Een gezonde geest in een gezond lichaam: werken aan mentale gezondheid, ook na de pandemie

Wat zijn de kosten van een slechte geestelijke gezondheid?    

Ik zet mij al mijn leven lang in voor mentale gezondheid. Een goede geestelijke gezondheid is ook de basis voor een gelukkig, volwaardig en productief leven. Toch heeft, volgens het verslag Health at a Glance Europe uit 2018, ongeveer een op de zes mensen in de EU al eens geworsteld met de geestelijke gezondheid.

Mensen met mentale problemen ondervinden grote nadelen. Ze kampen met problemen op school of op het werk en lopen meer kans om werkloos te worden, wat de geestelijke nood nog groter kan maken. Voor sommigen leiden mentale problemen zelfs tot een vroegtijdige dood: in de EU werden in het jaar 2015 meer dan 84.000 sterfgevallen in verband gebracht met geestelijke gezondheidsproblemen. 

De geestelijke problemen variëren van eetstoornissen, angst en depressie tot obsessief gedrag, autisme en bipolaire stoornissen. Die aandoeningen gooien niet alleen het hele leven van de patiënt overhoop, ze zijn ook een last voor de zorg, voor de sociale zekerheid, voor de arbeidsmarkt en de productiviteit. Health at a Glance Europe 2018 schatte de totale kosten van psychische aandoeningen op ruim 4% van het bbp van de 28 EU-landen samen. Dat is dus ruim 600 miljard euro, en dat bedrag is alleen maar groter geworden. 

De economische schade en stressproblematiek als gevolg van de pandemie zullen niet snel opgelost raken. De zorg, die nog steeds op volle toeren draait voor coronapatiënten, kan de mentale zorg misschien niet snel genoeg herstellen of uitbreiden. Bovendien komen er ook al meldingen binnen van aanzienlijke psychiatrische en neurologische schade bij herstellende COVID-patiënten.

Wat betekent de coronapandemie voor onze mentale gezondheid?  

Al bijna anderhalf jaar staan onze lichamelijke gezondheid, ons inkomen, en onze economiën onder druk vanwege corona.

De pandemie zorgt voor aanhoudende langetermijnstress voor ons allemaal. We hebben geliefden verloren, we missen vrienden en familie, we zijn angstig over onze gezondheid, ons inkomen, onze toekomst. Iedere golf van besmettingen zorgde voor extra problemen. I durf te zeggen dat er achter die pandemie een onzichtbare crisis op het gebied van geestelijke gezondheid over de Europese Unie en de hele wereld waart. Een stille pandemie.

Veel mensen uit deze meer kwetsbare groepen konden hun ervaringen delen tijdens een conferentie die we eerder deze maand hebben gehouden: Mental Health and the pandemic: living, caring, acting!’ Ze spraken niet alleen over hun problemen, maar ook over mechanismen om daarmee om te gaan en andere nuttige strategieën. We hebben hun bijdragen verzameld en op onze website gezet als bron van inspiratie, naast de rijkdom aan adviezen op ons Best Practice Portal, dat wordt beheerd door de Stuurgroep over gezondheidsbevordering, ziektepreventie en het beheer van niet-overdraagbare ziekten. Ook het platform voor gezondheidsbeleid van de Europese Commissie is waardevol voor wie werkzaam is op het gebied van geestelijke gezondheid, en anderen, om informatie te vinden, te netwerken en ideeën uit te wisselen.

We werken met de EU-landen en stakeholders al meer dan 15 jaar aan geestelijke gezondheid: bevordering, ziektepreventie en betere toegang tot behandeling. Samen hebben we een stevige basis opgebouwd die zelfs bestand is tegen de druk van een pandemie en waar we in de toekomst op kunnen bouwen. 

Gezondheid wordt voor de Commissie steeds belangrijker, denk aan de Gezondheidsunie en het programma EU4Health. Welke plaats heeft geestelijke gezondheid daarin?  

We willen binnen EU4Health meer acties over geestelijke gezondheid op school, ondersteuning van zorgverleners en bewustmaking. Via het huidige gezondheidsprogramma zal de Commissie tot 5 miljoen euro meebetalen aan een nieuwe gezamenlijke actie om twee eerder geselecteerde goede werkwijzen te verspreiden: een hervorming van de geestelijke gezondheidszorg met meer steun voor gemeenschapsdiensten enerzijds, en een nationaal programma voor zelfmoordpreventie anderzijds. Dit moet nog dit jaar van start gaan.

Ook willen we de opvattingen over mentale gezondheid veranderen. De stigmatisering moet stoppen. Daarom zijn we mentale gezondheid niet vergeten in ons werk met de lidstaten en in de Europese pijler van sociale rechten.

We kennen allemaal de spreuk “Mens sana in corpore sano”, een gezonde geest in een gezond lichaam. Maar al te vaak verwaarlozen we die gezonde geest. Dat gaan we veranderen.