Pod koniec II Wojny Światowej w Morzu Bałtyckim zatopiono około 50 000 ton amunicji chemicznej stwarzającej zagrożenie dla środowiska. Projekt CHEMSEA służy zdobyciu informacji o miejscach zatopień, rodzaju i stanu zatopionej amunicji oraz jej reakcji na warunki panujące w Bałtyku.
- 27 November 2015
Ogólny wniosek z projektu CHEMSEA jest taki, że wprawdzie miejsca zatopienia amunicji chemicznej nie stanowią natychmiastowego zagrożenia, ale będą ciągłym problemem dla Morza Bałtyckiego. Z jednej strony stanowią trudne do kontrolowania rozproszone punktowe źródła skażeń o nieznanej wielkości. Z drugiej strony mają duże negatywne oddziaływanie na gospodarkę, co powoduje, że Morze Bałtyckie jest mniej bezpieczne i potencjalnie bardziej kosztowne pod kątem inwestycji.
W ramach projektu CHEMSEA badano oficjalne i nieoficjalne miejsca zatopienia. Używano wykrywaczy hydroakustycznych i przeprowadzano pomiary magnetometryczne w celu określenia powiązań między obiektami na dnie morza a zaburzeniami pola magnetycznego oraz analizowano prądy i pobierano próbki osadów. Efektem tych prac ma być określenie charakterystyki warunków naturalnych w miejscach zatopienia. Opracowanie map wiąże się z kategoryzacją obiektów, wybraniem tych, które wymagają dalszych badań, i umieszczenie na mapach współrzędnych amunicji oraz skażonych obszarów.
Badania toksyczności mają na celu poznanie asymilacji bojowych środków trujących (BST) w zmiennych warunkach. W miejscach, w których koncentracja amunicji była największa, rozmieszczono klatki i mierzono efekty biologiczne substancji chemicznych w faunie.
Ustandaryzowane procedury reagowania
W ramach projektu CHEMSEA przejrzano krajowe przepisy dotyczące BST i opracowano wytyczne postępowania z amunicją oraz z utylizacją niebezpiecznych odpadów i skażonych osadów. Opracowano regionalny plan awaryjny składający się z kodeksów postępowania w razie przypadkowego wyłowienia amunicji chemicznej na morzu lub wyrzucenia jej na brzeg. Stworzono modele na potrzeby obu scenariuszy w celu ustandaryzowania krajowych procedur i planów reagowania.
Oceniono poziom świadomości grup narażonych na kontakt z BST, w tym rybaków i osób pracujących na morzu. Szkolenie ma na celu szerzenie wiedzy na temat amunicji chemicznej zatopionej w morzu oraz najlepszych praktyk mających na celu minimalizację zagrożeń.
Nieustająca walka
BST stwarzają zagrożenie, jeśli zostaną uwolnione, co może się zdarzyć na skutek skorodowania metalowych pojemników. Stopień i prędkość korozji pojemników zawierających BST w Bałtyku nie są znane, ale zależą od takich czynników jak materiał, z którego wykonano pojemnik, grubość ścianek i warunki panujące w miejscu zatopienia. Ograniczona jest też wiedza na temat wpływu BST na środowisko morskie.
Małe jest prawdopodobieństwo wyrzucenia amunicji na brzeg, ale nowe technologie powodują, że możliwe jest prowadzenie działań w głębinach morskich, w których znajdują się miejsca zatopienia, a czynniki mechaniczne mogą spowodować wyciek. Co roku zgłaszanych jest około dziesięciu przypadków wyłowienia przez rybaków BST.
Łączna wartość inwestycji i środków finansowania z UE
Łączna wartość inwestycji w projekcie „CHEMSEA” wynosi EUR 4 500 000, z czego EUR 3 621 910 pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu operacyjnego „Program regionu Morza Bałtyckiego ” w okresie programowania 2007–2013.