Kluczową rolę w realizacji unijnego celu, jakim jest osiągnięcie neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla, odegrają osoby młode. W ramach projektu Energy@School (energia w szkole) uczniowie zostali przeszkoleni do pełnienia obowiązków „młodszych strażników energii”. Dzięki takiemu podejściu opartemu na podnoszeniu świadomości udało się znacznie poprawić efektywność energetyczną w budynkach szkół uczestniczących w projekcie. Metody zastosowane podczas realizacji projektu można też z łatwością powielić w innych regionach. Zespół projektu wykazał, że powierzenie osobom młodym większej odpowiedzialności może być równie skutecznym rozwiązaniem jak przeprowadzanie kosztownych prac renowacyjnych.
Energy@School: strażnicy szkoły „inteligentnej energetycznie”
- 10 July 2020
Innowacyjną i kluczową ideą jest zwiększanie efektywności energetycznej w szkołach dzięki wyznaczaniu »strażników energii«, aby zaangażować uczniów, nauczycieli, personel szkoły i ekspertów w proces tworzenia szkół »inteligentnych energetycznie«. Koncepcja Energy@School, czyli energia w szkole, gwarantuje zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron, od rodzin i uczniów po szkoły i gminy.
W realizację tego trzyletniego projektu zaangażowanych było 41 szkół podstawowych i średnich z siedmiu krajów – Włoch, Polski, Chorwacji, Słowenii, Niemiec, Austrii i Węgier. W ramach działań projektowych uczniowie mogli stać się „młodszymi strażnikami energii”, a nauczyciele otrzymywali tytuł „starszych strażników energii”. Obu grupom przyświecał jeden cel: zmniejszenie zużycia energii w swojej szkole.
Do zadań uczniów należało między innymi wyłączanie świateł lub zamykanie okien przy włączonym ogrzewaniu. Z kolei nauczyciele wyjaśniali uczniom, jak duże znaczenie mają oszczędzania energii, ochrona środowiska i wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych, stosując różne pomocne metody, takie jak gry, odgrywanie scenek czy zajęcia praktyczne.
Oprócz działań edukacyjnych szkoły zainwestowały w inteligentne liczniki, czujniki, aplikacje i inne narzędzia do monitorowania zużycia energii. W ciągu trzech lat realizacji projektu udało się przeprowadzić 24 programy szkoleniowe, stworzyć trzy aplikacje umożliwiające uczenie się z wykorzystaniem treści cyfrowych oraz przeszkolić 241 osób z zakresu pełnienia obowiązków strażników energii.
Dzięki tym działaniom szkoły uczestniczące w projekcie ograniczyły zużycie energii, zredukowały emisje dwutlenku węgla oraz zmniejszyły wydatki budżetów miejskich związane z ich pracą.
Większa efektywność energetyczna budynków
Sektor budowlany w Europie musi stać się bardziej energooszczędny – jest to warunek konieczny do tego, by Europa mogła osiągnąć swoje cele związane ze zwiększaniem efektywności energetycznej. Zużycie energii w szkołach jest drugim najwyższym wydatkiem dla gmin i stanowi nawet do 70 % kwoty gminnych rachunków za energię.
Aby zredukować ślad węglowy szkół i obniżyć poziom wydatków, niezbędne jest zwiększanie efektywności energetycznej i przechodzenie na odnawialne źródła energii, zwłaszcza w szkołach wybudowanych kilkadziesiąt lat temu i w mniej doinwestowanych regionach.
Nauka przez działanie
Partnerzy projektu realizowali wizyty studyjne w celu dzielenia się najlepszymi praktykami, sprawdzonymi już w niektórych gminach. Na przykład wizyta w szkole podstawowej Frana Roša w mieście Celje w Słowenii pokazała, co można zrobić, aby zwiększyć efektywność energetyczną nawet w budynkach zbudowanych w czasach komunizmu.
W szkole Frana Roša panował już bardzo wysoki poziom świadomości energetycznej dzięki prowadzonej kampanii promującej „kulturę oszczędzania energii” wśród personelu i uczniów, w której aktywną rolę odgrywał również dyrektor.
Eksperci ds. energii wykazali, że nawet małe zmiany mogą przynieść duże oszczędności. Można wśród nich wymienić między innymi bardziej efektywne korzystanie z ogrzewania, instalację inteligentnych liczników, lepszą termoizolację czy zwiększanie świadomości dotyczącej zapotrzebowania na ciepło w pomieszczeniach użytkowanych i pustych.
Oprócz tego szkoła oferowała laboratoria i warsztaty, a także wprowadziła naklejki „energetyczne” i specjalne tabliczki – wszystko po to, by przypominać uczniom i nauczycielom o gaszeniu świateł oraz zwracaniu uwagi na straty energii, na przykład wskutek pozostawienia otwartych okien.
Długotrwałe korzyści
Szkoły i gminy uczestniczące w projekcie otrzymały wsparcie przy tworzeniu własnych planów zarządzania energią, czyli dokumentów określających najlepsze praktyki, wytyczne dotyczące efektywności energetycznej, finansowanie, zarządzanie i działania podejmowane przez strażników energii.
Następnie kraje uczestniczące w projekcie wykorzystały takie plany pilotażowe jako źródło informacji przydatnych do opracowania strategii krajowych, które mogą z kolei stać się inspiracją dla tworzenia strategii dla szkół zainteresowanych poprawą swojego wizerunku ekologicznego.
Projekt zakończył się sukcesem dzięki zaangażowaniu dzieci, rodziców, nauczycieli, rodzin i urzędników. Dzięki metodologii opracowanej w ramach projektu szkoły mogą wdrażać skuteczne działania, które prowadzą do trwałej zmiany zachowań. Poza tym metodologia może być z powodzeniem stosowana w innych szkołach.
Zespół projektu postawił na zwiększanie świadomości młodych osób na temat bardziej efektywnego wykorzystywania energii oraz powierzanie im odpowiedzialności za zmniejszanie jej zużycia – takie podejście powinno zagwarantować, że rezultaty projektu nie będą tylko chwilowe, ale przyniosą korzyści także następnym pokoleniom.
Łączna wartość inwestycji i dofinansowania UE
Łączna wartość inwestycji w projekt „Optymalizacja energii i zmiana zachowań w szkołach Europy Środkowej” wyniosła 2 581 379 EUR, przy czym wkład unijnego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego o wartości 2 127 776 EUR został wniesiony za pośrednictwem Programu Operacyjnego Interreg Europa Środkowa na okres programowania 2014–2020. Inwestycja objęta jest priorytetem „Współpraca w zakresie strategii niskoemisyjnych”.