Wprowadzenie do BHP
Bezpieczeństwo i higiena pracy

Istnieje wiele ogólnych rodzajów zagrożeń, które mogą wystąpić podczas procedury kontroli i pobierania próbki. Istnieją również zagrożenia szczególne, właściwe dla określonych towarów.

Należy przyjąć aktywne podejście w celu zapewnienia bezpieczeństwa sobie i innym osobom pracującym z funkcjonariuszem lub osobom, za które ponosi on odpowiedzialność.

Należy również upewnić się, że nie naraża się innych na większe ryzyko ze względu na zanieczyszczenie towarów bądź wskutek własnych działań funkcjonariusza, poprzez pozostawienie towarów w niebezpiecznym stanie.

Każdy ma obowiązek przestrzegać dobrych praktyk związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. W przepisach krajowych określa się, w jaki sposób należy realizować daną politykę w zakresie bezpieczeństwa i higiena pracy. Każdy system powinien jednak zawierać w ramach wskazówek:

• ustaloną politykę w zakresie indywidualnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo i społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw w tym względzie;
• zestaw ocen ryzyka w odniesieniu do danych miejsc i prowadzonych prac, określający zagrożenia i środki przeciwdziałania;
• przewodniki na temat zasad bezpieczeństwa pracy zawierające konkretne zalecenia dotyczące procedur bezpieczeństwa przy wykonywaniu pracy;
• procedurę zgłaszania wypadków umożliwiającą wyciąganie z nich wniosków oraz uwzględnienie ich w ocenach ryzyka i przewodnikach na temat zasad bezpieczeństwa pracy;
• regularne przeglądy mające na celu zapewnienie aktualności ocen ryzyka i przewodników na temat zasad bezpieczeństwa pracy (co najmniej raz w roku – lub po przeprowadzeniu jakiejkolwiek zmiany mającej wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy).

W przypadku pracy w niebezpiecznym środowisku dobrą praktyką jest praca w co najmniej dwuosobowych zespołach. Można również przyjąć system „partnerski”, w którym dwóch funkcjonariuszy odpowiada wzajemnie za swoje bezpieczeństwo. Podstawowe szkolenie wszystkich pracowników w zakresie pierwszej pomocy umożliwi im udzielenie szybkiej pomocy każdemu koledze, który znajdzie się w niebezpiecznej sytuacji.

Oceny ryzyka mogą dotyczyć określonego miejsca lub określonej procedury. Powinny one uwzględniać wszelkie możliwe zagrożenia i przeciwdziałania. Oceny ryzyka należy przeprowadzić w odniesieniu do każdego miejsca, w którym pobierane są próbki. W przypadku określonych towarów stanowiących szczególne zagrożenie (np. ziarna przewożone luzem – substancja działająca uczulająco na drogi oddechowe) wymagane są dodatkowe oceny ryzyka.

Ocena ryzyka jest procesem służącym zarządzaniu kwestiami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ich kontroli poprzez:

• zidentyfikowanie zagrożenia;
• ocenienie ryzyka;
• wprowadzenie środków zapobiegawczych i zabezpieczających w celu ograniczenia lub wyeliminowania ryzyka;
• przegląd środków kontroli w celu upewnienia się, że wciąż są one właściwe.

Kopie ocen ryzyka powinny być dostępne dla każdej osoby wkraczającej na dany obszar lub pracującej na nim, a ponadto raz w roku lub po przeprowadzeniu jakiejkolwiek zmiany dotyczącej miejsca lub procedury powinny one zostać poddane przeglądowi.

Ogólne oceny ryzyka można stosować jako podstawę dla ocen ryzyka dla danego miejsca. Przykładowa ocena ryzyka znajduje się w załączniku A. Dana administracja krajowa może stosować inne formularze lub procedury, ale zasada pozostaje taka sama. Dodatkowe wskazówki na temat oceny ryzyka można znaleźć pod adresem: http://osha.europa.eu/en/topics/riskassessment/guidance.pdf

W wyniku wielu procedur pobierania próbek powstają towary lub materiał, które są zepsute lub nie są wykorzystywane jako część próbki, ale których nie można z powrotem umieścić w ładunku. Należy rozpatrzyć każdy przypadek w świetle następujących kryteriów:

• bezpieczeństwo i higiena pracy – wycieki lub niewykorzystaną część olejów, alkoholi i niebezpiecznych chemikaliów pobranych z przesyłki należy unieszkodliwić w bezpieczny sposób, mając na uwadze wszystkie informacje zamieszczone na karcie SDS;
• higiena żywności – niewykorzystane części próbek żywności należy unieszkodliwić w taki sposób, aby nie znalazły się w łańcuchu żywnościowym ani nie zanieczyściły ścieków lub wodociągów. Taką unieszkodliwioną żywność należy zabezpieczyć przed gryzoniami lub innymi padlinożercami;
• wytyczne krajowe i procedury obowiązujące w danym miejscu (w lokalu przedsiębiorcy), które zawierają przepisy szczegółowe dotyczące wycieków i odpadów.

Należy uzgodnić znormalizowane zasady bezpieczeństwa pracy z kierownikami lub ekspertami ds. bezpieczeństwa i higieny pracy w odniesieniu do konkretnych miejsc i procedur. Obejmują one pracę w lub na:

• zamrażalniach;
• górnej powierzchni pojazdów-cystern i wagonów-cystern lub innych kontenerów do przewozu luzem;
• miejscu przeładunku ziarna przewożonego luzem;
• lokalu przedsiębiorcy (tj. nieznanych miejscach);
• obszarach, na których pracują dźwigi i wózki jezdniowe widłowe;
• terminalach kontenerowych;
• terminalach przeładunków poziomych (ro-ro);
• terminalach kolejowych.

Wykaz nie jest wyczerpujący.

Zasady bezpieczeństwa pracy mogą obejmować takie aspekty, jak:

• środki ochrony indywidualnej, które mają być stosowane;
• powiadomienie operatora;
• upewnienie się, że kolega lub operator jest zawsze obecny w celu zapewnienia bezpieczeństwa danej osoby;
• procedury dostępu do danego miejsca;
• sprzęt do pobierania próbek;
• procedury pobierania próbek.

Wykaz nie jest wyczerpujący.

Przykład przewodnika na temat zasad bezpieczeństwa pracy znajduje się w załączniku B. Dana administracja krajowa może stosować inne formularze lub procedury, ale zasada pozostaje taka sama.

Znaki i etykiety stosuje się w celu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa funkcjonariusza oraz zdrowia i bezpieczeństwa ludzi pracujących z nim i w jego otoczeniu. Należy zawsze przestrzegać znaków i stosować wszelkie środki ostrożności.

W celu znormalizowania znaków bezpieczeństwa i znaków ostrzegawczych przyjęte zostały dyrektywy europejskie. Istniejące znaki mogą jednak nie odpowiadać nowym wzorom. Jeżeli nie jest jasne, co oznacza dany znak, należy poradzić się osoby odpowiedzialnej za kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy w danej lokalizacji, niezależnie od tego, czy jest to port, nabrzeże, magazyn, czy pokład statku lub statku powietrznego.

Organizacja Narodów Zjednoczonych wprowadziła międzynarodowe znaki ostrzegawcze o zagrożeniu dla transportu towarów i są one stosowane na całym świecie.

Niniejsza sekcja zawiera zatem przegląd rodzajów stosowanych znaków i przedstawia ich ogólne znaczenie.

Znak zakazu oznacza, że zakazuje się wskazanego działania lub działalności. Należy zawsze przestrzegać tych znaków. Niektóre przedstawiają tylko symbol, inne mają pod spodem tekst objaśniający.

Zakaz palenia	Woda niezdatna do picia	Zakaz wstępu dla pieszych

Nieprzestrzeganie tych znaków może grozić funkcjonariuszowi lub innym osobom urazem lub śmiercią.

Celem znaków ostrzegawczych jest ostrzeganie przez możliwymi zagrożeniami. Zagrożenie może być okresowe lub stałe. Znak ma za zadanie przypominać o możliwym niebezpieczeństwie.

Ogólne ostrzeżenie	Żrący	Ekstremalne zimno

Należy zawsze mieć na uwadze zagrożenie i stosować konieczne środki ostrożności. Pierwszy znak powyżej oznacza ogólne ostrzeżenie – może zostać dodany tekst w celu określenia zagrożenia, którego nie uwzględniono w ramach ustalonych symboli; może on też ostrzegać przed szeregiem zagrożeń.

Znaki nakazu wskazują konkretny środek bezpieczeństwa, jaki należy podjąć przed wejściem na wyznaczony obszar lub dalszym wykonywaniem zadań. Nieprzestrzeganie tych znaków może grozić funkcjonariuszowi natychmiastowym urazem lub przewlekłymi problemami zdrowotnymi.

Jeżeli odpowiedni sprzęt jest niedostępny, nie można kontynuować działań.

Ochrona oczu	Ochrona głowy	Ochrona słuchu	High Visibility Clothing

Tak jak w przypadku innych znaków, pod spodem może znajdować się objaśnienie (dalsze przykłady przedstawiono tutaj).

Tak jak w przypadku znaków zakazu, ostrzegawczych i nakazu, istnieje szereg różnych znaków bezpieczeństwa, w tym znaki „Wyjście ewakuacyjne na wypadek pożaru”, „Pierwsza pomoc medyczna” i „Sprzęt pożarniczy”.

Apteczka	Przepłukiwanie oczu	Prysznic	Gaśnica	Wyjście ewakuacyjne	Droga ewakuacyjna

Tak jak w poprzednich przypadkach, znak może zawierać tekst. Należy zapoznać się z lokalizacją tych znaków przed rozpoczęciem pracy. Bezpieczne wyjścia ewakuacyjne i procedury postępowania podczas pożaru należy uwzględnić w ocenie ryzyka i przewodnikach na temat zasad bezpieczeństwa pracy.

3.5 Oznakowanie towarów niebezpiecznych do transportu

Ponieważ towary są przewożone na całym świecie, znaki i oznakowania stosowane w odniesieniu do chemikaliów i towarów niebezpiecznych podczas ich transportu zostały uzgodnione na poziomie Organizacji Narodów Zjednoczonych w formie globalnie zharmonizowanego systemu klasyfikacji i oznakowania chemikaliów (GHS). W ramach rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (CLP) dostosowano przepisy europejskie do tych zasad, przyczyniając się do realizacji celu GHS, aby te same zagrożenia były opisane i oznakowane w ten sam sposób na całym świecie. W rozporządzeniu CLP stosuje się kryteria klasyfikacji i sposoby znakowania uzgodnione na szczeblu międzynarodowym; stanowi ono też uzupełnienie rozporządzenia REACH w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (rozporządzenie (WE) nr 1907/2006).

Po okresie przejściowym rozporządzenie CLP zastąpi poprzednie zasady klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji (dyrektywa 67/548/EWG) i mieszanin (dyrektywa 1999/45/WE). Klasyfikacja i oznakowanie muszą być zgodne z nowymi zasadami ze skutkiem od dnia 1 grudnia 2010 r. w odniesieniu do substancji i od dnia 1 czerwca 2015 r. w odniesieniu do mieszanin.

Wraz z kompromisowym pakietem do rozporządzenia CLP Parlament Europejski i Rada przyjęły dwa powiązane akty prawne dostosowujące dalsze przepisy UE do nowych zasad klasyfikacji i oznakowania: dyrektywę 2008/112/WE i rozporządzenie (WE) nr 1336/2008.


Uwaga: wprowadzono nowy globalny wykaz znaków i symboli (więcej przykładów tutaj).


Dalsze przykłady znaków GHS znajdują się pod adresem: http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/pictograms.html

Szczegółowe informacje dotyczące GHS znajdują się na stronach internetowych Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) pod adresem: http://www.unece.org/trans/danger/danger.html.

Dalsze informacje na ten temat znajdują się na stronach internetowych Europa pod adresem: https://echa.europa.eu/-/updated-interactive-guide-on-safety-data-sheets-and-exposure-scenarios-available.

Oznakowania mogą zawierać również kod literowy wskazujący na konkretny rodzaj zagrożenia.

E	wybuchowe
O	utleniające
F+	skrajnie łatwopalne
F	wysoce łatwopalne
R10	łatwopalne
T+	bardzo toksyczne
T	toksyczne
Xn	szkodliwe
C	żrące
Xi	drażniące
R42 lub R43	uczulające
CarcCat(1)	rakotwórcze
MutaCat(1)	mutagenne
ReprCat(1)	szkodliwe dla rozrodczości
N lub R52, R53 i R59	niebezpieczne dla środowiska naturalnego

Umowa ADR (Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route) jest europejską umową dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, zawartą w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. Została sporządzona w 1957 r., ale jest regularnie aktualizowana. Aktualną wersję uzgodniono w 2019 r. (ECE/TRANS/215, Tom I i II).

W umowie określono warunki transportu towarów niebezpiecznych.

• Załącznik A reguluje przedmiotowe towary, a w szczególności ich opakowanie i etykiety.
• Załącznik B reguluje budowę, wyposażenie i korzystanie z pojazdów do przewozu towarów niebezpiecznych.

Towary przewożone w ramach przewozu drogowego dzielą się na klasy zagrożenia:

• Klasa 1: Materiały i przedmioty wybuchowe;
• Klasa 2: Gazy;
• Klasa 2.1: Gazy palne (np. butan i mieszanina propanu i acetylenu);
• Klasa 2.2: Gazy niepalne, nietrujące mogące spowodować uduszenie (np. azot i CO₂) lub utleniające (np. tlen);
• Klasa 2.3: Gazy trujące (np. chlor i fosgen);
• Klasa 3: Materiały ciekłe zapalne;
• Klasa 4.1: Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone;
• Klasa 4.2: Materiały samozapalne;
• Klasa 4.3: Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne;
• Klasa 5.1: Materiały utleniające;
• Klasa 5.2: Nadtlenki organiczne;
• Klasa 6.1: Materiały trujące;
• Klasa 6.2: Materiały zakaźne;
• Klasa 7: Materiały promieniotwórcze;
• Klasa 8: Materiały żrące;
• Klasa 9: Różne materiały i przedmioty niebezpieczne.

Każdej pozycji w różnych klasach przypisano czterocyfrowy numer UN. Zazwyczaj niemożliwe jest wywnioskowanie klasy (klas) zagrożenia materiału na podstawie jego numeru UN: trzeba go sprawdzić w tabeli. Wyjątek stanowią substancje z klasy 1, których numer UN zawsze zaczyna się od 0.

Uwaga: oprócz umowy ADR istnieją podobne umowy dotyczące przewozu towarów kolejami i śródlądowymi drogami wodnymi:

• regulamin RID (Regulamin międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych) opublikowany jako załącznik C do Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF) zawartej w Wilnie dnia 3 czerwca 1999 r., ostatnio zmienionej 2019;
• ADN (Europejskie porozumienie w sprawie międzynarodowych przewozów materiałów niebezpiecznych śródlądowymi drogami wodnymi) zawarte w Genewie dnia 26 maja 2000 r., ostatnio zmienione 2013.

W dyrektywie Unii Europejskiej 2008/68 w sprawie transportu lądowego towarów niebezpiecznych zastosowano zasady ADR, RID i ADN zarówno do przewozu wewnętrznego, jak i transportu międzynarodowego.

UWAGA: wymienione klasy zagrożenia w ramach umowy ADR nie odpowiadają bezpośrednio kategoriom zagrożenia w ramach GHS. Z reguły klasa lub kategoria jedynie wskazuje charakter zagrożenia. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji na temat dokładnego charakteru zagrożenia i środków ostrożności, jakie trzeba podjąć, należy sprawdzić zwroty H i P.

Do wszystkich towarów oznakowanych jako należące do jednej z wyżej opisanych klas należy dołączyć kartę charakterystyki substancji (SDS). Karta SDS zawiera szczegółowe informacje na temat produktu dotyczące bezpieczeństwa, w tym:

1. identyfikację substancji/mieszaniny;
2. skład/informację o składnikach;
3. identyfikację zagrożeń;
4. pierwszą pomoc;
5. postępowanie w przypadku pożaru;
6. postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska;
7. postępowanie z substancją/mieszaniną i jej magazynowanie;
8. kontrolę narażenia/środki ochrony indywidualnej;
9. właściwości fizykochemiczne;
10. stabilność i reaktywność;
11. informacje toksykologiczne;
12. informacje ekologiczne;
13. postępowanie z odpadami;
14. informacje o transporcie;
15. informacje dotyczące przepisów prawnych;
16. inne informacje.

Przykładową kartę charakterystyki substancji można obejrzeć tutaj.

Wszystkie karty charakterystyki będą odnosić się do standardowych zwrotów ostrzegawczych. To zestaw uzgodnionych zwrotów na temat zagrożeń i zapobiegania (H i P), które zostały przetłumaczone na wszystkie języki. Jeśli kod frazy jest pokazany, jego znaczenie może być zatem zrozumiałe na całym świecie. Pełną listę zwrotów H i P można znaleźć tutaj.

Zwroty H i P są wprowadzane w ramach globalnie zharmonizowanego systemu (GHS) promowanego przez EKG ONZ oraz na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1272/2008.

Zawsze należy stosować się do ostrzeżeń, ograniczeń i środków ostrożności wskazanych na karcie SDS.

Jeżeli niemożliwe jest ustalenie z całkowitą pewnością, że towary nie są szkodliwe, i jeżeli brak jest karty SDS bądź podobnych informacji lub zachodzą wątpliwości co do charakteru chemicznego tych towarów, należy zasięgnąć opinii biegłego.

Zob. rozdział Pobieranie próbek towarów niebezpiecznych.

Funkcjonariusz może również otrzymać Międzynarodową kartę bezpieczeństwa chemicznego (ICSC). Zawiera ona informacje podobne do tych na karcie SDS. Jeżeli karta SDS nie jest dostępna, kartę ICSC można przyjąć jako alternatywę w celu zachowania bezpieczeństwa. Zawsze należy jednak żądać karty SDS. Przykładową kartę ICSC można obejrzeć tutaj.

W celu uzyskania dalszych informacji należy odwołać się do obowiązujących przepisów i wytycznych odpowiedniej administracji krajowej.