Hoe is de situatie ten aanzien van AMR op Europees niveau en welke impact heeft AMR op de Europese en mondiale gezondheid?

Uit de nieuwe cijfers die op deze Europese Antibioticadag zijn gepubliceerd, blijkt dat het probleem steeds verergert. Jaarlijks overlijden zo’n 35 000 mensen in de Europese Unie, IJsland en Noorwegen als gevolg van infecties met antibioticaresistente micro-organismen. Dat aantal komt overeen met het gecombineerde aantal jaarlijkse sterfgevallen als gevolg van influenza, tuberculose en hiv/aids.

Uit deze cijfers blijkt duidelijk dat AMR een ernstig probleem is. Daarom moeten we als één blok handelen om nog ernstigere gevolgen van AMR tegen te gaan.

Wat wordt er nu ter ere van de Europese antibioticadag gedaan om AMR op Europees niveau aan te pakken?

De Commissie werkt al geruime tijd samen met de lidstaten en met haar internationale partners om methoden te vinden om de groeiende dreiging van resistentie tegen antimicrobiële stoffen te bestrijden. Het is nu eenmaal een probleem dat ons allemaal aangaat.

Om de kwestie aan te pakken moeten we AMR aan de hand van de “één-gezondheid”-benadering vanuit alle mogelijke invalshoeken bekijken. Bij die benadering wordt erkend dat de gezondheid van mens en dier en het milieu onderling verbonden zijn en sterk op elkaar steunen. Kortom: geen enkele individuele maatregel zal op zichzelf tot een afdoende oplossing leiden.

De één gezondheid-benadering staat centraal in het Europees actieplan tegen AMR, dat in 2017 werd aangenomen. Het plan bevat meer dan 70 acties om AMR te bestrijden. De acties kunnen worden onderverdeeld in drie grote groepen: van de EU een regio met beste praktijken maken; onderzoek, ontwikkeling en innovatie rond AMR stimuleren, en de mondiale agenda vormgeven.

De verordeningen inzake diergeneesmiddelen en gemedicineerde diervoeders laten zien dat de Europese Unie de concrete bestrijding van AMR, zowel op Europees als op internationaal niveau, zeer serieus neemt. De vaststelling van strenge maatregelen die het verantwoord gebruik van antibiotica bij dieren stimuleren, zal helpen de doelen van de “boer-tot-bordstrategie” te verwezenlijken. Door het gebruik van bepaalde antimicrobiële stoffen wettelijk tot de menselijke geneeskunde te beperken, stelt de EU zich bovendien op als een pionier op het internationale toneel.

In de menselijke geneeskunde zullen verdere stappen gezet worden dankzij de komende herziening van de geneesmiddelenwetgeving. Bij die herziening moeten zowel de uitblijvende ontwikkeling en het niet in de handel brengen van nieuwe antimicrobiële stoffen als het passend gebruik ervan aan bod komen. De bestrijding van AMR maakt ook deel uit van de uitgebreide paraatheids- en responsplannen bij ernstige bedreigingen van de gezondheid. Deze plannen zijn opgenomen in het EU-kader voor gezondheidsbeveiliging dat werd vastgesteld in de nasleep van de COVID‑19-pandemie.

De strijd tegen AMR kan echter niet worden gewonnen zonder een efficiënt infectiepreventie- en -bestrijdingsbeleid, maatregelen voor het verantwoord gebruik van antimicrobiële stoffen, bewustmaking en solide nationale actieplannen.

Er is een nieuw gezamenlijk actieplan in de maak, met een begroting van 50 miljoen EUR, om de lidstaten bij deze strijd te ondersteunen.

Om AMR te bestrijden zijn er grote investeringen nodig in onderzoek en innovatie. In het kader van Horizon 2020 (2014‑2020) heeft de EU via 188 projecten ongeveer 600 miljoen EUR geïnvesteerd in AMR alleen. Bovendien heeft de EU in het kader van Horizon Europa (2021‑2027) tot nu toe 32,5 miljoen EUR geïnvesteerd in 13 onderzoeksprojecten (en is er voor 35 andere projecten, waarvan de subsidieaanvraag nog in voorbereiding is, 87 miljoen EUR vastgelegd).

Welke lessen uit de COVID‑19-pandemie kunnen we meenemen om het probleem van resistentie tegen antimicrobiële stoffen aan te pakken?

De COVID‑19-pandemie heeft ons er op een pijnlijke manier aan herinnerd dat er geen grenzen bestaan als het om kwesties gaat die ons allen aangaan.

Om de volgende gezondheidscrisis te voorkomen, moet er dus een alomvattende respons komen. Daarom hebben we een één gezondheid-benadering nodig — een benadering die we nu in de praktijk brengen om wereldwijde gezondheidsbedreigingen te voorkomen, op te sporen en erop te reageren. Het reeds gedane goede werk zal in de praktijk worden gebracht via de nieuwe mondiale gezondheidsstrategie en een sterke Europese gezondheidsunie. Zo zijn we opgewassen tegen de groeiende dreiging van AMR of eventuele andere toekomstige gezondheidsbedreigingen.

Welke stappen zal de Commissie de komende maanden zetten om AMR aan te pakken?

De doelstelling op lange termijn is natuurlijk om het onnodig gebruik van antimicrobiële stoffen te beperken en het niveau van resistentie tegen deze stoffen bij pathogenen te verlagen. Deze boodschap willen we zowel bij de lidstaten als bij onze internationale partners promoten.

We moeten ook toegeven dat het uitblijven van de ontwikkeling van werkzame nieuwe antibiotica en het gebrek aan beschikbaarheid van bestaande antibiotica de gevolgen van resistentie tegen antimicrobiële stoffen heeft versterkt.

Dit aspect zal worden aangepakt in de geplande herziening van de geneesmiddelenwetgeving en het werk van de Autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied (HERA). De Commissie is ook van plan een voorstel vast te stellen voor een aanbeveling van de Raad inzake AMR om de maatregelen tegen AMR via een één gezondheid-benadering aan te scherpen. Op mondiaal niveau hopen we dat AMR een belangrijk element wordt in de toekomstige internationale overeenkomst inzake preventie, paraatheid en respons bij pandemieën.

Press release

Eurobarometer survey on Antimicrobial Resistance

AMR at the European Centre for Disease Control and Prevention

AMR at the European Food Safety Authority

AMR at the European Medicines Agency

Overview report – Member States’ One Health National Action Plans against Antimicrobial Resistance