Traktat z Maastricht: bodziec dla polityki spójności

Traktat z Maastricht podpisany w lutym 1992 r. stanowił znaczny krok naprzód nie tylko dla Europy w ogóle, ale także dla samej polityki spójności. Traktat wniósł pierwszą reformę w politykę spójności, dając więcej elastyczności rządom krajów UE. Akt ten uczynił ze spójności gospodarczej i społecznej jeden z podstawowych celów Unii Europejskiej, obok jednolitego rynku oraz unii gospodarczej i walutowej.

Skupienie się na spójności gospodarczej i społecznej przyniosło znaczne zwiększenie zasobów finansowych dla polityki spójności. Pakiet Delors II, przyjęty przez Radę Europejską w Edynburgu w grudniu 1992 r., podwoił środki przeznaczone na politykę spójności na okres 1994–1999. W rezultacie środki przeznaczone na politykę spójności wyniosły wtedy jedną trzecią budżetu UE, tak jak ma to miejsce i dziś.

Równie ważne było stworzenie Funduszu Spójności, najnowszego spośród trzech funduszy strukturalnych i spójności. Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia, kraje o PKB na mieszkańca poniżej 90 procent średniej UE w tym czasie, miały otrzymać wsparcie dla projektów w obszarze infrastruktury telekomunikacyjnej, transportowej i energetycznej oraz środowiska. W tym czasie Kraje UE, które zakwalifikowały się do dofinansowań, otrzymały środki w wysokości do 85% kosztów projektów w oparciu o bardziej elastyczne w porównaniu do funduszy strukturalnych przepisy dotyczące zarządzania, co pomogło nowym krajom UE nadrabiać zaległości.

To traktat z Maastricht wprowadził proces okresowego przeglądu polityki. Od tamtej pory Komisja zobowiązana jest do publikowania co trzy lata sprawozdań dotyczących spójności, zapewniając tym samym ocenę postępów w kierunku realizacji reform gospodarczo-społecznych oraz przedstawiając propozycje reform, jeśli zostaną uznane za niezbędne. W tym samym zakresie potężny wpływ na przyszły przegląd polityki miało utworzenie Komitetu Regionów (KR). KR otworzył unijny proces podejmowania decyzji na regiony i gminy, tym samym ułatwiając realizację ich interesów poprzez interakcje z biurami Komisji oraz umożliwiając nadzór nad propozycjami Komisji. Od tamtej pory KR nadaje impet Komisji w zakresie realizacji bardziej efektywnej polityki spójności.

W przeddzień obchodów 25-lecia traktatu z Maastricht należy pamiętać o jego wkładzie w to, co dziś stało się główną polityką inwestycyjną UE. Poprzez reformy przewidziane traktatem wprowadzono niezbędne narzędzia do tego, by polityka spójności służyła, pośrednio i bezpośrednio, dobru milionów Europejczyków.