządzić szkodę funkcjonariuszom, w tym:

• poruszające się pojazdy i statki;
• suwnice oraz maszyny do podnoszenia kontenerów;
• substancje stwarzające zagrożenie;
• maszyny ciężkie;
• śliskie powierzchnie;
• elementy stwarzające ryzyko potknięcia się (np. liny cumownicze, palety itp.);
• ludzi (turystów itp.).

Transport w dokach i na obszarach rozładunku może stwarzać różnego rodzaju zagrożenia. Choć wiele standardowych przepisów ruchu drogowego ma zastosowanie również w dokach, a pojazdy poruszają się po określonych i wyraźnie oznakowanych trasach, na tych obszarach występują także dodatkowe zagrożenia poza tymi, na jakie można natrafić na drodze. W niniejszej sekcji opisano niektóre spośród najbardziej typowych rodzajów pojazdów, które można napotkać, stwarzane przez nie zagrożenia oraz działania, jakie można podjąć w celu uniknięcia odniesienia obrażeń.

W przypadku prowadzenia pojazdu na obszarze doku należy pamiętać o konieczności przestrzegania standardowych przepisów ruchu drogowego, przy czym powinno się być przygotowanym również na możliwość wystąpienia dodatkowych zagrożeń. Doków nie należy traktować jako obszaru wolnego od ograniczeń, na którym można prowadzić pojazd w dowolny sposób. W miarę możliwości należy parkować prowadzony pojazd z dala od wody.

W dokach i na obszarach rozładunku można natrafić na wiele różnych pojazdów, począwszy od wózków widłowych i taczek elektrycznych po samochody i pojazdy do przewozu ciężkich towarów czy żurawie przejezdne i wozy bramowe. Wiele doków jest również połączonych z siecią kolejową służącą do przewozu pasażerów lub towarów.

Pracownicy doków i personel zatrudniony przy przeładunku z reguły wykonują swoją pracę pod presją czasu, w szczególności w przypadku rozładunku, składowania lub dostarczania towarów. W takich sytuacjach należy zwracać szczególną uwagę na szybko poruszające się pojazdy. Najlepszym sposobem uniknięcia potrącenia przez pojazdy jest zachowanie w stosunku do nich odpowiedniej odległości. Bezpieczne trasy dla pieszych powinny być wyraźnie oznakowane na terenie doków. W przypadku konieczności wykonywania pracy w strefie ograniczonej należy zawsze poinformować o tym fakcie operatora doków. Operator ostrzeże następnie wszystkich nadzorowanych przez siebie kierowców o obecności funkcjonariusza w strefie ograniczonej. Należy również pamiętać o poinformowaniu operatora o zakończeniu prac, aby pracownicy mogli powrócić do zwykłego trybu pracy.

Żurawie przejezdne i podnośniki: pole widzenia operatorów siedzących w kabinach jest często ograniczone, przez co mogą oni nie być w stanie uważnie rozglądać się za pieszymi. W pomieszczeniach, takich jak magazyny tranzytowe, może pojawić się dodatkowe zagrożenie w postaci oparów oleju napędowego i benzyny. Przy wykonywaniu pracy w takich miejscach należy zawsze poinformować zwierzchnika kierowcy o swojej obecności w pomieszczeniu. Zazwyczaj będzie on w stanie skontaktować się z kierowcą przez radio.

Dźwigi bramowe i stosy kontenerów: dźwigi bramowe mogą być sterowane zdalnie lub nawet komputerowo. Na obszarach, na których składuje się kontenery, widoczność między poszczególnymi stosami kontenerów może być niekiedy poważnie ograniczona lub równa zeru. Nie należy wchodzić na obszar składowania kontenerów dopóki wszystkie prowadzone na nim działania nie zostaną zakończone.

Pojazdy z napędem elektrycznym: obejmują one wózki widłowe, taczki elektryczne i pojazdy kierowane przez pieszych. Pojazdy te stwarzają szczególne zagrożenie, ponieważ:

• poruszają się praktycznie bezgłośnie;
• mogą rozwinąć stosunkowo wysokie prędkości;
• osoba kierująca nimi często nie dysponuje pełnym polem widzenia.

Są one szczególnie niebezpieczne:

• kiedy są używane w pomieszczeniach zamkniętych, w których towary są składowane w rzędach, ponieważ pole widzenia kierującego jest jeszcze bardziej ograniczone;
• podczas pracy w wąskich pomieszczeniach magazynowych, gdzie nieprawidłowo wykonany manewr może doprowadzić do przewrócenia innych towarów lub całego regału;
• kiedy w jednym miejscu przebywa więcej niż jeden pracownik. Dźwięki ostrzegawcze, takie jak sygnały cofania, mogą być mylone.

W czasie pracy wózka widłowego należy zachować odpowiednią odległość i nie liczyć na to, że kierujący nas zauważy.

Ruch kolejowy: Praca w pobliżu linii kolejowych może być szczególnie niebezpieczna. W sektorach, gdzie odbywa się przeładunek, pociągi prawdopodobnie nie będą przejeżdżać z dużą prędkością, ale do całkowitego zatrzymania się potrzebują one jednak dużo większej odległości niż pojazd drogowy. Energia elektryczna, zarówno z napowietrznych linii energetycznych, jak i szyn prądowych, może zwiększać zagrożenia.

Inne pojazdy. W ruchu mogą się również znajdować inne pojazdy, takie jak samochody osobowe, autokary i samochody ciężarowe. Muszą one poruszać się wyłącznie po wyznaczonych trasach. Samochody ciężarowe lub ciągniki wykorzystywane do przemieszczania kontenerów w obrębie stacji przeładunkowej mogą się nagle zacząć poruszać lub zmienić kierunek jazdy.

Należy zawsze nosić odzież o dużej widoczności i starać się wykonywać pracę w parach, o ile to możliwe.

Należy pamiętać, że funkcjonariusz odpowiada za zachowanie odpowiedniej odległości od pojazdów na terenie doku. Na tym obszarze pieszym nie przysługuje pierwszeństwo ruchu.

Jeżeli funkcjonariusz porusza się pieszo, zawsze powinien trzymać się wyznaczonych bezpiecznych przejść. Należy zachować odpowiednią odległość od dużych pojazdów, takich jak żurawie przejezdne i wozy bramowe. Osoba kierująca takimi pojazdami może nie być w stanie dostrzec funkcjonariusza.

Na teren stref o ograniczonym dostępie można wejść wyłącznie za zgodą operatora.

Aby zwiększyć poziom bezpieczeństwa, należy unikać wszelkich obszarów, na których mogą poruszać się pojazdy, w szczególności duże pojazdy, których kierowca może mieć ograniczone pole widzenia lub których zatrzymanie może wymagać dłuższego czasu. Jeżeli wykonanie pracy na takich obszarach jest konieczne, należy zwracać uwagę na żółte światła błyskowe sygnalizujące, że zbliża się pojazd, i zawsze ustawiać się twarzą do nadjeżdżających pojazdów.

Zalecenia przedstawione w poniższych punktach stosuje się przy przeprowadzaniu kontroli wszystkich rodzajów pojazdów:

• wszystkie narzędzia i cały sprzęt wykorzystywany przy pracy z pojazdami muszą być odpowiednie do celów, jakim mają służyć. Sprzęt powinien być wyprodukowany zgodnie z normami ISO/EN, w szczególności jeżeli ma być wykorzystywany na obszarach o podwyższonym ryzyku zapłonu lub wybuchu;
• nigdy nie należy pracować w pojedynkę;
• należy zdjąć całą biżuterię, pierścionki, naszyjniki itp.;
• należy zawsze upewnić się, że kierowca/operator pojazdu zdaje sobie sprawę z faktu wykonywania przez funkcjonariusza odpowiednich czynności, aby wyeliminować ryzyko związane z niespodziewanym przemieszczeniem się pojazdu:
  1. zabezpieczyć kluczyki;
  2. umieścić tabliczkę informacyjną na kierownicy;
  3. upewnić się, że hamulec ręczny został zaciągnięty;
  4. zaklinować koła;
• w razie konieczności należy odłączyć instalację elektryczną (czynności w tym zakresie powinny zostać przeprowadzone przez eksperta);
• należy zachować ostrożność przy wykonywaniu czynności w pobliżu systemów poduszek powietrznych, o ile zostały zainstalowane;
• należy korzystać z odpowiednich środków ochrony indywidualnej, w tym:
  1. środków ochrony rąk;
  2. środków ochrony głowy;
  3. innych środków ochrony;
• nigdy nie należy wykonywać pracy pod niepodpartymi częściami pojazdu, a w przypadku korzystania z wózka widłowego wewnątrz pojazdu należy upewnić się, że pojazd będzie w stanie udźwignąć dodatkowy ciężar;
• należy upewnić się, że wszystkie obszary są dobrze wentylowane oraz że wszelkie pozostałości po fumigacji zostały usunięte; (Jeżeli pojazd został poddany fumigacji, a następnie wentylacji, powinno być dostępne do wglądu odpowiednie poświadczenie.)
• należy korzystać z urządzeń do monitorowania gazu, jeżeli tylko istnieją jakiekolwiek wątpliwości.
• należy określić charakter przewożonych towarów, aby ocenić wszelkie czynniki ryzyka.

• W przypadku kontrolowania górnej powierzchni wysokich pojazdów lub cystern należy zawsze korzystać z odpowiedniej suwnicy bramowej lub innego środka bezpiecznego dostępu – nie wolno używać przenośnych lub niezabezpieczonych drabin (zob. praca na wysokości).
• Na pojazd można wchodzić wyłącznie w przypadku przejścia odpowiedniego przeszkolenia – oraz jeżeli podjęto odpowiednie środki na wypadek upadku (np. założenie uprzęży chroniącej przed upadkiem z wysokości). Górna powierzchnia pojazdu może być śliska.
• Funkcjonariusz powinien zwracać uwagę na to, co znajduje się nad nim – może okazać się, że wykonuje pracę w pobliżu napowietrznej linii elektroenergetycznej lub dachu (w przypadku wykonywania pracy we wnętrzu hangaru do kontroli pojazdów).
• Cysterny mogły być napełniane lub opróżniane pod ciśnieniem, dlatego też w ich wnętrzu wciąż może utrzymywać się ciśnienie resztkowe. Nie należy podejmować próby otwarcia włazów inspekcyjnych przed upewnieniem się, że ciśnienie zostało uwolnione – w każdym razie zawsze lepiej jest poprosić o ich otwarcie kierowcę.
• Niektóre towary, które zwykle są w stanie stałym, są transportowane w stanie ciekłym poprzez podniesienie temperatury. Stwarza to ryzyko oparzeń.

Ogólna kontrola ładunku, w szczególności w terminalach i składach kontenerowych, wiąże się z wieloma zagrożeniami, z których część została omówiona w innej części niniejszej sekcji.

Ta sekcja zawiera bardziej szczegółowe wskazówki dotyczące niektórych zagrożeń.

Należy zawsze przeprowadzać kontrolę ładunku na bezpiecznym obszarze wyznaczonym do tego celu – nie zaś na obszarze składowania lub przenoszenia towarów, na którym funkcjonariusz może być narażony na zagrożenie spowodowane przemieszczającymi się pojazdami. W miarę możliwości należy wykonywać pracę w parach.

• Jeżeli zachodzi konieczność zbadania spodniej części kontenera, należy umieścić go na solidnej podporze, takiej jak naczepa podkontenerowa – musi być ona jednak połączona z ciągnikiem siodłowym, aby zapobiec jej potrąceniu przez inny pojazd.
• Pod żadnym pozorem nie wolno kontrolować kontenerów znajdujących się na maszynach do podnoszenia, takich jak wózki widłowe lub wozy bramowe.
• Górne powierzchnie kontenerów należy kontrolować przy wykorzystaniu suwnicy bramowej, a jeżeli nie jest ona dostępna, przy pomocy wbudowanych drabin i pomostów roboczych lub dostawianych schodów (zob. sekcja dotycząca pracy na wysokości).
• Nie należy korzystać z przenośnych drabin.
• Uwaga – górne powierzchnie kontenerów mogą być śliskie.

• Należy zapoznać się z treścią wszelkich etykiet umieszczonych na towarach znajdujących się wewnątrz kontenerów – towary te mogą stanowić zagrożenie same w sobie.
• Należy zawsze nosić odzież ochronną, taką jak rękawice, i stosować kremy ochronne.
• Nie należy podejmować samodzielnej próby otwarcia kontenerów poza sytuacjami wyjątkowymi. Zagrożenie stanowi nie tylko możliwość wypadnięcia przedmiotów z niewłaściwie zapakowanych przesyłek, ale również fakt, iż wnętrze kontenera może wciąż zawierać pozostałości niebezpiecznych fumigantów. Należy zachować odpowiedni dystans.
• Rozładunek i załadunek kontenerów powinien być przeprowadzany przez doświadczonych i przeszkolonych i pracowników doków.
• Pamiętaj: nikomu nie wolno ryzykować swoim bezpieczeństwem w celu należytego wykonania swojej pracy.
• Należy mieć na uwadze fakt, że na górnej powierzchni kontenerów mogą znajdować się różne przedmioty, takie jak klocki drewna utrzymujące brezent impregnowany na miejscu, a zimą – ciężka pokrywa lodowa.
• Przed wejściem do kontenera zawsze należy upewnić się, że jest to bezpieczne – należy zapytać, czy kontener został wywietrzony w celu usunięcia wszelkiego rodzaju niebezpiecznych oparów. Powinien być dostępny certyfikat poświadczający, że w kontenerze nie występują żadne szkodliwe gazy.
• Jeżeli funkcjonariusz źle się poczuje, powinien natychmiast opuścić dany obszar.
• Należy zachować szczególną ostrożność przy badaniu kontenerów chłodniczych. Jeżeli taki kontener został odłączony od pojazdu, do jego wnętrza mógł zostać wprowadzony ciekły azot w celu utrzymania niskiej temperatury.
• Nie należy wchodzić do kontenerów ani przeprowadzać inspekcji jednostek chłodzących, jeżeli nie ma się pewności, że takie działanie jest bezpieczne, i jeżeli nie wiadomo, czy źródło zasilania zostało odizolowane. Funkcjonariusz powinien się upewnić, że jego koledzy wiedzą, iż jest on we wnętrzu kontenera.
• Nie należy ruszać połączeń elektrycznych. Mogłoby to skutkować niezamierzoną zmianą poziomu temperatury we wnętrzu kontenera.
• Odzież wisząca w plastikowych pokrowcach/torbach może wydawać się niegroźna, ale może być niezwykle niebezpieczna, jeżeli spadnie na daną osobę – może spowodować uduszenie.
• Jeżeli konieczne jest przesunięcie zawartości kontenera, należy uważać na swoje plecy! Należy przestrzegać zasad bezpiecznego podnoszenia ciężarów. Poza sytuacjami wyjątkowymi za przenoszenie towarów powinni odpowiadać pracownicy doków.

Operatorzy doków stosują się do własnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa, w tym zasad postępowania w sytuacji wyjątkowej (np. wybuch pożaru i udzielanie pierwszej pomocy). Należy zapoznać się z treścią tych zasad i postępować zgodnie z nimi.

Pamiętaj:

• wozy bramowe wykorzystywane do podnoszenia kontenerów są szczególnie niebezpieczne. Przemieszczają się one z dużą prędkością, generując stosunkowo niewielki hałas, a pole widzenia kierujących nimi osób jest bardzo ograniczone. Należy trzymać się od nich w odpowiednio dużej odległości. Przemieszczając się, należy również zwracać uwagę na otoczenie;
• nie należy przechodzić między kontenerami lub stertami ładunku, chyba że jest to absolutnie konieczne – w takim przypadku należy bezwzględnie uzyskać wcześniejszą zgodę operatora;
• nie należy wprowadzać pojazdów silnikowych na obszar terminala, na którym prowadzone są odpowiednie działania, bez zgody operatora. Dokumenty podróżujące wraz z kontenerem lub pojazdem powinny zawierać informacje na temat przewożonych w nich towarów. Jeżeli tak nie jest, sam kontener powinien zawsze być wyraźnie oznakowany.

Zagrożenie	Środki przeciwdziałania
Zagrożenie potknięciem Jest wiele czynników, które mogą spowodować potknięcie, na przykład: drewno sztauerskie, stalowe taśmy itp., palety i inne elementy opakowania – całe lub połamane, pudła i skrzynie, liny cumownicze, pachoły i pozostały osprzęt.	Należy zachować uwagę i ostrożność, aby uniknąć ryzyka potknięcia. Jeśli to możliwe, przed rozpoczęciem pracy należy ze stanowiska pracy usunąć przedmioty mogące spowodować potknięcie. Należy zwrócić szczególną uwagę na liny cumownicze i inne liny znajdujące się blisko krawędzi nabrzeża.
Śliskie powierzchnie Mogą one występować na obiektach wykonanych z metalu, takich jak: schodnie i przejścia lub pokrywy włazów. Należy również uważać na rozsypany lub rozlany ładunek, w tym: płyny, ziarno, oleje, lód; uszkodzone owoce, ryby itp.	Należy zachować szczególną ostrożność podczas poruszania się po śliskich powierzchniach, zwłaszcza gdy są one mokre. Mogą one występować na obiektach wykonanych z metalu, takich jak: Odpowiednie obuwie zmniejszy ryzyko poślizgnięcia się. Jeśli to możliwe, w przypadku wycieków należy natychmiast użyć odpowiedniego sorbentu. W stosownych przypadkach należy te obiekty posprzątać przed podjęciem pracy.
Przestrzenie zamknięte: Z przestrzeniami zamkniętymi mamy zwykle do czynienia na pokładach statków, ale znajdują się one również w dokach: obszary magazynowe, trasy dojazdowe do silosów itp.; maszynownie, kabiny suwnic bramowych lub inne urządzenia przeładunkowe, takie jak przenośniki; zaplombowane kontenery. Mogą one być źródłem wielu różnych zagrożeń, w tym: toksycznymi oparami lub gazami; substancjami niebezpiecznymi, w tym fumigantami; niedoborem tlenu.	Nie należy nigdy wchodzić do przestrzeni zamkniętych bez odpowiedniego przeszkolenia i wyposażenia. Przed wejściem do jakiejkolwiek przestrzeni zamkniętej należy zawsze przeprowadzić ocenę ryzyka i poprosić o zezwolenie od osoby odpowiedzialnej. Należy zawsze używać miernika stężenia tlenu lub urządzenia do monitorowania stężenia gazu. Jeżeli przestrzeń nie może być należycie wentylowana, konieczny może być aparat oddechowy lub inne awaryjne urządzenia podtrzymujące życie.
Przechowywanie chłodnicze: Profesjonalne przechowywanie w postaci zamrożonej jest możliwe w temperaturze poniżej -22 °C. Nagła ekspozycja danej osoby na taką temperaturę może spowodować szok termiczny. Długotrwała ekspozycja na taką temperaturę może powodować odmrożenia.	Należy opracować bezpieczny plan pracy. Należy również pamiętać o tym, żeby: w przypadku wchodzenia do takiego pomieszczenia zawsze kogoś o tym powiadamiać – aby zapewnić, że nie zostanie się zamkniętym w środku; stosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej; przestrzegać zasad BHP.
Zbiorniki pod ciśnieniem: Zbiorniki pod ciśnieniem, w tym beczki na piwo itp., mogłyby w przypadku nieprawidłowego otwierania wybuchnąć. Przypadkowe użycie lub nieprawidłowe obchodzenie się z zaworami ciśnieniowymi może prowadzić do trwałych obrażeń, w szczególności obrażeń twarzy lub uszkodzenia słuchu.	Nigdy nie należy próbować otwierać zbiornika pod ciśnieniem bez odpowiedniego wyposażenia i przeszkolenia. W razie potrzeby należy korzystać z pomocy eksperta.
Praca w pobliżu torów kolejowych: Dodatkowe zagrożenia występują na bocznicach lub w pobliżu torów kolejowych. Pociągi mogą zacząć się poruszać bez ostrzeżenia, a jeśli znajdujemy się w pewnej odległości od lokomotywy, słyszalność jest ograniczona. Nawet pociągi poruszające się z mniejszą prędkością mogą potrzebować pewnej odległości na zatrzymanie się. Na bocznicach wagony mogą być przemieszczane bez użycia silnika. Szczególnie niebezpieczne są napowietrzne linie elektroenergetyczne, ponieważ przewodzą prąd o bardzo wysokim napięciu (25 000 V lub więcej).	Należy zawsze informować pracowników kolei o przebywaniu w takiej strefie i nie podejmować pracy, dopóki nie zapewnią oni, że jest to bezpieczne. Należy zawsze nosić odzież o wysokiej widoczności. Tory należy przekraczać wyłącznie w wyznaczonych punktach. W niektórych miejscach energia elektryczna dostarczana jest przez szyny prądowe pod wysokim napięciem. Należy unikać szyn prądowych, a także wszelkiej wody lub przedmiotów znajdujących się w ich pobliżu. Tory należy przekraczać przestępując przez nie; nie wolno poruszać się pomiędzy torami. Stojące wagony należy obchodzić i nie należy podejmować prób przechodzenia między nimi. Cały system należy traktować jako „będący pod napięciem”, dopóki pracownik kolei nie poinformuje, że prąd został wyłączony. Należy zawsze zachowywać co najmniej trzy metry odległości od napowietrznych urządzeń elektrycznych (włączając w to narzędzia, z których się korzysta, szczególnie długie pręty lub inne narzędzia kontrolne). Jeśli na przewodach znajdują się lub wiszą jakiekolwiek przedmioty (takie jak: sople lodu, drut, liny itp.), należy zachować odpowiednią odległość i natychmiast zgłosić to pracownikowi kolei. Nigdy nie należy prowadzić prac nad napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi. Przed rozpoczęciem pracy należy przemieścić wagon do bezpiecznej strefy lub wyłączyć zasilanie.