Niebezpieczne atmosfery, dymy i mgły –
Bezpieczeństwo i higiena pracy

Niebezpieczne atmosfery są zazwyczaj niewidoczne i są skutkiem zmiany składu całego powietrza lub jego części, zwłaszcza w zamkniętym lub słabo wentylowanym pomieszczeniu. Mogą one być spowodowane wyciekiem substancji lub reakcją chemiczną zachodzącą między towarami a środowiskiem lub w wyniku procesu chemicznego. W rezultacie atmosfera może być toksyczna i powodować uszkodzenia płuc lub błon śluzowych. W niektórych przypadkach może ona nie zawierać wystarczającej ilości tlenu, co może prowadzić do uduszenia.

Dymy są wydzielane przez substancje poddawane różnym procesom (np. przy podgrzewaniu). Niektóre dymy są jedynie drażniące, podczas gdy inne mogą być toksyczne.

Mgły to cząsteczki substancji przenoszone w powietrzu w postaci kropelek (najczęściej wody). Mogą osiadać na podłogach, czyniąc je śliskimi, oraz ograniczać widoczność poprzez osiadanie na oknach i oprawach oświetleniowych.

Zarówno dymy, jak i mgły mogą być niebezpieczne w przypadku wdychania.

W wielu miejscach można spotkać się z niebezpieczną atmosferą. Najpowszechniejsze z nich to:

• dwutlenek węgla w browarach i destylarniach (wydzielany podczas fermentacji);
• tlenek węgla w garażach;
• niedobór tlenu w ładowniach lub kontenerach;
• aceton u producentów żywności;
• benzen w instalacjach rafineryjnych;
• metanol w destylarniach i instalacjach rafineryjnych;
• alkohol etylowy w destylarniach i browarach.
• gazy znajdujące się w kontenerach, wydzielane przez ich zawartość, takie jak formaldehyd, toluen, benzen, ksylen lub tlenek węgla. Zob. urządzenia do monitorowania stężenia gazu.

Pamiętaj: dymy mogą pozostawać w kadziach, cysternach, bębnach itp. długo po usunięciu zawartości, dlatego też należy zachować ostrożność, wchodząc do przestrzeni zamkniętych lub słabo wentylowanych.

Fumiganty są substancjami niebezpiecznymi, z którymi funkcjonariusze mają częsty kontakt. Są one stosowane do usuwania z kontenerów gryzoni i szkodników owadzich. Często stosuje się fumiganty przed wysyłką kontenerów do UE. Jeżeli kontenery nie są poddane odpowiedniej wentylacji po przybyciu, dymy mogą stanowić poważne zagrożenie dla pracujących w nich funkcjonariuszy. Istnieją trzy często stosowane rodzaje fumigantów, z których każdy stanowi szczególny rodzaj zagrożenia:

Bromek metylu (bromometan) Wysoce toksyczna substancja chemiczna, powszechnie stosowana jako fumigant, w szczególności w pojemnikach zawierających glebę lub drewno. Chociaż bromek metylu jest wysoce toksyczny, objawy zatrucia mogą pojawić się dopiero po upływie kilku godzin. Należą do nich:

• oparzenia skóry w wyniku długotrwałego kontaktu z ciekłą postacią substancji chemicznej;
• masowe gromadzenie się płynu w płucach w wyniku wdychania oparów;
• uszkodzenie mózgu i układu nerwowego oraz ewentualnie nerek.

Nawet krótkotrwałe narażenie na dymy bromku metylu może powodować dyskomfort, w tym bóle głowy, oczu, żołądka i drętwienie stóp. Skutki te mogą utrzymywać się przez kilka dni, ale ich dotkliwość zależy od stężenia substancji i długości narażenia. Długotrwałe narażenie na bromek metylu może nawet prowadzić do śmierci.

Fosforek glinu (fosfina): Granulki fosforku glinu są wykorzystywane do fumigacji kontenerów zawierających środki spożywcze, tytoń i inne łatwo psujące się towary podczas ich transportu. Granulki rozkładają się w trakcie transportu, uwalniając gaz fosfinowy, który niszczy szkodniki, a następnie ulega rozproszeniu w ciągu dwóch lub trzech tygodni. Niebezpieczeństwo powstaje, gdy:

• od przeprowadzenia fumigacji nie upłynęły dwa lub trzy tygodnie; lub
• granulki zostały umieszczone w odizolowanym miejscu, w którym nie podlegały rozkładowi; lub
• brakuje informacji o fumigacji lub są one niedostępne.

Nieprawidłowo poddane fumigacji kontenery są czasami przywożone z Afryki, Ameryki Południowej oraz Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Gaz fosfinowy jest bezbarwny, ale ma nieprzyjemny zapach przypominający zepsute ryby. W przypadku dostania się do dróg oddechowych może on wywołać ich zapalenie oraz wpływać na ośrodkowy układ nerwowy. Objawy obejmują m.in. drgania, nudności, wymioty, ból głowy i ból żołądka. Poważne przypadki mogą nawet prowadzić do śpiączki lub śmierci.

Cyjanowodór: Ten fumigant jest stosowany rzadziej niż bromek metylu i fosforek glinu, ale jest szczególnie niebezpieczny. Ma zapach przypominający migdały. Nawet przy niskich stężeniach może powodować zawroty głowy, nudności, bóle głowy i żołądka oraz prowadzić do nieprzytomności i paraliżu. Wdychanie stężonej substancji może szybko prowadzić do śmierci.

Zob. sposób postępowania z kontenerami poddanymi fumigacji: Bezpieczeństwo pracy na terenie doków i na obszarach rozładunku – Kontrola ładunku i kontenerów.

Jeżeli dostaną się do dróg oddechowych, niebezpieczne atmosfery, dymy i mgły zazwyczaj powodują uszkodzenia, atakując płuca, mózg, układ nerwowy i inne narządy. Mogą one jednak stwarzać inne zagrożenia poprzez:

• uszkodzenie płuc i błon śluzowych;
• spowodowanie niedoboru tlenu poprzez obecność tlenku węgla/ditlenku węgla lub brak tlenu;
• osiadanie na podłogach, czyniąc je śliskimi;
• ograniczanie widoczności przez osiadanie na oprawach oświetleniowych i oknach;
• powodowanie pożarów, jeżeli wejdą w kontakt z określonymi rodzajami urządzeń elektrycznych;
• wybuchnięcie płomieniem lub wybuch przy zapaleniu.

Jeżeli funkcjonariusz pracuje w przestrzeniach zamkniętych, takich jak statek, mogą w nich występować niebezpieczne dymy lub gazy. Należy korzystać z urządzeń do monitorowania stężenia gazu w celu sprawdzenia zarówno poziomu tlenu atmosferycznego, jaki i obecności niebezpiecznych dymów.

Ponieważ wiele dymów i niektóre mgły nie są widoczne, najważniejsza jest świadomość tego, kiedy i gdzie mogą one występować.

Często w strefach niebezpiecznych w lokalu przedsiębiorcy widnieją powiadomienia. Jeżeli nie zapewniono odpowiedniej wentylacji, a funkcjonariusz musi pracować w takich strefach w czasie, gdy istnieje prawdopodobieństwo powstawania mgieł lub dymów, musi on stosować indywidualne środki ochrony dróg oddechowych.

Ostrzeżenia:

• Maski przeciwpyłowe nie zapewniają ochrony przed dymami i mgłami.
• Indywidualne środki ochrony dróg oddechowych mogą stosować wyłącznie przeszkoleni funkcjonariusze.

Jeżeli funkcjonariusz pracuje w przestrzeniach zamkniętych, takich jak statek, mogą w nich występować niebezpieczne dymy lub gazy. Należy korzystać z urządzeń do monitorowania stężenia gazu w celu sprawdzenia zarówno poziomu tlenu atmosferycznego, jaki i obecności niebezpiecznych dymów.

Łatwopalne gazy, pary i mgły są wytwarzane lub wykorzystywane w wielu procesach przemysłowych. Jeżeli nie są właściwie kontrolowane, mogą spowodować poważne wybuchy lub pożary. Obszary, w których występują takie atmosfery, są znane jako strefy niebezpieczne i klasyfikowane w następujący sposób:

• strefa 0 – jeżeli gaz łatwopalny/łatwopalna mieszanina z powietrzem utrzymuje się stale;
• strefa 1 – jeżeli wytworzenie atmosfery wybuchowej jest prawdopodobne; oraz
• strefa 2 – jeżeli wytworzenie atmosfery wybuchowej jest mało prawdopodobne, ale możliwe przez krótkie okresy.

Głównym wymogiem w tych strefach jest zapobieganie wszelkim okazjom do zapłonu atmosfery poprzez wykluczenie wszystkich potencjalnych źródeł zapłonu.

Niektóre z nich są oczywiste, takie jak zapałki, zapalniczki czy zapalone papierosy, ale inne niekoniecznie. Zapłon atmosfery łatwopalnej mogą również wywołać:

• pojazdy silnikowe;
• urządzenia elektryczne (zasilane lub na baterie);
• iskry z narzędzi ręcznych;
• niektóre rodzaje telefonów komórkowych i odbiorników radiowych.

Zawsze, gdy w strefie niebezpiecznej trzeba skorzystać z urządzenia elektrycznego lub narzędzia ręcznego, niezbędne są szczególnie środki ostrożności. Należy poznać zasady bezpieczeństwa stosowane przez przedsiębiorcę i ich przestrzegać.

Należy korzystać ze sprzętu „iskrobezpiecznego” zawsze, gdy istnieje ryzyko, że atmosfera może być łatwopalna.

Zob. Latarki bezpieczeństwa i urządzenia iskrobezpieczne.