Poprawa wdrażania LEADER na poziomie programu
5. Uczenie się od siebie nawzajem
„To, co jest za nami i to, co jest przed nami, to drobnostka w porównaniu do tego, co jest w nas”. Ralph Waldo Emerson (1803 – 1882) amerykański eseista i poeta.
Pomimo, że Emerson formułując ten znany cytat oczywiście nic nie wiedział o LEADER, rozumiał znaczenie rozwijania i korzystania z tego, co mamy, z naszej wiedzy, doświadczeń i motywacji. LEADER w dużej mierze opiera się na naszych bieżących i przeszłych doświadczeniach. Ważne jest, w jaki sposób komunikujemy, dzielimy się i uczymy z tego wspólnego zasobu, jak korzystamy z „know how LEADER”. Z czterech edycji LEADER wypływa bogactwo i różnorodność doświadczeń, a zaangażowanie w tę inicjatywę rozrosło się z małej grupy pilotażowej do ponad 2400 LGD. Poniżej zamieszczamy wybrane wnioski dotyczące tego, w jaki sposób możemy się od siebie nawzajem uczyć i wykorzystać te szerokie doświadczenia.
Czego możemy się nauczyć?
Jedną z najważniejszych rzeczy, którą osoby zaangażowane w LEADER mogą się od siebie nauczyć jest to, jak dostosować realizowane przez nas podjeście. W LEADER chodzi również o inicjowanie i reagowanie na innowacje oraz zmienianie tego, co robimy. Ważne jest żebyśmy pracowali w podobny sposób. W trakcie każdego okresu przejściowego pomiędzy programami należy wyciągnąć wnioski ze zdobytych doświadczeń (wykorzystać i wzmocnić te doświadczenia) i należy się dostosować. Stałym elementem wszystkich czterech edycji LEADER jest siedem kluczowych założeń tej metody, które jednak ewoluowały i sposób ich realizacji został zmieniony. Zdolność do dostosowywania się pozostaje ważna, a ciągłe poszukiwanie lepszych metod na realizację naszych działań wzmacnia znaczenie LEADER i możliwość zastosowania w całej UE. Wiele z najważniejszych wniosków odnosi się więc do tego, w jaki sposób interesariusze LEADER mogą dostosować proces wdrażania, odnowić i odświeżyć założenia LEADER i poprawić przez to realizację działań oraz osiągane rezultaty.
Istnieje wiele obszarów tematycznych, w ramach których LGD mogą się od siebie wzajemnie uczyć i korzystać z doświadczeń innych w zakresie realizacji wszystkich rodzajów projektów. Ważne jest, aby zrozumieć znaczenie transferu wiedzy i doświadczeń w ramach LEADER, poszukiwać właściwych źródeł i metod i wykorzystać wspólny kapitał.
Jakie narzędzi służą zdobywaniu wiedzy?
Cechą LEADER jest uczenie się instytucji oraz zbiorowe bądź indywidualne uczenie się lokalnych podmiotów i partnerów sieci. Głównymi formalnymi instrumentami uczenia się instytucji na poziomie programu są monitoring i ocena. LGD mogą również uczyć się prowadząc własne działania z zakresu monitoringu i oceny.
Bezpośrednia wymiana wiedzy pomiędzy LGD z jednego państwa członkowskiego lub pomiędzy państwami członkowskimi jest bardzo ważnym instrumentem. Jednostki wsparcia sieci na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim odgrywają ważną rolę w koordynowaniu i stabilizowaniu procesu tworzenia i wymiany wiedzy na szerszą skalę. LGD mogą się od siebie wiele nauczyć, a tworząc grupy, współpracując i rozwijając kontakty stają się tylko silniejsze. Taka wymiana wiedzy może dotyczyć metody LEADER, ale może również koncentrować się wokół zagadnień tematycznych, np. pracy z młodymi ludźmi lub przedsiębiorcami z obszarów wiejskich. Wiele KSOW przyjęło rolę moderatora pomiędzy bardziej lub mniej doświadczonymi LGD, wspierając tym sposobem transfer wiedzy i doświadczeń. Podejście takie zastosowała szwedzka KSOW wspierając dużą liczbę nowopowstałych LGD w Szwecji, ale można je również zastosować w odniesieniu do państw członkowskich, programów, takich jak LEADER i Oś 4 EFRM. Podejście to obejmować może wizyty studyjne, wycieczki poznawcze, wymianę itp. W Austrii, w ramach projektu „LEADER w podróży” wdrożono program wymiany kierowników LGD. Takie rozwiązanie można rozszerzyć na LGD w innych krajach.
Na poziomie lokalnym wiedza lokalna potrzebna jest przede wszystkim w procesie przygotowywania LSR. Wartość dodana LEADER uwidacznia się w grupowym zdobywaniu wiedzy, zmianie zachowań i zwiększeniu kapitału społecznego. Oprócz tego, w przyszłości wzmocniona powinna zostać zdolność LGD do samorefleksji i samooceny, co pozwoli stworzyć silniejsze struktury LGD i poprawić ich działanie.
Co więcej, wymiana wiedzy, w jaki sposób poprawić wdrażanie i programowanie LEADER, odbywa się coraz częściej poprzez wykorzystanie partycypacyjnych grup koordynujących LEADER tworzonych pomiędzy różnymi interesariuszami (zob. sekcja na temat grup koordynujących), które wzmacniają podejście partnerskie, współpracę i rozwijanie powiązań.
Jedna z grup roboczych Spotkania LEADER sformułowała następujące wnioski:
- Są przykłady stosowania najlepszych praktyk, o których nikt tak naprawdę nie wie.
- Wszyscy interesariusze powinni więcej rozmawiać, wyjaśniać swoje potrzeby w zakresie procesu i uczyć się ufać sobie nawzajem.
- Wzmacnianie istniejących i rozwijanie nowych sieci poprawia komunikację, a co za tym idzie wdrażanie.
Grupy KSOW LEADER stanowić mogą użyteczną platformę dla wspólnego uczenia się i wymiany doświadczeń pomiędzy członkami lub rożnymi rodzajami interesariuszy. Grupy te mogą zostać poszerzone o zewnętrzne jednostki np. innych interesariuszy obszarów wiejskich lub IZ innych funduszy, aby zaznajomić ich z podejściem LEADER i ułatwić wdrażanie LEADER lub CLLD. Jednostki z zewnątrz mogą również wnieść nowe lub inne doświadczenia lub wnioski z innych dziedzin lub sektorów.
Jednym z niewykorzystanych w LEADER źródeł zewnętrznych jest wiejskie środowisko naukowe, z którym powiązania są raczej słabe, pomimo że obie społeczności są zainteresowane rozwojem obszarów wiejskich, zdobywaniem doświadczeń i innowacjami. Związki między różnymi aspektami LEADER a naukowcami nie są silne, badania nie są wystarczająco konkretne, zbyt silnie skoncentrowane na rolnictwie lub obszarach miejskich, fundusze i inne zasoby są nieadekwatne itp. Niemniej badania mogą mieć pozytywny wpływ i przyczynić się do zwiększenia zasobów, np. przez rozwijanie wiedzy i umiejętności LGD lub stworzenie sieci z innymi zasobami. Może warto spróbować w jakiś innowacyjnych sposób, aby poszerzyć zaangażowanie naukowców w LEADER na poziomie lokalnym.
Inne źródła i metody
LGD, IZ, sieci i grupy tematyczne itp. powinny korzystać z różnych metod konsultacji, w tym forów internetowych, konferencji online, kwestionariuszy, grup ekspertów, mediów społecznych itp. Sieci mogą odegrać aktywną rolę w zwiększaniu udziału podmiotów publicznych/prywatnych w tym procesie. Sieci mogą również dostarczyć przykłady narzędzi i pokazać, w jaki sposób z nich korzystać np. poprzez stronę internetową ENRD i różne bazy kontaktów. Nie można zapominać o ważnej roli, jaką pełni wymiana narzędzi oraz informacji.
ENRD koordynuje szeregiem działań, dzięki którym LGD i inne podmioty z obszarów wiejskich mają możliwość spotkania się, aby wzajemnie się od siebie uczyć. Działania te obejmują tworzenie tematycznych grup roboczych, np. zajmujących się zagadnieniem mechanizmów wdrażania lub pracy z młodymi ludźmi, grup fokusowych LEADER, a także organizowanie konferencji, seminariów i innych wydarzeń.
Podkomitet ENRD ds. LEADER działa w praktyce jak unijna wersja krajowych komitetów koordynacyjnych. Zrzesza on WE, instytucje zarządzające, agencje płatnicze i LGD, aby mogły wymieniać informacje, koordynować działania i planować. ENRD wspiera również projekty współpracy międzynarodowej – kolejne źródło wzajemnego uczenia się.
Lokalne grupy rybackie stanowią nowe źródło doświadczeń, a spora ich część może mieć znaczenie dla LGD, szczególnie w odniesieniu do bardziej zintegrowanych strategii obszarowych lub podejścia wielofunduszowego. Dysponują one dużym doświadczeniem, w jaki sposób dostosować się do nowych scenariuszy i sektorów, jak kontaktować się bezpośrednio z przemysłem i jak współpracować z innymi podmiotami działającymi na rzecz rozwoju.
Farnet, czyli Sieć Obszarów Rybackich, zapewnia wsparcie sieciowe LGR, a na jej stronie internetowej można znaleźć szeroki zakres informacji, narzędzi i zasobów, z których LGD mogą również skorzystać.
